Fale mózgowe

Odkrycie w 1929 r. przez Hansa Bergera [niemieckiego psychiatrę] fal mózgowych, było nie lada przełomem w badaniach prowadzonych nad mózgiem. Okazuje się, że mózg podczas swojej pracy generuje impulsy elektryczne, zwane falami mózgowymi. Impulsy te możemy mierzyć przy pomocy specjalnego przyrządu, zwanego Elektroencefalografem [w skrócie EEG]. Posiada on kilkanaście elektrod przyłączanych do skóry głowy i mierzy częstotliwość [ilość impulsów na sekundę] oraz amplitudę ["wielkość" zmian napięcia].

Niby nic takiego, gdyby nie fakt, że te impulsy są zależne od czynności, jaką umysł wykonuje. Gdy jesteś pobudzony, częstotliwość twoich fal mózgowych rośnie, lecz impulsy stają się słabsze. Natomiast gdy się uspokoisz i rozluźnisz, fale mózgowe stają się wolniejsze, a impulsy silniejsze. Dlaczego tak się dzieje? Otóż, jeśli wytężasz mózg, pracuje więcej komórek nerwowych jednocześnie. Każda komórka wytwarza jakiś impuls elektryczny, więc wszystkie impulsy mieszają się, tworząc szum. Gdy jednak uspokajasz myśli, komórki mózgowe zaczynają działać synchronicznie [w jednym tempie]. Impulsy są więc rzadsze, ale ich napięcia sumują się, dlatego impulsy nabierają na sile.

By ułatwić sobie pracę, naukowcy wyróżnili cztery zakresy fal mózgowych:

BETA

Gdy czytasz ten tekst, w twoim mózgu dominują fale o częstotliwości powyżej 15 Hertzów [15 impulsów na sekundę] i amplitudzie nie większej niż 20 mikrowoltów. W tym stanie mózg jest nastawiony na odbiór bodźców zewnętrznych i uwagę.

ALFA

Ten rodzaj fal pojawia się, gdy zamkniesz oczy. Masz go również tuż przed zaśnięciem lub zaraz po przebudzeniu. Fale alfa mają częstotliwość między 15 a 7 Hertzów, a ich amplituda wynosi około 50 mikrowoltów. Stan alfa to wyciszenie umysłu, spokój, marzenia. W tym stanie łatwiej przyswoić wiedzę, zwiększa się też inwencja twórcza.

THETA

Stan transu, czyli całkowite odizolowanie od bodźców zewnętrznych i pełne skupienie na bodźcach wewnętrznych. Częstotliwości mieszczą się w granicach od 4 do 7 Hertzów, amplituda sięga 100 mikrowoltów. Rytm Theta pochodzi od aktywności elektrycznej części mózgu zwanej Hipokampem, która jest odpowiedzialna za kojarzenie i pamięć. Możliwe, że właśnie dlatego rytm Theta towarzyszy nam przez większą część snu - wtedy wiedza jest przyswajana i utrwalana.

DELTA

Oznaka głębokiego snu. Częstotliwość mniejsza od 4 Hertzów, amplituda przekracza 100 mikrowoltów. Stan nieświadomości. Gdy nasz mózg pracuje na tej częstotliwości podczas snu, nic nam się nie śni. Organizm się regeneruje, a do krwi uwalniany jest hormon wzrostu.

Jeśli jesteś początkującym i jeszcze nie wiesz, jak się człowiek czuje w innych stanach świadomości, możesz pomóc sobie "maszynkami" do synchronizacji fal mózgowych. Przykładowo urządzenie SITA do nauki języków wprowadza "ofiarę" w stan Alfa, by łatwiej przyswoiła wiedzę. Robi to przy pomocy diodek migających z odpowiednią częstotliwością tuż przed oczami. Istnieją również programy komputerowe potrafiące synchronizować fale mózgowe. Na przykład Brainwave Synchronizer, czy choćby preset MindSync dołączony do programu Cool Edit. Programy te generują tzw. dźwięki różnicowe. Słuchane przez słuchawki powodują dostrajanie się częstotliwości mózgu do różnicy częstotliwości między kanałami dźwiękowymi.

Istnieją również naturalne sposoby na kontrolowanie swoich fal mózgowych. Zauważ, że stan Alfa możesz osiągnąć po prostu zamykając oczy i zaczynając marzyć. Niestety mózg nie jest przyzwyczajony do przebywania w stanach głębszych niż Alfa bez utraty świadomości. To dlatego, że zwykle falom Theta i Delta towarzyszy po prostu sen. Jednak ćwiczenie czyni mistrza . Najważniejsze to uśpić ciało, lecz zachować świadomy umysł. Dokładniej jest to opisane tutaj. Jeśli uda ci się nie zasnąć, możesz doświadczyć różnych ciekawych rzeczy w głębszych stanach umysłu.

