Prawo finansowe
Ćwiczenia I 13.10.2011
Źródła prawa finansowego
Konstytucja - np. Rozdział X „Finanse publiczne”, przepisy określajace źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego
Umowy miedzynarodowe - np. regulujące unikanie podwójnego opodatkowania, o zamówieniach publicznych
Ustawy - Ordynacja podatkowa, ustawa o NBP, ustawa o finansach publicznych, Prawo bankowe, ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, prawo dewizowe, ustawa o podatku od towarów i usług. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o podatku od spadków i darowizn, ustawa o podatkach i opłatach lokalnych, ustawa o podatku leśnym, ustawa o podatku rolnym, ustawa o podatku akcyzowym, ustawa o podatku tonażowym, ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, ustawa o opłacie skarbowej itd.
Rozporządzenia - wszelkie rozporządzenia wykonawcze dla powyższych ustaw
Zagadnienia wstępne
Sektor finansów publicznych - ogół podmiotów, które wykonują zadania publiczne na zasadach niekomercyjnych.
Art. 9.
Sektor finansów publicznych tworzą:
1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
3) jednostki budżetowe;
4) samorządowe zakłady budżetowe;
5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki budżetowej;
7) państwowe fundusze celowe;
8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
9) Narodowy Fundusz Zdrowia;
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
11) uczelnie publiczne;
12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;
14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.
Formy istniejące do 2010 r. - państwowe zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, rachunki dochodów własnych jednostek budżetowych, fundusze motywacyjne.
Do 2005 r. istniały środki specjalne
Prawo finansowe
Ćwiczenia II 03.11.2011
Formy organizacyjnoprawne jednostek sekjtora finansów publicznych i wielkość środków finansowych, którymi dysponują
Formy budżetowania
Forma budżetowania - metoda rozliczenia się jednostki sektora finansów publicznych z właściwym im budżetem. Co do zasady wyróżniamy 2 formy budżetowania, choć nie wszystkie formy organizacyjnoprawne jednostek sektora finansów publicznych mieszczą się w tych formach.
Dudżetowanie brutto - poega na rozliczaniu się z budżetem pełnymi kwotami dochodów i wydatków
Budżetowanie netto - polega na rozliczaniu się z budżetem jedynie wynikiem prowadzonej działalności finansowej.
Jednostka budżetowa
Historycznie wykształciła się jako pierwsaq forma organizacyjnoprawna i w pełni realizuje zasadę zupełności. Są to jednostki sektora finansów publicznych, które nie posiadają osobowości prawnej i które wszystkie swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu państwa lub odpowiedniego budżetu samorządowego zaś osiągnięte przez siebie dochody odprowadzają na rachunekodpowiedniego budżetu. Jednostka budżetowa rozlicza się więc w formie budżetowania brutto. Przykładem jednostki budżetowej jest zakład karny, dom dziecka, jednostka policji, jednostka wojska, urząd (organ administracji), sąd, Jednostki budżetowe rozliczają się z budżetem pełnymi kwotami dochodów i wydatków tak, iż brak jest uzależnienie limitu wydatków od wielkości wpływów. Podmiot taki będzie funkcjonował także wówczas, gdy nie będzie osiągał żadnych dochodów, gdyż nie jest to celem jego funkcjonowania.
Tworzenie i likwidacja jednostki budżetowej
Art. 12.
1. Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych ustaw, tworzą, łączą i likwidują:
1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw - państwowe jednostki budżetowe;
2) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe.
2. Tworząc jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, nadaje jej statut, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej, oraz określa mienie przekazywane tej jednostce w zarząd.
3. Likwidując jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, określa przeznaczenie mienia znajdującego się w zarządzie tej jednostki, z zastrzeżeniem ust. 7. W przypadku państwowej jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.
4. Z zastrzeżeniem ust. 7, należności i zobowiązania likwidowanej:
1) państwowej jednostki budżetowej - przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji;
2) gminnej, powiatowej lub wojewódzkiej jednostki budżetowej - przejmuje urząd odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.
5. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do łączenia jednostek budżetowych.
6. Likwidując jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, może postanowić o utworzeniu jednostki o innej formie organizacyjno-prawnej.
7. W przypadku, o którym mowa w ust. 6, organ może również zdecydować o przejęciu należności i zobowiązań likwidowanej jednostki budżetowej przez nowo utworzoną jednostkę.
Art. 13.
