1. Co to są „stosunki polityczne” oraz ukaż ich rolę i miejsce wśród innych rodzajów stosunków międzynarodowych?

Międzynarodowe stosunki polityczne stanowią część stosunków gospodarczych. To wielopłaszczyznowy układ między ludźmi oraz nauka zajmująca się badaniami tych relacji. Stosunki międzynarodowe rodzą się z tych samych powodów co każdy system społeczny. Ludzie wchodzą w stosunki społeczne i tworzą struktury społeczne o zasięgu międzynarodowym, po to by zrealizować swoje interesy polityczne, ekonomiczne i społeczne. Układ stosunków międzynarodowych to układ sił (np.: uzależnienie bezpieczeństwa pojedynczego kraju od bezpieczeństwa międzynarodowego). Msp obejmują relacje nie tylko między narodami, ale i innymi podmiotami posiadającymi lub nie osobowość prawną. Podmiotami stosunków międzynarodowych są państwa i organizacje międzynarodowe. Stosunki międzynarodowe to stosunki między narodami skupionymi w państwa. Współczesna grupa uczestników stosunków międzynarodowych jest liczniejsza niż grupa podmiotów prawa międzynarodowego, bowiem w kręgu uczestników stosunków międzynarodowych znajdują się korporacje wielonarodowościowe, kościoły, religie. Współczesne stosunki międzynarodowe wykraczają daleko poza zakres oficjalnych stosunków politycznych między państwami i innymi uczestnikami (np.: kontakty finansowe, kulturowe).

Stosunki międzynarodowe są odmienne od stosunków wewnętrznych, np. w państwie obejmują szeroki wachlarz a także układ procesów. Dlatego systemy tworzy się w sposób sztuczny, po to by je wyodrębnić. W stosunkach międzynarodowych nie ma władzy scentralizowanej w przeciwieństwie do stosunków politycznych. Dlatego ich przebieg jest taki żywiołowy. Dominuje w nich przewaga działań nieskoordynowanych co nie oznacza anarchii. Dlatego iż wszystkie podmioty stosunków międzynarodowych, prawa międzynarodowego mają ten sam charakter, to znaczy są sobie formalnie równi, suwerenni. Zachowują ciągłość, obejmują coraz więcej dziedzin życia (np.: dziedzina łączności, komunikowania się). W stosunkach międzynarodowych próbuje się kontrolować ich przebieg poprzez wprowadzenie zasad prawa międzynarodowego. Organizacje międzynarodowe będąc aktywnymi podmiotami stosunków międzynarodowych stabilizują sytuacje. Stosunki międzynarodowe dotyczą państw i narodów.

2. Omów istotę determinantów (czynników) i ich wpływ na rozwój stosunków międzynarodowych.

Determinanty - warunki, przesłanki mające wpływ na przebieg stosunków międzynarodowych. W stosunkach międzynarodowych tych determinant jest bardzo dużo i wciąż pojawiają się nowe. Te warunki zmieniają się na przestrzeni dziejów. W nauce o stosunkach międzynarodowych są różne kryteria przy pomocy których wyróżniamy czynniki (determinanty) kształtujące stosunki międzynarodowe. Ogólnie te czynniki dzielimy na stałe i zmienne - jest to jedno z podstawowych kryteriów.

Czynniki stałe to np. państwa które nie powstają z dnia na dzień. Te czynniki mają wpływ na geopolitykę - połączenie polityki z położeniem geograficznym danego podmiotu - aktywność państw na arenie międzynarodowej jest determinowana jego położeniem geograficznym.

Czynnikiem stałym są narody.

Ze względu na kryterium czasu czynniki determinujące stosunków międzynarodowych dzielimy na historyczne, aktualne i potencjalne. Po dziś dzień ta grupa czynników wpływa na miejsce państwa na arenie międzynarodowej na jego skuteczność. Czynniki historyczne - zasługi danego państwa lub narodu - ułatwiają państwom współpracę międzynarodową. Czynniki aktualne to te co dziś przesądzają o roli danego państwa i są to: gospodarka, potencjał gospodarczy, baza surowcowo - energetyczna. To również czynniki narodowe.

Czynniki potencjalne to te które zakładamy, przewidujemy, że mogą one zdeterminować taki rozwój sytuacji. Trudno je dzisiaj przewidzieć.

Te czynniki historyczne, aktualne i potencjalne odzwierciedlają relacje współzależności między teraźniejszością a przeszłością i przyszłością. Ponadto wskazują nam na prawidłowości rządzące stosunkami międzynarodowymi. Pokazują nam związki przyczynowo - skutkowe zjawisk i procesów międzynarodowych.

Inne kryterium podziału stosunków międzynarodowych to kryterium przestrzenne. Wg niego czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe dzielimy na narodowe i międzynarodowe.

Ze względu na kryterium zasięgu terytorialnego czynniki: lokalne (dotyczą stosunków sąsiedzkich danego państwa, mają zasięg lokalny) , regionalne (te które przebiegają na określonym regionie) , kontynentalne (występują na obszarze danego kontynentu), globalne (dają o sobie znać na całej kuli ziemskiej).

Kryterium strukturalne - czynniki wpływające na procesy międzynarodowe dzielimy na obiektywne i subiektywne. Zaliczamy tu też czynniki stworzone przez człowieka - gospodarka, systemy polityczne. Do czynników subiektywnych zaliczamy m.in. idee, systemy wartości, doktryny, ideologie, poglądy, koncepcje.

