1. Co to jest ekonomia pozytywna?

Ekonomia pozytywna ma za zadanie wyjaśnianie zjawisk ekonomicznych, jest oparta na obiektywnej wiedzy o rzeczywistości. Bada zjawiska gospodarcze takie, jakimi są. Analizuje skutki zmian warunków ekonomicznych lub wariantów uprawianej polityki gospodarczej, bez formułowania sądów wartościujących. Jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentując dane empiryczne i budując niewartościujące teorie.

Jej celem - obok wyjaśniania - jest także edukacja oraz formułowanie hipotez (prognoz). Ekonomia pozytywna formułuje sądy, będące obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki.

Ekonomia pozytywna koncentruje się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie wszechstronnego uogólnienia procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych.

Można przyjąć w uproszczeniu, że ekonomia pozytywna odpowiada na pytanie "jak jest?", w przeciwieństwie do ekonomii normatywnej, która odpowiada na pytanie "jak powinno być?".

1. Co to jest ekonomia normatywna?

Ekonomia normatywna - to ekonomia dokonująca wartościowań faktów opisywanych przez ekonomię pozytywną. Opierając się m.in. na koncepcjach polityki społecznej, polityki gospodarczej i historii gospodarczej formułuje zalecenia co do świadomego kształtowania rzeczywistości ekonomicznej. W ekonomii normatywnej formułowane są tezy oparte na własnych systemach wartości badacza i często przyjmują formy zaleceń czy przekształcają się w odrębne szkoły ekonomiczne.

Ekonomia normatywna, zwana też ekonomią subiektywną, na podstawie obserwacji rynku i zjawisk w nim zachodzących, wyciąga wnioski na przyszłość, stara się przewidzieć skutki obecnych działań gospodarczych.

1. Definicja makroekonomii.

Makroekonomia jest dziedziną ekonomii, która zajmuje się gospodarką jako całością. Jej celem jest zrozumienie pełnego obrazu funkcjonowania gospodarki zamiast analizowania prawidłowości wyborów dokonywanych przez poszczególne podmioty. Makroekonomia bazuje na fundamentach tworzonych przez mikroekonomię, która opisuje zachowanie gospodarstw domowych, firm lub pojedynczych rynków. Na tej podstawie tworzy modele funkcjonowania całej gospodarki, które w uproszczonej formie próbują odwzorować najważniejsze związki łączące decyzje podmiotów w gospodarce.

Makroekonomia stara się więc odpowiedzieć na pytanie:

-w jaki sposób społeczeństwo wytwarza dobra? 
- w jaki sposób je dzieli? 
- w jaki sposób działanie rządu i banku centralnego, czyli polityka gospodarcza może wpłynąć na stan gospodarki?

Przedmiotem badań makroekonomii są również: zatrudnienie, płace, handel, pieniądz, organizacje międzynarodowe, problemy globalne.

1. Definicja mikroekonomii.

Mikroekonomia jest częścią ekonomii, która zajmuje się ludzkimi zachowaniami i wyborami (decyzjami) w odniesieniu do względnie małych podmiotów, takich jak gospodarstwa domowe, firmy, gałęzie przemysłu lub pojedyncze rynki. Dziedzina ta bada, w jaki sposób ludzie dokonują wyborów:

• Co konsumować (jakie dobra zakupić, przy ograniczonych zasobach, którymi dysponują podmioty, aby osiągnąć maksymalną użyteczność, czyli zadowolenie z konsumpcji)? 
• Co produkować (jakie dobra wytwarzać i w jakiej ilości, po to by osiągnąć maksymalny zysk)? 
• Jak wykorzystywać posiadane zasoby czynników produkcji (jak alokować zasoby pracy i kapitału między różne możliwe dziedziny działalności)? 
• Jakim zmianom podlegają te decyzje po odkryciu nowych sposobów wytwarzania dóbr czyli nowych technologii?

