1.Czym zajmuje się ekonomia - jej miejsce wśród innych nauk?

Ekonomia to nauka zajmująca się badaniem gospodarczej działalności ludzi, jest nauką o gospodarowaniu, obejmujące dużą grupę zachowań ludzkich, których efektem jest wytwarzanie dóbr człowiekowi potrzebnych, wykorzystując do tego celu ograniczone środki. Ekonomia zajmuje się rynkową formą podziału.

Ekonomia stara się ustalić określone prawidłowości ekonomiczne, którym często nadaje się rangę obiektywnych praw ekonomicznych ( stale powtarzające się związki między działaniami lub czynnościami ludzi w procesie gospodarowania, działania te odbywają się w różnych warunkach).

Ekonomia posługuje się takimi metodami jak: obserwacja rzeczywistości, analiza faktów i danych statystycznych, stara się określić, które z tych zależności są istotne i stale powtarzające się stając się w ten sposób prawidłościami, a które są przypadkowe. Tworzy pewne abstrakcyjne pojęcia , które określamy mianami kategorii ekonomicznych. Są to takie kategorie jak: praca, produkcja, wymiana, rynek, dochód, popyt, podaż, kapitał itp. Niektóre prawa ekonomi mają charakter uniwersalny, inne działają w ściśle określonych warunkach. Prawa ekonomiczne mają charakter prawidłowości typu statystycznego oznacza on, że działają one jedynie w przypadku masowego powtarzania się zdarzeń, których dotyczą, działają obiektywnie tzn , że nie zależą od świadomości i woli ludzi. Wpływ ludzi na działania praw ekonomicznych może być pośredni poprzez zmianę warunków w których ujawniają się określone prawidłowości.

Z uwagi na fakt, że ekonomii bada i wyjaśnia zachowania ludzi w sferze działalności gospodarczej zaliczyć należy ją do nauk społecznych. Z uwagi na sposób, w jaki ekonomiści analizują problemy nie jest to jednak nauka typowo humanistyczna

2.Różnica między mikro- a makroekonomią?

Mikroekonomia - zajmuje się szczegółowym badaniem racjonalnego działania indywidualnych uczestników gospodarki rynkowej tzn. konsumentów i producentów oraz analizą rynku na poszczególne produkty.

Do badania postępowania przedsiębiorstw wykorzystuje się kategorię kosztów , zysku ,renty, stopy procentowej, płac itp. w warunkach konkurencji doskonałej, niedoskonałej , monopolistycznej. Do badania zachowania się gospodarstwa domowego jako konsumenta stosuje się takie narzędzia analizy jak krzywa popytu i podaży lub teoria racjonalnego wyboru stosowanego przez konsumenta..

Makroekonomia zajmuje się wzajemnymi związkami zachodzącymi w gospodarce jako całości a więc między wielkimi agregatami takimi jak : dochód narodowy, konsumpcja , inwestycja, oszczędności, zasób kapitału , bilans handlowy lub płatniczy, wydajność pracy, budżet państwa itp. W swojej metodzie celowo upraszcza ona analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki. Brane są tu pod uwagę zasoby różnych czynników produkcji oraz strumienie różnych dochodów i wydatków. Współzależności przyjmują różne formy związków funkcjonalnych i przyczynowo-skutkowych / wzrost cen , spadek popytu/.

Podsumowując jednym zdaniem: mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorstw i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, podczas gdy makroekonomia w analizie gospodarki posługuje się w swych badaniach wielkimi agregatami.

3. Na czym polega różnica między ekonomią pozytywną a negatywną ?

Ekonomia pozytywna - koncentrowała się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólnienia procesów gospodarczych, unika wprowadzania sądów wartościujących , czy wprowadzania stwierdzeń. : czy jest to dobre , czy złe , korzystne czy nie dla gospodarki.

Ekonomia normatywna - koncentrowała się na tworzeniu określonego systemu poglądów wartościujących , na opracowaniu określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych, wykorzystuje do tego celu dorobek ekonomii pozytywnej np. odpowiada na pytania : czy system gospodarczy funkcjonuje doskonale i nie wymaga żadnych zmian , czy funkcjonuje źle i wymaga określonej reformy.

Reasumując: ekonomia pozytywna bada rzeczywistą gospodarkę, ekonomia normatywna zaś dostarcza zaleceń i rekomendacji co powinno się czynić w tej gospodarce, opartych na subiektywnych sądach. Przy dostatecznej skali badań ekonomiści powinni dojść do jednoznacznych wniosków w kwestii zasadniczych problemów ekonomii pozytywnej, nie ma powodów zaś, dla których ekonomiści mieliby być zgodni w twierdzeniach normatywnych.

4. Co to jest proces gospodarowania ?

Proces gospodarowania odbywa się w ściśle określonych warunkach :materialnych, społecznych, instytucjonalnych i politycznych - to system gospodarczy jako układ stosunków i organizacji, które kształtują prawa rządzące działalnością gospodarczą, określają prawa własności czynników produkcji. Mamy dwa typy gospodarki: naturalna i towarowa .

Gospodarowanie jest działaniem w warunkach ograniczonych. Ludzie gospodarując osiągają założone przez siebie cele. Racjonalne gospodarowanie posiada dwa aspekty tzn. maksymalizujemy efekt przy danych nakładach lub minimalizujemy nakłady przy danym efekcie. Ludzie gospodarują aby uzyskać środki do zaspokojenia potrzeb biologicznych, które w zależności od ich rodzaju człowiek z różną siłą i w różnej zależności. Środki zaspakajania potrzeb nazywamy dobrami:

Dobra można podzielić na dobra konsumpcyjne i produkcyjne. Dobra konsumpcyjne zaspokajają potrzeby ludzkie w procesie konsumpcji, jednorazowo lub w dłuższym okresie. Dobra produkcyjne służą do konsumpcji pośrednio a mianowicie służą do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych. Dobra możemy podzielić również na dobra ekonomiczne - powstające w procesie produkcji i mające charakter ograniczony oraz dobra wolne występujące w nieograniczonej ilości i dostarczane bezpośrednio przez przyrodę (woda, słońce).

