1.Model ruchu okrężnego w gospodarce

Model ruchu okrężnego w gospodarce - opiera się na następujących podstawowych przesłankach:

-gospodarka obejmuje dwa podstawowe sektory : prywatny, na który składają się gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa oraz publiczny , reprezentowany przez rząd ; ponadto wyodrębnia się sektor zagraniczny wyrażający powiązania gospodarki narodowej za granicą

- wydatek jednego sektora nieuchronnie przyczynia się do wzrostu dochodu innego sektora

-produkt krajowy brutto powstający w toku realizacji społecznego procesu produkcji rozpatrywany może być jako suma wydatków ponoszonych przez poszczególne sektory lub jako suma dochodów osiąganych przez poszczególne sektory

-społeczny proces produkcji trwa nieustannie i niemożliwe jest określenie jego początku oraz końca

2.Czy PKB per capita jest dobrą miarą standardu życia w kraju. Czy może zostać użyta do oceny konkurencyjności gospodarki w danym kraju.

Miernikiem wzrostu gospodarczego jest PKB . Miernikiem dobrobytu społeczno-gospodarczego PKB per capita. Występują pewne podstawowe prawidłowości zaobserwowane przez 10- lecia w kształtowaniu się rozmiarów funduszów publicznych. Wielkość wydatków publicznych w relacji do PKB jest tym wyższe im wyższy jest poziom gospodarczego kraju(mierzy się go PKB per capita)W praktyce ukształtowały się pewne granice bezpieczeństwa wzrostu wydatków publicznych w relacji do PKB. Są one różne w zależności do doktryny ekonomicznej na , której opiera się polityka gospodarcza danego kraju.

Wady mierników PKB:

-nie pokazuje jak PKB jest dzielony na osobę

-nie obejmuje szarej strefy(czarnego rynku)

-nie obejmuje zanieczyszczenia środowiska

-nie obejmuje dóbr które powstały a nie zostały poddane sprzedaży,

-nie obejmuje wolontariatu.

3.Sposoby obliczania wartości produkcji w kraju

Jakie mierniki służą do tego celu.

1-PKB- jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. PKB jest wystarczającym miernikiem wartości produkcji w przypadku gospodarki zamkniętej (kryterium lokalizacji). Jeśli uwzględnimy powiązania danego kraju z zagranicą (gospodarka otwarta), należy od PKB odróżnić produkt narodowy brutto (PNB), który uwzględnia wypłaty zysków i innych dochodów podmiotom zagranicznym (kryterium własności).
2-Produkt krajowy brutto w cenach rynkowych - określa wartość produkcji wytworzonej w kraju za pomocą cen zawierających podatki pośrednie
3-Produkt krajowy brutto w cenach bazowych - mierzy produkcje krajową za pomocą cen z których wyeliminowano podatki pośrednie
4-Produkt Narodowy Brutto - określamy jako zmienne jako dochód narodowy brutto (DNN)który różni się od PKO dochody netto z własności za granicą
5-Nominalny PKB- jest miarą produkcji w cenach bieżących
6-Realny PKB- mierzy produkcję w cenach stałych
7-Realny PNB na 1 mieszkańca (per capita) jest to całkowity PNB podzielony przez liczbę ludności w kraju gdzie jest wskaźnikiem dochodu przypadającego przeciętnie na osobę w gospodarce

4. Co to jest pieniądz - proces kreacji pieniądza przez banki komercyjne

Pieniądz- jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań inaczej mowiąc jest to środek wymiany

I spełnia on następujące funkcje w gospodarce ::
ŚRODEK WYMIANY
Pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany.
Dzięki sprzedaży towarów lub usług otrzymujemy pieniądze, które następnie możemy wymienić na inne potrzebne nam dobra. Specyficzną formą wymiany jest praca: tu w zamian za wykonywane - w ramach umowy - usługi otrzymujemy pieniądze, dzięki którym możliwa jest codzienna egzystencja.
2. MIERNIK WARTOŚCI TOWARÓW
Pieniądz jest również miernikiem wartości - w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary.
Dzięki wprowadzeniu pieniądza stało się możliwe dokładne określanie wartości towarów i usług, co przyczyniło się do szybkiego rozwoju handlu

3. ŚRODEK PŁATNICZY
to znaczy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą.
. 4. ŚRODEK GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI
Pieniądz spełnia jeszcze jedną bardzo ważną rolę - jest środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia oszczędności.
Pieniądz można wykorzystywać nie tylko przy realizowaniu bieżących transakcji (konsumpcji), ale również do dokonywania transakcji w przyszłości - w takim przypadku powstaje zjawisko oszczędzania,
czyli odkładania pieniądza. Podstawą tej funkcji pieniądza jest zaufanie: jako nabywcy wierzymy, że pieniądze przechowują wartość.
W rzeczywistości pieniądz sam w sobie zmniejsza swoją wartość: na skutek inflacji

5. ŚRODEK WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ
Pieniądz może być środkiem rozliczeń międzynarodowych - tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę.

Wtórna kreacja pieniądza

KREACJA WTÓRNA jest realizowana przez banki komercyjne, które udzielają kredytów swoim klientom.

W procesie kreacji pieniądza przez banki komercyjne możemy wyróżnić:

-wkład pierwotny - następuje tutaj przekształcenie pieniądza gotówkowego (banknotów) w pieniądz bezgotówkowy, jakim jest wkład klienta na rachunku bankowym. Zmiana ta nie wpływa na ilość pieniądza w obiegu, gdyż nastąpiła jedynie zamiana formy pieniądza.

- wkład pochodny - stwierdzono że nie ma potrzeby utrzymywania 100% - go pokrycia wkładu pierwotnego w postaci gotówki w banku, ponieważ tylko niewielka część tych wkładów jest podejmowana w gotówce. Wystarczy utrzymanie jedynie określonej części wkładu w postaci rezerwy gotówkowej. Pozostałą część można wykorzystać na udzielenie pożyczki innemu klientowi w postaci otwarcia na jego rzecz rachunku bieżącego z wkładem, którym ten klient może swobodnie dysponować. Taką transakcję polegającą na udzieleniu pożyczki klientowi w formie rachunku bieżącego nazywa się tworzeniem wkładu pochodnego a sam wkład-wkładem pochodnym.

W czasie stabilizacji gospodarczej banki nie muszą całej zgromadzonej w postaci wkładów gotówki trzymać w skarbcu. Klienci dokonują wpłat i wypłat na przemian i wystarczy tylko stosunkowo niewielka rezerwa gotówkowa, aby zrealizować wszystkie ich dyspozycje. Resztę środków banki mogą spożytkować udzielając kredytu przedsiębiorstwom lub indywidualnym osobom, zarabiając na tej transakcji. Pożyczone sumy wracają do banków, w postaci wpłat na rachunki i mogą służyć do udzielenia kolejnej pożyczki itd.

5.Kto to jest bezrobotny- koszty i korzyści bezrobocia

• za osobę bezrobotną uznaje się osobę:

• w wieku 18-59 lat (kobiety) lub 18-64 lata (mężczyźni), która nie jest zatrudniona i nie wykonuje innej pracy zarobkowej, jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (bądź jeśli jest to osoba niepełnosprawna - zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy)

• nie uczy się w szkole z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym jest zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy

• nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej

• nie pobierała świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego

• nie była właścicielem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych

• nie podlegała ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe

• nie podjęła pozarolniczej działalności lub nie podlegała na podstawie odrębnych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników

• nie uzyskiwała miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych

Bezrobotnym w rozumieniu przepisów prawnych jest osoba która

-ukończyła 18 rok życia(pełnoletnia) i się nie uczy na żadnym szczeblu kształcenia

-nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.

Społeczne koszty bezrobocia wynikają z niepełnego wykorzystania zasobów pracy w gospodarce oraz konieczności wspierania osób pozostających bez środków publicznych zwłaszcza w sytuacji bezrobocia przymusowego , gdy gospodarka produkuje mniej dóbr niż wynoszą jej potencjalne zdolności

Koszty i skutki bezrobocia dzieli się na :

-Koszty bezpośrednie- wydatki funduszu pracy , pomocy społecznej . Koszty te odczuwa całe społeczeństwo . Wiąże się to ponoszonymi przezeń dużymi kosztami świadczeń socjalnych, ograniczeniem dochodów z podatków i składek ubezpieczeniowych.

- Koszty pośrednie - ulgi i zwolnienia fiskalne w rejonach zagrożonych bezrobociem ,luka czynników wytwórczych , koszty związane z ewentualnym zatrudnieniem w szarej strefie gospodarki.

Pozytywne aspekty społeczno-ekonomiczne - zmiany postaw wobec pracy, racjonalizacja zatrudnienia , wspomaganie procesów restrukturyzacji , racjonalizacja wyboru kwalifikacji i zawodu

6.Jakimi miarami charakteryzuje się sytuację na rynku pracy

Bezrobocie oznacza brak równowagi między stroną podażową a popytową na rynku pracy. Brak ten wyraża nadwyżka realnych zasobów pracy nad efektywnym popytem na pracę. Wielkość bezrobocia zależy od aktywności zawodowej i liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz liczby pracujących. Głównym wskaźnikiem służącym do badania natężenia bezrobocia jest stopa bezrobocia. Jest to wyrażony w procentach stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo. Kolejnym pojęciem związanym z bezrobociem jest poziom bezrobocia które określa jego wielkość w danym momencie

METODY ANALIZY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ LUDNOŚCI

• miary absolutne - mierzą wielkość badanej populacji

• liczba aktywnych zawodowo w danym okresie

• poziom zatrudnienia w sektorze prywatnym

• liczba osób bezrobotnych w danym okresie

• miary względne - mierzą natężenie rozpatrywanych procesów

• współczynniki aktywności zawodowej ludności

• wskaźniki zatrudnienia

• stopy bezrobocia

• miary struktury populacji

7. Inflacja/deflacja-koszty i korzyści

INFLACJA to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w gospodarce. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. Inaczej mówiąc zjawisko inflacji występuje w sytuacji, w której ilość pieniędzy w obiegu rośnie szybciej niż wartość towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza w tym samym tempie.