Wszystkie czynniki wpływające w sposób negatywny czy pozytywny dzielimy na czynniki warunkujące i realizujące procesy międzynarodowe.

Do czynników warunkujących (ułatwiających) zaliczamy:

- geograficzne

- demograficzne

- narodowe

- uwarunkowania ideologiczne

- uwarunkowania religijne

Do grupy czynników realizujących procesy międzynarodowe zaliczmy następujące czynniki:

- ekonomiczno techniczne

- militarne

- organizacyjno gospodarcze

- osobowościowe.

3. Wymień determinanty stałe i zmienne wpływające na procesy międzynarodowe.

Determinanty - warunki, przesłanki mające wpływ na przebieg stosunków międzynarodowych. W stosunkach międzynarodowych tych determinant jest bardzo dużo i wciąż pojawiają się nowe. Te warunki zmieniają się na przestrzeni dziejów. W nauce o stosunkach międzynarodowych są różne kryteria przy pomocy których wyróżniamy czynniki (determinanty) kształtujące stosunki międzynarodowe. Ogólnie te czynniki dzielimy na stałe i zmienne - jest to jedno z podstawowych kryteriów.

Czynniki stałe to np. państwa które nie powstają z dnia na dzień. Te czynniki mają wpływ na geopolitykę - połączenie polityki z położeniem geograficznym danego podmiotu - aktywność państw na arenie międzynarodowej jest determinowana jego położeniem geograficznym.

Czynnikiem stałym są narody.

4. Kogo nazywamy uczestnikami stosunków międzynarodowych, wymień ich oraz ukaż ich miejsce na arenie międzynarodowej?

Uczestnikami stosunków międzynarodowych można nazwać każdego nosiciela jakiejś aktywności która wpływa na stosunki międzynarodowe w sensie pozytywnym lub negatywnym, ale pod jednym warunkiem - że jest to działanie (działalność) wolna, świadoma oraz wykraczająca w swych skutkach poza granice kraju.

Uczestnikami stosunków międzynarodowych jest każdy podmiot zdolny do aktywności międzynarodowej a więc do zmieniania bądź utrwalania w sposób zamierzony stanów środowiska międzynarodowego.

Są różne podziały uczestników stosunków międzynarodowych i są one często sztuczne.

Mamy różne kryteria ich klasyfikacji:

- uczestnicy subiektywni i obiektywni,

- uczestnicy stali (narody) i zmienni

W nauce o stosunkach międzynarodowych wyróżniamy też inne podziały. Jeden z nich to państwowy (państwa i ich suwerenne władze) i pozapaństwowy (narody, uczestnicy transnarodowi, uczestnicy subpaństwowych - działających na terenie poszczególnych państw np. partie polityczne, osoby fizyczne których działalność wpływa pozytywnie lub negatywnie na stosunki międzynarodowe).

Inny podział dzieli uczestnika stosunków międzynarodowych na podmiotowych i przedmiotowych. Podmiotowi to podmioty prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych. To m.in. państwa, specyficzne instytucje będące podmiotami prawa międzynarodowego np. UE. Przedmiotowi to m.in. wszelkiego rodzaju zjawiska i rzeczy np. osiągnięcia technologiczne, kulturalne, arsenały najgroźniejszych broni, surowce, zasoby naturalne, doktryny polityczne, ideologie które scalają społeczeństwo. Bardzo ważnym przedmiotowym uczestnikiem stosunków międzynarodowych są źródła surowców i energii i inne surowce - dobra naturalne np. lasy, złoto, diamenty.

5. Kogo zaliczamy do obiektywnych, a kogo subiektywnych uczestników stosunków międzynarodowych?

czynniki obiektywne ( materialne, rzeczywiste = naturalne, człowiek, obszar, klimat, środowisko, zasoby naturalne i gospodarka, technika, systemy, partie polityczne) i subiektywne (moralne, świadomościowe = idee, poglądy, koncepcje, doktryny, programy polityczne i religijne)

6. Omów pojęcie, istotę i atrybuty wielkich mocarstw oraz ich role we współczesnych międzynarodowych stosunkach politycznych.

Mocarstwa najprężniejsze kraje, największe państwa to takie które odgrywają rolę kluczową w stosunkach międzynarodowych, to państwa które mają decydujący wpływ na procesy międzynarodowe, zajmują centralną pozycję w stosunkach międzynarodowych. Różne definicje, różne kryteria agregacji. Jedna z prób podziału państw dzieli je na mocarstwa globalne (supermocarstwo), mocarstwo sektorowe i mocarstwo regionalne oraz zwykłe państwo.

Inny podział:

- mocarstwa globalne (uniwersalne) - to takie które są zdolne do działań w skali globalnej

- mocarstwa sektorowe - takie które są zdolne do działań w Sali globalnej ale tylko w jednej dziedzinie np. gospodarczej

- mocarstwa regionalne - zdolne do efektywnego oddziaływania w skali regionu.

Drugim atrybutem mocarstwowości w przeszłość oprócz powierzchni była liczba ludności. Trzecim atrybutem byłą armia - posiadane siły zdolne do obrony kraju.