Gospodarowanie dokonuje się na podstawie specjalizacji i podziału pracy. Podstawowym działaniem gospodarczym jest produkcja czyli wytwarzanie dóbr i usług , są to czynności, w których człowiek za pomocą maszyn i narzędzi oraz innych środków przetwarza surowce w nowe dobra.

5. Sformułuj i uzasadnij działanie prawa malejącego produktu marginalnego?

W modelu statycznym zasób niektórych czynników produkcji jest stały np. wielkość działki ziemi, wielkość określonego przedsiębiorstwa. Zasób stałych czynników produkcji w modelu statycznym nie zmienia się. Zwiększając lub zmniejszając produkcję producent zmienia nakłady tzw. zmiennych czynników produkcji. W ujęciu dynamicznym zasoby wszystkich czynników mogą być powiększone w sensie ilościowym jak i jakościowym. Stałe czynniki produkcji to te, których zasób w danym czasie nie może być zmieniony, zmienne zaś to te, których ilość producent może zmienić odpowiednio do swoich decyzji o wielkości produkcji np. zatrudnienie dodatkowych pracowników, zakup dodatkowych surowców, energii.

Zaobserwowano jednak że jeśli producent przy niezmienionej ilości stałych czynników produkcji zwiększa stopniowo nakład zmiennych czynników to ilość produkcji rośnie nieliniowo np. firmy ogrodniczej, która przy stałym obszarze gruntu i maszyn zwiększa ilość pracowników .

Produkt marginalny obliczamy jako stosunek przyrostu całkowitego produktu do odpowiedniego przyrostu zmiennego czynnika produkcji. Jeżeli zwiększymy stopniowo nakład jednego czynnika produkcji przy stałej ilości pozostałych jej czynników to ilość produkcji początkowo rośnie szybciej a następnie wolniej niż zmienny czynnik jej produkcji. Początkowo przyrosty zmiennego czynnego produktu powodują wzrost produktu marginalnego a następnie jego zmniejszanie się.

Zmniejszanie się produktu marginalnego w wyniku powiększania nakładu jednego czynnika produkcji przy stałej ilości innych czynników i nie zmienionej technice produkcji nazywamy prawem malejących przychodów lub prawem malejącego produktu marginalnego.

6. Wyjaśnij pojęcie krzywej możliwości produkcyjnej ?

Jeżeli musimy dokonać wyboru na zasadzie „ czegoś więcej , czegoś mniej „ wówczas należy dokonać podziału zasobu pomiędzy różne możliwe proporcje produkcji i dokonać najlepszego wyboru struktury produkcji. Te możliwości wyboru uogólnia się w postaci krzywej możliwości produkcyjnych. Np. dysponujemy jednakowym kapitałem oraz jednakowa liczba pracowników posiadających kwalifikacje do wytwarzania ciągników i samochodów osobowych . Z tego samego kapitału można wytworzyć następujące rozmiary produkcji:

uzupełnić wykres

Punkty leżące powyżej krzywej możliwości produkcyjnych np. H i J wykraczają poza obszar wyboru ekonomicznego , gdyż reprezentują one wyższe rozmiary produkcji na wytworzenie których nie pozwalają istniejące zasoby kapitału i pracy. Punkt G który leży poniżej krzywej możliwości produkcyjnych oznacza , że przy tym samym zasobie czynników wytwórczych wytwarzamy łącznie mniejsza produkcje co oznacza , że istniejące zasoby nie są wykorzystane efektywnie. Krzywa możliwości produkcyjnych na całej swej długości reprezentuje najlepszą możliwą do wytworzenia strukturę produkcji przy nie zmienionym zasobie czynników wytwórczych. Jeżeli zasób kapitału wzrośnie to krzywa możliwości produkcyjnych przesunie się w górę / linia przerywana/ i będziemy mieli do czynienia ze wzrostem gospodarczym oraz postępem technicznym Oznacza to również relatywne zmniejszenie rzadkości dóbr.

7.Co to jest koszt alternatywny; podaj przykłady?

Dla gospodarstwa domowego celem jest maksymalizacja użyteczności nabywanych dóbr czyli maksymalizacja płynącego stąd zadowolenia , dla przedsiębiorstwa podstawową funkcja jest maksymalizacja zysku z działalności gospodarczej. Istnieje wiele sposobów wykorzystania dóbr i przeznaczenie ich na różne cele, istnieją możliwości przesuwania zasobów (kapitału pracy) z jednej dziedziny do innej co oznacza, że produkcja zmniejsza się tam gdzie zasobów ubywa, zaś zwiększ tam gdzie zasobów przybywa - dokonując wyboru , zawsze z czegoś rezygnujemy ; to z czego rezygnujemy nazywa się kosztem alternatywnym. - koszt koniecznych możliwości

8.Wymień i omów rodzaje rynku?

Rynek -w znaczeniu dosłownym oznacza miejsce gdzie są sprzedawane kupowane towary, w znaczeniu ekonomicznym - to ogół stosunków wymienionych między kupującymi i sprzedającymi.

Rynki dzielimy na:

1-ze względu na rodzaj towarów będących przedmiotem wymiany, dzielimy na: rynek dóbr konsumpcyjnych, dóbr produkcyjnych, pracy, ziemi, dóbr kapitałowych, pieniężny, kapitału finansowego, tytułów prawnych (patenty).

2-zakres wymiany (przestrzennej- jedn. administr) dzielimy na: rynek lokalny (górnośląski , wielkopolski), rynek światowy.

3-ze względu na legalność przedmiotu transakcji dzielimy na: rynki całkowicie legalne (to co w sklepie - rynek biały), półlegalne (rynki szare- np. stadion 10-Lecia), rynek czarny nielegalny (towary nie dopuszczone do obrotu), rynki zagraniczne (giełdy).

Na rynku istnieją tyko dwa podmioty gospodarcze: gosp. rynkowe, przedsiębiorstwa.

Podmioty gosp. są na rynku dóbr konsumpcyjnych, czynników produkcji, oraz działają na rynku doskonałej konkurencji.

Producenci i konsumenci dążą do ograniczonej maksymalizacji swoich potrzeb

Decyzje konsumentów zależą od ich potrzeb, gustów, możliwości finansowych oraz cen relatywnych.