Z powodu występowania inflacji zanika wartość realna dochodów i wszystkiego, co posiadamy. Zjawisko to powoduje wzrost wartości nominalnej wypracowanych dochodów, jednak w rzeczywistości zmniejsza ich wartość realną, powodując spadek ich siły nabywczej. Należy przy tym zaznaczyć, że nie każdy wzrost cen można uważać za inflację. Ceny jednych dóbr na rynku mogą drożeć, innych zaś równocześnie maleć, również tempo zmian tych cen może być różne i nie należy automatycznie kojarzyć tej sytuacji ze zjawiskiem inflacji. Ruchy cenowe mogą w tej sytuacji zmienić jedynie strukturę cen na rynku. Zmiana struktury cen na rynku może więc być zjawiskiem normalnym w prawidłowo funkcjonującej gospodarce rynkowej.

KORZYŚCI Z INFLACJI
1. Zmniejsza problem sztywności płac nominalnych.
Płace nominalne bardzo trudno jest obniżyć, co przy niskiej inflacji może uniemożliwić obniżenie płac realnych w wielu przedsiębiorstwach.
2. Zmniejsza ryzyko wpadnięcia w pułapkę nieujemnych stóp nominalnych
Istotne w przypadku wystąpienia silnych szoków recesyjnych (np. pęknięcie bąbla spekulacyjnego).
Korzyści z inflacji mają ludzie, którzy:
- przewidując wzrost cen kupują wcześniej po relatywnie niskich cenach i sprzedają później po cenach wyższych,
- zaciągają kredyty hipoteczne w okresie inflacji i spłacają je w pieniądzach mających mniejszą siłę nabywczą - takie zjawisko nazywa się premią inflacyjną.
Korzyści z inflacji ma również rząd, który dodrukowuje pieniądze i powiększa budżet przez zwiększenie podatków. Jednak wskutek tego zostaje naruszona równowaga między popytem a podażą, wzmaga się tempo inflacji i zubożenie społeczeństwa.

KOSZTY INFLACJI
Rzeczywiste koszty inflacji zależne są od dwóch elementów. Po pierwsze, od tego, czy przedsiębiorcy i konsumenci spodziewają się inflacji, czy też stanowi ona dla nich zaskoczenie. Po drugie, od zdolności stworzenia przez rząd i system podatkowy reguł umożliwiających uczestnikom rynku dostosowanie się do inflacji. Gdyby możliwe było dokładne określenie stopy inflacji w prognozie krótkoterminowej (na następny rok czy kwartał), wówczas producenci, konsumenci i system gospodarczy mogliby się do niej przygotować, na przykład przez podniesienie o wielkość wynikająca z przewidywanej wielkości inflacji płac nominalnych i nominalnej podaży pieniądza na rynku, zmiany podatków tak, aby realne wpływy do budżetu nie uległy zmianie, co umożliwiłoby wydatkowanie ze środków budżetowych takich samych realnych sum itp. W rzeczywistości jednak niemożliwe jest ani absolutnie precyzyjne oznaczenie przyszłych rozmiarów inflacji, ani też pełne dostosowanie się wszystkich uczestników rynku i w konsekwencji wszyscy ponoszą określone koszty inflacji. Podkreślić należy, że rządy w swoich dziedzinach najczęściej koncentrują się na zmniejszeniu kosztów inflacji ponoszonych przez gospodarstwa domowe, a jedna z wykorzystanych metod jest indeksacja płac, która automatycznie dostosowuje wielkość nominalnych zobowiązań do skutków inflacji.
Koszty inflacji znacznie rosną, gdy pojawia się ona niespodziewanie lub tez gdy gwałtownie rosną jej rozmiary. Jeżeli ceny rosną niespodziewanie, straty ponoszą posiadający aktywa (należności) o wartości wyrażonej tylko nominalnie, a zyskują osoby będące dłużnikami (mające zobowiązania). Oznacza to, że nieoczekiwana inflacji powoduje redystrybucję zasobów pieniężnych między wierzycielami a dłużnikami, a to może obniżyć ogólnoekonomiczną efektywność alokacji zasobów.
W sytuacji, gdy nie można przewidzieć wysokości inflacji, rośnie niepewność działania zarówno po stronie konsumentów, jak i producentów. Przedsiębiorstwa mogą mieć trudności w precyzyjnej kalkulacji kosztów oraz przewidywaniu przyszłych realnych zysków, co może doprowadzić do destabilizacji w gospodarce. Długotrwała inflacja oznacza też deprecjację pieniądza krajowego w stosunku do innych walut i w konsekwencji jego dewaluację. Zabieg ten ma na celu urealnienie kursu wymiennego pieniądza krajowego oraz konkurencyjności eksportu danego kraju.

Deflacja - wzrost siły nabywczej pieniądza obecnego na rynku. Potoczne określenie spadku cen rynkowych, sytuacji, kiedy za tę samą ilość pieniędzy kupić można coraz więcej dóbr towarów i usług. Przeciwieństwem deflacji jest inflacja.

Skutki deflacji:

• zmniejszenie opłacalności produkcji (tylko w przypadku regulacji rynkowych uniemożliwiających obniżenie kosztów produkcji)

• wzrost bezrobocia (tylko w przypadku ustanowienia płacy minimalnej)

• wzrost dobrobytu społeczeństwa

• konsumpcja jest bardziej racjonalna: przy wysokiej inflacji pieniądz monetarny wymieniany jest na towary najszybciej jak to możliwe

• przewidywalna sytuacja rynków finansowych. Jeśli pieniądz powiązany jest z jakimś ograniczonym dobrem (np: złoto) niemożliwa jest nadmierna ekspansja kredytowa ze strony banków.

8.Funkcje państwa w gospodarce

Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:
- funkcja alokacyjna
- funkcja redystrybucyjna
- funkcja stabilizacyjna
Funkcja alokacyjna państwa - polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego.

Prywatyzacja - zmiana formy własności z państwowej na prywatną
Nacjonalizacja - zmiana formy własności z prywatnej na państwową
Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem podstawowe warunki efektywnego gospodarowania. Dlatego też zasadniczym zadaniem państwa w tej gospodarce jest raczej rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku, niż ich ograniczanie.
Dobra prywatne - to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedną osobę nie może być konsumowane przez inną osobę. Zasób dóbr jest ograniczony. Dobra są przedmiotem rywalizacji między konsumentami. Produkcja tych dóbr jest produkcją rentowną.
Dobra publiczne - to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedną osobę mogą być konsumowane przez innych ludzi np. czyste powietrze,

obrona narodowa - jest usługą, z której możemy korzystać na wszystkich prawach
Dobra społecznie pożądane - dobra o których społeczeństwo sądzi, że każdy powinien posiadać te dobra bez względu na to czy chce, czy nie. np. oświata i ochrona zdrowia.
Oświata - uzyskanie wykształcenia zwiększa efektywność działania jednostki. Oświata obowiązkowa i bezpłatna do 18 lat.
Ochrona zdrowia - łatwiej jest zapobiegać chorobom jak je leczyć.

9. Narzędzia Banku Centralnego za pomocą których wpływa na ilość pieniądza w gospodarce

Jakie funkcje spełnia Bank Centralny w gospodarce
Bank centralny pełni w gospodarce trzy ważne funkcje:
CENTRALNY BANK PAŃSTWA
Bank centralny jest bankiem państwa - oznacza to, że świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym, w tym między innymi prowadzi rachunek Ministerstwa Finansów.
Bank centralny zajmuje się także bieżącym rozliczaniem dochodów i wydatków państwa, obsługuje przy tym emisje skarbowych papierów wartościowych (emitowanych przez państwo).
BANK EMISYJNY
Bank centralny zajmuje się - w imieniu państwa - emisją pieniądza.
Bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych danego państwa. Określa przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu.
Bank emisyjny decyduje również o ilości pieniądza, znajdującej się w obiegu - w celu oddziaływania na tę wielkość używa własnych instrumentów: m. in. stóp procentowych i operacji otwartego rynku.
BANK BANKÓW
Bank centralny świadczy usługi bankowe na rzecz innych banków: przyjmuje ich depozyty oraz udziela kredytów. Jedną z ważnych funkcji banku centralnego jest dostarczanie gotówki bankom komercyjnym oraz prowadzenie rozliczeń międzybankowych.

Bank centralny wpływa na globalną podaż pieniądza i możliwości kreacji przez banki komercyjne poprzez korzystanie z następujących instrumentów:

·Stopy procentowej - to cena jaką musi zapłacić kapitałobiorca za czasowe użytkowanie pożyczonego kapitału.

·Operacji refinansowych - polegają między innymi na udzielaniu kredytów bankom komercyjnym w celu powiększenia ich zasobów pieniężnych do nich zalicza się: kredyt lombardowy, kredyt redyskontowy, kredyt refinansowy NBP

·Rezerw obowiązkowych - procentowa stopa, ustalana przez NBP, od depozytów i wkładów oszczędnościowych.

·Operacje otwartego rynku -polegają one na kupnie-sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych, będących w obrocie rynkowym, przez co reguluje on płynność systemu bankowego lub absorbuje występujące na rynku możliwości finansowe.

·Operacje kursowych - bank centralny zwiększając z własnych rezerw podaż danej waluty obcej na rynku, obniża jej cenę, natomiast zmniejszając podaż poprzez jej skup - zwiększa cenę

10.Składniki bilansu płatniczego

Bilans płatniczy i jego składniki

Bilans płatniczy - to sporządzane za określony okres zestawienie wykazujące sytuację płatniczą kraju z tytułu kontaktów zagranicznych.

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczącym określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego.

Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą, przeznaczonej dla administracji gospodarczej.

Oddziałuje on na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza:

• monetarnej,

• fiskalnej,

• handlowej,

• kursu walutowego.

Bilans jest zestawieniem sporządzanym według ogólnych zasad księgowości. Transakcje międzynarodowe są w nim sklasyfikowane jako kredytowe (ma) lub debetowe (winien).

Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz

podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju.