Dziś te kryteria uległy przemieszczeniu. O statusie państwa na arenie międzynarodowej decyduje potencjał gospodarczy, naukowo techniczny. Na trzecim miejscu plasuje się potencjał wojskowy, powierzchnia danego kraju nie ma znaczenia.

Mocarstwo to państwo które swą potęgą , a więc zakresem i siłą swych wpływów przewyższa inne. Jego pozycję określa zakres interesów, zakres możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej oraz możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej oraz możliwość reagowania na sytuacje międzynarodowe. Współczesne czynniki (atrybuty) które określają pozycję państwa na arenie międzynarodowej to:

1. potencjał gospodarczy

2. potencjał technologiczny

3. zasięg i możliwości ich zabezpieczenia.

O kondycji państwa i jego statusie decyduje ustrój i jedność państwa. Pozycja państwa która przesądza o jego aktywności międzynarodowej to miejsce, ranga i status wobec całej społeczności międzynarodowej. Ten status państw utożsamia go z siłą danego państwa w stosunku do innych państw.

Rola i pozycja państwa w stosunkach międzynarodowych nie jest wielkością stałą, niezmienną w czasie i przestrzeni. Ulega ona rzeczywistym jak i subiektywnym zmianom.

W latach 2000 - 2005 spośród 9 państw spełniających w różnym czasie kryteria potęg światowych swój status zachowały dzisiaj jedynie USA - mocarstwo globalne.

Mocarstwo regionalne - znaczne obszary na których leży kilka lub kilkanaście państw, które mają wspólną historię podobny poziom gospodarczy.

Po II wojnie światowej w tzw. Ładzie jałtańsko poczdamskim najważniejszą rolę odgrywały dwa mocarstwa mające status super mocarstw - ZSRR i USA. Autorytet i pozycja oraz miejsce tych supermocarstw były determinowane przede wszystkim czynnikami wojskowymi. Jednocześnie te dwa super mocarstwa gwarantowały bezpieczeństwo ładu międzynarodowego. Był to ład międzynarodowy oparty na ile. Siłą wywołuje podziw lub strach. Czyli powojenny ład międzynarodowy oparty był na strachu.

Jednocześnie siłą tych państw byłą wspierana siłami ich uczestników.

Po 89 roku wraz z zakończeniem zimnej wojny rozpoczął się w świecie proces budowy nowego ładu

7. Omów współczesne aspekty i czynniki bezpieczeństwa narodowego.

1.Czynnik gospodarczy:
- jest to siła ekonomiczna państwa polegająca na włączaniu się w większe struktury integracyjne
- kontrola nad sytuacją gospodarczą na świecie sprawuje grupa najsilniejszych państw świata tzw. G-7
- rozbudowa zasięgu działania ponadnarodowych struktur gospodarczych (koncerny, holdingi itp.) kontrolują procesy gosp. zachodzące w świecie (przemysł naftowy, stalowy, produkcja kawy, wydobycie i przeróbka miedzi, przemysł kosmiczny, lotniczy itp.)
2.Czynnik finansowy:
- kontrolą nad gospodarką finansową większości państw sprawuje sieć banków w tym takie jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy.
- metody działań: udzielanie kredytów pomoc finansowa, ustalanie kursów walutowych
- państwo zadłużone pracuje pod dyktando światowych centrów finansowych.
3.Czynnik technologiczny:
- postęp naukowo-techniczny jest głównym czynnikiem ekspansji gospodarczej.
- towary najnowocześniejsze wypierają przestarzałe. Produkcja odbywa się w sposób wysoce zaawansowany sterowany komputerowo eliminuje lub podporządkowuje sobie słabszych. Co oznacza, ze słabsi produkować będą podzespoły o większej pracochłonności.
- postęp techniczny wpływa na zmniejszenie zaopatrzenia w siłę roboczą (wzrost bezrobocia)
4.Czynnik ekologiczny
- są to skutki rozwoju przemysłu negatywnie wpływającego na przyrodę
- zatruwanie środowiska rodzi ujemne skutki dla życia ludzkiego
- postęp może szkodzić gdy nie jest poddany najsilniejszej kontroli człowieka np. elektrownie atomowe ( Czarnobyl )
- zagrożenia płynące dla ludzi z istnienia dziury ozonowej, topnienia lodowców, kurczenia się wielkich przestrzeni leśnych
5.Czynnik informacyjny:
- obejmuje środki techniczne masowej informacji metody ich używania i wpływ na świadomość człowieka.
- główną rolę odgrywa sieć stacji telewizyjnych i radiowych wzmocnionych techniką satelitarną.
- dużą rolę odgrywa szybkość przekazywania informacji i jej treść polityczno-ideologiczna
- istnieje tendencja do koncentracji ośrodków produkcji i rozpowszechniania w ręku gigantów międzynarodowych (korporacje)
- postęp techniczny w dziedzinie środków masowego przekazu jest bardzo szybki, zlekceważenie tego może drogo kosztować przyszłe pokolenia (niedostateczny wpływ na humanizacje społeczeństwa, współżycie narodów, wzajemny szacunek, tolerancje
6.Czynnik militarny
- idziemy ku czasom gdy nie będzie się opłacać podbijanie nowych terytoriów. Skuteczniej i taniej można podporządkować inne kraje za pomocą środków ekonomicznych, finansowych, technologicznych, zarządzania, nowoczesności handlu, panowania nad środkami masowego przekazu
-czynnik militarny powinien być jedynie narzędziem w ręku demokratycznych struktur p politycznych, poddających ich kontroli-NATO
- tworzone są ponadnarodowe jednostki wojskowe (korpus francusko-niemiecko-belgijski, korpus niemiecko-holenderski oraz tworzony duńsko-niemiecko-polski)
- siły zbrojne szczególnie obciążają budżet państw małych i słabo rozwiniętych. Koszt ich utrzymania będzie wzrastać i rzutować na inne czynniki: bezpieczeństwo
- więcej uwagi i środków należałoby przeznaczyć na rozwój współpracy.

