Mikroekonomia - egzamin ustny.
Pytania egzaminacyjne:
1. Czym jest ustrój gospodarczy? Podaj cechy różniące ustroje gospodarcze?
2. Kryteria rozróżniania ustrojów gospodarczych.
3. Omów relacje między gospodarką liberalną a etatystyczną w różnych ustrojach gospodarczych..
4. Kryteria różnicowania klasycznych ustrojów gospodarczych.
5. Stopniowalność własności w rożnych ustrojach gospodarczych.
6. Klasyfikacja ustrojów dyktatorskich i demokratycznych.
7. Założenia rachunku dochodu narodowego według SNA i MPS.
8. Omów podstawowe kategorie dochodu narodowego wg SNA-GNP, NNP, DNP, NI, DP w cenach rynkowych i czynnikach wytwórczych.
9. Wymień różne patologie w różnych systemach gospodarczych oraz zachodzące interakcje w sposobach ich zwalczania.
10. Wskaż na skutki uboczne w walce z patologiami systemu gospodarczego.
11. Przedstaw analizę podziału dochodu narodowego z pkt. Widzenia składników popytu w SNA
12. Przedstaw analizę podziału dochodu narodowego z pkt. Widzenia składników podaży wg SNA
13. Zinterpretuj sens różnicy między oszczędnościami, a inwestycjami w podziale dochodu narodowego wg SNA z uwzględnieniem dynamiki struktury podmiotowej gospodarki.
14. Wskaż na statystyczne równania opisujące stan równowagi w podziale dochodu narodowego wg SNA.
15. Dlaczego dochód narodowy jest podstawowym miernikiem oceny poziomu życia? Wskaż wady i zalety tego miernika.
16. Wskaż na relację między zyskiem a dochodem w procesach gospodarczych.
17. Wskaż na relację między produkcją czystą netto, brutto, a dochodem i jego składnikami.
18. Wskaż na relację między nadwyżką a zyskiem.
19. Wskaż na relację między produkcją globalną, końcową, czystą i finalną w procesie gospodarowania.
20. Dlaczego tabela przepływów międzygałęziowych jest przykładem makroekonomicznego modelu gospodarczego?
21. Omów części składowe makroekonomicznego modelu gospodarki w świetle tabeli przepływów międzygałęziowych.
22. Scharakteryzuj dochody gałęzi (sektorów) w modelu rzeczowych pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
23. Omów miejsce budżetów i banków w świetle przepływów rzeczowych.(problem IV ćwiartki)
24. Na czym polega alternatywne potraktowanie zagranicy i amortyzacji w modelu przepływów międzygałęziowych i tego konsekwencje.
25. Inwestycje i inwestorzy w rzeczowych przepływach międzygałęziowych.
26. Omów strukturę produkcji w ujęciu podmiotowym w modelu przepływów międzygałęziowych..
27. Charakterystyka strumieni popytu pośredniego i końcowego w modelu pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
28. Przepływ dochodu między podmiotami w tabeli pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
29. Omów strukturę dochodów podmiotów gospodarczych w tabeli pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
30. Omów podział dochodów między konsumentów indywidualnych, inwestorów, budżet i banki w modelu pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
31. Omów strumienie dochodów podmiotów gospodarczych w IV ćwiartce modelu pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