Producenci podejmują decyzje w zależności od swoich zasobów produkcyjnych i możliwości finansowych oraz na podstawie cen relatywnych.

Ceny są jedynym zew. informatorem dla podmiotów gosp..

Więzi miedzy uczestnikami rynku występują jedynie w formie transakcji kupna sprzedaży, każda dokonana transakcja powoduje przepływ pieniądza i towarów miedzy uczestnikami rynku i nie powoduje żadnych skutków ubocznych.

Strumienie pieniądza i towarów są zrównoważone za pośrednictwem cen.

Współczesne gospodarki rynkowe mają charakter mieszany w której mechanizm rynkowy jest częściowo uzupełniany i korygowany przez państwo np. realizowanie prawa gwarantującego przestrzegać przez podmioty gosp. reguł gry rynkowej, popieranie wolnej konkurencji, podejmowanie działań na rzecz stabilizacji gospodarczej, dokonywanie przez system podatkowy redystrybucji dochodów na rzecz osób i grup które z przyczyn naturalnych i losowych nie są w stanie sprostać regułom gry rynkowej.

9. Co to jest cena równowagi?

Cena równowagi jest to taka cena, przy której rozmiary zapotrzebowania na dany towar są równe ilości oferowanej a więc wielkość popyt równa się wielkości podaży. Na wykresie jest to punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży. Przy tej cenie nie pojawią się żadne siły na rynku prowadzące do jej zmiany. Jeśli rynek zostanie wytrącony z równowagi i cena jest niższa od ceny równowagi, to na takim rynku pojawiają się niedobory. Dla odmiany, jeśli cena jest za wysoka w stosunku do ceny równowagi, to na rynku są nadwyżki.

10. Co to jest popyt i jakie czynniki określają zmiany popytu?

Popytem nazywane jest zapotrzebowanie na konkretne produkty w danym czasie, jakie zgłasza kupujący przy określonych cenach i w ramach posiadanego funduszu nabywczego. Zapotrzebowanie wszystkich kupujących w określonym czasie, którzy chcą i mogą przy danej cenie kupić dany produkt nazywa się popytem rynkowym.

Popyt dzieli się na :

1) popyt efektywny to popyt rynkowy znajdujący pokrycie w środkach finansowych

2) popyt potencjalny to całkowite zapotrzebowanie na dane dobro, nie wiążące się z ceną tego dobra. Nie są tu ważone zasoby finansowe ewentualnych konsumentów lecz ich potrzeby. Popyt może się zamienić w popyt efektywny, jeżeli obniży się cena danego produktu.

Główne czynniki wpływające na popyt ze strony konsumentów to:

A/potrzeby

Potrzeby zależą od czynników wrodzonych ludzi, czynników wykształconych, od środowiska geograficznego czy też społecznego. Np. inna wielkość zapotrzebowania będzie na napoje chłodzące w krajach śródziemnomorskich, a inna w krajach skandynawskich. Większy popyt na sukno czarne będzie w krajach muzułmańskich niż w katolickich.

B/dochody

Dochody to fundusz nabywczy czyli ilość pieniędzy jaką konsumenci posiadają i chcą przeznaczyć na zakup danych produktów.

Wielkość dochodów konsumentów tworzy siłę popytu.

Wzrost dochodów ludności wywołuje wzrost popytu na produkty o wyższych wartościach użytkowych i spadek popytu na produkty gorsze, w mniejszym stopniu zaspakajające potrzeby .

C/ceny

Ważnym czynnikiem określającym popyt jest cena. Np. zmniejszenie uprawy buraków cukrowych w danym roku może spowodować sezonowe obniżenie wielkości produkcji, a w konsekwencji wzrost jego ceny. Ludzie przewidując taki bieg wydarzeń dokonują zakupów i tym samym okresowo powiększają wielkość popytu na cukier.

Poza w/w wpływ na popyt mają gusty konsumentów, jakość produktów, moda, przewidywane przyszłe dochody.

Czynniki wpływające na popyt ze strony producentów to:

-wielkość i struktura zaoferowanych do sprzedaży produktów,

-cechy produktów utożsamiane przede wszystkim z ich wartościami użytkowymi,

-działania promocyjne prowadzone przez producentów i handlowców, np. reklama, ułatwienia w sprzedaży takie jak- sprzedaż ratalna, dostawa zakupionego towaru do domu itp.

11.W jaki sposób zmiany podaży lub popytu na rynku jednego dobra mogą oddziaływać na rynki innych dóbr?

Elastyczność cenowa popytu nie wyjaśnia całego wpływu ceny na popyt, który zależy nie tylko od ceny danego dobra, ale także od cen innych dóbr szczególnie tzw. dóbr komplementarnych I substytucyjnych. Problem ten nawiązuje cenowo-krzyżowa elastyczność popytu. Mierzy ona zmianę wielkości popytu na jeden towar wywołaną zmianą ceny innego towaru.

Dla dóbr substytucyjnych podwyższenie ceny jednego dobra powoduje obniżenie się na nie popytu I podwyższenie popytu na drugie dobra, a zatem elastyczność krzyżowa będzie dodatnia.

Dla dóbr komplementarnych czyli wzajemnie uzupełniających się elastyczność krzyżowa przyjmuje wartość ujemną ponieważ obniżenie ceny jednego dobra I wzrost popytu na nie powoduje wzrost popytu na drugie dobro

12. Co to jest i do jakich zjawisk prowadzi nadwyżka i niedobór na rynku?

Rynek znajduje się w równowadze przy pewnym pośrednim poziomie ceny, określanej mianem ceny równowagi. Rozmiary zapotrzebowania równają się wtedy ilości oferowanej, inaczej mówiąc zrównuje się popyt z podażą. Oznacza to, że w tym punkcie krzywe podaży i popytu przecinają się. Jeżeli nastąpi zwiększenie ceny, rozmiary zapotrzebowania przewyższą ilość oferowaną, co spowoduje brak towaru na rynku. Sytuacja taka określana jest mianem nadwyżki popytu, która prowadzi do wzrostu ceny. Niedobór popytu z kolei występuje w sytuacji odwrotnej. Cena wyższa od ceny równowagi powoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów, równocześnie zwiększenie podaży ze strony producentów. Sytuacja ta prowadzi do spadku ceny. Na wolnym rynku istnieje mechanizm samokorygujący odchylenia od ceny równowagi. Działa on w ten sposób, że jakakolwiek nierównowaga uruchamia określone reakcje nabywców i sprzedawców przywracające równowagę między popytem, podażą i ceną.