Bilans płatniczy jest pojęciem bardzo szerokim i dzieli się na:

Bilans obrotów bieżących - zestawienie płatności danego kraju wynikające
z międzynarodowego obrotu towarami i usługami, dochodów z kapitału i transferów jednostronnych. Zalicza się do niego:

bilans handlowy - należności i zobowiązania z tytułu eksportu i importu towarów;

bilans usług - zestawienie obrotów usługami, patentami, licencjami, prawami autorskimi;

bilans dywidend i procentów - płatności związane z obsługą kapitału ulokowanego za granicą, a w szczególności spłat odsetek (nie rat kredytów!);

bilans transferów nieodpłatnych - przekazy jednostronne np. umorzenie zadłużenia, pomoc zagraniczna, przelewane środki pieniężne przez obywateli;

Bilans obrotów kapitałowych - zestawienie transakcji zakupu i sprzedaży szeroko rozumianych aktywów dokonywanych zarówno przez sektor prywatny jak i przez bank centralny:

rachunek kapitałowy - transfery kapitałowe o charakterze bezzwrotnym przeznaczone na finansowanie środków trwałych, umorzenie długów oraz nabywanie i zbywanie aktywów niefinansowych i nieprodukowanych (praw autorskich itp.);

rachunek finansowy - zestawienie trzech grup aktywów i pasywów finansowych:

inwestycji bezpośrednich (np. budowa nowego przedsiębiorstwa za granicą, zakup przedsiębiorstwa za granicą, reinwestycja zysków
w przedsiębiorstwie);

inwestycji portfelowych - w lokaty zagraniczne, papiery wartościowe np. zakup akcji przedsiębiorstwa zagranicznego, w którym nadal duży wpływ na działalność firmy ma kapitał krajowy;

innych inwetycji:

kredyty bankowe, kupieckie;

rezerwy monetarne - to w głównej mierze środki znajdujące się na rachunkach w zagranicznych bankach należące do rządu danego kraju. Jeżeli występuje deficyt we wszystkich poniższych pozycjach to kwota ta musi zostać pokryta z rezerw monetarnych. Jeśli występuje nadwyżka to saldo (wynik) powiększa rezerwy monetarne;

Bilans obrotów wyrównawczych - zawiera zmiany stanu oficjalnych rezerw danego kraju w walutach wymienialnych, specjalnych prawach ciągnienia i złocie.

Bilans płatniczy jest zestawieniem wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych w ciągu roku między danym krajem a resztą świata.

Bilans handlowy, zestawienie wartości eksportu i importu danego kraju, sporządzane najczęściej za okres jednego roku; zestawia się tylko wartość towarów lub też wartość towarów z kosztami ich transportu oraz ubezpieczenia; bilans handlowy wykazujący nadwyżkę wartości eksportu nad wartością importu — a zatem mający saldo dodatnie — określa się jako bilans handlowy czynny (aktywny); w przypadku salda ujemnego, bilans handlowy określa się jako bierny (pasywny).

Bilans handlowy jest to wartość eksportu netto. Gdy eksport jest większy od importu od importu, występuje nadwyżka handlowa. Gdy import przewyższa eksport, gospodarka wykazuje deficyt handlowy.

Bilans handlowy jest to bilans handlu zagranicznego zwany inaczej bilansem obrotów bieżących. Stanowi on zestawienie wartości eksportu oraz importu towarów, w danym okresie. Bilans handlowy może być dodatni (aktywny, czynny), gdy występuje przewaga wartości eksportu nad wartością importu, lub ujemny (bierny), gdy wartość importu jest wyższa od wartości eksportu.

Różnica pomiędzy wartością eksportu i wartością importu nazywana jest saldem bilansu handlowego lub eksportem netto dóbr i usług. Bilans handlowy jest częścią bilansu płatniczego.

Wzrost dochodu narodowego, a więc przyrost dochodu właścicieli czynników wytwórczych oznacza wzrost popytu krajowego na artykuły krajowe jak i importowane. Przyrost importu zależy od krańcowej stopy importu, czyli relacji miedzy przyrostem dochodu a przyrostem importu:

Im wyższa krańcowa stopa importu, w tym większym stopniu przyrost dochodu narodowego pogarsza bilans handlowy.

Dochód narodowy rośnie tzn. rosną dochody obywateli będących właścicielami czynników produkcji. Ludzie bogaci kupują więcej, mając dużo pieniędzy chcą kupować artykuły importowane tzn. więcej pieniędzy ucieka zagranicę kraju. Jeśli popyt krajowy wchłonie całą krajową produkcję to rzeczywiście przy zerowym eksporcie krajowych produktów bilans handlowy ulegnie pogorszeniu.

Gdy eksport jest większy od importu to bilans handlowy jest dodatni. Wtedy eksporterzy otrzymują waluty obce za wyeksportowane towary i sprzedają je w kraju za złote, przy czym sprzedaje się ich więcej niż potrzeba na import. Taka sytuacja prowadzi do wzmocnienia waluty krajowej i osłabienia waluty obcej.

Gdy sytuacja jest odwrotna i import jest większy od eksportu to bilans handlowy jest ujemny. Wówczas więcej kupuje się waluty obcej za złote na importowane towary niż sprzedaje waluty obce pochodzące z eksportu za złote. Taka sytuacja prowadzi do umocnienia waluty obcej i osłabienia waluty krajowej.

Informacji o wymianie kraju z zagranicą i ostatecznych obrotach finansowych dostarcza nam bilans płatniczy kraju.

11.Ricardiańska równoważność (ekwiwalencja)

Ekwiwalencja Ricardiańska nazywana również Równoważnością Ricarda lub też Teorią Barro-Ricardo, koncepcja sformułowana przez Davida Ricardo i przez niego również odrzucona jako nieprawdopodobna. Podjęta i obroniona następnie przez ekonomistę z Harvardu - Roberta Barro. Teoria ta zakłada, że nie ważne czy rząd finansuje swoje wydatki za pomocą długu czy podwyżki podatków, ponieważ zagregowany popyt w gospodarce pozostanie i tak na niezmienionym poziomie.

Według teorii Ricarda rząd może finansować swoje wydatki: przez obciążanie podatkami swoich obecnych podatników, emitując obligacje do wykupu przez obywateli lub po prostu zaciągając pożyczkę pieniężną. Jednak ostatecznie rząd musi pamiętać o spłacie tej pożyczki przez jednoczesną podwyżkę podatków, które w innym przypadku będą musiały być podwyższone w przyszłości. Stąd wynika konieczność wyboru między zwiększeniem podatków od razu, a ich podwyżką dopiero w przyszłości.

Załóżmy, że rząd finansuje swoje dodatkowe wydatki przez deficyt, tj. podwyżkę podatków w przyszłości. Według teorii równoważności ricardiańskiej, mimo że podatnicy będą mieli obecnie więcej pieniędzy, zdają sobie oni sprawę, że będą musieli płacić wyższe podatki w przyszłości. Według hipotezy sformułowanej przez duet Barro-Ricardo wzrost deficytu budżetowego powoduje wzrost podatku w przyszłości. Finansowanie deficytu odbywa się z bieżących podatków lub pożyczek. Jeśli więc rząd zmniejsza podatki pozostawiając wydatki na stałym poziomie lub nie zmienia stawki podatku, a zwiększa wydatki, zaciąga tym samym pożyczkę, którą pokryje z wpływów z podwyższonego podatku w przyszłości. Wynika z tego, że ludzie podejmując codzienne decyzje w kwestii wydatków zwracają także uwagę na długookresowe rezultaty działań rządu w chwili obecnej. Dlatego tez zwiększą oni swoje oszczędności i zmniejszą swoją krańcową skłonność do konsumpcji, aby być gotowymi na płacenie wyższej stawki opodatkowania w przyszłości. Takie działanie społeczeństwa może wynikać nie tylko z jego zapobiegliwości, ale także z troski o sytuację materialną przyszłych pokoleń. Konsumpcja gospodarstw domowych w okresie podwyższonego podatku spada, rosną zaś oszczędności. Pozwala to na wyrównanie poziomu konsumpcji w czasie, zachwianą podwyżkami opodatkowania. Te dodatkowe oszczędności konsumentów wyrównają dodatkowe wydatki rządu, więc ogólny popyt w gospodarce pozostanie niezmieniony.

Równoważność ricardiańska sugeruje, że wysiłki rządu podjęte, żeby wpłynąć na popyt przy użyciu narzędzi polityki fiskalnej mogą okazać się bezowocne. Teoria ta w pewnym sensie kontrastuje z alternatywnymi teoriami budującymi założenia gospodarki Keynesowskiej. W modelu Keynesowskim efekt mnożnikowy oznacza, że polityka fiskalna działa pobudzająco na popyt, co powoduje, że jego wzrost przewyższa wcześniejszy wzrost wydatków budżetowych.

Badania empiryczne nie potwierdzają jednak faktycznego występowania efektu równoważności ricardiańskiej, a wręcz odrzucają jego istnienie w obecnej czystej formie, mimo że w niektórych badaniach były zauważalne w zachowaniach oszczędnościowych ludzi.

Założenia teorii

Równoważność ricardiańska zakłada, że finansowany deficytem wzrost wydatków rządu nie doprowadzi do wzrostu zagregowanego popytu. Według tego modelu konsumenci zwiększą swoje obecne oszczędności, aby pomogło im to zrównoważyć oczekiwaną podwyżkę podatków w przyszłości. Jak już wynikło z wcześniejszej analizy, zagregowany popyt się wtedy nie zmieni.

Jednak, aby teoria ta mogła działać faktycznie w opisany powyżej sposób spełnionych powinno być kilka założeń, a mianowicie:

• istnieje idealny rynek kapitałowy, gdzie każde gospodarstwo może pożyczyć lub oszczędzić tyle, ile tylko potrzebuje po stałej stopie procentowej, która w określonym czasie jest dla wszystkich taka sama (założenia to jest często ostro krytykowane z powodu występujących na rynku ograniczeń jego płynności)

• ścieżka wydatków państwa jest stała

• istnieje troska o przyszłe pokolenia

Podstawowym warunkiem ekwiwalencji Ricardiańskiej jest założenie, że ludzie postępują jak gdyby żyli nieskończenie długo. Wówczas oszczędzają bez względu na to, kiedy spodziewany jest wzrost podatku. Założenie to podważyło koncepcję Ricarda i zmusiło go do jej odrzucenia; hipotezę obronił Barro przyjmując, iż ludzie oszczędzają troszcząc się o swoje dzieci; w takim razie gospodarstwa domowe oszczędzają nadmiar dochodu w okresie niższych podatków nawet, gdy spodziewany jego wzrost ma nastąpić za życia dzieci czy wnuków.