Mikroekonomiści analizują, od czego zależą dochody ludzi i dlaczego niektórzy ludzie zarabiają dużo więcej niż inni (np. przedsiębiorcy, osoby o wysokich kwalifikacjach zawodowych albo znani aktorzy czy piosenkarze). Analizują również mechanizmy kształtowania się cen poszczególnych dóbr, rozpatrują związki między zapotrzebowaniem (popytem), produkcją (podażą) i ceną na jedno dobro, w zależności od tego czy na rynku panuje konkurencja, czy też jakaś forma monopolu

1. Obieg okrężny dochodów i wydatków w gospodarce.

Gdzie:

Y - dochody

B - wydatki transferowe

T – podatki bezpośrednie

Y+B-T – dochód rozporządzalny

S – oszczędności gospodarstw domowych

C – wydatki na konsumpcję

G – subsydia, płace pracowników sfery budżetowej, wydatki państwa na zakup dóbr

C+I+G – PKB w cenach rynkowych

Te – podatki pośrednie

C+I+G-Te – PKB w cenach czynników wytwórczych

1. Mierniki makroekonomiczne.

Produkcja globalna – to suma wartości dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu roku na terenie danego kraju.

Produkt krajowy brutto - [PKB]- miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

PKB = C + I

[C] – konsumpcja; [I] – inwestycje.

Produkt krajowy netto – [PKN] – PKB pomniejszony o amortyzację

PKN = PKB – A

Produkt narodowy brutto - [PNB] – miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od kraju świadczenia usług przez czynniki produkcji (powinien być większy od PKB).

PNB = PKB + W

[W] - dochody netto z tytułu własności za granicą

Dochód narodowy – [DN] – wartość nowowytworzona, która jest efektem pracy ludzkiej w ciągu danego roku pomniejszona o koszty amortyzacji; jest sumą dochodów uzyskanych na terenie danego kraju, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji;

DN = PNB – A lub DN= V + M

[V] - płace pracowników; [M] – wartości dodane

NX = EX – IX

[EX] – eksport; [IX] – inwestycje.

NX – eksport netto, bilans handlowy; może być ujemne lub dodatnie.

PKB = C + I + G – Te ± NX

Amortyzacja – [A] - miara szybkości zmniejszania się wartości istniejącego kapitału w danym okresie będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia

Deflator (PKB lub DN) – stosunek DN_b do DN_r wyrażony w procentach.

$$\text{Deflator} = \frac{\text{DN}\ w\ \text{cenac}h\ \text{bie}za\text{cyc}h}{\text{DN}\ w\ \text{cenac}h\ \text{realnyc}h} \bullet 100\%$$

PKBr = C + I + G PKB w cenach rynkowych

PKBb = C + I + G - T_e PKB w cenach bazowych

1. Sposoby obliczania PKB.

Metody obliczania PKB:

• metoda strumienia wydatków,

• metoda dochodowa,

• metoda produktowa.

Metoda wydatkowa (strumienia wydatków) obliczania PKB polega na sumowaniu wydatków

na dobra finalne, czyli takich, które nie zużyto do produkcji innych dóbr.

Metoda dochodowa (wartości dodanej) obliczania PKB polega na sumowaniu dochodów

powstających przy wytwarzaniu dóbr i usług finalnych (polega na sumowaniu wartości

dodanej wszystkich przedsiębiorstw).

Dobra pośrednie służą do produkcji dóbr finalnych, czyli takich, które nie są dalej

przetwarzane, lecz zaspokajają potrzeby końcowych odbiorców.

Dobra finalne dzielimy na:

• konsumpcyjne (C);

• kapitałowe (I), czyli na inwestycje;

• dobra produkowane przez państwo (patrole policjantów czy zieleń miejska) (G).

Wartość dodana jest to różnica wartości (ceny) produktu i wartości (ceny) zużytych do jego

produkcji dóbr pośrednich, które przedsiębiorstwo kupiło od innych przedsiębiorstw.

- wartość dodana

- koszty ponoszone na kolejnym

etapie produkcji

Metoda produktowa obliczania wartości PKB polega na sumowaniu wartości dóbr i usług

finalnych wytworzonych w kraju.

1. Budżet państwa – źródła dochodów + wydatki.

Dochody Budżetu Państwa to głównie podatki:

• bezpośrednie – [T_d]– od nieruchomości (rolny, leśny), dochodów, spadków i darowizn;

• pośrednie – [T_e] -VAT, akcyza, cło, od gier losowych.