1. Prezes Rady Ministrów może utworzyć jednostkę budżetową realizującą zadania na rzecz administracji rządowej.
2. Prezes Rady Ministrów, tworząc jednostkę budżetową, o której mowa w ust. 1, określi zakres realizowanych przez nią zadań.
3. Jednostka budżetowa, o której mowa w ust. 1, podlega Prezesowi Rady Ministrów albo wskazanemu przez niego ministrowi lub kierownikowi urzędu centralnego.
4. Przepisy art. 12 ust. 2-7 stosuje się odpowiednio.
Samorządowe zakłady budżetowe
Obecnie mogą funkcjonować jedynie zakłady budżetowe o charakterze samorządowym. Samorządowe zakłady budżetowe odpłatnie wykonujuą zadania publiczne pokrywając koszty swojej działalności z własnych przychodów przynajmniej w 50%. Zakłady budżetowe mogą otrzymywać z budżetu samorządowego następujące dotacje:
Dotacje przedmiotowe
Dotacje podmiotowe na podstawie odrębnych ustaw
Dotacja jednorazowa na pierwsze wyposarzenie w środki trwałe
Dotacje celowe na wydatki inwestycyjne o raz na bieżące ce funkcjonowanie finansowane ze środków UE lub innych środków pochodzących z zagranicy
W przypadku wypracowania nadwyżki samorządowy zakład budżetowy wpłaca ją do budżetu właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Wyjątkowo organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może postanowić inaczej. Samorządowe zakłady budżetowe rozliczają się wiec metodą budżetowania netto. Jeśli zakład budżetowy nie jest w stanie pokryć z własnych przychodów przynajmniej 50% kosztów swojej działalności, wówczas w zależności od zadań jakie realizuje, ulega on likwidacji lub jest przeszktałcany w jednostkę budżetową.
Zadania własne jednostek samorządu terytorialnego są wskazane w ustawie o finansach publicznych w wczyerpujących dziedzinach (katalog zamknięty) np. w zakresie gospodarki mieszkaniowej, dróg, ulic, mostów, lokalnego transportu zbiorowego, kultury fizycznej i sportu, cmentarzy. Zadania własne jednostek samorzadu terytorialnego mogą być wykonywane tylko przez samorządowe jednostki budżetowe, choć fakultatywnie mogą być wykonywane w innej formie np. w formie spółki. Przykładowym zakłądem budżertowym jest warszawskie Metro.
Tworzenie i likwidacja zakładu budżetowego
Art. 16.
1. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego tworzy, łączy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje samorządowy zakład budżetowy.
2. Tworząc samorządowy zakład budżetowy, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa:
1) nazwę i siedzibę zakładu;
2) przedmiot jego działalności;
3) źródła przychodów własnych zakładu;
4) stan wyposażenia zakładu w środki obrotowe oraz składniki majątkowe przekazane zakładowi w użytkowanie;
5) terminy i sposób ustalania zaliczkowych wpłat nadwyżki środków obrotowych dokonywanych przez zakład do budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz sposób i terminy rocznych rozliczeń i dokonywania wpłat do budżetu.
3. Likwidując samorządowy zakład budżetowy, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu tego zakładu.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do łączenia samorządowych zakładów budżetowych.
5. Przekształcenie samorządowego zakładu budżetowego w inną formę organizacyjno- prawną wymaga uprzednio jego likwidacji.
6. Należności i zobowiązania likwidowanego samorządowego zakładu budżetowego przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji, z zastrzeżeniem ust. 7.
7. Należności i zobowiązania samorządowego zakładu budżetowego likwidowanego w celu przekształcenia w inną formę organizacyjno-prawną przejmuje utworzona jednostka.
