Międzymózgowie (wzgórzomózgowie, podwzgórze, niskowzgórze, komora III)

Śródmózgowie (pokrywa śródmózgowia, konary mózgu, jądra śródmózgowia, wodociąg)

MIĘDZYMÓZGOWIE (diencephalon)

WZGÓRZOMÓZGOWIE (thalamencephalon) - w części grzbietowej międzymózgowia

części (3):

1. wzgórze (thalamus)

2. nadwzgórze (epithalamus)

3. zawzgórze (metathalamus)

Wzgórze - największe skupisko istoty szarej międzymózgowia

budowa zewnętrzna

kształt - elipsoidalny

powierzchnie (4):

1. pow. górna = wolna = dno części środkowej komory bocznej

od - prążka rdzennego wzgórza (stria medullaris thalami)

do - prążka krańcowego (stria terminalis) + ż. wzgórzowo-prążkowiowa

2. pow. dolna = pow. podwzgórzowa - zrośnięta z podwzgórzem i niskowzgórzem

3. pow. przyśrodkowa + zrost międzywzgórzowy (adhesio interthalamica) = cz. górna ściany bocznej komory III

od - prążka rdzennego wzgórza (stria medullaris thalami)

do - bruzdy podwzgórzowej (sulcus hypothalamicus)

4. pow. boczna = pow. torebkowa (f. capsularis) - łączy się z odnogą tylną torebki wewnętrznej

bieguny (2):

1. biegun przedni [+ guzek przedni (tuberculum anterius)] - łączy się z rogiem przednim komory bocznej

2. biegun tylny [+ poduszka (pulvinar)] - łączy się z rogiem tylnym i dolnym komory bocznej

budowa wewnętrzna

1. blaszka rdzenna wewnętrzna (lamina medullaris interna) - jest to blaszka istoty białej rozdzielająca jądra wzgórza

przebieg - w płaszczyźnie strzałkowej

części (3):

1. cz. tylna - oddziela jądro przyśrodkowe od jądra bocznego

2. cz. środkowa [ i rozdwojenie dolne (bifurcatio inferior)] - rozdwaja się do dołu obejmując jądro środkowo-pośrodkowe (nucleus centromedialis)

3. cz. przednia [ i rozdwojenie tylne (bifurcatio anterior)] - rozdwaja się do przodu obejmując jądra przednie

jądra wzgórza (nuclei thalami)

1. j. przednie

2. j. przyśrodkowe

3. j. boczne

4. j. środkowo-pośrodkowe

jądra przednie:

1. j. przednio-brzuszne (n. anteroventralis) - łączy się z zakrętem obręczy przez promienistość wzgórza (radiatio thalami) → konar wzgórza górny, przedni, tylny i dolny (pedunculus thalami superior, anterior, posterior, inferior)

jądro przyśrodkowe - łączy się z korą przedruchową płata czołowego przez promienistość wzgórza → konar przedni wzgórza

jądra boczne

1. segment dolny = jądra brzuszne (nuclei ventralis) [3]:

1. j. brzuszne przednie (n. ventralis anterior)

2. j. brzuszne pośrednie (n. ventralis intermedius)

łączą się z płatem czołowym (kora ruchowa i „przedruchowa”) przez konar górny promienistości wzgórza

3. j. brzuszne tylno-boczne (n. ventralis posterolateralis) i j. brzuszne tylno-przyśrodkowe (n. ventralis posteromedialis) łączy się z płatem ciemieniowym [kora czuciowa] przez konar górny promienistości wzgórza

2. segment górny = jądra boczne (2):

1. jądro boczne grzbietowe (n. lateralis dorsalis)

2. j. boczne tylne (n. lateralis posterior)

jądra te łączą się z płatem ciemieniowym (cz. za korą czuciową) przez konar tylny promienistości wzgórza

jądro środkowo-pośrodkowe (n. centromedialis) - jest to największe z jąder śródblaszkowych (nuclei intralaminares); jądro niespecyficzne

nadwzgórze

na powierzchni grzbietowej, przyśrodkowo od części tylnej wzgórza, ogranicza od tyłu komorę III

składniki (7):

1, 2) uzdeczka prawe i lewe (habenulae dex. et sin.) - zgrubienie prążka rdzennego wzgórza (stria medullaris thalami), w części tylnej

3, 4) trójkąt uzdeczki prawy i lewy (trigonum habenulae dex. et sin.) - zawiera jądra uzdeczki przyśrodkowe i boczne (nucleus habenulae med. et lat.)