32. Scharakteryzuj bilanse w tabeli przepływów międzygałęziowych.
33. Omów nierównowagę popytową, jej mechanizm i powstawanie wykorzystując tabelę przepływów międzygałęziowych.
34. Omów nierównowagę podażową, jej mechanizm i powstawanie wykorzystując tabelę przepływów międzygałęziowych.
35. Pojecie wzrostu, stagnacji i recesji w gospodarce.
36. Ilościowe i jakościowe czynniki wzrostu i relacje między nimi.
37. Omów współzależności decydujące o postępie gospodarczym.
38. Jednoczynnikowe modele wzrostu jako funkcje ciągłe i różniczkowalne.
39. Ogólna charakterystyka modelu wzrostu Haroda.
40. Sposób ujęcia przez Domara popytowego i podażowego aspektu wydatków inwestycyjnych.
41. Rola mnożnika inwestycyjnego we wzroście gospodarczym.
42. Równanie Michała Kaleckiego jako przykład podażowego modelu wzrostu gospodarczego.
43. Funkcja Cobba - Douglasa jako przykład wieloczynnikowego modelu wzrostu gospodarczego.
44. Funkcja produkcji jako miejsce geometryczne punktów dla różnych metod wytwarzania.
45. Założenia równowagi ogólnej - podaj charakterystykę.
46. Równowaga ogólna, idealna, cząstkowa w warunkach gospodarki rynkowej.
47. Nierównowaga popytowa jako przypadłość gospodarki centralnie zarządzanej.
48. Nierównowaga podażowa jako przypadłość gospodarki rynkowej.
49. Zachowania konsumentów i producentów w systemach gospodarczych (mechanizm ssania i ciśnienia).
50. Mechanizm powstawania nierównowagi popytowej w warunkach cen stałych i zmiennych.
51. Mechanizm powstawania nierównowagi podażowej.
52. Samopogłębianie się nierównowagi popytowej i podażowej.
53. Wpływ obu typów nierównowagi na postęp techniczny.
54. Pojęcie i przejawy asymetrii nierównowagi popytowej.
55. Pojecie i przejawy asymetrii nierównowagi podażowej.
56. Mechanizm powstawania asymetrii w warunkach nierównowagi popytowej i podażowej.
57. Typy i tendencje postępu technicznego.
58. Rodzaje postępu technicznego, postęp jakości i nowości, jakość typu i wykonania.
59. Funkcja bilansowa i optymalizacyjna handlu zagranicznego.
60. Omów mechanizm integracji gospodarczej pod wpływem wymiany z zagranicą; dostosowania rynkowe.
61. Istota i założenia teorii kosztów komparatywnych z uwzględnieniem kosztów absolutnych (Smith) i względnych (Riccardo).
62. Rola przewag komparatywnych w procesie integracji gospodarczej.
63. Mechanizm oddziaływania inwestycji na wahania cyklu koniunkturalnego wg Kaleckiego.
64. Ogólna charakterystyka cyklu koniunkturalnego w gospodarce rynkowej wg Kaleckiego.
65. Faza recesyjno - depresyjna cyklu koniunkturalnego wg Kaleckiego.
66. Czynniki kształtujące cykliczność i trend wzrostu wg prof. Kaleckiego.
67. Faza ożywienia i rozkwitu w cyklu koniunkturalnym wg Kaleckiego.
68. Porównać model wzrostu i cyklu koniunkturalnego wg Kaleckiego. Wskaż na podobieństwo założeń.
69. Punkty zwrotne w cyklu koniunkturalnym Kaleckiego.
70. Omów relacje między wydatkami inwestycyjnymi a przeciętnym zasobem kapitału wg Kaleckiego.
71. Omów klasyfikację wahań w gospodarce.
72. Wymień cechy wahań koniunkturalnych.
73. Porównaj właściwości cyklu klasycznego i zdeformowanego. Wskaż różnice.
74. Omów długie cykle Kondratiev'a. Podaj kryteria wyróżniające i cechy charakterystyczne.
75. Omów rolę wyrazów wolnych w modelu Kaleckiego (s, u, n, a).
76. Wskaż na znaczenie stopy dyskonta nakładów inwestycyjnych w modelu wzrostu M. Kaleckiego.
77. Pojęcie i mierniki inflacji.
78. Typy inflacji.
79. Geneza współczesnych poglądów na inflację.
80. Krzywa Philipsa i jego teoria inflacji.
81. Neomonetarystyczna interpretacja krzywej Philipsa z uwzględnieniem zjawiska histeryzy.
82. Przyczyny i skutki inflacji.
83. Przedsięwzięcia antyinflacyjne.
84. Trzy aspekty polityki antyinflacyjnej w Polsce w okresie transformacji:
Inflacja jako zjawisko pieniężne
Inflacja jako zjawisko inercyjne
Inflacja jako efekt kosztowy.