Jednak zasadniczą kwestią w modelu Barro-Ricardo jest to, że indywidualne działania konsumentów mogą powodować niezamierzone efekty polityki prowadzonej przez rząd, a z tego wynika, że gospodarka nie reaguje zawsze w mechaniczny sposób. Ten problem jest kluczową kwestią nowoczesnej polityki makroekonomicznej.

Mankamenty teorii

• Teoria racjonalnych oczekiwań nie zawsze ma potwierdzenie w prognozach społeczeństwa, dlatego często poddają się oni iluzji fiskalnej, która zniekształca ich decyzje

• W 1976 roku Martin Feldstein skrytykował tą teorię, twierdząc, że Barro nie uwzględnił w wynikach swojej pracy zarówno wzrostu gospodarki jak i społeczeństwa. Feldstein dowodził, że kreowanie długu publicznego obniża wielkość oszczędności we wzrastającej gospodarce

• Brak ciągłości w przekazach międzypokoleniowych.

• Zakłócenia spowodowane działaniem podatków.

• Niedoskonałości rynku kapitałowego.

• W 1976 roku teorię skrytykował James M. Buchanan, za to, że:

• nie porównano w niej wnikliwie odmiennego oddziaływania na gospodarkę wywołanego przez podatki i zadłużenie

• wprowadzono do modelu kwestię długu publicznego bez niezbędnego definiowania zmian, jakie to wnosi

• pominięto dostarczenie empirycznych dowodów na występowanie całkowitego umorzenia przyszłych podatków

• nie poruszono kwestii politycznych konsekwencji równoważności ricardiańskiej.

• Hipoteza mówiąca o tym, że rząd działa przez nieskończenie długi czas jest całkowicie odmienna od rzeczywistości, kiedy to faktycznie rząd egzystuje dość krótko ze względu na konstytucyjne zasady.

12.Cykl koniunkturalny

Istnieje kilka definicji wzrostu gospodarczego. Są one następujące:
-to długookresowy proces powiększania produkcji dóbr i usług w danym kraju
-to proces zwiększania zasobu dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych
-to proces zwiększania zasobów dóbr i usług konsumpcyjnych, a w szczególności taki wzrost ilościowy, który zapewnia zwiększenie ilości dobór i usług konsumpcyjnych przypadających na mieszkańca danego kraju
-jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi

Cykl koniunkturalny, cykl gospodarczy, wahania produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom. Cykl koniunkturalny to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem, składa się on z 4 faz.

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.

Cykle zaczęły się pojawiać najpierw w krajach o najbardziej rozwiniętym systemie kapitalistycznym. Z tego powodu to w Anglii cykle koniunkturalne pojawiły się wcześniej niż w USA. W USA wczesne okresy prosperity i depresji związane były głównie z sytuacją w rolnictwie. Istnieją również dowody na to, że znane nam cykle wystąpiły dopiero w okresie silnego i charakterystycznego wzrostu uprzemysłowienia, który nastąpił po Wojnie Domowej.

Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego

Cykl koniunkturalny

• Faza ożywienia

• rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• maleje: bezrobocie

• Faza szczytu

• koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie

• Faza kryzysu

• rośnie: bezrobocie

• maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• Dno

• koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

W cyklu współczesnym wyróżnia się dwie fazy: ożywienie (Expansion) i recesję (Contraction).

Podział cykli koniunkturalnych

• Krótkie, (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji

• bankowych

• Średnie,

• Cykle Juglara, trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem

• Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

• Długie, (cykle Kondratiewa), trwające 40-60 lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

Cykle sezonowe

Co ciekawe, najbardziej trwałe i regularne wahania aktywności gospodarczej stanowią tak zwane cykle sezonowe, związane ze zmianami pór roku. Zmiany wielkości produktu w rolnictwie, przemyśle, budownictwie i turystyce mają niewątpliwie charakter sezonowy. Zmiany sezonowe zazwyczaj dominują nad wahaniami cyklicznymi koniunktury, podobnie zresztą jak zmiany produktu związane z dniami wolnymi od pracy, letnią i zimową pogodą, jak i okresem zbiorów.

W dobie gospodarki światowej wahania koniunkturalne dotyczą wszystkich nieizolowanych gospodarek, jednakże często nie odbijają się w równym stopniu na wszystkich dziedzinach gospodarki; co więcej, nawet w trakcie głębokiej depresji (ogólnej recesji gospodarczej) może się zdarzyć, że pewna branża gospodarki w danym kraju prosperuje nadzwyczajnie dobrze.

13.Neutralność pieniądza

Zasada neutralności pieniądza, występuje wówczas, gdy zmiany jego podaży prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy. Pieniądz jest neutralny w średnim i długim horyzoncie czasowym. W krótkim okresie uznawana jest hipoteza braku neutralności pieniądza, gdyż wzrost podaży pieniądza powoduje spadek jego ceny - stopy procentowej, co przekłada się na wzrost możliwości produkcyjnych gospodarki oraz konsumpcyjnych społeczeństwa. Neutralność pieniądza oznacza, że stymulowanie koniunktury gospodarczej za pomocą powiększania ilości pieniądza w obiegu jest całkowicie nieskuteczne i prowadzi do wzrostu tempa inflacji, nie zaś do zwiększenia produkcji i zatrudnienia.

Różne podejścia do problematyki neutralności pieniądza na przestrzeni wieków

Zasada neutralności pieniądza była pojmowana w sposób bardzo różny. Były odmienne „szkoły ekonomiczne” reprezentujące zróżnicowane teorie:

• Neoklasycy - opierali się głównie na zasadzie neutralności pieniądza. Zakładali jednak jedynie długotrwałą neutralność pieniądza, co oznaczało że impulsy monetarne mogły wytrącać gospodarkę z równowagi w krótkim okresie, ale na dłuższą metę nie miały większego wpływu na wielkość produkcji i zatrudnienia.

• Keynsiści - bazowali na aktywnej polityce gospodarczej i w związku z tym odrzucali założenie o neutralności pieniądza, zarówno w krótkim, jak i w długim okresie.

• Monetaryści - prowadzili atak na „keynsowską ortodoksję”. Poprzez analizę portfelową wyjaśnili neutralność pieniądza. Według monetarystów wzrost podaży pieniądza nie łączy się bezpośrednio ze wzrostem odpowiadającej mu stopy procentowej, a ze spadkiem stóp procentowych od pozostałych aktywów, w tym również kapitału. Wówczas zwiększona podaż zostaje zaakceptowana przez podmioty gospodarcze i ludzie chcąc pozbyć się nadmiernej ilości pieniądza nabywają inne aktywa. Na skutek tego następuje wzrost ich cen i spadek rentowności. Rośnie w wyniku tego procesu względna atrakcyjność pieniądza i skłonność do zaakceptowania jego zwiększonej ilości w portfelach aktywów. W związku z tym pewna ilość dotychczas nieatrakcyjnych przedsięwzięć zostanie podjęta, co zwiększy w gospodarce podaż funkcjonującego kapitału, poziom produkcji i bogactwa.

• Robert Lucas - twierdził, iż racjonalność podmiotów gospodarczych w zasadzie wyklucza możliwość wpływania na poziom produkcji i zatrudnienia w gospodarce za pomocą ekspansywnej polityki pieniężnej nawet w krótkim okresie. Ponadto ewentualna zdolność władz gospodarczych do jakiegokolwiek wpływania na wielkości realne jest tym mniejsza, im bardziej niestabilna była sytuacja ekonomiczna w przeszłości

14. Model wzrostu Solowa

Model wzrostu Solowa (także model Solowa-Swana) - to prosty makroekonomiczny egzogeniczny model wzrostu, posługujący się funkcją produkcji uzależniającą wielkość produkcji od ilości zużywanych czynników produkcji (pracy, kapitału i stanu technologii). Wykorzystywaną funkcją może być np. funkcja Cobba-Douglasa lub funkcja produkcji CES.

Według modelu Roberta Solowa i Trevora Swana coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy przyrost przypadającej na niego porcji produkcji.

Funkcję tą możemy opisać następująco:

y = A * f(k), gdzie

• y-wielkość produkcji na zatrudnionego pracownika

• A-stała wartość, która oznacza wzrost produkcyjności pracy jaki został spowodowany zmianami technologii

• k-kapitał rzeczowy przypadający na pojedynczego zatrudnionego

Solow w swoim modelu opisuje pewną prawidłowość w gospodarce, która mówi, że wzrostowi gospodarczemu towarzyszą w pewnym momencie malejące przychody. Wynika to z tego , że gdy zwiększamy ilość kapitału przypadającego na pojedynczego pracownika, zmniejsza się przyrost wielkości produkcji na niego przypadający. Stąd charakterystyczny jest gasnący wykres zależności między y, a k.

Prawidłowość ta odzwierciedla realizację prawa malejących przychodów.

Endogeniczne modele wzrostu gospodarczego to modele, w których postęp techniczny (rozumiany jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i kapitału ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem decyzji inwestycyjnych konsumentów i producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie. Trzecim podmiotem podejmującym decyzje o alokacji kapitału jest państwo, realizujące określoną, długookresową politykę ekonomiczną.

Na gruncie endogenicznej teorii wzrostu szczególnego znaczenia nabiera analiza możliwości oddziaływania państwa na przebieg procesów wzrostu. Państwo w tych modelach ma wpływ nie tylko na poziom produkcji, ale także determinuje długookresową stopę wzrostu. Implikacją stosowania tych modeli był znaczny wzrost badań nad korelacją polityki państwa a obserwowanym wzrostem gospodarczym. Najważniejszy wniosek płynący z modeli endogenicznych mówi o tym, że motywacją powinna być jakość inwestycji, a nie ich ilość. Chodzi o to, by wybierać strategicznie konkretne sektory gospodarki, które inwestycji potrzebują najbardziej.

W modelach tych przyjmuje się założenie o wewnętrznym charakterze stopy postępu technicznego, który wynika z celowych inwestycji podmiotów. Również endogeniczne jest pochodzenie stopy oszczędności/inwestycji, która kształtuje się na takim poziomie, by maksymalizować sumę użyteczności konsumpcji typowego podmiotu w gospodarce.