ograniczenie:

z tyłu - bruzda podszyszynkowa (sulcus subpinealis)

z boku - bruzda uzdeczki (sulcus habenulae)

przyśrodkowo - prążek rdzenny wzgórza i uzdeczki

5) spoidło uzdeczki (commissura habenularum) - włókna spoidłowe łączące uzdeczki i trójkąty uzdeczki

6) spoidło tylne (commissura posterior) - włókna spoidłowe łączące jądra przedpokrywowe i jądra uzdeczki

7) szyszynka (corpus pineale s. epiphysis)

położenie - w trójkącie podszyszynkowym

kształt - stożkowatego naszyjnika

części (2):

1. wierzchołek (apex) - między wzgórkami górnymi (colliculi superiores)

2. podstawa (basis):

1. blaszka górna (lamina superior) - łączy się ze spoidłem uzdeczki

2. blaszka dolna - łączy się ze spoidłem tylnym

między blaszkami znajduje się zachyłek szyszynkowy (recessus pinealis)

zawzgórze

znajduje się w części tylnej, pod poduszką (pulvinar)

składniki (2):

1. ciało kolankowate przyśrodkowe (corpus geniculatum mediale)

2. ciało kolankowate boczne (corpus geniculatum laterale)

ciało kolankowate przyśrodkowe

położenie:

• cz. przyśrodkowa - między ramionami wzgórków górnym i dolnym (bracia colliculorum sup. et inf.)

• cz. boczna - pod ramieniem wzgórka górnego, pod odnogą mózgu

połączenia:

1. przyśrodkowo - ramię wzgórka dolnego

2. bocznie - przyśrodkowy korzeń pasma słuchowego (radix medialis tractus acustici)

jądro (1) - jądro ciał kolankowatego przyśrodkowego (n. corporis geniculati medialis)

funkcja - podkorowy ośrodek słuchu

ciało kolankowate boczne

położenie - bocznie od ciała kolankowatego przyśrodkowego

połączenia:

1. przyśrodkowo - ramię wzgórka górnego

2. bocznie - korzeń boczny pasma wzrokowego (radix lateralis tractus optici)

jądra (2):

1. j. właściwe ciała kolankowatego bocznego (n. principalis corporis geniculati lat.) - podkorowy ośrodek wzroku (budowa 6-cio warstwowa)

2. jądro dodatkowe ciała kolankowatego bocznego (n. accesorius corporis geniculati lat.)

podzwgórze

w części brzusznej międzymózgowia

części (3):

1. cz. wzrokowa s. okolica podwzgórzowa przednia (p. optica s. regio hypothalamica anterior)

2. cz. guzowa s. okolica podwzgórzowa pośrednia (p. tuberalis s. regio hypothalamica intermedia)

3. cz. suteczkowa s. okolica podwzgórzowa tylna (p. mamillaris s. regio hypothalamica posterior)

część wzrokowa (2):

1. skrzyżowanie wzrokowe (chiasma opticum)

przebieg - poprzeczny, przed guzem popielatym (tuber cinareum), za nn. wzrokowymi

2. pasmo wzrokowe (tractus opticus)

przebieg - skośny, do tyłu, bocznie od guza popielatego, przyśrodkowo od istoty dziurkowanej przedniej, krzyżuje od dołu odnogę mózgu

oddaje:

1. korzeń przyśrodkowy (radix medialis) - do ciała kolankowatego przyśrodkowego

2. korzeń boczny (radix lateralis) - do ciała kolankowatego bocznego

jądra (3):

1. j. nadwzrokowe (n. supraopticus)

2. j. okołokomorowe (n. paraventricularis)

3. j. przedwzrokowe (n. preoptici)

1 i 2 - produkują wazopresynę i oksytocynę przekazując ją do części tylnej podwzgórza

część guzowa

1. guz popielaty (tuber cinareum) [+ lejek (infundibulum)]

położenie:

za - skrzyżowaniem wzrokowym

przed - ciałami suteczkowatymi

między - prawym i lewym pasmem nerwu wzrokowego

2. przysadka nerwowa (neurophysis) - płat tylny, łączy się z guzem popielatym poprzez lejek

położenie:

w - dole przysadki (fossa hypophysialis)

pod - przeponą siodła (diaphragma sellae)

między - zatoką jamistą prawą i lewą (sinus cavernosus dex. et sin.)

jądra (5) - w obrębie guza popielatego:

1. j. lejka (n. infundibularis)

2. jądra guzowe (nuclei tuberales)

3. j. brzuszno-przyśrodkowe (n. ventromedialis)

4. j. grzbietowo-boczne (n. dorsomedialis)