85. Zjawisko histeryzy w walce z inflacją - genez i skutki.
86. Istota kwestii agrarnej we współczesnych rozwiniętych gospodarkach.
87. Strategia dostosować sektora rolno-żywnościowego do warunków rynkowych.
88. Makroekonomia czynnika ziemi.
89. Makroekonomiczne przesłanki efektywnej polityki rolnej.
90. Serwomechanizm adaptacyjny dochodów rolniczych do polityki rolnej (mechanizm produkcji w gospodarstwach rolnych o własności rodzinnej).
91. Dostosowania sektora rolno-żywnościowego Polski do wymogów Unii Europejskiej - problemy i dylematy.
92. Osobliwości polityki rolnej w warunkach rynkowych.
93. Systemowe bariery rozwoju rolnictwa i agrobiznesu.
94. Rola procesów integracyjnych w sektorze rolno-żywnościowym.
95. Czynniki kształtujące strukturę podmiotową w gospodarce rynkowej.
96. Czynniki kształtujące strukturę podmiotową w gospodarce rynkowej.
96. Przepływ czynników produkcji i produktów w zależności od struktury podmiotów gospodarczych.
97. Zastosuj tabelę przepływów międzygałęziowych dla objaśnienia ewolucji struktury instytucjonalnej w gospodarce rynkowej.
98. Scharakteryzuj sektor nierynkowy w gospodarce rynkowej.
99. Omów pojęcie, cele i atrybuty przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej.
100. Omów istotę przedsiębiorstw w formie spółek i ich przekształceń w korporacje międzynarodowe.
101. Wskaż na cechy specyficzne przedsiębiorstw publicznych w gospodarce rynkowej.
102. Omów wyznaczniki form własności przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej.
103. Pojęcie i cechy specyficzne gospodarstw domowych jako podmiotów gospodarki rynkowej.
104. Omów rolę banku centralnego w systemie finansów państwa.
105. Struktura aktywów i pasywów banku centralnego - scharakteryzuj poszczególne pozycje.
106. Wpływ banku centralnego na podaż pieniądza.
107. Rola wskaźnika rezerwy obowiązkowej, stopy dyskontowej i redyskontowej w kształtowaniu podaży pieniądza przez bank centralny.
108. Operacje otwartego rynku w działalności banku centralnego.
109. Omów implikacje makroekonomicznego deficytu budżetowego i długu publicznego w Polsce.
110. Czy finansowanie długu publicznego wypycha kredyt dla indywidualnych podmiotów (jeśli tak, to jak to się dzieje?).
111. Luka recesyjna i luka inflacyjna w polityce gospodarczej - instrumenty i kierunki działania.
112. Związek polityki monetarnej i fiskalnej z kształtowaniem się warunków gospodarowania.
113. Pasywna polityka fiskalna i automatyczne stabilizatory gospodarki. Krzywa Laffer'a.
114. Aktywna polityka fiskalna i nieautomatyczne stabilizatory gospodarki.
115. Źródła finansowania deficytu budżetowego w polityce gospodarczej od strony monetarnej i fiskalnej.
116. Rola bilansu obrotów bieżących i kapitałowych w kształtowaniu się stosunków z zagranicą.
117. Formy rozliczeń międzynarodowych.
118. System stałego kursu walutowego.
119. System zmiennego kursu walutowego i konsekwencje stosowania.
120. Teoria stałego parytetu siły nabywczej - dylematy i kontrowersje.
121. Czynniki kształtujące równowagę bilansu handlowego i kapitałowego.
122. Efekt cenowy i wolumenowy TERMS OF TRADE.
123. Cenowa elastyczność popytu w eksporcie i imporcie jako wyznacznik sytuacji płatniczej w kraju; właściwość zasady Lerner'a-Marschal'a
124. Deprecjacja i aprecjacja kursu walutowego w relacji TERMS OF TRADE.
125. Rola kursu walutowego w teorii parytetu siły nabywczej .
126. Fluktuacja kursu walutowego pod wpływem zmian stopy procentowej, zakupu spekulacyjnego walut, interwencji banku centralnego oraz instrumentów polityki handlowej.