13. Scharakteryzuj model pajęczyny

Model pajęczyny polega na odmiennym wpływie czasu na reakcje sprzedawców i nabywców.

Nabywcy reagują na zmianę ceny w tym samym czasie w którym następuje zmiana sytuacji rynkowej, sprzedawcy zaś reagują z opóźnieniem - model ten nazywamy modelem pajęczyny.

Najlepiej to można zaobserwować na rynku artykułów rolnych. Sprzedawcą jest producent rolny, który ze względu na długość procesu produkcyjnego reaguje na zmianę ceny z rocznym opóźnieniem. Taką reakcję określa się jako dostosowanie ekstrapolacyjne oparte na oczekiwaniu iż zaobserwowane w przyszłości zjawisko wystąpi również w przyszłości.

14. Wyjaśnij pojęcie mieszanej (krzyżowej) elastyczności popytu

Poznanie funkcjonowania rynku jest niemożliwe bez znajomości elastyczności. Możemy obliczyć zarówno elastyczność popytu, jak i podaży. Rozróżniamy elastyczność cenową, dochodową i mieszaną. Elastyczność mieszana popytu mierzy reakcję wielkości popytu na jedno dobro na zmianę ceny dobra pokrewnego. Charakter tych zależności jest inny dla dóbr wzajemnie się zastępujących / chleb bułka , masło roślinne; zwierzęce , kauczuk syntetyczny ; naturalny/ tzw. substytutów/ i inny dla dóbr wzajemnie się uzupełniających /benzyna ;samochód , lampa naftowa ; nafta/ tzw. komplementarnych. W przeciwieństwie do elastyczności cenowej popytu która jest z reguły ujemna elastyczność mieszana popytu może byś równie dobrze ujemna jak i dodatnia . Przy dobrach substytucyjnych / bułka, chleb/ podwyższenie ceny jednego dobra / chleb/ powoduje zwykle obniżenie się nań popytu i podwyższenie popytu na drugie dobro / bułki/ . Przejawia się to w dodatniej elastyczności mieszanej popytu. W przypadku dóbr komplementarnych / samochód , benzyna / elastyczność mieszana ma zwykle wartość ujemną ponieważ obniżenie ceny samochodu i wzrost popytu na nie wywołuje jednocześnie wzrost popytu na benzynę.

15. Omów prawo Engla

Niemiecki statystyk Ernst Engel na podstawie badań dotyczących wydatków rodzinnych sformułował prawidłowość zwaną: prawem Engla . Prawo to brzmi; wraz ze wzrostem dochodów udział dochodów przeznaczonych na żywność maleje. Mówiąc inaczej wraz ze wzrostem dochodu maleje stosunek części dochodu ludności, która jest przeznaczona na żywność do ogólnego dochodu ludności, czyli popyt i wydatki na żywność rosną ale rosną wolniej niż wydatki globalne.

Na artykuły żywnościowe popyt zmienia się w mniejszym stopniu niż dochód.

Współczynnik dochodowej elastyczności popytu ( tj. stosunek relatywnej zmiany popytu do relatywnej zmiany dochodu) będzie na artykuły żywnościowe mniejszy od 1, czyli jest to popyt mało elastyczny. W odniesieniu do dóbr niższego rzędu, współczynnik dochodowej elastyczności popytu bardzo często będzie ujemny, dla dóbr wyższego rzędu współczynnik dochodowej elastyczności będzie wyższy od 1. Wynika to z faktu, że w miarę wzrostu dochodów jesteśmy w stanie coraz pełniej zaspokoić nasze potrzeby. Potrzeby te zaspakajamy poprzez nabywanie większej ilości poszczególnych towarów lub poprzez zastąpienie towarów jakościowo gorszych i tańszych (niższego rzędu), towarami jakościowo lepszymi i droższymi ( wyższego rzędu).

16. Wyjaśnij pojęcie cenowej elastyczności podaży.

Elastyczność cenowa umożliwia zmierzenie reakcji podaży towarów na zmianę jego ceny. Jest to stosunkowy przyrost podaży do stosunkowego wzrostu ceny rynkowej.

esa- elastyczność cenowa podaży na dobro a.

sa- przyrost podaży dobra a w wyniku wzrostu jego ceny.

sa- dotychczasowa podaż.

Pa- przyrost ceny dobra a.

Pa- dotychczasowa cena dobra a.

Podaż wzrasta w miarę wzrostu ceny, przy czym im dłuższy okres

będziemy rozważać, tym możliwość wzrostu sprzedaży będzie większa.

17. Co to jest użyteczność całkowita i użyteczność krańcowa i do jakich celów służy?

Użyteczność to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra. Sformułowanie pojęcia użyteczności całkowitej stanowi punkt wyjścia do sformułowania pojęcia użyteczności krańcowej. zwiększeniem ilości drugiego dobra.

Mapa krzywych

obojętności (preferencji)

Dla każdego konsumenta wykreślić można nieskończenie wiele krzywych obojętności i wówczas powstaje tzw. mapa krzywych obojętności. Im bardziej od początku układu współrzędnych krzywa obojętności jest oddalona tym większa jest użyteczność całkowita zestawów dóbr. Użyteczność krańcowa jest stosunkiem przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumpcji lub zapasu dobra.

Użyteczność całkowita

Użyteczność krańcowa

Wykresy przedstawiają współzależności między użytecznością całkowitą, a użytecznością krańcową. Zakłada się, że gospodarstwa domowe maksymalizują całkowitą użyteczność jaką mogą osiągnąć z konsumpcji wszystkich nabywanych dóbr w ramach posiadanych dochodów. Równowagę (optimum) według koncepcji użyteczności krańcowej uzyskują gospodarstwa domowe wtedy, gdy nabywając różne towary doprowadzają do tego, że relacja krańcowej użyteczności do ceny każdego z nich jest równa.