Wydatki Budżetu Państwa:

• „budżetówka” – [G] – wydatki na płace dla pracowników sfery budżetowej (rząd, oświata, policja, straż pożarna, sądownictwo, służba zdrowia, wojsko);

• wydatki transferowe – [B] – np. do UE z tytułu przynależności, zasiłki dla niepełnosprawnych, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia)

1. Bilans płatniczy.

Bilans płatniczy – zestawienie (dochody – wpływy kontra wydatki – płatności) wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie.

Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy Polski (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikuje NBP. Zestawieniem komplementarnym dla bilansu płatniczego jest międzynarodowa pozycja inwestycyjna.

1. Pozycje bilansu płatniczego.

Pozycje bilansu płatniczego:

• Rachunek bieżący bilansu płatniczego – rachunek obrotów bieżących:

• obroty towarowe,

• usługi,

• dochody,

• transfery bieżące,

• NOB – niesklasyfikowane obroty bieżące;

• Rachunek obrotów kapitałowych;

• Rachunek finansowy:

• inwestycje bezpośrednie,

• inwestycje portfelowe,

• pozostałe inwestycje

• pochodne instrumenty finansowe;

• Saldo błędów i opuszczeń (w tym transferowe zyski i efekty stosowania cen transferowych);

• Oficjalne aktywa rezerwowe.

1. Przedstaw i opisz wykres równowagi krótkookresowej.

Krótkookresowa równowaga makroekonomiczna to stan, kiedy, przy danych cenach,

przedsiębiorstwa w gospodarce produkują tyle dóbr, ile wszyscy chcą kupić.

Z wykresu wynika, że produkcję zapewniającą równowagę Y_E wyznacza punkt E. Ta produkcja równa jest dochodowi. Przy dochodzie równym Y_E z linii AD odczytujemy więc, że popyt na dobra jest także równy Y_E. W punkcie E planowane wydatki na zakup dóbr (popyt na dobra), jest równy wytworzonej produkcji. Przy każdej innej wielkości produkcji nie równa się ona popytowi globalnemu. Gdy produkcja i dochód wynoszą Y, popyt globalny jest większy od produkcji. Pojawia się nadwyżka popytu, a plany wydatków nie mogą zostać przy tych rozmiarach produkcji zrealizowane.

WNIOSEK:

• Dla każdej wielkości produkcji niższej od poziomu równowagi Y_E globalny popyt AD jest większy niż dochód i produkcja.

• Przy każdej wielkości produkcji przewyższającej poziom równowagi Y_E popyt globalny jest mniejszy niż dochód i produkcja.

W POLSCE OBECNIE WYSTĘPUJE NADWYŻKA PODAŻY.

1. Determinanty dochodu narodowego.

Determinanty to czynniki wyznaczające wielkość DN

Popyt globalny - suma konsumpcji gosp. dom. i inwestycji przedsiębiorstw.

AD = C + I

Funkcja konsumpcji – pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie dochodów rozporządzalnych.

C = a + bY

[a] – popyt autonomiczny – popyt niezależny od dochodu rozporządzalnego;

[b] – krańcowa skłonność do konsumpcji – [MPC] – jest to część dochodu rozporządzalnego przeznaczana na wzrost konsumpcji;

[Y] – dochód rozporządzalny.

Funkcja oszczędności – pokazuje poziom zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu rozporządzalnego.

S = -a + bY

[-a] – oszczędności;

[b] – krańcowa skłonność do oszczędzania – [MPS] – cześć dochodu rozporządzalnego przeznaczana na wzrost oszczędności.

Popyt inwestycyjny – popyt autonomiczny

Inwestycje wywołują dwa efekty:

-efekt popytowy – wzrost popytu na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne spowodowany przez inwestycje (powstaje z chwilą rozpoczęcia inwest.);

-efekt podażowy – powiększenie możliwości kreowania dóbr przez rozbudowę zdolności produkcyjnych (powstaje dopiero po zakończeniu inwestycji).

Determinanty inwestycji to stopa procentowa i koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego.

Wydatki rządowe

-polityka zrównoważonego budżetu

-deficyt budżetowy

Eksport netto

-stosunek cen towarów krajowych to cen towarów zagranicznych,

-wielkość krajowego dochodu narodowego,

-kurs walutowy.