127. Wpływ zmian stopy procentowej na bilans płatniczy
128. Rola instrumentów pośrednich w prowadzeniu zagranicznej polityki gospodarczej.
129. Wzrost eksportu a przyrost dochodów; teoria mnożnika handlu zagranicznego.
130. Konsekwencje prowadzenia polityki zubożenia sąsiadów przez ekspansywny eksport.
131. Wyjaśnij zależność między składnikami popytu globalnego a poziomem dochodu narodowego w świetle modelu IS-LM.
132. Objaśnij wpływ zmiany podaży pieniądza na poziom dochodu narodowego g modelu IS-LM.
133. Omów wpływ polityki pieniężnej na stopę procentową i poziom wytwarzanego dochodu narodowego w modelu IS-LM.
134. Objaśnij wpływ polityki fiskalnej na poziom wytworzonego dochodu w modelu IS-LM (dostosowanie IS do LM).
135. Objaśnij mechanizm transmisyjny pomiędzy polityką pieniężną a fiskalną, a zmianami poziomu dochodu narodowego wg IS-LM.
Pytania dodatkowe
1. Omów pojęcia: rynek , infrastruktura rynku, mechanizm rynkowy.
2. Omów walkę na rynku o podział korzyści ekonomicznych w wymianie.
3. Przedstaw relacje między dostawcą a odbiorcą w zależności od struktury rynku.
4. Omów uwarunkowania adaptacji podaży do popytu i popytu do podaży w warunkach rynkowych.
5. Wskaż na efekty makroekonomiczne mechanizmu rynkowego.
6. Makroekonomiczne uwarunkowania procesów globalizacji gospodarki.
7. Jak bronić gospodarkę narodową przed zagrożeniami globalizacji?
8. Korzyści i zagrożenia procesów globalizacja gospodarki.
9. Derywaty finansowe i ich wpływ na procesy globalizacji gospodarki światowej.
10. Innowacje finansowe w zakresie funkcjonowania banków i polityki pieniężnej.
11. Rodzaje bezrobocia.
12. Metody przeciwdziałania bezrobociu.
13. Dlaczego bezrobocie jest jedną z najtrudniejszych patologii ustrojów?
1. Ustrój gospodarczy stanowią te przepisy prawne, które przesądzają o tym, komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać gospodarcze czynności.
Całokształt reguł przesądzających o funkcjonowaniu danej gospodarki (reguł formalnych i nieformalnych)
Ustroje gospodarcze różnią się między sobą przede wszystkim ilością zakazów posiadania dóbr i wykonywania czynności, a także ilością nakazów wykonywania czynności.
Ustrój etatystyczny cechuje większa ilość zakazów, natomiast ustrój liberalny mniejsza ilość nakazów. Im ustrój jest bardziej liberalny tym mniej etatystyczny i na odwrót. Jeśli w danym ustroju więcej czynności gospodarczych zarezerwowana jest dla państwa i przedsiębiorstw państwowych to panuje w takim ustroju mniejsza wolność gospodarcza i na odwrót.
Wolność gospodarcza - ustrój oferuje tym więcej wolności gospodarczej im mniej w nim zakazów i takich nakazów.
Wolność gospodarcza - to nie tylko wolność DO czegoś, lecz również wolność OD czegoś (czynnik charakteryzujący ustrój gospodarczy).
Czynności gospodarcze dzielimy na:
· zakazane,
np zakaz posiadania walut zagranicznych (Polska 1956 r.),
· uniemożliwione,
np uprawa ziemi,
· nakazane:
np służba wojskowa, nauka,
2. Liberalizm gospodarczy to pogląd, w myśl którego tym lepiej dla społeczeństwa, im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych, a więcej dostępnych każdemu obywatelowi.
Gospodarka liberalna to taki typ gospodarki, w którym postulat liberalizmu wprowadzony jest w życie, czyli ilość czynności gospodarczych zastrzeżonych dla państwa jest wysoce ograniczona.
Ustrój etatystyczny - ustrój jest tym bardziej etatystyczny, a gospodarka tym bardzie zetatyzowała im więcej czynności gospodarczych jest w niej zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych oraz im więcej jest czynności nakazanych.