18. Wyjaśnij istotę preferencji konkurenta.

Wybór dokonywany przez konsumenta zależy nie tylko od jego możliwości, ale I od jego chęci. Gusty charakteryzujemy za pomocą preferencji:

Rodzaje:

• relacja stałej preferencji X ≥ Y koszyk X jest nie gorszy od koszyka Y

• silna preferencja X > Y koszyk X jest lepszy od koszyka Y

• relacja ideferencji X −Y koszyk X nie jest lepszy od koszyka Y

Założenia o preferencjach:

1. Zupełność preferencji oznacza, że konsument umie porównywać koszyki tzn. Że jeśli mamy dwa to musimy powiedzieć że jeden jest lepszy od drugiego

2. Przechodniość preferencji oznacza, że konsument umie porównywać korzyści w sposób wewnętrznie spójny jeśli znamy trzy koszyki X,Y,Z X > Y ∧ Y ⇒ X > Z

3. Zwrotność relacji preferencji oznacza, że każdy koszyk nie jest gorszy od samego siebie X - X

4. Konsument woli mieć więcej dobra niż mniej

19. Wyjaśnij pojęcie krzywej obojętności i mapy preferencji konkurenta.

Współczesna teoria zachowania się konsumenta opiera się na uporządkowanym systemie preferencji konsumowanych dóbr.

Preferencje te są ilustrowane za pomocą krzywych obojętności .

Krzywa obojętności

Krzywa obojętności przedstawia szereg kombinacji różnych ilości dwóch dóbr reprezentujących równe zadowolenie konsumenta, ponieważ w każdej z tych kombinacji jakiekolwiek zmniejszenie ilości jednego dobra zostaje w pełni zrekompensowane odpowiednim

20. Co to jest linia ograniczenia budżetowego konsumenta i do jakich celów służy ?

Linia budżetowa obrazuje maksymalne kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które może nabyć konsument przy danym dochodzie i danych cechach. Punkty leżące na linii budżetowej wyczerpują w całości budżet konsumenta. Punkty leżące powyżej linii budżetowej są nieosiągalne zaś poniżej dają możliwość zwiększenia konsumpcji przynajmniej jednego dobra. Punkty krańcowe linii budżetowej wskazują jaka ilość jednego dobra możemy kupić przy danym budżecie, jeśli zrezygnujemy w ogóle z drugiego dobra.

Nachylenie linii budżetowej, łączącej te punkty, zależy wyłącznie od stosunku cen obu dóbr. Nachylenie to jest ilorazem zmiany odległości pionowej przez odpowiadającą mu zmianę odległości poziomej

Linia budżetowa na 4 podstawowe własności

1. ma nachylenie ujemne - co oznacza , że zakup większej ilości jednego dobra zmniejsza możliwości zakupu drugiego dobra /wielkość wydatków na oba dobra jest zawsze taka sama/.

2. ma nachylenie ze znakiem ujemnym równe stosunkowi ceny towaru X do Y .

3. ulega przesunięciu wtedy, gdy następuje zmiana dochodu.

4. zmienia swoje położenie, jeżeli cena towaru zmienia się.

Przy stałych cenach wzrost dochodu powoduje równoległe przesunięcie linii budżetowej w górę. Jeśli rozpatrywane dobra są dobrami normalnymi, to wielkość zapotrzebowania rośnie. Zmiana ceny jednego dobra powoduje obrót wokół punktu, w którym nie kupuje się w ogóle tego dobra. Taka zmian wywołuje efekty: dochodowy i substytucyjny. Efekt dochodowy wzrostu ceny dla wszystkich dóbr normalnych wyraża się zmniejszeniem wielkości popytu. Efekt substytucyjny, związany tylko ze zmianą relacji cen, sprawia, że konsumenci odchodzą od dobra, którego cena względna wzrosła, zastępując je innymi dobrami.

21. W jaki sposób zmieniają się linie budżetu pod wpływem zmian relacji cen oraz zmian dochodu konsumenta ?

Wykres Krzywej dochodowo-konsumpcyjnej dla dóbr normalnych .

Na wykresie widać , że wraz ze wzrostem dochodu rośnie spożycie obu dóbr (zarówno X jak I Y).

Oznacza to, że dobra te należą do tzw. dóbr normalnych.

Dobra normalne , to dobra których spożycie rośnie wraz ze wzrostem dochodów , a maleje wraz ze spadkiem dochodów. Oprócz dóbr

Normalnych mamy dobra podrzędne , na które popyt spada kiedy rośnie dochód i rośnie gdy dochód maleje.

Wykres :cenowa krzywa wydatków

22. Czym różnią się koszty ekonomiczne od kosztów księgowych?

Zachowanie przedsiębiorstwa na rynku są skutkiem decyzji gosp. przedsiębiorstwa .W zależności od rodzaju przeds .decyzje te mogą

być jednoosobowe lub kolegialne .

W przeds.. małym zwykle decyzje podejmuje właściciel firmy. Zadaniem jego jest walka z konkurentami I zapewnienie firmie

jak największego zysku.

Zysk, którego maksymalizacją przy danych ograniczeniach są zainteresowani właściciele przeds. to zysk księgowy .Zysk księgowy wynika z kalkulacji księgowej I obliczany jest między przychodami ze sprzedaży a kosztami występującymi w rachunku wyniku przedsiębiorstwa.

U (całk.) 1000

-K (ksieg.) 700

Zysk księgowy : 300

Koszty księgowe nie pokrywają się jednak z kosztami ekonomicznymi.

Koszt ekonom. To koszt księgowy plus koszt alternatywny.

Koszt alternatywny to koszt utracony albo nieosiągniętych możliwości. Np.: prowadzę własną

Firmę więc nie mogę pracować gdzie indziej , tracę płace jaką otrzymałbym pracując w innej nie swojej firmie.

Kapitał zaangażowany w mojej firmie mógłby w innej działalności przynieść większy zysk.

