PYTANIE NR 72
Tendencje przemian ludnościowych w Polsce po II wojnie światowej
1946 roku przeprowadzono pierwszy powojenny sumaryczny spis ludności, który wykazał iż Polskę zamieszkiwało 23,9mln.mieszkańców, z czego 20,5 mln Polaków i 2.3 mln Niemców. Trzeba pamiętać iż nie wszyscy z tej liczby mieli pozostać w Polsce i kształotwać nowa rzeczywistość powojenną, gdzie miliony osób współtworzących społeczeństwo polskie znajdowało się jeszcze poza krajem. W tym też roku przeciętną gęstość zaludnienia kraju wynosiła 77 osób na km2, przy czym na ziemiach dawnych mieszkało 89os/km2, a na nowych terytoriach 48 os/km2. Rozwój ludności Polski w latach 1946-1950 był kształowany przez wysoki przyrost naturalny , ale w znacznej mierze również przez procesy migracyjne w postaci napływu repatriantów ze wschodu(689 tys. w latach 1946-49) oraz wysiedlenie 2275 tys. ludności niemieckiej do Niemiec i 176 tys. osób do ZSRR, ale w efekcie saldo migracji zagranicznych było ujemne i przeciętny roczny przyrost ludności był umiarkowany, wyniósł 0.9%.
W 1950 roku zauważa się wzrost liczby ludności do 24 614 tys. co daje 78,7 osób na 1 km2. W latach 1951-1965 zauważa się pierwszy WYŻ DEMOGRAFICZNY . Wysoki wskaźnik urodzeń był najwyższy na wsiach, jednakże miasta również odznaczały się wysoką dynamiką. W tym też okresie było ujemne saldo migracji zagranicznych co stanowiło tylko 2% wielkości przyrostu naturalnego. Mimo to wzrost liczby ludności ogółem miał charakter ekspolzyjny i przeciętny wskaźnik dynamiki wynosił 2%, przede wszystkim w wyniku dynamicznego wzrostu liczby ludności miejskiej.
Po wygaśnieciu fali urodzeń wyżu demograficznego, w latacg 1966-1980 przewagę rozwoju miast miały migracje wieś-miasto, których szczególne nasielnie nastąpiło w latach 70 i było związane z procesami intensywnego uprzemysłowienia. W dekadzie 1961-1970 dynamika rozwoju liczby ludności kraju spadła do 1,1% rocznie, jednak w ciągu dalszym była to wielkość charakterystyczna dla szybkiego rozwoju. Nadal trwał przyspieszony rozwój ludności miejskiej (2.0% rocznie) choc już nie tak gwałtowany jak w poprzednim dziesięcioleciu. 14 grudnia 1966 roku po dwudziestu latach przewagi udziału ludności wiejskiej nad miejską, nastapiło zrównanie wielkości obu populacji i od końca 1966 przewage ma ludność zamieszkała w miastach. Natomiast we wrześniu 1967 stan liczny ludności Polski sięgnał wartości 32 milinów , co oznaczało ze dopiero po 22 latach po zakończeniu wojny kraj osiągnał liczbę ludności z 1931 roku.
Według spisu z 1970 spośród 32,6 mln mieszkańców kraju 54% mieszkało w miastach. Średnio na 1 km2 przypadały 104 osoby, a najgęściej zaludnione powiaty (powyżej 200 osób na km2), których było 77, zajmowały 3.5% powierzchni kraju i mieszkało w nich 34,7% ludności kraju. W latach 1971-1978 tempo rozwoju ludności Polski nieznacznie spadło do 0.9% rocznie, ale nadal dynamika rozwoju była regionalnie zróżnicowana. Eksplozyjny rozwój miast był następstwem wprowadzenia w 1975 roku podziału kraju na 49 województw(wcześniej było 17) a stolicami nowych województw stały się niewielkie ośrodki miejskie, które po otrzymaniu nowych fukncji szybko zwiekszały liczbe ludności. W efkecie w żadnym z województw dynamika wzrostu ludności miast nie spadła poniżej 1,4% rocznie. Natomiast liczba ludności wsi ogółem malała w tempie 0.3% rocznie.
Na początku lat 80 jako ECHO POWOJENNEGO WYŻU DEMOGRAFICZNEGO, wzrasta liczba urodzeń, a jednocześnie maleją rozmiary migracji wieś-miasto w wyniku narastającego kryzysu gospodarczego i rozwój ludności w miastach w większym stopniu zależy od przyrostu naturalnego niż salda migracji czy zmian administracyjnych . W latach 1979-1988 liczba ludności kraju wzrostała w umiarkowanym tempie 0.8% rocznie. Trwająca stagnacja gospodarcza spowodowała spadek dynamiki rozwoju ludności miejskiej do 1.4% rocznie.Od połowy lat 80. rozmiary urodzeń maleją i przyrost naturalny w miastach jest nieco niższy niż saldo migracji -taka sytuacja utrzymuje się do 1998 roku w którym przyrost naturalny w miastach staje się ujemny, podobnie jak saldo migracji. Rozpoczyna się powolny spadek liczby ludności w miastach, rzędu kilku-kilkunastu tysięcy rocznie.
Ostatni okres między spisowy (1989-2002) charakteryzuje niemal stagnacja liczby mieszkańców kraju, wzrosła ona o 351 tys. osób czyli przeciętnie rocznie o 0.1%. Powolny wzrost liczby ludności był następstwem czterokrotnie niższego przyrostu naturalnego w porównaniu z poprzednią dekadą. Drastycznie spadło tempo rozwoju liczby ludności miejskiej do poziomu 0.1% rocznie. Liczba ludności wiejskiej ogółem, podobnie jak w poprzednim okresie, pozostawała na ogół bez zmian. W dniu spisu 2002 roku liczba ludności kraju osiągnęła 38 230,1tys. osób co dawało Polsce 6 miejsce wśród państw europejskich. Udział ludności miejskiej wynosił 61.8% co plasowało Polskę w trzeciej dziesiątce krajów europejskich. Średnia gęstość kraju wzrosła w 2002 roku do 122 osób na 1 km2.
PODSUMOWANIE:
Polskie dzieje ludnościowe charakteryzuja się nieregularnością i naprzeminnościa licznych(wyże) i mało licznych(niże) grup. W czasie II Wojny Światowej występował niż demograficzny ze względu na wysyłanie meżczyzn na front , rozdzielanie rodzin. Po jej zakończeniu nastapiła powojenna kompensacja urodzeń-WYŻ DEMOGRAFICZNY (urodzenia niezeralizowane w czasie wojny+ normlana reprodukcja+ w wiek rozrodczy weszły osoby z wcześniejszego wyżu). Kolejny wyż demograficzny odbył się w latach 60 XX wieky-dzieci osób z powojennej kompensacji urodzeń po II wojnie Światowej, urodzenia z wnuków z pierwszego wyżu i drugiego.
Gawryczewski A. Ludność Polski w XXw