5. j. grzbietowe (n. dorsalis)

część suteczkowa (2)

1, 2) ciało suteczkowate prawe i lewe (corpus mamillaris dex. et sin.)

położenie:

za - guzem popielatym

przed - dołem międzykonarowym

między - odnogą mózgu prawą i lewą

jądra (4):

1. j. przyśrodkowe ciała suteczkowatego (n. corporis mamillares mediales)

2. j. boczne ciała suteczkowatego (n. corporis mamillares laterales)

3. j. przedsuteczkowe (n. premamillares)

4. j. tylne podwzgórza (n. posterior)

niskowzgórze (subthalamus) - część tylna podwzgórza, która zrasta się z nakrywką konarów mózgu

ograniczenia:

od przodu i przyśrodkowo - podwzgórze

od góry - wzgórze

od dołu i boku - torebka wewnętrzna

jądra (5):

1. j. niskowzgórzowe (n. subthalamicus)

2. warstwa niepewna (zona incerta)

3. j. pola Forela (n. campi Foreli)

4. j. czerwienne (n. ruber)

5. istota czarna (substantia nigra)

Pola Forela (areae Foreli) [3]: H, H₁, H₂ - istota biała niskowzgórza skupiona w postaci blaszek

Pole H - między wzgórzem, jądrem czerwiennym, a jądrem niskowzgórzowym

Pole H₁ - utworzone przez pęczek wzgórzowy (fasciculus thalamicus) do jąder wzgórza, między wzgórzem a warstwą niepewną, przechodzi w blaszką rdzenną zewnętrzną (lamina medullaris externa)

Pole H₂ - utworzone przez pęczek soczewkowy (fasciculus lenticularis) od jądra soczewkowatego, między warstwą niepewną i jądrem niskowzgórzowym, dochodzi do torebki wewnętrznej

Komora III (ventriculus tertius)

Strzałkowa szczelina pomiędzy wzgórzami i podwzgórzami wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym

ograniczenia:

ściany (6):

1. górna - splot naczyniówkowy komory III (tela choroidea ventriculi III) wsparta na prążku rdzennym wzgórza prawym i lewym

2. dolna - podwzgórze

3, 4) boczne prawa i lewa

1. cz. górna - wzgórzowa + zrost międzywzgórzowy (nad bruzdą podwzgórzową)

2. cz. dolna - podwzgórzowa (pod bruzdą podwzgórzową)

5) przednia (3):

1. blaszka krańcowa (lamina terminalis)

2. spoidło przednie

3. słupy sklepienia

6) tylna - nadwzgórze + wejście do wodociągu śródmózgowia (aditus ad aquaeductus mesencephali)

zachyłki (5):

w ścianie przedniej (1) - zachyłek trójkątny (r. triangularis) - między spoidłem przednim a słupami sklepienia

w ścianie tylnej (2):

1. zachyłek szyszynkowy (r. pinealis) - nad spoidłem tylnym, pod spoidłem uzdeczki

2. zachyłek nadszyszynkowy (r. suprapinealis) - nad spoidłem uzdeczki

w ścianie dolnej (2):

1. zachyłek wzrokowy (r. opticus) - na granicy ze ścianą przednią

2. zachyłek lejka (r. infundibulum) - nad lejkiem

ŚRÓDMÓZGOWIE (mesencephalon)

1. pokrywa śródmózgowia (tectum mesencephali)

2. konary mózgu (pedunculi cerebri)

3. wodociąg mózgu s. śródmózgowia (aquaeductus cerebri s. mesencephali)

Pokrywa śródmózgowia

jest to grzbietowa część śródmózgowia, położona nad wodociągiem mózgu

części (3):

1. blaszka pokrywy (lamina tecti)

2. wzgórki górne i dolne (colliculi superiores et inferiores)

3. ramiona wzgórków (brachia colliculorum)

blaszka pokrywy - ograniczona od góry i z tyłu wodociągiem mózgu, stanowi podłoże pod cztery wzgórki („taca z czterema pączkami”)

wzgórki (4):

położenie - na blaszce pokrywy, pod płatem ciała modzelowatego(oddzielone od niego przez szczeliną poprzeczna mózgu

1. wzgórki górne (2) - pomiędzy nimi znajduje się trójkąt podszyszynkowy (trigonum subpineale) i szyszynka

2. wzgórki dolne (2) - pomiędzy nimi znajduje się wędzidełko zasłony rdzeniowej górnej (frenulum veli medullaris superioris)

ramiona wzgórków - ogniwo łączące śródmózgowie (wzgórki) z międzymózgowiem (ciała kolankowate)