W naszym przykładzie:

Uc 1000

Kk 700

K alt. kap. 100

K utrac. pensji 150

50

Zysk nadzwyczajny = Zysk ekonomiczny

Przychód ze sprzedaży

Koszt księgowy Zysk księgowy

Koszt Zysk

Koszt księgowy altern. Ekonom.

Koszt ekonomiczny .

23. Co to jest zysk ekonomiczny?

Zysk ekonomiczny zwany jest również zyskiem nadzwyczajnym.

Zysk nadzwyczajny jest nadwyżką utargu całkowitego nad łącznymi kosztami ekonomicznymi. Zysk nadzwyczajny wynika stąd , że cena rynkowa kształtuje się powyżej najniższego kosztu ekonomicznego na jednostkę produkcji .Ta korzystna sytuacja zachęca przedsiębiorców do zwiększania produkcji I podaży na rynku . Gdy cena ukształtuje się na poziomie najniższego kosztu ekonomicznego na jednostkę produkcji, wówczas znika zysk nadzwyczajny ale pozostaje zysk normalny. Gdyby nie osiągano zysku normalnego, wówczas spadek ceny do poziomu kosztu księgowego byłby równoznaczny z brakiem jakiegokolwiek zysku . Zrównanie utargu całkowitego z kosztami ekonomicznymi zapewnia zatem przedsiębiorcy zysk normalny .Przeciwieństwem pojęcia zysku jest strata bilansowa. Jest to wielkość, o jaką koszty własne produkcji przewyższają przychody lub utargi ze sprzedaży. Stratę należy traktować jako koszt ryzyka związany z niepowodzeniem działalności firmy, co prowadzi do redukcji kapitału . Jeśli nie ma ona charakteru przejściowego lub przypadkowego, może doprowadzić do bankructwa firmy

24. Wymień i wyjaśnij koszty przedsiębiorstwa w krótkim okresie.

Koszt całkowity - to koszt stały i koszt zmienny.

Koszty stałe - koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od ilości produkcji. Są to głównie koszty zużycia kapitału trwałego/ amortyzacja/, opłata za dzierżawę terenu, ogrzewania, oświetlenia, odsetki od kredytów. Nawet gdy przedsiębiorstwo nie produkuje, ponosi wymienione koszty

Koszty zmienne - koszty zmieniające się wraz ze zmianami wielkości produkcji: k. zakupu surowców, materiałów, energii, płace pracowników bezpośrednio produkcyjnych.

Koszty przeciętne zmienne lub całkowite wynikają z podzielenia KZ lub KC przez ogólne rozmiary produkcji Q.

Koszty krańcowe- to przyrost kosztów całkowitych ΔKC w stosunku do przyrostu produkcji ΔQ. Koszty krańcowe zmieniają się jedynie pod wpływem kosztów zmiennych całkowitych.

Koszty stałe kształtują się na jednakowym poziomie zarówno przy produkcji zerowej, jak i przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa. Są więc ilustrowane linią poziomą. Funkcja kosztów zmiennych KZ jest lustrzanym odbiciem funkcji produkcji - czyli krzywej produktu całkowitego. Badając przebieg zmienności tej krzywej stwierdzamy:

1.produkt marginalny rośnie - tzn., że przyrosty nakładu pracy powodują coraz większe przyrosty produktu całkowitego.

2.produkt marginalny maleje aż do zera- przyrosty produktu całkowitego osiągnięte dzięki kolejnym przyrostom nakładu pracy stają się coraz mniejsze.

Produkt marginalny staje się równy zero, gdy produkt całkowity osiąga swoje maksimum. W tej fazie działa prawo malejącego produktu marginalnego.

3. produkt marginalny jest ujemny, więc produkt całkowity maleje, gdy zwiększa się nakład pracy.

Krzywa kosztu marginalnego przecina się z krzywą kosztu przeciętnego w jego minimum.

Minimalny poziom przeciętnego kosztu całkowitego ma charakter techniczny - nie jest wystarczającym kryterium do podjęcia decyzji produkcyjnych dla przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji zysków.

25. Scharakteryzuj model konkurencji doskonałej.

Cechy modelu :

1.na rynku występuje wielu producentów, z których żaden nie jest na tyle wielki, by wpłynąć na bieżącą cenę rynkową produktu. Wszyscy producenci należą do kategorii cenobiorców. Cenę dyktuje im rynek.

2.wszyscy producenci sprzedają wyroby homogeniczne, tzn. że są one identyczne. Konsumentowi jest obojętne u którego producenta kupuje produkty.

3.producenci cieszą się pełną wolnością wejścia i opuszczenia rynku, tzn., że koszty z tym związane są niewielkie.

4.na rynku występuje b. dużo konsumentów, z których żaden nie może wpłynąć na cenę produktu, są więc cenobiorcami. Indywidualny producent nie może podnieść ceny ponad cenę rynkową, bo nikt od niego nie kupi.

Pogoń przedsiębiorstwa za zyskiem w warunkach wolnego rynku skłania je do ustawicznego zwiększania wielkości produkcji oraz udziału zysku w wartości towaru. Producenci dążąc do wzrostu wydajności pracy i obniżki kosztów produkcji wprowadzają postęp techniczny.

26. Jak można wyznaczyć wielkość produkcji przedsiębiorstwa na rynku doskonałe konkurencyjnym?

Model konkurencji doskonałej zakłada istnienie dużej liczby małych przedsiębiorstw, z których żadne z osobna nie może kształtować ceny Wszyscy producenci wytwarzają dobra homogeniczne, tzn. nie różniące się od dóbr wytwarzanych przez innych producentów tej samej branży. Producenci mają pełną swobodę wejścia i opuszczenia rynku. Każde przedsiębiorstwo może sprzedać po bieżącej cenie rynkowej to wszystko co wytwarza, nie ma potrzeby oferowania po niższej cenie. Również konsument nie może decydować o cenie.