1. Przedstaw i opisz funkcję konsumpcji.

C – konsumpcja

a – autonomiczny popyt konsumpcyjny

b – krańcowa skłonność do konsumpcji

Funkcja konsumpcji obrazuje wielkość popytu konsumpcyjnego globalnego przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Przy zerowym dochodzie konsumpcja wynosi „a”. Krańcową skłonność do konsumpcji „b” mierzy kąt nachylenia linii; informuje ona jaką część dodatkowej złotówki dochodu gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na wydatki. Pozostałą część dochodu (1-b) chcą one zaoszczędzić.

1. Przedstaw i opisz funkcję oszczędności.

S – oszczędności

a – autonomiczny popyt konsumpcyjny

b – krańcowa skłonność do konsumpcji

1-b – krańcowa skłonność do oszczędzania

Wykres funkcji oszczędności obrazuje zamierzone oszczędności przy każdym poziomie dochodu. Ponieważ cały dochód jest oszczędzany lub wydawany na konsumpcję, funkcja oszczędności może być wyprowadzona z funkcji konsumpcji i odwrotnie.

1. Podaj definicję pieniądza, wymień jego funkcje i rodzaje.

Pieniądz – powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i usługi lub wywiązujemy się ze zobowiązań. Pieniądz jest więc środkiem wymiany.

Funkcje pieniądza:

• Środek wymiany - pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany

• Miernik wartości - w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary

• Jednostka rozrachunkowa - do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą

• Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) - czyli gromadzenia oszczędności. Podstawą tej funkcji pieniądza jest zaufanie: jako nabywcy wierzymy, że pieniądze przechowują wartość.

Rodzaje pieniądza:

• Pieniądz towarowy – dobro o zastosowaniu przemysłowym lub konsumpcyjnym. Spełnia funkcję środka wymiany, np.: przyprawy, kamienie szlachetne, papierosy w więzieniu, czekolada w RRL-u.

• Pieniądz bezgotówkowy (Żyrowy) – środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa lub osoby fizycznej, np.: karta płatnicza, karta kredytowa.

• Pieniądz symboliczny – środek płatniczy, którego siła nabywcza znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia.

• Pieniądz fiducjarny – oparty na zaufaniu społecznym. Jest prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez państwo.

1. System bankowy.

System bankowy 2-stopniowy:

• banki komercyjne:

• obsługa klientów: indywidualnych osób, przedsiębiorstw i firm,

• finansowanie, prowadzenie rachunków międzynarodowych firm,

• są nadzorowane przez Bank Centralny,

• w Polsce są tylko one i obsługują wszelkiego rodzaju działania finansowe;

• banki inwestycyjne:

• specjalizują się w transakcjach inwestycyjnych,

• pozyskiwanie nowych źródeł finansowania działalności przedsięb.,

• emisja i handel papierów wartościowych dla swoich klientów,

• przejęcia i fuzje firm.

1. Banki komercyjne.

Banki komercyjne – są to wyspecjalizowane instytucje finansowe trudniące się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między wszystkimi jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń w obrocie krajowym i zagranicznym.

Są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady (na ich rachunek mogą być wystawiane czeki).

Bank komercyjny kreuje pieniądz kredytowy, ma prawo do kreacji/zwiększania kredytowego pieniądza (ale w określonej ilości).

Aktualnie nie ma w obiegu banknotów (można je wymienić na określoną ilość złota), a jedynie pieniądze papierowe.

1. Bank centralny – narzędzia i funkcje.

Bank Centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

Podstawowe funkcje BC:

• emisja pieniądza gotówkowego,

• jest bankiem banków i innych instytucji finansowych,

• jest bankiem Skarbu Państwa – prowadzi rozrachunki inst. państwowych,

• formułuje cele polityki pieniężnej państwa,

• utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju,

• reguluje podaż pieniądza w obiegu.