8. Co rozumiesz przez pojęcie bezpieczeństwo międzynarodowe oraz ukaż jego współczesne elementy?

Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych oznacza stan nie zagrożenia, pewności i spokoju. Bezpieczeństwo to wolność od szkodliwości i wojny. Kategoria bezpieczeństwa międzynarodowego i narodowego jest trudna do zdefiniowania, bo jest to jednocześnie stan i proces. Bezpieczeństwo ma na celu zapewnienie wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa i jego życiowym interesom oraz ochronę przed istniejącymi zagrożeniami.

Bezpieczeństwo międzynarodowe dotyczy kilku / kilkunastu państw. Współczesne bezpieczeństwo międzynarodowe to suma i rezultat bezpieczeństwa każdego oddzielnie i wszystkich państw członkowskich. Bezpieczeństwo międzynarodowe jest to również określenie stanu i procesu w którym istnieją realne i racjonalne mechanizmy redukowania zagrożeń akceptowanych przez społeczeństwo międzynarodowe w warunkach niestosowana siły.

Bezpieczeństwo międzynarodowe to model, w którym dominuje kooperatywny charakter stosunków politycznych. Związane jest ono zatem z pojęciem bezpieczeństwa zewnętrznego państwa i stanowi kategorię zmienną w czasie. Jest ono ściśle związane z aktualnym stanem stosunków międzynarodowych oraz dominującymi w danym czasie strategiami polityk zagranicznych państw.

9. Co oznacza pojęcie suwerenność państwa i jak wpływa ona na politykę wewnętrzną i zagraniczną?

Bezpieczeństwo - troska o zachowanie pokoju

Suwerenność - troska o zachowanie swojej niezależności

Pojęcie suwerenności jest ściśle powiązana z kategorią bezpieczeństwa. Między suwerennością państwa a bezpieczeństwem państwa występuje sprzężenie zwrotne.

Obowiązkiem suwerennej władzy jest troska o zapewnienie narodowi jego suwerenności i bezpieczeństwa państwa.

Suwerenem państwa polskiego jest naród. Suwerenność to dosłownie zwierzchnictwo. Niezależność utożsamiana jest z samodzielnością i niepodległością państwa jako podmiotu stosunków międzynarodowych. Uważana była i nadal jest za atrybut władzy państwowej, odróżniający ją od innych systemów władzy publicznej i niepublicznej. Suwerenność każdego państwa jest realizowana na dwóch płaszczyznach:

• zewnętrznej oznaczającej jej niezależność od innych państw

• wewnętrznej wyrażający jej zwierzchnią uprzywilejowaną pozycję w stosunku do instytucji działających w państwie

Nie może żaden kraj być suwerenny, jeśli nie będzie zagwarantowane bezpieczeństwo narodu. Współczesne nowoczesne demokratyczne państwo musi posiadać wiążący dla wszystkich porządny:

• prawo wiążące dla wszystkich obywateli

• polityczny podział władz (ustawodawcza, wykonawcza i sądowa)

• monopol na stosowanie przemocy, prawo użycia siły (w państwie posiada suwerenny rząd. jest on określony przez normy prawne i konstytucję)

Obecnie żaden kraj na świecie nie jest w stanie suwerennie zapewnić bezpieczeństwa swojemu krajowi. Nowoczesna technika, masowa komunikacja ogarniająca cały świat, rozwiązania gospodarcze sprawiają, że suwerenność państw staje się coraz bardziej fikcją. Suwerenność w ujęciu tradycyjnym jest dzisiaj anachronizmem, bo jest wzajemne uzależnienie państw od siebie w różnych strefach. Wszystko odbywa się przy otwartej kurtynie dzięki satelitom i nowoczesnym technologiom. Granice przenikają się (UE), są znoszone. Wystarczy mniej liczna armia, która jest lepiej wyposażona i wyszkolona.

Współcześnie o bezpieczeństwie i suwerenności państw obok czynnika militarnego decydują:

• rozwój gospodarczy państwa

• poziom techniki i technologii

• stan finansów państwa

• stan ochrony środowiska

• nowoczesne środki łączności

• sprawny system polityczny i prawny

• stabilizacja sytuacji polityczno prawnej

• stabilizacja sytuacji społecznej.

10. Zastanów się i odpowiedz na pytanie: Czy globalizacja i integracja zagrażają suwerenności państw i ich bezpieczeństwa?

Po 1991 roku następuje w stosunkach międzynarodowych globalizacja i wymuszona regionalizacja. Tu suwerenność traci sens.

Suwerenność to totalna niezależność od nikogo i niczego. W dobie globalizacji pojęcie to jest iluzją, a co za tym idzie traci sens.

Pomiędzy suwerennością a bezpieczeństwem zachodzi sprzężenie zwrotne tzn żaden kraj nie będzie suwerenny jeśli nie będzie bezpieczny i odwrotnie.