Podział ustrojów gospodarczych ze względu na:
wolność gospodarczą:
liberalistyczne - względnie mało czynników nakazanych i zakazanych
etatystyczne -//- -//- -//- dużo -//- -//- -//--//- -//- -//--//- -//- -//--//- -//-
relację gospodarczą:
gospodarka rynkowa - dyrektywy i rozdzielniki nie obowiązują
gospodarka centralnie zarządzana - -//- -//- -//- obowiązują.
Dyrektywy i rozdzielniki to nakaz produkcyjny (plan) i zezwolenie na nabycie środków produkcji.
relację własnościowe:
kapitalistyczne - przynajmniej dwa stopnie własności (prawo do posiadania dobra i prawo do realizowania nadwyżki ekonomicznej; 3 stopień: użytkowanie dobra w granicach fizycznych cech)
socjalistyczne
równouprawnienie:
klasowe
bezklasowe
sposób sprawowania władzy:
demograficzne - całe społeczeństwo lub przynajmniej klasa uprzywilejowana wyposażona jest w mechanizmy wyborcze przy pomocy których może dokonywać stosownych wyborów (przez wybory pośrednie oddziaływuje na to co się dzieje w gospodarce).
Dyktatorskie
3. Ustrój liberalny powstaje w szczególnym przypadku do etatystycznego w stosunku odwrotnym im bardziej jest on liberalnym tym mniej etatystyczny i vice versa im ustrój bardziej jest etatystyczny, tym mniej liberalny, ponieważ tym więcej można w nim wyróżnić czynności zakazanych, bądź pozostających wyłącznie w gestii państwa, lub organów państwowych.
Im ustrój jest bardziej etatystyczny tym więcej czynności objętych jest nakazem, a im bardziej liberalny to tym nakazów tych jest mniej.
Powstanie gospodarki centralnie zarządzanej - ustrój o tym charakterze pojawia się bowiem dopiero wtedy, gdy państwowe jednostki gospodarcze zaczyna obowiązywać pewien szczególny rodzaj nakazu i pewien szczególny rodzaj zakazu. Nakaz ten brzmi: należy wykonywać dyrektywy gospodarcze.
Dyrektywa gospodarcza - każda państwowa jednostka prowadzi w zetatyzowanym ustroju działalność gospodarczą, dla wykonania której została powołana. Dyrektywa zaś nakłada na nią obowiązek jej prowadzenia w dziedzinach i rozmiarach określonych przez władze i sposobem przez te władze wymaganym. Typowy dla gospodarki centralnie zarządzanej szczególny rodzaj zakazu brzmi: przedsiębiorstwom państwowym nie wolno zaopatrywać się w podstawowe czynniki produkcji poza rozdzielnikiem.
Rozdzielnik - to wydane przez władze zezwolenie na nabycie określonej ilości czynników produkcji.
Powrót do gospodarki rynkowej - następuje z momentem likwidacji nakazu wykonywania dyrektyw gospodarczych i zakazu zaopatrywania się w czynniki produkcji poza rozdzielnikiem.
liberalna i etatystyczna - NIE
liberalna i rynkowa - TAK
liberalna i centralnie zarządzana - NIE
etatystyczna i rynkowa - TAK
etatystyczna i centralnie zarządzana - TAK
4. Ustrój klasowy - mamy z nim do czynienia wtedy, gdy jakaś część ludności, nie z uwagi na to, czym się zajmuje, lecz z racji pochodzenia objęta jest na mocy prawa większą liczbą zakazów prowadzenia i nakazów wykonywania czynności gospodarczych niż pozostała jej część.
Obszar swobody gospodarczej klasy uprzywilejowanej obejmuje wszystkie czynności gospodarcze z wyjątkiem tych, które bądź są zastrzeżone dla państwa, bądź są przez państwo nakazane.
W innej sytuacji znajduje się klasa upośledzona. Zakazane są dla niej zarówno czynności zastrzeżone dla państwa, jak czynności zastrzeżone dla klasy uprzywilejowanej.
Kapitalizm a klasy wg marksizmu - społeczeństwo żyjące w ustroju kapitalistycznym ma charakter klasowy. Istnieje w nim bowiem klasa posiadaczy środków produkcji i klasa wyzyskiwanych robotników. Podział ten zanika dopiero w socjalizmie.