Z innego materiału

Stan alfa

Stan alfa jest nazwą dla stanu relaksacji i odprężenia w którym wykres EEG pokazuje częstotliwości 8-13Hz i zmienną amplitudą średnio 50uV w tym stanie występuje zsynchronizowana aktywność bioeletrycznej mózgu. Nazwę fal alfa wprowadził w 1925r W. Prawdisz-Niemiński.

Falami beta nazwał niezsynchronizowaną aktywność bioelektryczną mózgu znajdująceą odbicie w wyższej częstotliwości 14-30Hz i małej amplitudzie nie przekraczającej 20uV występujące w stanie czuwania, które odkrył H.Berger.

Fale alfa pojawiaja sie naturalnie w stanach odprężenia, podczs zasypiania a także w trakcie koncentracji i medytacji. W tym stanie następuje wzmożona regeneracja organizmu, uzdrawianie, zwiększa się odporność organizmu, przyśpiesza gojenie ran a także zwiększa się podatność na hipnozę. dzięki odpowiedniemu zestawowi afirmacji i wizualizacji człowiek przebywając w tym stanie może poddać swój organizm kontroli i leczyć go. Po osiągnięciu tego stanu zwanego często stanem medytacyjnym lub stanem płytkiego transu, następują zmiany w oddychaniu. Oddech pogłębia się, serce zaczyna uderzać wolniej, ciśnienie stabilizuje się, mięśnie się rozlużniają co często wywołuje wrażenie ciężkości. Rozluźnieniu mięśni gładkich w tym naczyń włosowatych towarzyszy wrażenie ciepła. Następuje wyciszenie umysłu, poprawa samopoczucia, negatywne emocje znikają zastąpione dobrym samopoczuciem i wrażeniami komfortu. Umysł staje się wrażliwy na świadome programowanie poprzez wizualizacje i sugestie. Wzrasta wrażliwość lewej połowy ciała, szczególnie w okolicach klatki piersiowej, co wskazuje na większą aktywność prawej półkuli mózgu, poprawia się także współdziałanie pomiędzy lewą półkulą, której podporządkowany jest intelekt, a prawą, której przypisuje się zdolności twórcze i intuicję. U dzieci udział fal alfa w dobowej aktywności mózgu jest badzo duży, z wiekiem maleje.

Fale theta

Fale theta w normalnym wzorze EEG człowieka dorosłego w stanie czuwania występują bardzo rzadko. Ich częstotliwość mieści się w granicach 4-7Hz, odznaczają się niemal sinusoidalną regularnością i amplitudą 50-100uV. Występują najczęściej pomieszane z falami alfa podczas zasypiania, oraz pogłębiania się snu, związane są z sennością i przyjmowaniem nowych informacji. Ich udział nie przekracza 5%, chociaz kojarzy się je ze snem występują także w głebokiej medytacji, stanach inspiracji, jasnowidzenia i innych fenomenów.

Fale o częstotliwości poniżej 4Hz i amplitudzie dochodzacej do 300uV nazwano falami delta, fale te pojawiają się tylko w trakcie głębokiego snu, w śpiączce i pod narkozą.

Fazy snu

Nie minęło 10 lat od odkrycia fal mózgowych, gdy w roku 1937 amerykańscy fizjolodzy - Loomis, Davis i Hobart - jako pierwsi zastosowali EEG do badań snu. Zapoczątkowało to szybki rozwój badań nad snem. Kolejnych ważnych odkryć dokonali w 1953 roku Kleitman, Aserinski i Demente. Budzili oni śpiących pacjentów w różnych odstępach czasu po zaśnięciu i pytali, co im się śniło. Zaobserwowali, że niekiedy pacjent nie pamiętał nic, a innym razem pamiętał bardzo wyraźne sny. W dodatku okresy, w których pacjentowi się coś śniło, pojawiały się cyklicznie z dość dużą dokładnością, czyli mniej więcej co 90 minut! To stadium snu zostało przez nich nazwane REM [ang. Rapid Eye Movements - szybkie ruchy oczu], ponieważ w tej fazie snu pacjent zaczynał szybko poruszać oczami w różne strony. Pozostały okres snu podzielili na cztery stadia. Wyniki ich badań stały się podstawą obecnej wiedzy na temat snu.

Prześledźmy więc teraz wszystko, co dzieje się podczas snu.

Zamykamy oczy. Aktywność mózgu spada, umysł uspokaja się, rytm Beta stopniowo zanika, ustępując miejsca rytmowi Alfa. Ta faza jest czasami nazywana fazą 0, choć nie jest to jeszcze sen. Zaczynamy dopiero zasypiać. Wielu ludziom towarzyszy wtedy uczucie opadania, kołysania, czy wznoszenia się. Ten stan może trwać od 10 do 15 minut.

Fale mózgowe zwalniają jeszcze bardziej, zbliżając się do zakresu Theta. W naszym umyśle zaczynają się pojawiać nielogiczne i oderwane od siebie obrazy i skojarzenia, tracimy kontakt z rzeczywistością. Mięśnie rozluźniają się, oczy ustawiają się lekko w górę, świadomość zawęża się do niewielkiego poziomu. Rozpoczyna się faza 1. Osoba obudzona z tego stadium stwierdzi, że wcale nie spała.