Procesy integracyjne we współczesnym świecie nie stanowią zagrożenia dla suwerenności i bezpieczeństwa narodowego. Istotą współcześnie pojmowanej suwerenności jest jego niezależność oznaczająca władzę zwierzchnią na jego terytorium. Znacznie większym zagrożeniem dla suwerenności państw są egoizmy narodowe, partykulaizmy narodowe, które prowadzą do tendencji nacjonalistycznych (zjawisko denacjonalizacji). Wejście do UE, NATO to są przesłanki dodatkowe, które wzmacniają suwerenność i bezpieczeństwo nasze. W interesie Europy i świata jest zachowanie procesów integracyjnych tworząc dobrą instytucjonalizację. Alternatywą dla rozpadu UE czy NATO byłyby rozwijające się grupy nacjonalistyczne.

11. Przedstaw genezę, strukturę ONZ, jej działalność i perspektywy.

Geneza

ONZ jest w pewnym sensie kontynuacją organizacji o charakterze podobnym jak ONZ, przed wojennej(po I wojnie światowej), po upadku Niemiec i zawarciu traktatu wersalskiego, powstała w 1918 roku, Liga Narodów. Powstała ona z inicjatywy USA. Jednocześnie najsilniejsze już wówczas wyłaniające się państwo świata nie uzyskało mandatu za sprawą senatu, który nie ratyfikował karty Ligi Narodów. USA nie były członkiem Ligi Narodów, co niewątpliwie osłabiło pozycję Ligi Narodów w konstelacji po I wojnie światowej, tej organizacji. Skończyło się to tym, że w Lidze Narodów powstawały różne konflikty, które doprowadziły do II wojny światowej. W trakcie tej wojny w 1942-43 roku przywódcy krajów wielkich mocarstw spotykając się na rozmaitych formalnych i nie formalnych rozmowach zaczęli myśleć o stworzeniu czegoś, co w sposób trwały zagwarantuje światu pokój. Z tych rozmów, które się toczyły w 1943-44 r. miedzy Stalinem, Churchillem Roseveltem i między innymi osobistościami, narodziła się idea ONZ. W kwietniu 1945 roku, nastąpiło podpisanie, tzn. przyjęcie na takiej wyższej międzynarodowej konferencji takiego istotnego do dziś dnia funkcjonującego dokumentu "Karty Narodów Zjednoczonych".

ONZ

Jest uniwersalną organizacją ze względu na przedmiot działania. Powstała w wyniku II wojny światowej na konferencji w San Francisco obradującej w dniach 25.04.1945 - 26.06.1945. Ma charakter powszechny. W swej działalności nawiązuje do Ligii Narodów. Dziś spośród 202 narodów suwerennych do ONZ należy 189. ONZ jest organizacją rządową ponadnarodową. ONZ wynegocjowała ponad 180 porozumień pokojowych. ONZ nie jest w stanie zapobiegać wszystkim konfliktom. Trwają dyskusję nad usprawnieniem działalności ONZ.

Cele (zawarte w statucie = Karta Narodów Zjednoczonych; weszło w życie 24.10.45).

Statut ONZ składa się z 111 artykułów podzielonych na 6 części. W preambule i artykule 1 i 2 zawarto następujące cele:

• utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami i narodami opartych na zasadzie równości i samostanowienia narodów

• doprowadzenie do współdziałania między państwami w rozwiązywaniu problemów gospodarczych, społecznych, kulturowych i humanitarnych

Zasady działania:

1. zasada suwerenności wszystkich członków

2. wszyscy członkowie zobowiązują się załatwiać swe spory narodowe środkami pokojowymi i powstrzymywać się od użycia groźby siły przeciw całości terytorialnej lub niepodległości innego państwa

Do ONZ mogą być przyjęte państwa demokratyczne i pokojowe, które akceptują zawarte w KNZ postanowienia.

ONZ jest organizacją powszechną, globalną i jedyną w swoim rodzaju. Statut ani razu nie był zmieniany. Dlatego występują w nim instytucje obecnie już martwe, państwa, które już nie istnieją. Statut określa obowiązki państw członkowskich. Żadne państwo nie zostało wyłączone ze składu członkowskiego. ONZ ma bardzo niski budżet. Wciąż brakuje środków na funkcjonowanie. Niektóre państwa są za tym, żeby zlikwidować ONZ i powołać nową organizację. Inni chcą ją gruntownie zmodernizować. Żeby zmienić status, zmiany muszą być przegłosowane ¾ głosów. Musi być zgoda rady. Niektórym państwom jest bardzo na rękę, aby nie zmieniać statusu. ONZ jako jedyna organizacja posiada emblemat, zdolność prawną (jest podmiotem stosunków międzynarodowych).

Organy:

• Zgromadzenie Ogólne

Organ plenarny (uchwałodawczy), skład: wszyscy członkowie (obecnie 192 państwa) zajmuje się kodyfikacją zasad prawa międzynarodowego i innych norm prawa międzynarodowego. ZO uchwala budżet, kontroluje jego przebieg. Wybiera sekretarza generalnego. Każde państwo ma jeden głos na ZO. Uchwały uchwalane są zwykłą większością głosów i większością kwalifikowaną. ZO pracuje na sesjach zwyczajnych (od października do grudnia) i na sesjach nadzwyczajnych (na wniosek minimum 15 państw lub na wniosek Rady Bezpieczeństwa). Sesje odbywają się co roku. ZO jest organem głównym.