Mówiąc inaczej z ustrojem klasowym mamy do czynienia jeśli jakiejś części ludności przysługuje znacznie mniej swobody gospodarczej niż przysługuje pozostałej części ludności.
5. Dobro gospodarcze - to obiekt, przy użyciu którego można prowadzić działalność, w rezultacie której przychody wyższe są od kosztów, czyli powstaje nadwyżka ekonomiczna.
Wyróżniamy trzy stopnie własności, zależnie od uprawnień przysługujących posiadaczowi. Trzy najważniejsze grupy tych uprawnień to:
a) prawo do sprzedaży dobra lub nieodpłatnego przekazania dowolnej osobie prywatnej lub fizycznej,
b) prawo do prowadzenia przy użyciu dobra działalności gospodarczej, której celem jest otrzymanie nadwyżki ekonomicznej,
c) prawo użytkowania dobra w granicach jego fizycznych właściwości,
6. Dyktatorski ustrój gospodarczy jest wtedy gdy całe społeczeństwo lub przynajmniej klasa uprzywilejowana nie jest wyposażona w mechanizmy wyborcze za pomocą których mogłyby wpływać na charakter prawa gospodarczego, nie mogłyby zmieniać istniejących nakazów i zakazów a także rozszerzać lub ograniczać uprawnienia właścicieli.
W skrócie można rzec, że - porównując do demokratycznego ustroju - jeżeli możliwości te nie istnieją i stanowienie prawa odbywa się z pominięciem tych mechanizmów ustrój gospodarczy ma charakter dyktatorski.
DYKTATURA SOCJALIZM KAPITALIZM
ETATYSTYCZNY ETATYSTYCZNY LIBERALNY
CENTR.ZARZ. RYNKOWA CENTR.ZARZ. RYNKOWA RYNKOWA
b. klas klas. b. klas klas. b. klas klas. b. klas klas. b. klas klas.
(PL. lud.) (Jugo socj.) (III Rzesza) (Chile)
Klasyfikacja ustrojów demokratycznych.
Demokratyczny ustrój gospodarczy to taki gdy jest całe społeczeństwo lub przynajmniej klasa uprzywilejowana wyposażona w mechanizmy wyborcze za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, może zmieniać obowiązujące nakazy i zakazy, a także rozszerzać lub ograniczać uprawnienia współwłaścicieli.
DEMOKRACJA SOCJALIZM KAPITALIZM
ETATYSTYCZNY ETATYSTYCZNY LIBERALNY
CENTR.ZARZ. RYNKOWA CENTR.ZARZ. RYNKOWA RYNKOWA
b.klas. klas. b.klas. klas. b.klas. klas. b.klas. klas. b.klas. klas.
(PL.,USA) (USAXIX)
7. I aksjomat MPS - na dochód narodowy w danym roku składają się nowo wytworzone, a nie zużyte w produkcji dobra materialne i tylko one.
II aksjomat MPS - wartość nowo wytworzona jest rezultatem pracy ludności produkcyjnej i tylko jej rezultatem.
III aksjomat MPS - nakłady materialne ponoszone przez gałąź produkcyjną dzielą się na dwie i tylko dwie części : nakłady bieżące i inwestycje.
Zasadą MPS jest to, że każdy nakład przynosi wzrost produkcji globalnej. Istnieje niebezpieczeństwo liczenia wielokrotnego tego samego materiału. Aby tego uniknąć od produkcji globalnej na szczeblu działu odejmuje się obroty wewnętrzne działu i przedmioty pracy z zewnątrz. Daje nam to produkcję czystą.
Miarą dochodu wg MPS jest suma produkcji finalnych (czystych) liczona w skali gospodarki narodowej.
Q = Cm + Ca + V + M
gdzie:
Q - produkcja globalna;
Cm - koszt materialny;
V+M - produkcja czysta.