Narzędzia Banku Centralnego:

• Stopa rezerw obowiązkowych – określa ile procent z depozytów muszą przekazać banki komercyjne na rachunek w BC lub utrzymać je w swojej kasie w formie zapasów gotówki;

• Stopa dyskontowa – jest to stopa procentowa ustalana przez BC przy udzielaniu kredytów bankom komercyjnym;

• Operacje otwartego rynku – dotyczą emisji, skupu i sprzedaży papierów wartościowych przez Narodowy Bank Polski (obligacje Skarbu Państwa).

1. Wymień organy banku centralnego.

Instytucje (organy) BC:

• Rada Polityki Pieniężnej – jej zadaniem jest:

• coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa;

• ustalanie wysokości podstawowych stóp procentowych, określanie zasad operacji otwartego rynku;

• ustalanie zasad, tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej;

• zatwierdza plan finansowy Banku Centralnego.

• Komisja Nadzoru Bankowego – instytucja sprawująca nadzór nad działalnością finansową banków,

• Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego – organ wykonawczy KNB.

1. Podaż pieniądza.

Podaż pieniądza gotówkowego – całkowita wartość znajdująca się w obiegu zasobów pieniądza występujące w roli środka wymiany. Obejmuje ona wartość gotówki (banknotów i bilonu) znajdującej się w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie.

P = Mn · H

[Mn] – mnożnik kreacji pieniądza; [H] – baza monetarna.

Baza monetarna - [H] – inaczej pieniądz wielkiej mocy; to całkowita ilość pieniądza gotówkowego w obiegu bankowym i pozabankowym.

Mnożnik kreacji pieniądza – [Mn] - ilustruje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

$$\mathbf{\text{Mn}} = \frac{C_{p} + 1}{C_{p} + C_{b}}$$

[Cp] – stosunek gotówki w obiegu do wkładów; [Cb] – stosunek stopy rezerw do wkładów

1. Przyczyny i skutki bezrobocia, sposoby przeciwdziałania bezrobociu.

Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Przez pojęcie bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nieprowadzącą działalności gospodarczej i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy).

Formy przeciwdziałania:

1. Pośrednie

• Podtrzymywanie koniunktury wzrostu gospodarczego

• Polityka zatrudnieniowa

1. Bezpośrednie

• Środki pasywne

• zasiłki dla bezrobotnych

• Środki aktywne

• poradnictwo zawodowe, doradztwo, kluby pracy,

• szkolenia grupowe i indywidualne,

• dotacje dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą,

• refundacja pracodawcom kosztów wyposażenia i doposażenia stanowisk pracy dla skierowanych do nich bezrobotnych,

• aktywizacja zawodowa absolwentów (umowy absolwenckie, staże),

• przygotowanie zawodowe,

• roboty publiczne oraz prace interwencyjne.

1. Rodzaje bezrobocia.

Rozróżnia się kilka kryteriów podziału bezrobocia.

Ze względu na przyczynę wywołującą bezrobocie wyróżniamy:

1. bezrobocie frykcyjne - jest efektem naturalnego ruchu na rynku osób zatrudnionych; dotyczy osób pozostających bez pracy przez krótki okres z powodu zmiany miejsca pracy, zmiany zawodu, wchodzenia absolwentów na rynek, powrotu do pracy po przerwie (np. z powodu urlopu macierzyńskiego) itp.; przyjmuje się, że jest oznaką "zdrowej" gospodarki;

2. bezrobocie technologiczne - jest skutkiem postępu technicznego oraz unowocześniania produkcji, prowadzących do eliminowania czynnika ludzkiego z procesów produkcyjnych; występuje w sytuacji słabego rozwoju gospodarczego, skutkującego wprowadzaniem inwestycji, mechanizacji i modernizacji procesów przy jednoczesnym ograniczaniu zatrudnienia;

3. bezrobocie strukturalne - jest efektem niedostosowania struktury podaży zasobów ludzkich i popytu na nie; pojawia się w sytuacji zmian restrukturyzacyjnych i transformacji gospodarki przy jednoczesnym opóźnieniu odpowiadających im zmian w szkolnictwie; może być wywołane ograniczonymi zasobami kapitału, które umożliwiłyby pełne zatrudnienie siły roboczej;

4. bezrobocie koniunkturalne - związane jest z występowaniem cykli koniunkturalnych, w fazie spadku i recesji gospodarczej zmniejsza się jest popyt globalny, co wywołuje konieczność ograniczenia zatrudnienia; tego rodzaju bezrobocie spada, kiedy następuje wzrost gospodarczy i zdolności produkcyjne przedsiębiorstw mogą być pełniej wykorzystane;

5. bezrobocie sezonowe - dotyczy działalności/branż cechujących się sezonowością popytu bądź podaży (np. rolnictwo, turystyka), wahania te są uzależnione od pór roku lub warunków pogodowych.