• Rada Bezpieczeństwa

Organ wykonawczy (ustawodawczo-wykonawczy). Organ najważniejszy, bo ponosi główną odpowiedzialność za pokój na świecie. Działa na zasadzie jednomyślności i prawa weta. Jest organem starym.

Skład: 5 stałych członków (od 1945 niezmienny: Rosja, USA, Chiny, Francja, Wielka Brytania) oraz 10 niestałych członków (wybieranych przez ZO na kadencję 5 letnią).

Stałym członkom przysługuje prawo weta, które było wymysłem Stalina. Przez lata funkcjonowania RB skorzystano ponad 216 razy z prawa weta. Istnieją propozycje poszerzenia grona stałych przedstawicieli do 10 osób (np.: o Niemcy, Brazylię, Pakistan, Izrael). Istnieją propozycje, aby pozbawić stałych członków prawa weta. RB pracuje nad uchwałami, które podejmowane są jednomyślnie.

• Rada Gospodarczo-społeczna

Zajmuje się współpracą gospodarczą i rozwojem społecznym. W skład wchodzi 54 członków wybieranych na kadencję 3 letnie. Mówi się, że jest organem nieskutecznym (kwestia asymetrii gospodarczej, rosnące oazy nędzy).

• Rada Powiernicza

Organ martwy. Zajmował się problemami państw postkolonialnych. Zajmowała się pomocą państwom wchodzącym na arenę międzynarodową. Miała im ułatwiać sprawowanie polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Dziś organ istnieje, ale nie można go zlikwidować, bo trzeba by zmienić statut.

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Organ o charakterze sądowniczym. W skład wchodzi 15 sędziów wybieranych na kadencje 9 letnie. Kandydat na sędziego powinien mieć minimum 50 lat i znać minimum 7 języków obcych. Sędziami zazwyczaj zostają byli ministrowie zagraniczni, prawnicy. Każdy sędzia zarabia 30 tyś. dolarów miesięcznie. Organ rozstrzyga spory i konflikty, dba o wprowadzenie zasady........... Zajmuje się kodyfikacją prawa międzynarodowego.

• Sekretariat Generalny

Organ o charakterze administracyjnym. Sekretarza wybiera ZO, ale kandydat musi zaakceptować Waszyngton. SG ma charakter wykonawczy, odpowiada za realizację uchwał RB i ZO. SG posiada 12 zastępców, z których każdy zarabia 35 tyś. dolarów miesięcznie.

• Siły Zbrojne ONZ

Organ specyficzny. Odpowiedzialny za uchwalanie uchwał ZO. Kontyngenty z zasobów własnych - wszyscy członkowie ONZ zmuszenie są do udostępniania określonej liczby mundurowych do sił zbrojnych. Żołnierze występują pod wspólną flagą. Koszta są refundowane z kasy ONZ (na dzień dzisiejszy ONZ jest nam winne 300 milionów złotych). Żołnierze są wysyłani na pokojowe misje, z których nie każdy wraca.

Dzisiaj z ONZ współpracuje ponad 16 organizacji wyspecjalizowanych, które razem tworzą system ONZ (m.in. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, WHO, MFW i inne). Organizacje wyspecjalizowane rozwiązują problemy m.in. komunikacyjne, globalne. Te organizacje i ONZ funkcjonują jeśli mają środki, których z roku na rok jest coraz mniej. Na budżet składają się tylko składki państw członkowskich. Polska płaci 4,5 miliona, 0,47%. Rozważa się pomysł wprowadzenia podatku liniowego ok.8%. ONZ utrzymuje się również z własnej działalności gospodarczej np. bilet wstępu na teren ONZ, pocztówki.

Mimo nie reformowalnych struktur i niskiego budżetu działa bardzo aktywnie:

• stabilizuje sytuację

• zapobiega wojnom

• prowadzi działania rozbrojeniowe

ONZ spowodowała, że weszły w życie:

1963 układ o zakazie doświadczeń zbrojnych w kosmosie i nad wodą

1967 układ o zasadach działalności w przestrzeni kosmicznej (ponad 100 km nad powierzchnią Ziemi)

1968 układ o nieproliferacji broni jądrowej (zakaz rozpowszechniania broni atomowej)

1971 układ o zakazie umieszczania broni atomowej na dnie mórz i oceanów

1948 powszechna deklaracja praw człowieka

1951 deklaracja praw dziecka

1973 konferencja zakazująca prześladowań

1979 ochronnie środowiska

W 1988 roku ONZ otrzymała nagrodę Nobla. W 2001 Sekretarz Generalny otrzymuje pokojową nagrodę Nobla.

Reformy proponowane:

• zmiana struktury (wprowadzenie drugiej izby; demokratyzacja)

• zwiększenie składek RB

• zwiększenie składek stałych członków

• odbiurokratyzowanie (redukcja pracowników)

• podatek liniowy składek

• zniesienie prawa weta

• RB egzekwowała zapisy ze statutu

Nie likwidować, ale zmodernizować. Organizacja jest światu potrzebna.

12. Jaką rolę odgrywa ONZ we współczesnych stosunkach międzynarodowych i czy jest ona potrzebna światu?

ONZ jest jedyną, uniwersalną, powszechną organizacją której przysługuje własna flaga, własny emblemat. We współczesnych stosunkach międzynarodowych organizacja ta odgrywa bardzo ważną rolę.