Istnieje także doskonała podzielność i przenośność czynników produkcji. Producenci natychmiast dostosowują swoją działalność do aktualnych wymagań rynku. W tak idealnym typie konkurencji nie występuje niepewność i ryzyko działalności gosp. Przedsiębiorca poszukuje optymalnych rozmiarów produkcji, przy których może maksymalizować swój zysk. Maksymalizacja zysku zależy nie tylko od wysokości przeciętnych i krańcowych kosztów produkcji, ale także od wysokości ceny rynkowej. Cena rynkowa w m.k.d. jest dana i nie zmienia się wraz ze zmianą wielkości produkcji. Przedsiębiorstwo osiąga maksimum zysku w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych z krzywą utargu krańcowego: Kk = Uk Ten punkt wyznacza optymalne rozmiary produkcji - tzw. optimum ekonomiczne. Różnica między optimum technicznym a ekonomicznym polega na tym, że w pierwszym przypadku następuje minimalizacja kosztów przeciętnych wytwarzania, a w drugim - maksymalizacja zysku całkowitego. Dalsze zwiększanie produkcji, poza wyznaczone optimum ekonomiczne, przyniosłoby zmniejszenie zysku przedsiębiorstwa, gdyż koszty krańcowe są już większe w stosunku do utargu krańcowego.

Mniejsze rozmiary produkcji oznaczałyby niewykorzystanie wszystkich możliwości zwiększenia zysku.

27.Jakie czynniki wyznaczają długookresową równowagę firmy ?

W warunkach wolnej konkurencji cena opiera się na kosztach krańcowych, a w długim okresie zmierza ona do poziomu równego minimalnym kosztom przeciętnym. Stąd przeciętne przedsiębiorstwo osiąga w długookresowej tendencji jedynie zysk normalny /to taki zysk, który zaledwie równoważy koszty alternatywne/ pozwalając kontynuować produkcję. Przeciętne przeds. W gałęzi wolnokonkurencyjnej na długą metę zadawala się zyskiem normalnym /równy kosztom alternatywnym. Przeds. o niższych kosztach osiągają sporadycznie zyski nadzwyczajne / to czysty zysk ekonomiczny uzyskiwany przez niektóre przeds. Wolnokonkurencyjne - nadwyżka ponad zysk normalny czyli inaczej zerowy zysk ekonomiczny/. Na uzyskiwanie nadwyżki ponad zysk normalny nie pozwala konkurencja i tylko dzięki indywidualnym staraniom o obniżkę kosztów, konkurencja innych wytwórców także obniża koszty. Mówiąc o równowadze gałęzi wolnokonkurencyjnej mamy na myśli sytuację, w której popyt równa się podaży. Można rozróżnić dwa przypadki długookresowej równowagi gałęzi w wolnej konkurencji

1.przy stałych kosztach / pozioma linia podaży

2.przy rosnących kosztach /rosnąca krzywa podaży/

28. Model monopolu pełnego.

Monopol pełny charakteryzują 4 cechy:

1.Na rynku danego dobra znajduje się jeden nabywca lub jeden sprzedawca (producent). Występowanie na rynku jednego nabywcy oznacza monopol popytu zwany również monopsonem

2.Monopol jest niedyskryminacyjny co oznacza, że monopolista nie ma żadnych preferencji komu sprzedać i od kogo kupić.

3.Rynek w warunkach czystego monopolu jest w pełni przejrzysty tzn. nabywcy i sprzedawcy dysponują pełną informacją o rynku.

4.W warunkach czystego monopolu nie ma konkurencji, co wynika z faktu istnienia różnorodnych barier, które ograniczają lub wręcz uniemożliwiają wejście konkurencji.

Bariery wejścia na rynek monopolu mogą być różne.

1.Monopolista może być jedynym właścicielem jednego zasobu np. boksytu, z którego wytwarza się aluminium.

2.Monopolista może być posiadaczem patentu lub określonych praw autorskich. 3.Monopolista może posiadać prawo wyłączności na sprzedaż danego towaru na danym obszarze geograficznym.

4.Monopolista może posiadać prawo do znaku firmowego dobrze znanego w świecie i posiada szerokie grono lojalnych nabywców.

5.Wejście do zmonopolizowanej gałęzi jest b. kosztowne i firmy małe musiałyby ponieść b. duże koszty bez pewności powodzenia.

Rodzaje monopoli:

Z punktu widzenia charakteru i zakresu powiązań monopolistycznych można wyróżnić monopole:

kartele- porozumienie zawierane między samodzielnymi prawnie i organizacyjnie firmami dotyczących ustalenia jednolitych cen na produkowane wyroby,

syndykat- tworzą go samodzielne firmy , ale spójność jest większa,

trust- polega na połączeniu przedsiębiorstw w jedno duże przedsiębiorstwo (przedsiębiorstwa jako właściciele- udziałowcy), trustem kieruje manager,

towarzystwo holdingowe, którego celem jest zarządzanie udziałami innych towarzystw akcyjnych: wykupują one pakiety kontrolne akcji innych przedsiębiorstw- w ten sposób sprawuje się kontrolę w tych przedsiębiorstwach oraz wpływa na ich działalność,

konsorcja- porozumienie samodzielnych firm monopolowych zawierane na pewien okres w celu realizacji jakiegoś zadania- po jego wykonaniu konsorcjum się rozpada,

konglomerat- ogromne monopole , które zajmują się wszystkim , aby osiągnąć bezpieczny zysk.