Jako, że podstawą zrównoważonego wzrostu, w rozumieniu tej teorii, są stałe przychody z akumulacji kapitału, musiano zdeprecjonować znaczenie założenia o malejących krańcowych przychodach z tego czynnika produkcji. Nie ma żadnego powodu, by rezygnować z inwestowania w kapitał ludzki kiedykolwiek i w jakimkolwiek tempie, ponieważ zakumulowana większa ilość kapitału, przy stałej krańcowej produktywności się nie zmniejszy, a pozostanie stała. Zatem kraj inwestujący w kapitał ludzki nie zetknie się z malejącymi korzyściami ze skali.

Modele endogeniczne wzrostu kładą nacisk na efekt pośredni polegający na tym, że wzrost inwestycji w jednej firmie przyczynia się do globalnego wzrostu produkcji poprzez zwiększenie ogólnego poziomu wiedzy i kwalifikacji.

Najprostszym przykładem modelu endogenicznego, który jednocześnie obrazuje jego główne założenia, jest model AK. Model ten zakłada stały, dodatni poziom technologii oraz traktuje kapitał jako jedyny czynnik produkcji. W efekcie poziom produkcji jest proporcjonalny do zasobu tak rozumianego kapitału. Dla analizy wzrostu gospodarczego w modelu AK fundamentalne znaczenie ma określenie wielkości oszczędności, gdyż ich wzrost powoduje też przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego. Wzrost oszczędności wynika natomiast z obniżenia poziomu stopy dyskontowej a także z obniżenia elastyczności krańcowej użyteczności konsumpcji. Analogiczny efekt wywołuje podniesienie poziomu technologii.

Endogeniczne modele wzrostu gospodarczego powstały w przeciwstawieniu do wcześniejszych modeli neoklasycznych (egzogenicznych).

15. Co stoi u podstaw tezy że ceny w gospodarce bywają nieelastyczne

Keynes uważa, że płace i ceny są bardzo nieelastyczne, szczególnie w kierunku ich obniżania. Tak więc nie sądził on aby zmiany ceny i stóp procentowych mogły naprowadzić gospodarkę na drogę pełnego zatrudnienia.

• To wydatki indukują produkcję (są motywacją dla firm do dostarczania dóbr i usług)

• Wniosek im mniejsze wydatki, tym mniejsza produkcja

• Zagregowana produkcja jest to suma dóbr i usług wytworzonych (lub dostarczonych) w gospodarce w określonym czasie.

• Zagregowany dochód jest to suma dochodów uzyskanych przez wszystkie czynniki produkcji w określonym czasie

Hipoteza dochodu absolutnego (John Maynard Keynes),

Jednak wydatki gospodarstw domowych (konsumpcja) rosną coraz wolniej, tzw. malejąca skłonność do konsumpcji

Y(↑ ) → C (↑ )

16. Jakie konsekwencje niesie za sobą przyjęcie założenia, że gospodarka zachowuje się zgodnie z modelami typu popytowego (keynesowskiego) Model Keynesa jest modelem krótkiego okresu. Keynes zauważa, że stanem normalnym jest stan niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. To zagregowany popyt, a nie zdolności wytwórcze (jak chciał Say) określa wielkość produkcji w gospodarce. O wielkości popytu decydują wydatki społeczeństwa (konsumpcyjne i inwestycyjne). Niezwykle istotnym problemem występującym w gospodarce jest zagadnienie równowagi zwłaszcza pomiędzy globalną podażą i globalnym popytem. Zdaniem Keynesa mechanizm rynkowy nie jest dostatecznie sprawny aby automatycznie przywracać równowagę, a z powodu tezauryzacji (wycofywania pieniądza z rynku [oszczędności] ) nie działa prawo Saya (makroekonomiczne przekonanie, że podaż tworzy swój własny popyt), a zatem nierównowaga jest stanem normalnym w gospodarce.

Podstawowa teza modelu Keynesa głosi, że w gospodarce kapitalistycznej mechanizm rynkowy zwłaszcza w sferze inwestycji nie jest w stanie zapewnić wysokiego poziomu zatrudnienia, co wywołuje konieczność państwowej ingerencji w postaci sterowania zagregowanym popytem. Keynesowski model równowagi służy do pokazania efektów działania polityki fiskalnej państwa.

Zagregowany (łączny) popyt a zrównoważony poziom dochodu i produkcji

Poszukujemy odpowiedzi na pytania :

• Dlaczego dochód narodowy czasami spada, czasami rośnie ?

• Jak posunięcia takie jak : obniżenie podatków, wzrost wydatków rządowych, zmiana stopy procentowej wpływają na poziom dochodu oraz stopę inflacji i bezrobocia ?

Założenia modelu :

Zaczynamy od zbadania wpływu zagregowanego popytu na poziom dochodu narodowego. Pomijamy wszystkie inne czynniki. Rozpatrujemy początkowo gospodarkę bez rządu i handlu zagranicznego.

C + I = Y = C + S

gdzie :

Y - realna wartość produkcji równa dochodowi

C, I, S - przedstawiają realną wartość, gdyż przyjmujemy założenie, że

ceny są stałe.

Założenie, że ceny są stałe i dane oznacza, że istnieją niewykorzystane zasoby i przedsiębiorstwa mogą zwiększać swoją produkcję bez zwiększania swoich kosztów jednostkowych. Oznacza to sytuację, w której krzywa zagregowanej podaży jest pozioma.

Rysunek pokazuje czym model Keynesa różni się od modelu klasycznego. Różnica polega na tym, że krzywa AS w pewnym przedziale nie biegnie pionowo, tylko jest zupełnie płaska. Płaskość krzywej AS odzwierciedla założenie, że płace i ceny są zupełnie sztywne oraz, że istnieją niewykorzystane (niezatrudnione) zasoby. Jeżeli krzywa AD przesunie się w prawo do AD' , poziom produktu realnego wzrasta z Q do Q'. W tym skrajnym przypadku zagregowanego (globalnego) popytu nie wiąże z żadną zmianą poziomu cen. Jeżeli firmy mogą dostarczyć, wymaganą przy danym poziomie ceny, sumę produkcji (ponieważ istnieją niewykorzystane zasoby) zachodzi pytanie od czego zależy poziom aktualnej produkcji. Odpowiadamy : od zagregowanego popytu, to produkcja dostosowuje się do popytu. Jeżeli produkcja jest większa od popytu (Y>A), to prowadzi to do wzrostu niezamierzonych zapasów, a to prowadzi do spadku produkcji. Jeżeli produkcja jest mniejsza od zagregowanego popytu (Y<A) maleją zapasy albo gospodarstwa domowe nie są w stanie zrealizować swojej planowanej konsumpcji co prowadzi do wzrostu produkcji.

MODEL KEYNESOWSKI

Dochodzenie do stanu równowagi w modelu keynesowskim dokonuje się przede wszystkim dzięki zmianom w sferze produkcji a nie poprzez dostosowania cenowe.

Założenia tego modelu można sformułować zatem następująco:

• poziom produkcji może być mniejszy lub większy od potencjalnego (w krótkim lub średnim okresie);

• ceny i płace nie są elastyczne (sztywność cen i płac można przyjąć zarówno w krótkim okresie jak i w długim okresie - bo np. płace ustalane są poprzez układy zbiorowe ze związkami zawodowymi).

17. W jaki sposób stopa % wpływa na składniki popytu globalnego

Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi, przy różnej wielkości dochodu. Popyt globalny jest sumą wydatków jakie gospodarstwa domowe planują przeznaczyć na konsumpcję a przedsiębiorstwa na inwestycje. Zakładając, że popyt inwestycyjny jest stały to konsumpcja jest jedyną częścią popytu globalnego, która rośnie wraz ze wzrostem dochodu. Składniki popytu globalnego: wydatki na cele konsumpcyjne; wydatki na dobra inwestycyjne; wydatki rządowe; eksport netto.

Polityka pieniężna, której celem jest obniżenie inflacji musi więc stosować takie narzędzia, których ostatecznym efektem jest obniżenie popytu globalnego, a to wiąże się ze wzrostem stopy procentowej; jest to efekt autonomiczny (skutek polityki otwartego rynku nakierowanej na kształtowanie podaży pieniądza) lub efekt celowy, gdy narzędziem jest ustalanie poziomu stopy (polityka stóp banku centralnego). Kwestię skutków, jakie wywołuje to w popycie globalnym trzeba jednak analizować szerzej. Wzrost stopy procentowej wpływa na zmniejszenie inwestycji i konsumpcji; może wpłynąć też na zmniejszenie eksportu netto, gdyż przyczynia się do zwiększenia kursu walutowego12. Aczkolwiek spadek krajowego popytu skłania przedsiębiorstwa do poszukiwania zbytu za granicą, a więc działa to na rzecz zwiększenia eksportu - to ostateczny efekt jest wypadkową różnych oddziaływań.

Z kolei spadek stopy procentowej z reguły daje efekt przeciwny. Te oddziaływania mają zasadnicze znaczenie dla kształtowania się podstawowych parametrów makroekonomicznych gospodarki.

Według podobnego mechanizmu wysoka stopa zniechęca też do inwestycji podmioty gospodarcze, powoduje wzrost kosztów pozyskania pieniądza i zmusza do wykorzystywania środków własnych (inwestycje z odłożonych zysków). Środki własne mają przy wysokiej stopie procentowej wysoki poziom wymaganej stopy zwrotu, co oznacza, że podmioty gospodarcze inwestują w przedsięwzięcia o wysokiej stopie rentowności.

Rozważając wpływ stopy procentowej na konsumpcję trzeba uwzględnić także oddziaływanie na bilans handlu zagranicznego. Wysoka stopa procentowa pociąga za sobą wzrost kursu złotówki. To oznacza pogorszenie opłacalności eksportu i zwiększenie importu, w tym importu dóbr konsumpcyjnych. Importowane produkty stają się relatywnie tańsze i popyt przesuwa się ku dobrom importowanym. Ostateczny efekt jest jednak wypadkową różnokierunkowych tendencji. Rezultatem wzrostu stóp procentowych może być też recesja. To oznacza spadek produkcji i konsumpcji, a więc zmniejszenie eksportu i importu. Efekt ogólny będzie zależeć też od skutków, jakie wpływ na spadek opłacalności eksportu wywołał w branżach zależnych od eksportu. Recesyjny efekt może wystąpić także w branżach produkujących dobra inwestycyjne, albowiem zmniejszenie popytu inwestycyjnego zmniejsza strumień środków przekazywanych do tych branż i w rezultacie zmniejszenie tam dochodów wpływa na zmniejszenie popytu konsumpcyjnego.