Trzy podstawowe grupy działań ONZ:

1. działalność na rzecz pokoju, bezpieczeństwa międzynarodowego, rozbrojenia, pokojowego wykorzystania energii atomowej

2. problematyka społeczno - gospodarcza i walka o prawa człowieka

3. operacje pokojowe i misje pokojowe.

W 1988 roku ONZ otrzymała nagrodę Nobla. W 2001 Sekretarz Generalny otrzymuje pokojową nagrodę Nobla.

Reformy proponowane:

• zmiana struktury (wprowadzenie drugiej izby; demokratyzacja)

• zwiększenie składu ONZ - KRAJE

• zwiększenie składek stałych członków

• odbiurokratyzowanie (redukcja pracowników)

• podatek liniowy składek

• zniesienie prawa weta

ONZ odgrywa rolę fundamentu w tworzącym się ładzie. ONZ ma w swym statucie zapis o tworzeniu pokoju na świecie oparty na bezpieczeństwie. Musi być zreformowany, musi mieć nowe elementy. Żeby to umożliwić musi mieć swoje siły zbrojne (grupy szybkiego reagowania). Przy małych środkach jest niska skuteczność tej jak i innych organizacji zajmujących się utrzymywaniem pokoju na świecie.

Być może w ciągu 15 - 20 lat może się zmienić na arenie międzynarodowej. Nie wiadomo który ze scenariuszy spełni się. Nie zmienia się konflikt na Bliskim Wschodzie. Trudna sytuacja utrzymuje się też na Dalekim Wschodzie, czy w Czeczenii. Miejsc konfliktogennych jest sporo. Procesy globalizacyjne dążą do uzyskania pokoju na świecie.

Nie likwidować, ale zmodernizować. Organizacja jest światu potrzebna.

13. Przedstaw przyczyny i skutki upadku imperium sowieckiego.

14. Omów proces zjednoczenia Niemiec i jego skutki dla Europy i Polski.

1 faza Październik 1989 - 9 listopad 1989 Etap spontaniczny. Społeczeństwo samo wyrusza na obalenie muru berlińskiego. Przejście było wspierane przez Kohla (obiecał każdemu po 10 marek).

2 faza 9.11.89-28.11.89 Obalenie muru berlińskiego zaczyna drugi etap. 7 - 15 listopada 1989 Kohl był w Polsce na oficjalne zaproszenie Mazowieckiego. Solidarność opowiadała się za zjednoczeniem Niemiec. NRDowcy wiedząc, że Polska zwalcza komunizm, że rozpoczynają się w niej procesy demokratyczne, wielu wyjeżdża na wakacje w 1989, m.in. do Bułgarii, z których w drodze powrotnej zatrzymywali się w ambasadach RFN m.in. w Budapeszcie i w Polsce. Za późniejszą zgodą NRD przewożono ich specjalnymi pociągami do RFN. Tak nie wróciło z wakacji około 300 tyś ludzi; około 23ej było około 100 tyś. ludzi pod murem berlińskim. Od strony wschodniej mur był chroniony jednostkami zbrojnymi dzień i noc. Od strony Berlina Zachodniego mur nie był strzeżony.

28 listopada 1989 Kanclerz Kohl ogłosił w swym orędziu 10 punktowy plan zjednoczenia Niemiec i Europy. Plan Kohla rozpoczynał fazę szybkiego jednoczenia Niemiec i zjednoczenia Europy. Plan został zatwierdzony tylko przez USA. Polska chciała uzyskać jasne informacje w sprawie granicy na Nysie Łużyckiej. Druga faza trwała do 18 marca 1990 roku, czyli do pierwszych wolnych i ostatnich demokratycznych wyborów. Kohl zabiegał od poparcie Gorbaczowa. 11 listopada 1990 Kohl udał się do Moskwy i uzyskał zgodę na zjednoczenie Niemiec. Konferencja 2+4. Obrady zaczęły się 13 listopada 1990 roku. Rozpoczęły się działania mające umiędzynarodowić Europę. 19 grudnia 1989 Kohl doprowadził do wspólnych obrad NRD i RFN. Po wizycie w Moskwie jedzie do Waszyngtonu i otrzymuje poparcie G. Busha. 18 marca 1990 roku pierwsze demokratyczne wybory do parlamentu. Z udziałem opozycji. Wygrani CDU chcieli zjednoczyć Niemcy poprzez przyłączenie NRD do RFN.

3 faza proce zjednoczenia po wyborach. Porozumienia: 18 maj 1990 - układ o Unii Walutowej. 1 lipca 1990 wszedł w życie. Na mocy tego układu markę zachodnią wprowadzono na wschodzie. Zjednoczenie gospodarcze Niemiec.

4 faza międzynarodowa. Najważniejszy był 12 wrzesień 1990 roku w Moskwie układ o ostatecznej regulacji... Określał on granice zjednoczenia Niemiec. Przywracał suwerenność Niemiec. Na tej podstawie 20 września 1990 roku został wprowadzony w życie układ NRD i RFN (układ zjednoczeniowy). 3 października 1990 roku NRD została przyłączona do RFN. Granica zjednoczonych Niemiec biegła wzdłuż Odry Nysy Łużyckiej

SKUTKI:

Zjednoczenie wywołało niepokój w Europie. Ludzie byli spokojniejsi, gdy Niemcy były podzielone, bo nieczuli się zagrożeni, choć z początku to był dramat, bo granica była sztucznie stworzona a rodziny podzielone. Wszyscy bali się ponownego zjednoczenia Niemiec.