Według SNA :
Jeśli ktoś pracuje zarobkowo czyli sprzedaje swoją pracę, bądź jej rezultaty, tzn. że jego praca bądź jej rezultaty są komuś potrzebne. Jeżeli zaś są potrzebne to pomnażają poziom narodowego dobrobytu. Zatem każda płatna praca winna być traktowana jako zwiększająca dochód narodowy. Wliczamy także zysk niepodzielony i inwestycje, dochody z tytułu własności, dochody z tytułu posiadanego mieszkania (domu).
Wg metody SNA dochód narodowy określają (w cenach rynkowych):
- suma wydatków na dobra finalne;
- suma dochodów czynników wytwórczych;
- suma wartości dodanej.
Podział dochodu wg SNA:
Podział dochodów wg SNA opiera się na analizie strony popytowej i podażowej.
Pracując i otrzymując dochody kreujemy aspirację popytu to gdzie będziemy chcieli ulokować nasze środki. Posiadamy pieniądze i chcemy je zainwestować.
Transakcja kupna - sprzedaży jest to oddziaływanie popytu na podaż.
Dwadzieścia równań wyrażają po przez L i P. stronę tożsamości popytu i podaży. Lewa strona jest to zgłaszanie chęci popytu, zamiarów dokonania podziału. Podział ten jest wyidealizowany potrzebny dla procedury tłumaczeniowej.
Nasze równania będą się zmieniać, wraz ze zmianą strony popytowej i podażowej, po uwzgl. Rządu, ponieważ rząd dokonuje transferów, należy włączyć do analizy banki, zwracanie kosztów bankowych, kredyty. Następnie włączamy do tego podziału już skoncentrowany obrót międzynarodowy.
Zapis popytu
1. Y = C+I
Dochód równa się konsumpcji i inwestycją, (akumulacja szeroko pojęta).
2. Y = YD = C+S
Dochód narodowy równa się dochodowi do dyspozycji, a to się równa konsumpcji i oszczędnością.
3. C+I = Y= C+S
Konsumpcje i inwestycje równają się dochodowi narodowemu, a to jest równe konsumpcją plus oszczędnością
4. I = S
Inwestycje równają się oszczędnością, gdy są różne powstaje deficyt, za który musi zapłacić budżet, albo pokryją deficyt pożyczki zaczerpnięte na rynku krajowym lub zagranicznym.
5. Y = C + I+G
Dochód narodowy równa się konsumpcjom, przedsiębiorstwom, które chcą inwestować, rządowi, który chce ponosić wydatki.
6. GS = G+TR
GS równają się zakupom rządowym i transferom.
Transfery są to kwoty z budżetu, przeznaczone na płace dla urzędników państwowych, jak i subwencje wspomagające dochody różnych podmiotów gospodarczych:
· wypłaty,
· stypendia,
· stypendia socjalne,
· ZUS otrzymuje dopłaty,
· zasiłki dla bezrobotnych,
Jest to uczestnictwo państwa w podziale dochodu narodowego.
7. YD = Y-TA+TR
Dochód do dyspozycji równa się dochodowi narodowemu wytworzonemu pomniejszonemu przez podatki i powiększonemu przez transfery. Wielkość transferu zależy od wielkości opodatkowania. Czyli im większe podatki duszące średniaków, tym więcej pieniędzy dla najuboższych.
8. C+S = YD = Y - TA+TR
Możemy wyprowadzić tożsamość konsumpcja plus oszczędności równa się dochodowi do dyspozycji, a co jest równe dochodowi wytworzonemu podzielonemu, pomniejszonymi przez podatki, a powiększonemu przez transfery.
9. Y = C+S+TA-TR
Dochód narodowy jest równy popytowi ulokowanemu w konsumpcjach i oszczędnościach powiększonemu przez podatki pomniejszonemu przez transfery.
10 C+I+G = Y = C+S+TA-TR
Przyglądamy się dochodowi. Z lewej strony aspiracje popytu zgłoszone przez gospodarstwa domowe, rząd, przedsiębiorstwa, które chcą inwestować, z prawej strony mamy jak są aspiracje lokowane, czyli konsumpcje, oszczędności i podatki co jest pomniejszone przez transfery.
11. S-I = G-TA+TRDLA:G+TR>TAG+TR=TAG+TR<TA
Jest to równanie diagnostyczne. Oszczędności pomniejszone przez inwestycje równają się zakupom rządowym pomniejszonym przez podatki, powiększonym przez transfery.