W Polsce ogólny efekt recesyjny miał miejsce tylko w pierwszych latach okresu reformy. Od roku 1993 nastąpiła poprawa koniunktury gospodarczej, co odzwierciedlają stosunkowo wysokie wskaźniki realnego wzrostu.

Istotne znaczenie dla kształtowania się konsumpcji mają oczekiwania co do kształtowania się względnych relacji cen i relacji cen do dochodów. Istotne są więc aspekty strukturalne i to z uwzględnieniem czynnika czasu. Jeśli gospodarstwa domowe oczekują spadku cen pewnych dóbr, to skłonne są odłożyć zakupy; podobnie postępują również wtedy, kiedy oczekują wzrostu dochodów własnych, na przykład w wyniku poprawy sytuacji gospodarczej.

Na tej zasadzie stopa procentowa (realna) wpływa na konsumpcję, gdyż określa jej przyszłą cenę. Wysoka realna stopa procentowa skłania do odkładania wydatków, konsumpcja jest więc niska. Zależność między stopą procentową (realną) a konsumpcją jest więc ujemna, podczas gdy dodatnia między stopą procentową a oszczędnościami.

18.Koncepcja bliźniaczych deficytów

Deficyty bliźniacze

Rodzaj zależności która występuje w gospodarce pomiędzy deficytem budżetowym a deficytem obrotów bieżących. W praktyce hipoteza ta oznacza, że utrzymywanie wysokiego deficytu budżetowego może prowadzić do deficytu obrotów bieżących. W powszechnym użyciu występują trzy kanały, przy pomocy których tłumaczy się powyższe zjawisko.

Kanały tłumaczące deficyty bliźniacze

Pierwszy kanał

Pierwszy kanał zakłada płynność kursu walutowego oraz swobodny przepływ kapitału - sytuacja gospodarki otwartej. Utrzymywanie przez państwo wysokiego deficytu budżetowego skutkuje wzrostem stopy procentowej. Zwiększona stopa procentowa powoduje napływ zagranicznych inwestycji, w wyniku których waluta zagraniczna zostaje wymieniona na walutę krajową. Prowadzi to do aprecjacji rodzimej waluty. Ceny artykułów importowanych spadają, a ceny dóbr eksportowanych rosną. W takiej sytuacji rośnie deficyt na rachunku obrotów bieżących.

Drugi kanał

Drugi kanał wynika z faktu, iż deficyt budżetowy finansowany jest z oszczędności. Wzrost deficytu budżetowego oznacza obniżenie się oszczędności i powiększenie różnicy między inwestycjami a oszczędnościami. Jedyną alternatywą jest zatem zaciąganie przez budżet państwa pożyczek zagranicznych. To implikuje wzrost deficytu obrotów bieżących.

Trzeci kanał

Trzeci kanał dotyczy sposobu wydatkowania pieniędzy pochodzących z emisji obligacji przez budżet państwa. W większości powodują one wzrost popytu konsumpcyjnego co oddziałuje na gospodarkę. Większe wydatki konsumpcyjne zwiększają import i ograniczają eksport, gdyż w pierwszej kolejności zostaje zaspokojony popyt wewnętrzny. Oznacza to pogłębienie deficytu obrotów bieżących.

19.Mnożnik i efekt mnożnikowy

Mnożnik - stosunek zmiany produkcji zapewniającej utrzymanie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych; określa jak mocny wpływ wywołują zmiany w popycie autonomicznym na zmianę w dochodzie narodowym:

.

Efekt mnożnikowy polega na zwielokrotnieniu wzrostu dochodu narodowego pod wpływem jednorazowego zwiększenia popytu autonomicznego. Zachodzi on wówczas, gdy w gospodarce istnieją wolne zasoby czynników produkcji (nie wykorzystane zdolności wytwórcze, umożliwiające wzrost produkcji).

Wartość mnożnika zależy od poziomu konsumpcji w ramach danej gospodarki, a wiemy że wpływa na nią krańcowa, psychologiczna skłonność do konsumpcji: wielkość podatków, czyli wysokość dochodów realnych: oraz krańcowa skłonność do importu, wyrażona w formule
.

Efekt działania mnożnika będzie więc tym większy:

- im większa część dochodu zostanie przeznaczona na konsumpcję (im większe c);
- im mniejsza część dochodu zostanie przeznaczona na podatki (im mniejsze t);
- im mniejsza część dochodu zostanie przeznaczona na zakup dóbr importowanych (im mniejsze m).

20. Istota modelu IS-LM Model IS-LM można przedstawić na wykresie w postaci dwóch przecinających się krzywych w pierwszej ćwiartce układu współrzędnych.

Oś pozioma reprezentuje dochód narodowy lub realny produkt krajowy brutto i oznaczana jest Y. Oś pionowa oznacza realną stopę procentową i.

Krzywa IS reprezentuje punkty równowagi pomiędzy oszczędnościami a wydatkami na inwestycje ("Investment/Saving equilibrium"). Od 1937 roku zmieniono jej znaczenie, obecnie stanowi ona punkty równowagi, w których całkowite wydatki (wydatki na konsumpcje + zaplanowane prywatne inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto) równają się produktowi gospodarki (równoważne z produktem krajowym brutto). Poziom realnego produktu krajowego brutto jest determinowany przez poziom stopy procentowej.

Krzywa LM jest dodatnio nachylona, reprezentuje ona sytuacje na rynku finansowym i monetarnym. Przedstawia ona kombinacje stopy procentowej i realnego PKB dla których rynek pieniężny jest w równowadze. Skrót LM oznacza "Liquidity/"Money supply"

W zamkniętej gospodarce krzywa IS opisana jest przez następujące równanie:Y=C(Y-T)+I(r)+G, gdzie Y oznacza PKB, c(Y-T) - wydatki konsumentów (jako funkcja dochodu do dyspozycji), I(r) oznacza inwestycje jako funkcja realnej stopy procentowej, G oznacza wydatki rządowe i T jest poziomem podatków. W tym równaniu wartości G i T są podane z zewnątrz. Krzywa LM opisana jest równaniem M/P=L(r,Y), gdzie M/P oznacza realną podaż pieniądza, L jest funkcją stopy procentowej (r) oraz dochodu (Y) i oznacza popyt na pieniądz. Aby model ten przedstawiał gospodarkę otwartą należy do równania krzywej IS dodać eksport netto (X-M) = eksport - import.

21. Jakie elementy zawiera równanie Philipsa. Czy można użyć go do wyjaśnienia procesu dostosowania się cen

Philips dokonał analizy związków między zmianami płac, cen a zmianami bezrobocia w Wielkiej Brytanii, na przestrzeni prawie stu lat i na tej podstawie przedstawił w formie krzywej relacje pomiędzy wzrostem poszczególnych wielkości.

Na osi odciętych zarejestrowano poziom bezrobocie, wyrażony procentem udziału bezrobotnych w ogólnej liczbie siły roboczej. Na osi rzędnych przedstawiono zmiany płac nominalnych i cen. Skala po lewej stronie przedstawia przeciętny procent zmian cen, zaś po prawej stronie przeciętny roczny procent zmian płac nominalnych za godzinę pracy. Różnica między tymi skalami odpowiada założeniu, że przeciętny roczny wzrost wydajności pracy wynosi 3%, oraz korzystają z niego w równej mierze pracownicy i pracodawcy, w związku z czym udział płac i zysków w dochodzie narodowym nie ulegnie zmianie. Dopiero wzrost przeciętnej płacy, przekraczający 3% rocznie wpływa na wzrost kosztów i cen. Przy tym założeniu wzrost płac o 5% spowoduje wzrost cen o 2%, zaś wzrost płac o 7% oznacza wzrost cen o 4%.

Pierwsza sytuacja ma miejsce przy stopie bezrobocia wynoszącej 3%, zaś druga przy stopie 2%. Dalsza redukcja bezrobocia, poczynając od 1,5% prowadziłaby do lawinowego wzrostu cen, gdyż krzywa nie przetnie w żadnym punkcie skali z lewej strony. Natomiast zwiększeniu stopy bezrobocia powyżej 5% towarzyszy ograniczenie wzrostu płac poniżej 3% rocznie i spadek cen. Nachylenie krzywej Philipsa ma na celu przedstawienie bezpośredniego, odwrotnie proporcjonalnego związku między nasileniem inflacji a stopą bezrobocia.

+6 +9

+5 +8

+4 +7

+3 +6

+2 +5

+1 +4

0 +3

1 2 3 4 5 6 7 8

-1 +2

-2 +1

Krzywa ilustruje wybór między szybkim wzrostem gospodarczym i niskim poziomem bezrobocia w sytuacjach nasilania się procesów inflacyjnych oraz słabszym tempem wzrostu, dużym bezrobociem i niewielką inflacją, a nawet stabilizacją cen.

Neomonetarystyczna interpretacja krzywej Philipsa

Badania Philipsa wywarły głęboki wpływ na myśl ekonomiczną w krajach anglosaskich, jednakże lata 60-te i 70-te przyniosły znaczne ostudzenie entuzjazmu. Coraz bardziej stawało się oczywiste, że podział na kosztową i popytową interpretację źródeł inflacji nie jest tak oczywisty, jak by wynikało z badań Philipsa. Dla wielu stawało się jasne, że obie przyczyny występują jednocześnie we wzajemnej współzależności i nie sposób jest rozdzielić ich efekty.

Wzrost płac (a także podatków) powoduje wzrost kosztów produkcji, lecz z drugiej strony wywołuje wzrost łącznego popytu i oba te czynniki pchają jednocześnie ceny w górę. W tej sytuacji nastąpił powrót do koncepcji monetarystycznej, jako wyjaśniającej mechanizm, który w sposób trwały i powtarzalny kreował napięcia inflacyjne. Neomonetarystyczna teoria inflacji została w głównych zarysach sformułowana przez M. Friedmana i korzeniami sięga do ilościowej teorii pieniądza. Sprawdza one tezy, że zmiany ilości pieniądza decydują o zmianach nominalnego dochodu i cen, ale nie mają wpływu na zmiany realnych wielkości makroekonomicznych, jak produkcja i zatrudnienie. Wskazywano, że koncepcja Philipsa całkowicie pomija kwestię oczekiwań dalszego wzrostu cen zarówno przez przedsiębiorstwa, jak i robotników. Oczekiwania te usprawiedliwiają podwyżki cen przez pierwszych i żądania podwyżek płac przez drugich, co w rezultacie stabilizuje stopę inflacji bez wywierania przez nią wpływu na poziom bezrobocia.