Agencje wykonawcze
Są to państwowe osoby prawne, które są tworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań państwa. Funkcjonowanie agencji wykonawczych oopiera się o regułę samofinansowania. Co do zasady agencja wykonawcza powinna pokryć wszystkie swoje koszty z osiaganych przez siebie dochodów. Wyjątkowo agencja może otrzymywać dotacje z budżetu państwa na podstawie odrębnych ustaw. Nadwyżkę środków obrotowych ustalaną na koniec roku agencja wpłaca corocznie na rachunek jednostki budżetowej obsługującej ministra sprawującego nadzór nad funkcjonowaniem danej agencji. Agencja więc rozlicza się w formie budżetowania netto. Wyjątkowo w szczególnie uzasadnionych wynikających z konieczności pełnego i sprawnego wykonywania zadań przez agencję, na wniosek ministra sprawującego nadzór nad agencją Rada Ministrów może w formie uchwały wyrazić zgodę na niewpłacanie nadwyżki. Przykładowymi agencjami wykonawczymi są: Agencja Nieruchomości Rolnej, Wojskowa Agerncja Mieszkaniowa, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Restrukturyzacji i Reorganizacji Rolnictwa, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
Instytucja gospodarki budżetowej
Są to państwowe osoby prawne, które poldegają wpisowi do KRS. Jest to taka jednostka sektora finansów publicznych, która odpłatnie wykonuje wyodrtębnione zadania oraz pokrywa koszty i zobowiązania wynikające z jej działalności z osiąganych przez siebie przychodów. Jej funkcjonowanie oparte jest regułę samofinansowania. Koszty mogą być ponosdzone jedynie w ramach posiadanych środków lub środków z poprzedniego okresu.Instytucja gospodarki budżetowej samodzielnie gospodaruje swoim mieniem kierując się zasadę afektywności. Wyjątkowo na podstawie odrębnych przepisów instytucja gospodarki budżetowej może otrzymać dotację z budżetu państwa na realizację zadań publicznych. Funkcjonowanie instytucji gospodarki budżetowej nie jest ani formą budżetowania brutto ani netto lecz przejawem gospodarki parabudżetowej/okołobudżetowej/pozabudżetowej. Zyski instytucji gospodarki budżetowej pozostaje w jej dyspozycji. Przykładowymi instytucjami są: Instytucja Gospodarki Budżetowej w Kancelarii Prezydenta RP, Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.
Wyodrębniony (wydzielony) rachunek dochodów
Dochody uzyskiwane przez państwowe jednostki budżetowe mające siedzibę poza terytorium RP oraz podlegajace nadzorowi ministra spraw zagranicznych np. ambasady mogą gromadzić dochody pochodzące z określonych źródeł na wydzielonym rachunku bankowym. Analogicznie państwowe i samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność w zakresie ustawy o systemie oświaty mogą też gromadzić na wyoodrębnionym rachunku dochody z określonych źródeł.
Art. 11a.
1. Państwowe jednostki budżetowe, dla których organem prowadzącym są organy administracji państwowej, prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) gromadzą na wydzielonym rachunku dochody uzyskiwane:
1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;
2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej;
3) z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej między innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i informacyjnych;
4) z opłat egzaminacyjnych, za wydawanie świadectw i certyfikatów, jak również za sprawdzanie kwalifikacji;
5) z tytułu odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów i młodzieży w bursach i internatach, ponoszonych przez rodziców lub opiekunów;
6) z dopłat bezpośrednich i innych płatności stosowanych w ramach Wspólnej
Polityki Rolnej Unii Europejskiej, otrzymanych na podstawie odrębnych przepisów.
2. Decyzje o utworzeniu rachunku, o którym mowa w ust. 1, podejmują kierownicy państwowych jednostek budżetowych, po uzyskaniu zgody organu prowadzącego szkołę.
3. Dochody jednostek budżetowych, o których mowa w ust. 1, są przeznaczone na:
1) sfinansowanie wydatków bieżących i majątkowych;
2) cele wskazane przez darczyńcę;
3) remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskania dochodów z tytułu wymienionego w ust. 1 pkt 2.
4. Dochody, o których mowa w ust. 1, wraz z odsetkami nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych.
Art. 163.
1. Państwowe jednostki budżetowe mające siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej, nadzorowane przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, mogą gromadzić na wydzielonym rachunku bankowym dochody uzyskiwane z:
1) odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej;
2) wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych;
3) tytułu odsetek od środków zgromadzonych na rachunku.
2. Dochody, o których mowa w ust. 1, są przeznaczane na sfinansowanie wydatków bieżących i inwestycyjnych związanych z remontami i odtworzeniem mienia państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej.
3. Wydatki mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego obejmującego bieżące dochody i pozostałości środków z okresów poprzednich.
4. Środki pieniężne gromadzone na wydzielonym rachunku bankowym, o których mowa w ust. 1, w zależności od potrzeb wskazanych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych mogą być przekazywane na wydzielony rachunek bankowy do innej jednostki budżetowej mającej siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, podległej temu ministrowi.
Art. 223.
1. Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz.
2572, z późn. zm.) gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności:
1) ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;
2) z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu jednostki budżetowej.
2. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określi w szczególności:
1) jednostki budżetowe, które gromadzą dochody;
2) źródła, z których dochody są gromadzone na rachunku;
3) przeznaczenie dochodów, z tym że dochody wraz z odsetkami nie mogą być przeznaczone na finansowanie wynagrodzeń osobowych;
4) sposób i tryb sporządzania planu finansowego dochodów i wydatków nimi finansowanych, dokonywania zmian w tym planie oraz ich zatwierdzania.
3. Wydatki z rachunku, o którym mowa w ust. 1, mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego.
4. Środki finansowe pozostające na rachunku, o którym mowa w ust. 1, na dzień 31 grudnia roku budżetowego, podlegają odprowadzeniu na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do dnia 5 stycznia następnego roku.
Fundusze celowe
Są to jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które do utworzenia wymagają odrębnej ustawy. Obecnie funkcjonują tylko państwowe fundusze celowe a także obecnie funkcjonują tylko fundusze celowe, które nie posiadają osobowości prawnej a działają w formie rachunków bankowych. Funkcjonowanie funduszy celowych jest oparte o metodę funduszowania ponieważ przychody funduszu pochodzą z określonych środków publicznych a koszty są przeznaczane na realizację wyodrębnionych zadań państwa, Środkami gromadzonymi w ramach funduszy celowych dysponuje właściwy minister wskazany w ustawie o utworzeniu funduszu lub inny uprawniony organ. Plany finansowe państwowych funduszy celowych są zawarte w załączniku do ustawy budżetowej. Przykładowymi funduszami celowymi są: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Administracyjny, Fundusz Pracy, Fundusz Rechabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Nauki i Technologii Polskiej.
Prawo finansowe
Ćwiczenia III 17.11.2011
Zadłużenia państwa
Zasada równowagi - zasada zgodnie z którą wydatki są równe dochodom a bilans tych działań wychodzi na „0”., jest tylko postulatem i brak jest wystarczających podstaw normatywnych do formułowania takiej zasady.
Obecnie jest rozpatrywana zasada ochrony stabilności albo ochrony równowagi budżetu.
Obecnie ustawa o finansach publicznych dopuszcza istnienie zarówno nadwyżki jak i deficytu budżetowego państwa.
Nadwyżka budżetowa - sytuacja, gdy dochody są wyższe niż wydatki budżetu. Jest to pozornie dobra sytuacja, bowiem prowadzi do rozgoryczenia w społęczeństwie, gdyż państwo zebrało wiecej środków niż było mu potrzebnych do realizacji zadań publicznych. Dlatego nadwyżka w budżecie może istnieć pod warunkiem wskazania jej wielkości i kierunku rozdysponowania.
Deficyt budżetowy - sytuacja, w której wydatki są większe niż dochody. Ustawa wskazuje zamknięty katalog przychodów, z których może być pokryty deficyt budżetu państwa:
Emisja skarbowych papierów wartościowych
Zaciąganie kredytów w bankach krajowych i zagranicznych
Nadwyżka budżetowa lub nadwyżka budżetu środków europejskich
Prywatyzacja majatku Skarbu Państwa
Inne operacje finansowe (w zasadzie o charakterze bezzwrotnym)
Kwoty pochodzące ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek
Mimo, iż jest to katalog zamknięty to Konstytucja w art. 220 ust. stanowi, iż ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa. Wynika to z tego, iż jest to jedyny bank emisyjny. W skutek zaciągania zobowiazań w tym banku nastąpić może spadek wartości pieniądza, wzrost inflacji itd.
Wysokość deficytu budżetowego w budżecie państwa nie może z jednej strony przekroczyć 3% w stosunku do PKB, z drugiej zaś strony pośrednim ograniczeniem wielkości deficytu jest zamknięty katalog źródeł jego pokrycia.
Skarbowe papiery wartościowe
Są to papiery wartościowe, w których Skarb Państwa stwierdza, iż jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Papiery takie podlegają na rynku pierwotnym zbyciu odpłatnemu. W wyniku ich wykupu przez Skarb państwa podlegają w zasadzie umorzeniu. Skarb Państwea odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych papierów wartościowych.
Rodzaje skarbowych papierów wartościowych
Bony skarbowe - papiery krótkoterminowe (o terminie wykupu krótszym niż rok) oddane do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem (poniżej ich wartości nominalnej) i wykupywane wg ich wartości nominalnej po upływie czasu na jaki zostały wyemitowane.