Biorąc pod uwagę okres pozostawania bez pracy rozróżniamy:

1. bezrobocie krótkookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy przez okres nie przekraczający 3 miesięcy;

2. bezrobocie średniookresowe - dotyczy sytuacji braku zatrudnienia przez okres od 3 do 6 miesięcy;

3. bezrobocie długookresowe - występuje w sytuacji, kiedy brak pracy trwa od 6 do 12 miesięcy;

4. bezrobocie długotrwałe (zwane chronicznym) - dotyczy osób nie mogących znaleźć pracy przez ponad 12 miesięcy; uznaje się je za najbardziej niekorzystne i niebezpieczne dla gospodarki, ponieważ wywołuje negatywne skutki w niemal wszystkich sferach życia.

Ze względu na fakt rejestracji bezrobotnego wyróżnia się:

1. bezrobocie rejestrowane - dotyczy osób pozostających bez pracy zarejestrowanych w urzędach pracy oraz posiadających cechy określone ustawowo[1];

2. bezrobocie ukryte - dotyczy osób, które nie chcą lub nie mogą się zarejestrować w urzędach pracy, ponieważ nie spełniają wszystkich kryteriów określonych w ustawie; pojawia się w sytuacji nadzatrudnienia (tzn. wykonywana praca wydaje się być zbędna, a zmniejszenie zatrudnienia nie wpływa na wielkość produkcji); najczęściej dotyczy rolnictwa.

1. Przedstaw i opisz wykres rynku pracy.

LD – popyt na pracę

LF – wielkość zasobu siły roboczej

AJ – liczba pracowników skłonnych przyjąć ofertę pracy przy różnych stawkach płacy realnej

Linia AJ przebiega na lewo od LF, ponieważ:

1. Niektóre z osób wchodzących do zasobu siły roboczej zmieniają właśnie pracę

2. Optymiści polują na jeszcze lepsze oferty pracy.

Kiedy rynek pracy zostaje zrównoważony ( punkt E), odcinek EF oznacza naturalną wielkość bezrobocia, tzn. liczbę osób należących do zasobu siły roboczej, lecz niechcących podjąć pracy za płacę równowagi W*. Jeżeli siła związków zawodowych wystarcza do utrzymania w długim okresie stawki płac W1, to rynek pracy osiąga punkt A i odcinek AC, będący miarą bezrobocia naturalnego, pokazuje wielkość bezrobocia wybranego zbiorowo przez siłę roboczą, która wymusiła wzrost płacy do poziomu W1.

1. Cykle koniunkturalne – definicja .

Wahania cykliczne- powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się fluktuacjach wokół trendu

Wahania sezonowe- zmiany aktywności gospodarczej występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych samych porach roku)

Wahania przypadkowe – spowodowane jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym

Cykl koniunkturalny- to sytuacja występującą w gospodarce w dłuższym okresie, polegająca na wahaniach omawianych mierników ekonomicznych w oparciu o rosnącą krzywą trendu wzrostu gospodarczego. Miernikami tymi mogą być wielkości takie jak PKB, nakłady inwestycyjne czy dochody ludności, ale też, wynikające bezpośrednio z koniunktury zatrudnienie, relacja eksport-import, czy nawet zyski przedsiębiorstw.