Wg Friedmana wzrost dochodów oznacza wzrost ilości pieniądza w obiegu, a to z kolei po niedługim czasie doprowadzi do wzrostu cen, którego skala jest proporcjonalna do początkowego wzrostu płac nominalnych.

Współcześni monetaryści sądzą, że jakiekolwiek próby stymulowania popytu za pośrednictwem powiększania ilości pieniądza w obiegu wywołują jedynie wzrost inflacji, podczas gdy bezrobocie będzie nadal wahać się wokół swej stopy naturalnej. Występują więc przeciwko rządowej polityce stabilizacji koniunktury, której głównym składnikiem jest polityka fiskalno-dochodowa.

22.Efekt wypierania

Wypieranie polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod wpływem wzrostu wydatków państwa, który powoduje zwiększenie popytu globalnego i w konsekwencji wzrost stopy procentowej.

W modelu klasycznym zwiększenie wydatków państwa o określoną kwotę powoduje wyparcie identycznej kwoty wydatków prywatnych . Sprawia to, że popyt globalny pozostaje na niezmienionym poziomie produkcji potencjalnej.

Efekt wypierania jest skutkiem zastosowania ekspansywnej polityki fiskalnej. W wyniku ekspansywnej polityki pieniężnej. St.% jest niższa niż wyjściowa co powoduje ze udział sektora prywatnego w PKB jest wyższy niż wyjściowy(sektor publiczny wypiera sektor prywatny, ale nie odwrotnie).W krótkim okresie prowadzi do częściowego wypierania wydatków sektora prywatnego przez zwiększone wydatki sektora pub(przyczyna jest wzrost st% w porównaniu z pozycją wyjściową.

Wypieranie polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod wpływem wzrostu wydatków państwa, który powoduje zwiększenie popytu globalnego i w konsekwencji wzrost stopy procentowej. W modelu klasycznym zwiększenie wydatków państwa o określona kwotę powoduje wyparcie identycznej kwoty wydatków prywatnych. Sprawia to, że popyt globalny pozostaje na niezmienionym poziomie produkcji potencjalnej.

23. Co poza stopą % wpływa na wielkość popytu inwestycyjnego w kraju

Popyt inwestycyjny uzależniony jest od:

• przewidywanego poziomu popytu (określany poprzez: badanie rynku, politykę gospodarczą rządu, stopy inflacji);

• stopy procentowej na rynkach finansowych.

Im wyższa stopa %, tym popyt jest mniejszy.

Źródła popytu inwestycyjnego

Zależy on głównie od przewidywań przedsiębiorstw co do wzrostu bądź spadku popytu na ich produkty. Nie ma on ścisłego zwitku pomiędzy bieżąca produkcją i bieżącymi przewidywaniami dotyczącymi zmian popytu i produkcji w przyszłości. Wiąże się to z faktem, że czasami produkcja jest wysoka i wzrasta, czasem jest wysoka, a w późniejszym okresie spada.

Popyt inwestycyjny jest bardzo istotnym elementem popytu globalnego. Całkowity popyt i inwestycyjny obejmuje zapotrzebowanie na kapitał trwały oraz inwestycje w kapitał obrotowy.

Pojęcie popytu inwestycyjnego jest logicznie uzasadnione, ponieważ przedsiębiorstwa powiększają swoje zasoby parku maszynowego, ponieważ przewidują istnienie opłacanych możliwości rozszerzenia skali produkcji poprzez bardziej kapitałochłonne metody wytwarzania. Każda z firm zgłaszających popyt na dany środek inwestycyjny waży z jednej strony korzyści wprowadzenia nowych środków produkcji, czyli po prostu zysk, z drugiej zaś, koszty nowych inwestycji. Widać tutaj oczywiści pewien problem ryzyka, ponieważ korzyści pojawią się dopiero w przyszłości natomiast koszty należy ponieść już dziś.

Przedsiębiorstwo zatem, musi porównać wartość przyszłych zysków i bieżących kosztów inwestycji. Firma zgłaszając popyt inwestycyjny musi odpowiedzieć sobie na pytanie, czy inwestycja przyniesie wystarczająco wysokie zyski w przyszłości by można było spłacić ewentualny kredyt zaciągnięty na jej sfinansowanie. Oczywiście wynika stąd logiczny wniosek, że im wyższa stopa procentowa, tym wyższa musi być stopa zwrotu z inwestycji. Biorąc rzecz inaczej, zysk z inwestycji musi być co najmniej równy kosztowi alternatywnemu funduszy zamrożonych w tych inwestycjach.

Załóżmy na potrzeby zobrazowania niniejszego pojęcia, że firma dokonuje przeglądu projektów inwestycyjnych. Przy wysokiej stopie procentowej tylko niewiele z nich ma na tyle wysoką opłacalność, bu móc pokryć ich koszt alternatywny. W miarę obniżenia się stopy procentowej przedsiębiorstwo ma większe możliwości inwestycyjne, a zatem wybór odnośnie projektu inwestycyjnego. W tym miejsku dochodzą do głosu inne metody zarządzania projektem.

24. Przedstaw i zinterpretuj zależności pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami w gospodarce otwartej

Krajowe inwestycje zależą od całkowitych oszczędności krajowych, na które składają się oszczędności prywatne i oszczędności rządowe (stanowiące różnicę między podatkami a wydatkami rządowymi) oraz bilansu handlowego (część inwestycji krajowych finansowana jest poprzez pożyczanie za granicą). Inwestycje krajowe są finansowane z oszczędności prywatnych, rządowych i środków pożyczonych
z zagranicy (gdy import przewyższa eksport). Gdy oszczędności krajowe spadają, a wynik budżetu jest ujemny, poziom inwestycji może być utrzymany poprzez zwiększenie różnicy eksportu pomniejszonego
o import.

Dylemat korelacji oszczędności-inwestycje

Nie da się zaprzeczyć, że oszczędności i inwestycje są silnie skorelowane. Z drugiej strony - kapitał w krajach UE, a ostatnio również i w Europie Wschodniej, staje się coraz bardziej mobilny. Obie obserwacje, które początkowo były ze sobą sprzeczne dały początek całej klasie teoretycznych wyjaśnień paradoksu.

Niektórzy autorzy proponują budowę modeli opartych na założeniu o doskonałej mobilności kapitału, gdzie inwestycje są skorelowane z oszczędnościami ponieważ reagują na te same warunki makroekonomiczne (Artis i Bayoumi, 1990). Artykuł Baxtera i Cruciniego (1993) jest przykładem takiego podejścia. Autorzy skonstruowali standardowy neoklasyczny model, gdzie dwa kraje produkują jedno dobro, siła robocza nie może się przemieszczać, zmiany produktywności są egzogeniczne w stosunku do firm, rynki się równoważą oraz zakłada się doskonałą mobilność kapitału. Korelacja między inwestycjami a oszczędnościami zależy od korelacji między inwestycjami a produkcją, korelacji między konsumpcją a inwestycjami oraz zmienności konsumpcji, produkcji i oszczędności. Model przewiduje występowanie silniejszych korelacji w większych gospodarkach.

Innym wytłumaczeniem dlaczego korelacja między inwestycjami a oszczędnościami nie może być testem mobilności kapitału jest propozycja, że rządy mogą obierać sobie jako cel wysokość bilansu obrotów bieżących. Artis i Bayoumi (1990) oszacowali funkcje reakcji rządów państw uprzemysłowionych. Analiza pokazała, iż bilans obrotów bieżących był celem polityk rządowych w latach 1970., a jego znaczenie zmalało w latach 1980. Fakt ten powinien tłumaczyć zmniejszające się współczynniki zależności krajowych inwestycji od krajowych oszczędności.

Następna część pracy poświęcona jest zachowaniu się szeregów czasowych inwestycji i oszczędności w Europie i zbadaniu, na ile silnie inwestycje krajowe zależą od krajowych oszczędności w państwach europejskich.

Dyskusjom na temat związków między krajowymi stopami oszczędności i inwestycji, jak i ich implikacjom, poświęca się dużo miejsca w literaturze ekonomicznej. Różne badania pokazują, że oszczędności i inwestycje są skorelowane w regresjach szacowanych na danych przekrojowych. Natomiast trudno jest jednoznacznie określić obecność tych korelacji prowadząc badania na poziomie konkretnych krajów.

Przeprowadzona analiza pokazuje, że stopy oszczędzania i inwestycji były istotnie skorelowane w państwach UE w ciągu ostatnich czterech dekad, chociaż siła tej korelacji się obniżała. Związki pomiędzy krajowymi oszczędnościami a inwestycjami dla indywidualnych krajów były różnego rodzaju. Szeregi czasowe stóp oszczędności i inwestycji dla państw "Południa Europy" pokazują obecność luk zasobów krajowych w latach osiemdziesiątych.

Transformujące się gospodarki Europy Środkowej i Wschodniej doświadczyły znacznego spadku stóp inwestycji na początku lat 1990. Proces ten zazwyczaj trwał nie dłużej niż dwa lata, a następujący po nim okres przyniósł znaczny wzrost stóp inwestycji w regionie, razem ze wzrostem stóp oszczędzania. Jednak utrzymująca się nadwyżka inwestycji nad krajowymi oszczędnościami od połowy lat dziewięćdziesiątych była charakterystyczna dla Polski, Węgier, Czech i Estonii, wskazując na duże napływy zagranicznego kapitału.

Ostatnia dekada przyniosła zmianę kierunku przepływów bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Podczas kiedy BIZ napływające do krajów "Południa UE" rosły w latach 1980. i wczesnych 1990., w następnym okresie można było zaobserwować spadek napływu funduszy związanych z bezpośrednimi inwestycjami. Jednocześnie otwierające się państwa Europy Środkowej i Wschodniej zaczęły przyciągać BIZ. Postuluje się, że napływające do Europy Wschodniej BIZ odgrywają niezmiernie ważną rolę w finansowaniu krajowych inwestycji. Przykłady Polski i Estonii pokazują, że istnieje możliwość, iż szybko rosnące napływy BIZ mogą ograniczyć wzrost krajowych stóp oszczędności w regionie. Jednak dane węgierskie i czeskie nie potwierdzają tej hipotezy.