Fazę 2 cechuje jeszcze większe obniżenie częstotliwości fal mózgowych. W przebiegu Theta pojawiają się od czasu do czasu tzw. wrzeciona snu, czyli gwałtowne wstawki szybkich fal, 12 do 14 Hertzów, oraz tzw. kompleksy K, czyli spore pojedyncze impulsy fali wolnej, a zaraz po nich wrzeciona. Przypuszczalnie człowiek spostrzega w tym momencie, że jego świadomość zanika i gwałtownie "rozbudza" się na moment. Możliwe, że w ten sposób mózg sprawdza, czy już śpi. W fazie 2 następuje stopniowe wyłączanie świadomości.

W fazie 3 zanikają fale Theta, a zaczynają dominować fale Delta, i tak już pozostaje przez cały okres fazy 4. Obie te fazy zwane są snem wolnofalowym. Oddech staje się regularny i rzadszy, spada ciśnienie tętnicze, ustają ruchy gałek ocznych, napięcie mięśni zanika, spada temperatura ciała. Do krwi uwalniany jest hormon wzrostu, a więc przyspieszone jest również gojenie się ran. Organizm regeneruje się. Sen wolnofalowy dominuje przez pierwszą część nocy i może trwać nawet do godziny. Później stopniowo zmniejsza się jego długość. W tym stanie trudno jest obudzić śpiącego, a jeśli się już uda, będzie on rozkojarzony, senny. Rano z pewnością nie będzie pamiętać, że się go budziło.

Po około 70 minutach pierwszego cyklu snu fale mózgowe zaczynają przyspieszać. Mózg przechodzi kolejno przez stadia od 4 do 1, czyli w odwrotnej kolejności niż przy zasypianiu. Po 90 minutach zaczynają się dziać dziwne rzeczy. Przyspiesza się oddech i bicie serca, a gałki oczne zaczynają się gwałtownie poruszać we wszystkie strony. Rozpoczyna się faza REM. Na polisomnogramie [zapis EEG, ruchów gałek ocznych, oddechów i napięcia mięśni] wygląda to tak, jakby osoba właśnie się obudziła. Wiele razy badacze snu się na tym nacinali, dlatego to stadium jest też nazywane snem paradoksalnym.

Faza REM jest specjalnym stadium snu. To właśnie w tym stadium pojawiają się marzenia senne. Śnimy wtedy żywe i kolorowe sny. Umysł jest skierowany na odbieranie świata wewnętrznego, wirtualnego. Bodźce z zewnątrz co prawda dochodzą, lecz są zazwyczaj ignorowane. Jeśli teraz ktoś nas obudzi, na pewno będziemy pamiętali jakiś sen. Szybkie ruchy gałek ocznych biorą się stąd, że w tym czasie oglądamy nimi senną rzeczywistość. Potwierdził to pewien eksperyment, o którym więcej możesz sobie przeczytać tutaj.

Podczas fazy REM mięśnie szkieletowe są całkowicie sparaliżowane, żeby nasze ciało na łóżku nie odgrywało ruchów wirtualnego ciała ze snu. Nazywa się to paraliżem sennym. Czasami zdarza się, że ktoś się obudzi w tej fazie, ale mięśnie jeszcze przez chwilę są wyłączone. Nie da się wtedy nimi poruszyć. Jednak nie należy się bać tego stanu! Można w tej sytuacji spróbować spokojnie poruszyć jakąś kończyną. Ale jest lepszy sposób na wykorzystanie tego stanu! Więcej informacji znajdziesz tutaj.

Fazy snu powtarzają się cyklicznie w ciągu nocy z bardzo dużą dokładnością. Okres jednego cyklu wynosi 90 minut, po czym następuje faza REM. Poniżej przedstawiony jest hipnogram [wykres faz snu] dorosłego zdrowego człowieka.

Jak widać, w pierwszych cyklach przeważają fale Delta [kolor czerwony]. W tym czasie organizm się regeneruje i odpoczywa. Jeśli więc nie spałeś długo, np. więcej niż dobę, to po zaśnięciu rozpocznie się sen wyrównawczy, w którym fazy 3 i 4 wyprą fazę REM i nic ci się nie będzie śniło.

Zauważyłeś, że faza REM zaczyna się równo co 90 minut? Jeśli ustawisz sobie budzik, by dzwonił co półtorej godziny, prawdopodobnie usłyszysz budzik we śnie i obudzisz się z fazy REM. Pierwsza faza REM trwa około 10 minut. Kolejna jest dłuższa, trwa około 20 minut. Nad ranem sen się spłyca, a fazy 3 i 4 już praktycznie nie występują, dlatego kolejne fazy mogą się przeciągać od 30 nawet do 50 minut.

---