1. Cykle koniunkturalne – rodzaje.

• krótkie - Cykle Kitchina – trwające 2-4lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych; 1890-1922, GB, USA;

• średnie:

• Cykle Juglara – trwające 7-11lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, PNB, inflacją i bezrobociem; piniężno-kredytowe przyczyny zmian w gospodarce, XIX wiek, Francja;

• Cykle Kuznetsa – trwające 15-23lata, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje);

  • długie – Cykle Kondratiewa – trwające 40-60lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, Internet); Kondratiew zauważył 3 długie fale: 1790-1951, 1851-1896, 1896- , w każdej najpierw wzrost a potem spadek;

  • super długie – Cykle van Ewijka – trwające 150-160lat z czego ok. 90lat to spadek, a ok. 70lat to wzrost gospodarczy; tworzą go lata 1760 do 1915/1920, po przełomie rozpoczął się drugi;

1. Co to jest inflacja, przyczyny i skutki inflacji.

Inflacja to zjawisko monetarne wywołane szybkim wzrostem cen na rynku, czego skutkiem jest gwałtowny spadek wartości pieniądza (obniżenie się siły nabywczej pieniądza).

Przyczyny:

• nadmierna emisja pieniędzy – nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez:

• dodruk banknotów nie mających pokrycia,

• oprocentowanie pieniędzy

• działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza"),

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży,

• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce,

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo),

• ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwa struktura gospodarki,

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, co powoduje wzrost cen),

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem),

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę),

• zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze.

Skutki:

Negatywne:

• realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji (w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe; emeryci) – można je w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań,

• niechęć przedsiębiorców do inwestycji → spadek innowacji w firmach,

• dewaluacja waluty handlowej,

• zakłócenia na giełdzie,

• tzw. koszty zdartych zelówek – są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu – wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć,

• tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Pozytywne:

• zyskują osoby przewidujące i skłonne do ryzyka, zaciągające kredyty hipoteczne w czasie inflacji,

• zyskuje rząd, bo dodrukowuje pieniądz, ale ubożeje społeczeństwo.

1. Rodzaje inflacji.

Ze względu na przejawianie się oraz skutków:

• Inflacja jawna – wzrost cen,

• Inflacja ukryta – ceny niezmienne, ale zaczyna brakować towarów.

Ze względu na przyczyny:

• Inflacja kosztowa – spowodowana wzrostem kosztów,

• Inflacja popytowa – spowodowana wzrostem popytu na pewne towary przy niedostatecznej podaży; zachodzi gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług.

• Inflacja strukturalna – zmiana formy własności, struktury gospodarczej.

Ze względu na tempo:

• pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,

• krocząca – do 5 do kilkunastu %, dwucyfrowe → niepokojące

• galopująca – powyżej 20 % - narastanie zakłóceń w procesach gosp., osłabienie systemu motywującego do działania gosp.→ zahamowanie. tempa wzrostu gosp.,

• hiperinflacja – miesięczny wzrost cen przekracza 50% - uniemożliwia racjonalne gospodarowanie, prowadzenie/planowanie rachunku ekonomicznego → anarchizacją życia społecznego.

Ze względu na zależność od innych kategorii ekonomicznych:

• stagflacja – stagnacja (zerowe lub ujemne tempo wzrostu gosp.) gospodarki połączona ze wzrostem cen.

• slumpflacja – wzrost cen połączony ze spadkiem PKB, co oznacza, że wraz z bezrobociem i inflacją występuje recesja (wyst. od połowy lat 50 XX wieku)

Inflacja inercyjna (oczekiwana) – jest to oczekiwana stopa inflacji, która zostaje wbudowana w umowy i porozumienia nieformalne oraz założenia polityki fiskalnej i pieniężnej; ma tendencję do utrzymywania się przez dłuższy czas na określonym poziomie; jej obniżenie jest bardzo drogie.

1. Miernik inflacji, sposoby ograniczania inflacji.

Inflacja może być mierzona na 2 sposoby:

• poprzez indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) – służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe, czyli konsumentów, gdyż mierzy przeciętny poziom cen typowego koszyka dóbr i usług konsumowanego przez typową rodzinę.

• poprzez indeks cen producentów (PPI) – wskaźnik cen hurtowych służący do pomiaru cen ustalonych przez producentów na różnych etapach produkcji. Stanowi on pojemny miernik wpływu inflacji na przemysłowy sektor gospodarki.

Nie każdy wzrost cen jest procesem inflacji; dopiero gdy wzrost utrzymuje się ponad rok i jest to proces powszechny.