1. ramiona wzgórków górnych prawe i lewe - łączy wzgórki górne z ciałem kolankowatym bocznym

położenie:

pod - poduszką (pulvinar)

nad - ciałem kolankowatym przyśrodkowym

bocznie od - wzgórka górnego

przyśrodkowo od - ciała kolankowatego bocznego

2. ramiona wzgórków dolnych prawe i lewe - łączą wzgórki dolna z ciałem kolankowatym przyśrodkowym

położenie:

bocznie i do dołu od - wzgórków górnych

przyśrodkowo i do góry od - trójkąta wstęg (trigonum lemnisci)

Konary mózgu = brzuszna część śródmózgowia położona pod wodociągiem mózgu

części (2):

1. nakrywka śródmózgowia (tegmentum mesencephali)

2. odnogi mózgu (crura cerebri)

pomiędzy nakrywką i odnogami na zewnętrz znajduje się - bruzda przyśrodkowa i boczna odnogi mózgu (sulcus medialis et lateralis criris cerebri), a wewnątrz - istota czarna (substantia nigra)

nakrywka śródmózgowia - nieparzysta, ograniczona od dołu i boków wodociągiem mózgu

odnogi mózgu - parzyste twory, które są przedłużeniem torebki wewnętrznej (od przyśrodkowego brzegu pasma wzrokowego); ograniczają bocznie - dół międzykonarowy (fossa interpeduncularis) + istota dziurkowana tylna (substantia perforata posterior)

Jądra śródmózgowia (nuclei mesencephali)

w pokrywie śródmózgowia (2):

1. j. wzgórka dolnego (n. colliculi inf.) - podkorowy ośrodek słuchu

2. istota szara wzgórka górnego (substantia grisea colliculi superioris) - siedmio warstwowa, podkorowy ośrodek wzroku

w nakrywce śródmózgowia:

1. istota czarna (substantia nigra) - cz. zbita i cz. siatkowa (p. compacta et p. reticularis)

2. twór siatkowaty (formatio reticularis) - istota szara poprzedzielana włóknami biegnącymi we wszystkich kierunkach

1. j. śródmiąższowe (n. interstitialis)

2. pole pokrywowe brzuszne (area tegmentalis ventralis)

3. j. czerwienne (n. ruber) - cz. wielkokomórkowa (p. magnocellularis) i cz. drobnokomórkowa (p. pavocellularis)

rozciąga się od niskowzgórza do konaru górnego móżdżku

położenie:

za - istotą czarną

przed - tworem siatkowatym

przyśrodkowo od - wstęgi przyśrodkowej (lemniscus medialis)

bocznie - włókna korzeniowe n. III (fibrae radiculares n. III), skrzyżowanie nakrywki (decussatio tegmenti dorsalis et ventralis)

4. jądra nerwów czaszkowych:

1. j. pasma śródmózgowiowego n. trójdzielnego (n. tractus mesencephalis n. trigemini)

od - mostu

do - wzgórków górnych

wzdłuż - bocznej powierzchni istoty szarej środkowej (substantia grisea centralis)

2. j. nerwu bloczkowego (nucleus n. trochlearis) [ruchowe]

na wys. - wzgórków dolnych

przed - istotą szarą środkową (substantia grisea centralis)

za - pęczkiem podłużnym przyśrodkowym (fasciculi longitudinales mediales)

3. jądra nerwu okoruchowego (nuclei n. oculomotorii) [4]:

na wys. - wzgórków górnych

kształt - serca karcianego

przed - istotą szarą środkową (substantia grisea centralis)

za - pęczkiem podłużnym przyśrodkowym (fasciculi longitudinales mediales)

j. parzyste (2):

1. j. główne (n. principalis) [ruchowe] - bocznie

2. j. dodatkowe {autonomiczne, parasympatyczne, Westphala-Edingera} (n. accesorius s. autonomicus s. parasympathicus s. Westphali-Edingeri) - wzdłuż zwróconych do siebie powierzchni „wcięcia karcianego”

j. nieparzyste (2):

1. j. środkowe s. Perli (n. centralis s. Perli) [ruchowe] - pośrodkowo i u góry

2. j. ogonowe środkowe (n. caudalis centralis) [ruchowe] - pośrodkowo i u dołu

Wodociąg mózgu s. śródmózgowia - łączy komorę III z komorą IV, przebiega pośrodkowo (nieco łukowato) pomiędzy pokrywą a konarami mózgu dzieląc śródmózgowie na część brzuszną i grzbietową

13

---