29. Porównaj krzywą popytu dla producentów w warunkach konkurencji doskonałej i monopolu.

W warunkach konkurencji doskonałej producent jest cenobiorcą a w warunkach monopolu producent jest cenotwórcą. Monopolista ustala taka cenę, która przewyższa koszt krańcowy. Tutaj nie rynek panuje nad producentem lecz monopol nad rynkiem. W monopolu przy stopniowym obniżaniu poziomu ceny utarg całkowity rośnie coraz wolniej, osiąga swój poziom maksymalny i odtąd systematycznie maleje. Krzywa utargu przeciętnego, która pokrywa się z krzywą ceny maleje. Krzywa utargu przeciętnego, która pokrywa się z krzywą ceny jest linią o nachyleniu ujemnym. Punkty na tej linii wyznaczają rozmiary możliwego popytu. Stąd krzywą utargu przeciętnego nazywamy krzywa popytu. Zależność między ceną i wielkością popytu jest ujemna tzn. gdy cena spada to popyt rośnie. Malejąca krzywa utargu końcowego jest pierwszą pochodną krzywej utargu całkowitego. Gdy wielkość przeciętna spadnie to wielkość krańcowa spada jeszcze szybciej i w pewnym momencie może stać się wartością ujemną. W modelu doskonałej konkurencji producenci nie mieli wpływu na cenę. Stąd krzywa ceny i krzywa popytu była linią poziomą równoległą do osi odciętych. Cena sprzedaży nie zależy od ilości produktu wytworzonej przez przedsiębiorstwo. Wówczas cena rynkowa pokrywała się z utargiem przeciętnym i utargiem krańcowym. Pozioma linia ceny w tym modelu oznacza że popyt rynkowy na produkt jest elastyczny względem ceny. Może sprzedawać każdą ilość po cenie ustalonej na rynku, bądź po cenie niższej lub wyższej. W monopolu krzywa popytu i krzywa ceny mają nachylenie ujemne. Stąd krzywa utargu krańcowego ma niższe położenie i większy kat nachylenia. Jeżeli położenie krzywych popytu /utarg przeciętny/ i utarg krańcowy różnią się przy monopolu i konkurencji doskonałej to kształt krzywych i krańcowych wyprowadzony jest z tych samych założeń.

30. Wyznacz krótkookresową równowagę firmy monopolistycznej.

Monopolista jest jedynym dostawcą określonego produktu na danym rynku. Równowaga monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi przez niego reprezentowaną. Miarą siły monopolu jest nadwyżka ceny nad kosztem krańcowym. Regułą w funkcjonowaniu monopolu jest osiąganie zysku ekonomicznego tzw. zysku monopolowego-zarówno w krótkim okresie jak i w długim. W krótkim okresie przedsiębiorstwo może tolerować także zysk ekonomiczny, a nawet przejściową stratę, którą wyrówna z nawiązką zyskami osiąganymi w długim okresie. Możliwość osiągania zysku jest konsekwencją siły ekonomicznej monopolu-monopolistycznej pozycji na rynki. Monopolista może osiągać zysk ekonomiczny niezależnie od poziomu swych kosztów, ograniczając produkcję do rozmiarów, przy których cena będzie wyższa od kosztu przeciętnego.

31. Jakie czynniki określają siłę monopolową?

Każdego lub sprzedawcę, który jest w stanie istotnie wpływać na cenę rynkową, określa się mianem posiadacza siły rynkowej lub siły monopolowej. Nadwyżkę ceny nad kosztem krańcowym możemy traktować jako miarę siły monopolistycznej przedsiębiorstwa, dlatego też przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne nie może podnieść ceny powyżej kosztu krańcowego, nie dysponuje więc żadna siłą monopolistyczną.

Monopoliści mogą osiągać wysokie zyski, ograniczając wielkość sprzedaży i podnosząc cenę. Ponieważ są jedynymi sprzedawcami, nie obawiają się konkurencji. W rezultacie konsumenci płacą za określone dobra lub usługi więcej niż powinni. Przedsiębiorstwa działające w warunkach konkurencji monopolistycznej mają swobodę wejścia i wyjścia z gałęzi, każde z nich wytwarza podobne, chociaż nieidentyczne produkty. Jednym z czynników, które wpływa na wielkość siły monopolowej jest interwencja państwa, której celem jest jej ograniczenie np. poprzez zapobieganiu ustawiania zbyt wysokich cen przez przedsiębiorstwa nią dysponujące. Na siłę monopolową przedsiębiorstwa mają również szczególne cechy jego produktu jakim jest znak firmowy. Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na siłę monopolistyczną przedsiębiorstwa jest jego lokalizacja (atrakcyjna lub nie). `

32.Na czym polega różnicowanie cen przez monopole.

Monopolista dąży do maksymalizacji zysku. Cel ten może osiągnąć przez odpowiednie manipulowanie ceną i wielkością produkcji. Ustalanie ceny przez monopol wiąże się z dwoma warunkami:

I z elastycznością popytu, a więc reakcją konsumenta na wzrost cen,

II z kosztami produkcji, ich zmianą w zależności od wielkości produkcji.

Podwyżka ceny daje monopoliście dodatkowy zysk na każdej sprzedanej jednostce danego dobra. Równocześnie z tą podwyżką maleje ilość sprzedanych dóbr i wzrastają koszty w przeliczeniu na jednostkę tej produkcji. Cena monopolowa ma na celu szukanie takiego rozwiązania, aby wzrost dodatkowego zysku przy każdej cenie był na tyle duży , by pokrył straty jakie przedsiębiorstwo monopolistyczne może ponieść równocześnie na skutek wzrostu jednostkowego kosztu produkcji oraz spadku ilości sprzedanych dóbr.

Panowanie na rynku kilku przedsiębiorstw, które są współzależne os siebie w dziedzinie swych utargów , w produkcji, inwestycji nazywamy oligopolem . Przykładem oligopolu jest duopol- określenie dla panowania na rynku tylko dwóch producentów, czy dostawców podejmujących swe decyzje ze świadomością istniejących między nimi współzależności. Współzależności te można przedstawić na przykładzie dwóch firm zaopatrujących cały rynek w ten sam towar w możliwie czterech sytuacjach:

I. Obie firmy wyznaczają na towar podobne ceny i podział rynku między te firmy następuje w sposób przypadkowy.

II. Firma A obniż cenę podczas gdy firma B nie zmienia ceny. Powoduje to większy zbyt firmy A i tym samym wzrost jej zysków oraz zmniejszenie zbytu i powiększenie ewentualnej straty firmy B.

III. Sytuacja będąca dokładnym przeciwieństwem sytuacji drugiej .

IV. Oba przedsiębiorstwa obawiając się wzajemnie konkurencji obniżają ceny swojego towaru. Powoduje to pewne zwiększenie popytu na ich produkt, ale równocześnie zmniejszenie ich zysku.

33. Na czym polega popyt na czynniki produkcji ?

34. Jakie czynniki determinują równowagę ogólną ?

35. Omów skutki kosztów zewnętrznych i korzyści wewnętrznych.

3

---