Aby zwalczać inflację (wg teorii keynesistowskiej) należy:

• dążyć do likwidacji deficytu budżetowego (podwyższenie obciążeń podatkowych, cięcia w wydatkach budżetu)

• odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego

• hamować wzrost cen przez odpowiednie oddziaływanie na wzrost płac ( odpowiednia polityka podatkowa, przekonywanie związków zawodowych aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen lecz dokonywał się dzięki wydajności pracy)

• likwidować monopole i dążyć do konkurencji doskonałej

1. Rozwój gospodarczy, rozwój zrównoważony – definicje.

Rozwój gospodarczy – długofalowy proces przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji,zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia (konsumpcji) i innych wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym (zmiany organizacji społeczeństwa).

Korzyścią ze wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego jest zwiększenie standardu życia, zwiększenie produkcji, lepsza sytuacja socjalna oraz większebezpieczeństwo publiczne.

Rozwój zrównoważony – polega na dążeniu do wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego przy poszanowaniu środowiska naturalnego oraz zachowania sprawiedliwości międzypokoleniowej.

Polega na właściwym zużywaniu we właściwych proporcjach trzech kapitałów: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego (ekologicznego).

W Konstytucji jest zapisane, że Polska rozwija się zgodnie z rozwojem zrównoważonym.

1. Zasady zrównoważonego rozwoju.

Zasady zrównoważonego rozwoju:

• zasada ekorozwoju:

• równorzędne traktowanie polityki gospodarczej, ekologicznej i społecznej i ich współgranie,

• harmonizacja procesów gosp. z przyrodą,

• trwały, stabilny, samopodtrzymujący się rozwój,

  • zasada integralności środowiska (ekosystemu)

„Myśleć globalnie, działać lokalnie”,

• zasada kooperacji w ochronie środowiska – współpracy podmiotów na rożnych szczeblach zarządzania,

• zasada ekonomizacji (zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci, zasada wspólnej odpowiedzialności),

• zasada etapowania i wyboru priorytetów,

• zasada uwzględnienia,

• zasada prewencji (zapobieganie zanieczyszczeniom),

• zasada obowiązku reagowania na istniejące/pojaw. się zagrożenia ekol.,

• zasada partycypacji publiczna (prawo od roszczeń i informacji o stanie środowiska),

• zasada regionalizacji polityki ekol.,

• zasada praworządności,

• zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej – jednakowe prawo do korzystania ze środ. wszystkich i obowiązek dbania o nie,

• zasada subsydiarności (pomocniczości) – wyższy szczebel zarządzania wyłącznie gdy niższe są wykorzystane.

1. Wzrost gospodarczy, bariery tempa wzrostu.

Wzrost gospodarczy – zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym. Kiedy jesteśmy w stanie więcej zarobić, źródłem wzrostu jest nasza praca. Ale jeśli w tym samym czasie, gdy wzrosły nasze zarobki, o tyle samo podniosły się ceny towarów, które kupujemy, mieliśmy do czynienia tylko ze wzrostem nominalnym. Nie możemy bowiem kupić więcej niż poprzednio. Dlatego cieszyć się można tylko z wzrostu realnego, czyli po uwzględnieniu inflacji. Wzrost gospodarczy odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.

Bariery rozwoju gospodarczego są bardzo zróżnicowane w zależności od: osiągniętego poziomu rozwoju, historycznie ukształtowanego sposobu i poziomu życia ludności, powierzchni i zaludnienia kraju, położenia geograficznego, zasobności w bogactwa naturalne, tradycji wytwórczych i kulturalnych, kierunków specjalizacji produkcji i usług, udziału w międzynarodowym podziale pracy i innych. Bariery rozwoju grupować można według różnych kryteriów. Z reguły wyodrębnia się 4 główne aspekty rozwoju gospodarczego: polityczny, społeczny, techniczny i przyrodniczy.

Bariery polityczno-ekonomiczne

• bariera ustrojowo-ideologiczna

• bariera braku stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych

• bariera politycznego podziału świata

• bariera instytucjonalno-organizacyjna

Bariery społeczno-ekonomiczne

• bariera demograficzna

• bariera konsumpcji (płacy realnej)

• bariera infrastruktury społecznej

• bariera żywnościowa