25. Jakie problemy dla polityki powoduje wpadnięcie kraju w pułapkę płynności

PUŁAPKA PŁYNNOŚCI

Keyns uważał, że istnieje pewna - krytyczna stopa procentowa i* tak nisko, że jeżeli bieżąca stopa procentowa by osiągnęła ten poziom lidzie uznają ,że może już tylko wzrosnąć tj. oczekiwać będą wyłącznie spadku cen obligacji .W tej sytuacji tezuryzować. będą wszystkie przyrosty dochodu (krzywa popytu jest pozioma). Ten szczególny przypadek nazwano absolutną preferencją płynności czyli pułapką płynności.

Pułapka płynności - termin wprowadzony przez D. H. Robertsona opisujący sytuację, gdy wszyscy dążą do posiadania gotówki, a nikt nie kupuje papierów wartościowych (nieskończony popyt na pieniądz). Występuje przy tak niskiej, krytycznej stopie procentowej, przy której nie oczekuje się, że może się ona jeszcze obniżyć. Na ogół wtedy przewiduje się jej wzrost, a tym samym spadek rynkowych cen obligacji. To z kolei sprzyja utrzymywaniu zasobów pieniądza na jak najwyższym poziomie. Nie opłaca się przecież utrzymywać dochodów w postaci obligacji, gdyż przewiduje się straty z tytułu spadku ich wartości rynkowej. Sytuację tę charakteryzuje zanik wpływu banku centralnego na poziom popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego. Zwiększanie podaży pieniądza przez bank centralny nie powoduje wzrostu stopy procentowej, a jedynie tezauryzację nadwyżki pieniądza przez podmioty gospodarcze. Jedynym sposobem na wzrost inwestycji i produkcji sektora prywatnego jest zwiększenie wydatków budżetowych, które bezpośrednio uruchamiają procesy mnożnikowe.

Pułapka płynności jest jedną z przyczyn asymetrii skutków polityki pieniężnej, tzn. że skuteczność działań tejże polityki jest większa w przypadku działań restrykcyjnych niż gdy jest ona wykorzystywana do pobudzenia aktywności gospodarczej. Związane jest to z faktem, iż istnieje pewna "dolna granica" nominalnych stóp procentowych, podczas gdy nie ma "górnej granicy" dla jej wzrostu.

J. M. Keynes zwraca uwagę na sytuację, w której polityka pieniężna staje się bezużyteczna jako narzędzie pobudzania aktywności gospodarczej. Sytuację tę określa mianem pułapki płynności. Jest to sytuacja, w której rynkowa stopa procentowa kształtuje się na tak niskim poziomie, że popyt na pieniądz staje się nieskończenie duży. W okresach depresji gospodarczej stopa procentowa może obniżyć się tak bardzo, że w społeczeństwie zapanuje pogląd, iż dalszy jej spadek jest niemożliwy. Na ogół przewiduje sie jej wzrost,
a tym samym spadek rynkowych cen obligacji. To z kolei sprzyja utrzymywaniu zasobów pieniądza na jak najwyższym poziomie. Nie opłaca się przecież utrzymywać dochodów
w postaci obligacji, gdyż przewiduje sie straty z tytułu spadku ich wartości rynkowej. W takiej sytuacji każdy przyrost podaży pieniądza będzie unieruchomiony, ponieważ popyt na gotówkę jest nieograniczony. Realne wydatki nie zwiekszą sie. Obniżenie stopy procentowej w celu pobudzenia aktywnosci gospodarczej bedzie nieskuteczne. Jedynym sposobem na wzrost inwestycji i produkcji sektora prywatnego jest zwiększenie wydatków budżetowych, które bezpośrednio uruchamiają procesy mnożnikowe.

W miarę wzrostu spekulacyjnego popytu na pieniądz (MA) spada stopa procentowa
i. Punkt i₁ wyznacza tak wysoki poziom stopy procentowej, że wszyscy spodziewajaą się jego obnizenia (wzrost kursu papierów wartościowych), nikt więc nie trzyma zasobów
w formie pieniądza, lecz w formie akcji i obligacji. Natomiast punkt i_p wyznacza tak niski poziom stopy procentowej, że wszyscy spodziewają się jej podwyższenia, nikt wiec nie chce nabywać papierów wartościowych. Jest to właśnie owa pułapka ptynościi, czyli sytuacja, w której popyt na pieniądz staje sie doskonale elastyczny i nieskończony,
a polityka pieniężna całkowicie bezsilna.

26.Pytanie opisowe

SZOKI PODAŻOWE I POPYTOWE

Szok - to stan wybijający gospodarkę z równowagi.

Szoki podażowe - to wszystkie te nieoczekiwane zdarzenia które dot. strony kosztowej firmy, np. (1) wzrost cen surowców (np. ropa, węgiel); (2) nowe technologie, wynalazki, innowacje (zwykle obniżają koszty); (3) wzrost kurów walut - jeśli wartość złotówki spada, to wzrastają ceny surowców importowanych ,(4) zdarzenia o charakterze klęsk żywiołowych, wojen. etc.

Szoki popytowe - pojawia się skok popytowy, dodatni lub ujemny zdolności Jeśli zdolności produkcyjne są za niskie, lub pojawiają się "wąskie gardła" wówczas ceny mogą wzrastać. Ich źródła należy szukać w rynku pracy. Rośnie produkcja - rośnie zatrudnienie - spada bezrobocie. Im bardziej maleje bezrobocie, tym wówczas mocniejsza jest pozycja pracobiorców i odwrotnie. Ma to znaczenie z punktu widzenia przetargu o płacę. Jeśli jest małe bezrobocie to płace rosną, zwiększa to koszty a zarazem odzwierciedla się to w cenie, a więc rośnie inflacja. Przy wzroście produkcji zmienia się układ sił w zatrudnieniu. (Zależność między bezrobociem, a inflacją pokazuje krzywa Philipsa).

Inflacja są to oczekiwania + szoki.

Przyczyny szoków działających na gospodarkę są różnorodne - mogą być związane z sytuacją polityczną (np. politycznie motywowane zaburzenia społeczne, zmiany demograficzne), sytuację ekonomiczną ( np. załamania gospodarki poważniejszego partnera wymiany międzynarodowej ,nieregularne pojawianie się wynalazków, bądź innymi sprawami (międzynarodowa sytuacja polityczna). Najważniejsze znaczenie mają jednak bezpośrednio oddziaływujące na gospodarkę zmiany w inwestycjach, przy czym prywatni inwestorzy, kształtują swój popyt inwestycyjny także pod wpływem fal irracjonalnego optymizmu czy też pesymizmu. Reakcje gospodarki na powyższe bodźce są wolne, przed ponownym osiągnięciem stabilizacji mamy do czynienia z długim okresem wahań, zakłóceń, przechodzenia do stanów nierównowagi o odmiennej charakterystyce. Czas kiedy gospodarka wróci do równowag zależy od polityki ekonom. państwa. Odpowiedź gospodarki na przypadkowe bodźce zewnętrzne lub wewn. ma charakter zmian przede wszystkim w wielkości zatrudnienia i produkcji

27.Pytanie opisowe

Bank centralny, naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju. Współczesna instytucja banku centralnego jest wynikiem ewolucji, która datuje się od założenia w 1694 Banku Anglii. Doprowadziła ona do zróżnicowania zakresu działania, uprawnień, stopnia autonomii, funkcji i narzędzi działania banków centralnych w różnych krajach.

Bank centralny spełnia cztery podstawowe funkcje:

1) jest bankiem emisyjnym, tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza. Wyjątkiem jest tu system bankowy Stanów Zjednoczonych, w których prawo do emisji jednolitej waluty (dolara) ma 12 Rejonowych Banków Rezerwy Federalnej (System Rezerwy Federalnej);

2) jest bankiem banków. Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych (polityka pieniężna);

3) jest bankiem państwa. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz;

4) jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju.

Bank centralny współpracuje z bankami centralnymi innych krajów, przede wszystkim w zakresie międzynarodowej wymiany walutowej w celu stabilizacji lub regulacji kursów. Bank centralny jest z reguły własnością skarbu państwa, a jego dochody są składnikiem dochodów budżetu państwa. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski.

Operacje otwartego rynku, działania banku centralnego, polegające na kupowaniu lub sprzedawaniu rządowych papierów wartościowych, głównie weksli skarbowych, w celu regulowania podaży pieniądza kredytowego w gospodarce, poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych.

Jeśli w ocenie banku centralnego wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów jest nadmierna, co może wywołać (lub wywołuje) tendencje inflacyjne, podejmuje on decyzję o sprzedaży bankom komercyjnym rządowych papierów wartościowych.

Zachętą do ich zakupu jest obniżona w stosunku do wartości rynkowej cena, co zwiększa zyski banków. Zakup tych papierów zmusza banki komercyjne do ograniczenia działalności kredytowej na rzecz innych podmiotów gospodarczych (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych), a to wpływa na zmniejszenie podaży pieniądza i zmniejszenie presji inflacyjnej.

Natomiast w sytuacji niedostatecznej podaży pieniądza, w celu pobudzenia gospodarki bank centralny skupuje od banków komercyjnych rządowe papiery wartościowe, oferując cenę wyższą od wartości rynkowej. Zwiększa to dopływ pieniądza gotówkowego do banków komercyjnych i tym samym rozszerza ich zdolność kredytową.

Operacje otwartego rynku są jednym z instrumentów polityki pieniężnej państwa, zmierzającej do stabilizacji gospodarki, przeciwdziałania inflacji i pobudzania wzrostu gospodarki, charakteryzującym się relatywnie wysokim stopniem skuteczności.

27

B

Roczny wzrost cen (w %)

Roczny wzrost płac (w %)

A

Bezrobocie (w %)

[P]

AS

AS

Poziom cen

B

A

AD

AD'

[Q]

Produkt realny PNB

p-PNB

Q'

Q

---