Między stosunkami polsko-niemieckimi a stosunkami politycznymi w Europie występowało sprzężenie zwrotne. Niemcy po zjednoczeniu mogłyby zagrażać małym i średnim państwom. Polska szukała sojuszników między innymi we Francji i Moskwie. Rozmowy były o tym jak okiełznać to zjednoczenie. Tak należy zbudować stosunki polityczne, żeby Niemcy były państwem europejskim a nie Europa niemiecka. Nieudało się, aby Polska była na spotkaniu 2+4.

Jednym z najważniejszych elementów systemu w Europie po 90tym roku stały się Niemcy i nowe relacje polsko-niemieckie. Wraz ze zjednoczeniem Niemiec przestał istnieć tzw. problem niemiecki w stosunkach międzynarodowych. Wraz z tym zjednoczeniem zarysował się szansa na zjednoczenie Europy i zlikwidowanie skutków układu sił. Istotną rolę w tych procesach odegrały stosunki polsko-niemieckie. Bazowały na układach.

1. 14 listopada 1990. Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Zamknięto trwającą od 1945 roku dyskusję o granicy polsko-niemieckiej. Niemcy uznali granice trwale. Niemcy nigdy nie będą domagały się rewizji tej granicy. Zjednoczone Niemcy pogodziły się, że ziemie utracone po 45 roku są stracone na zawsze i będą teraz częścią Polski. Były pewne obawy na terenach Polski zachodniej, że po zjednoczeniu, Niemcy będą chcieli odebrać Polsce tereny lub przynajmniej będą żądali odszkodowania. Dołączono niezręczne stwierdzenie, że sprawy majątkowe nie są przedmiotem tego traktatu i być może kiedy indziej będą uregulowane. Ceną za zgodę na granicę był zapis, że w Polsce jest mniejszość niemiecka. Jest ona uznana przez rząd, który zobowiązuje się do zapewnienia jej warunków do życia. Strona niemiecka wyliczyła, że jest około 15 milionów Niemców w Polsce, co było nieprawdą. W rzeczywistości było ich około 15 tysięcy. Byli to głównie młodzi Polacy, pochodzenia niemieckiego chcąc uzyskać podwójne obywatelstwo i wyjechać do Niemiec. Głównie wyjeżdżali ze Śląska lub Pomorza. Około 95% „polskich Niemców” nie znało języka niemieckiego. Strona niemiecka nie zapewniała takiej opieki Polakom. W Niemczech było około 350 tysięcy Polaków. Nie byli uznani jako mniejszość, byli jedynie gośćmi. Do dziś mniejszość niemiecka ma swojego przedstawiciela w sejmie i są w Polsce szkoły niemieckie. Strona polska zapewniała przywileje prawne. Polacy w Niemczech do dzisiaj nie mają żadnych praw i mogą być w każdej chwili wydelegowani do Polski. Dzisiaj nie ma konfliktu między mniejszością niemiecką a Polakami. Obecnie są przypadki zrzekania się obywatelstwa niemieckiego. Dochodzą do wniosku, że to był błąd, a wybierając podwójne obywatelstwo mieli nadzieję na lepszą przyszłość. Byli rozczarowani i nie znali języka. W Niemczech byli traktowani jak Polacy, w Niemczech byli podejrzani.

2. 17 czerwiec 1991. Podpisano drugi traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a zjednoczonymi Niemcami.

Na początku lat 90-tych rozpoczęła się budowa polsko-niemieckiej współpracy. Niemcy zobowiązali się, że będą popierali Polskę w Unii. Kohl zobowiązał się, że Niemcy będą dążyły do integracji, do poszerzania grona państw europejskich. Na mocy tych traktatów rozwinęła się współpraca bilateralna. Dzisiaj dla Polski Niemcy są głównym partnerem handlowym. Obroty roczne wynoszą około 20, 25 mld$. Jesteśmy głównym rynkiem zbytu dla Niemców. Około 40% polskiego eksportu i 30% polskiego importu przypada na rynek niemiecki.

Rozwiązano Rade Wzajemnej Pomocy Gospodarczej na prośbę rządu polskiego i węgierskiego dnia 28 czerwca 1991. Układ Warszawski na wniosek Polski i Węgier struktury wojskowe zostały rozwiązane 31 marca 1991. Ostateczna likwidacja 1 lipca 1991. Oddział y Armii Radzieckiej opuściły tereny polskie 17 września 1993 roku. Chciano nawiązać do ataku Armii Czerwonej z 17 września 1939 roku.

Kończy się okupacja państwa polskiego. Wtedy dopiero Polska stała się suwerenna, wolna. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego oznaczało koniec etapu powojennego w stosunkach politycznych między Polską, Rosją i Niemcami. Rozwiązanie ich otworzyło drogę na nowe stosunki między Polską a Rosją.

15. Jak oceniasz rolę i miejsce Polski we współczesnych stosunkach międzynarodowych?

Międzynarodowe stosunki polityczne

- 8 - prof. dr hab. Józef Fiszer, 2006/2007

---