G+TR>TA
Powyżej mamy ilustrację nierównowagi budżetowej czyli deficytu, gdy wydatki rządowe i transfery są w sumie większe niż podatki ściągane od podmiotów gospodarczych.
G+TR=TA
Ta postać równania informuje o równowadze budżetowej.
G+TR<TA
Ta jest ilustracj¹ nadwy¿ki bud¿etowej.
Równanie 10 jest informatorem podziału dochodu i sytuacji budżetowej państwa.
Oszczędności pomniejszone przez inwestycje jest to pole działania rządu. Ta relacja jest ruchoma np. jeśli istnieje polityka nastawiona proinwestycyjnie to państwo musi być mało socjalne. W tedy może istnieć polityka prodochodowa, ale muszą istnieć wabiące lokaty kapitałowe, które wyłożą konsumentowi, że oszczędzając w banku będziemy mogli odpisać sobie pieniądze od podatku.
Włączamy nową instytucję B banki
12. Y = C+I+G+B
Na dochód narodowy i jego aspirację popytu składają się rząd, przedsiębiorstwa, rząd i banki.
13. C+S = YD = Y-TA+TR-P.+L
Określamy stronę podażową danego zapisu. Konsumpcje i oszczędności równają się dochodowi do dyspozycji, a z prawej strony po znaku równa się mamy dochód narodowy wytworzony pomniejszony przez podatki powiększony przez transfery i pomniejszony przez płatności na rzecz banków, należności oraz powiększony przez kredyty przez baki udzielone.
14. C+I+G+B = Y = C+S+TA-TR+P.-L
Z lewej popyt z prawej podaż. Banki dokonując zakupy materialne, np. wygląd nieruchomości i jego urządzenie, też dokonują lokowania popytu.
15. S-I = G+TR - TA+B+L-P.
Pole działania rządu jest równe wydatkom rządowym i transferom pomniejszonym przez podatki i wydatkom bankowym oraz należnością wobec banków pomniejszonych przez kredyty przez te banki udzielone.
16. Y = C+I+G+B+Ex-Imp
Ex.-Imp. Jest to saldo obrotów z zagranicą.
17. Y = C+I+G+B+Nx
Nx - określa podmioty gospodarcze kształtujące saldo obrotów z zagranicą, saldo to może być dodatnie lub ujemne.
18. C+I+G+B+Ex = C+S+TA-TR+P.-L+Imp
Relacja pięciu podmiotów w podziale dochodu, widać że aspirację do dochodu zgłaszają eksporterzy.
19. S-I = (G+TR-TA)+(B+L-P.)+Nx
(G+TR-TA) - rząd, (B+L-P) - banki (zakupy bankowe, kredyty bankowe pomniejszone przez należności bankowe), Nx - przedsiębiorstwa kształtujące obrót międzynarodowy.
20. C+I+G+B+Nx = Y= YD+TA-TR=P.-L = C+S+TA-TR+P.-L
Z lewej strony podmioty zgłaszające aspiracje popytu, czyli konsumpcja, inwestycje, rządy, banki, obrót międzynarodowy. Zakres popytu jest taki jak wytworzony dochód, ten wytworzony dochód zapisujemy z prawej strony jako tożsamość, czyli wydatki konsumentów i gospodarstw domowych, podatki pomniejszone transfery powiększone przez należności wobec banków, a powiększone przez kredyty bankowe co z kolei odpowiednio na obszarze ryku ulokowane przez konsumentów, inwestorów, podatki pomniejszone przez transfery i należności wobec banku pomniejszone przez kredyty bankowe.
Nx zostało zapisane jako podmiot zbiorowy, czyli zagranica.
Po rozbiciu na Ex. i Imp. Należy odpowiednio umieścić z lewej Ex. z prawej Imp.
Legenda:
Lp. skrót E P
1. Y Yield wynik, produkcja, wytwarzać
2. C Consumer konsument,
3. I Investment inwestycja, lokata
4. S Saving oszczędność
5. G Government rząd
6. TA Tax podatek
7. TR Transfer transfer