Oblogacje skarbowe - długoterminowe papiery wartościowe (o terminie wykupu dłuższym niż rok) zbywane z oprocentowaniem w formie dyskonta lub odsetek i oferowane do sprzedaży na rynku w kraju lub za granicą.
Skarbowe papiery oszczędnościowe - są to papiery oferowane do sprzedaży wyłącznie osobom fizycznym lub stowarzyszeniom i na podstawie warunków emisji mogą być wyłączone od obrotu wtórnego. Osoba fizyczna nie może zbyć takiego papieru lecz musi oczekiwać terminu wykupu przez Skarb Państwa - Takie papiery jeszcze nie były emitowane w Polsce.
Państwowy dług publiczny
Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:
Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne
Zaciągniętych kredytów i pożyczek
Przyjętych depozytów
Wymagalnych zobowiązań wynikających z odrębnych ustaw, prawomocnych wyroków i ostatecznych decyzji administracyjnych oraz wierzytelności uznane ze bezsporne przez właściwe jednostki sektora finansów publiczych jako wierzycieli
Państwowy dług publiczny jest ustalany jako wartość nominalnych zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.
Zarówno Konstytucja (art. 216) jak i ustawa o finansach publicznych wskazują, że państwowy dług publiczny nie może przkeorczyć 60% wartości rocznego PKB.
Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady, iż państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB. W celu realizacji mechanizmów kontrolnych ustawa przewiduje procedury ostrożnościowe i sanacyjne, które są uruchamiane w razie przekroczenia odpowiednich „poziomów” relacji długu do PKB:
Wartość państwowego długu publicznego w stosunku do PKB przekroczyła 50% lecz jest mniejsza niż 55%
Rada Ministrów przedkłada projekt ustawy budżetowej na rok kolejny, w którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów tego budżetu nie jest większa niż taka relacja w roku dotychcczasowym.
Relacja państwowego długu publlicznego do PKB jest większa niż 55%, ale mniejsza niż 60%
Dopuszczalne jest uchwalenie przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej z deficytem lecz poziom relacji dochodów i wydatków budżetu państwa ma kształtować się w taki sposób aby relacja długu Skarbu Państwa w stosunku do PKB była niższa niż ta relacja w roku bieżącym.
Dodatkowo nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej, waloryzacji rent i emerytur ponad poziom inflacji.
Wielkosć państwowego długu publicznego w stosunku do PKB przekracza 60%
Budżet państwa na rok kolejny nie może przewidywać deficytu. Rada Ministrów w przeciągu 1 miesiąca od ustalenia istnienia tej wielkości przedstawia Sejmowi program sanacyjny zmierzajacy do obniżenia deficytu poniżej poziomu 60% PKB.
W terminie 7 dni od tego stanu nie mogą być zawierane przez jednostki sektora finansów publicznych umowy poręczenia i gwrancji.
Obecie w Polsce deficyt wacha się na poziomie ok. 54,92%.
Niezależnie od wskazania źródeł finansowania deficytu ustawa o finansach publicznych i Konstytucja przewidują regulacje majace na celu wyeliminowanie lub ograniczenie deficytu:
Przedłożenie projektu ustawy, który powoduje zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów przy ustaleniu proporcji oszacowania ich skutków
W trakcie uchwalania ustawy budżetowej nie można zwiększyć deficytu budżetowego w stosunku do treści projektu przedłożonego przez Radę Ministrów.
Prawo finansowe
Ćwiczenia IV 01.12.11
Budżet państwa
Brak jest definicji legalnej budżetu państwa, jednakże na podstawie regulacji normatywnej możemy wyróżnić podstawowe ujęcia tego pojęcia i przyjąć, że mają one charakter wieloaspektowy.
Aspekt polityczny - budżet to akt poprzez który władza prawodawcza autoryzuje działania władzy wykonawczej
Ujęcie ekonomiczne - budżet to scentralizowany fundusz środków pieniężnych.
Ujęcie normatywne - budżet jako plan finansowy
Plan finansowy to taki, w którym nakaz powinnego zachowania jest wyrażany w pieniądzu i dotyczy gromadzenia środków pieniężnych administrowania nimi i wydatkowania w przyszłym określonym [przedziale czasowym.
Konstrukcja budżetu opiera się na zasadzie roczności i związaną z nią regułą uprzedniości. Wynika to z Konstytucji wg której Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej Zgodnie z art. 109 ustawy o finansach publicznych rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, co nie zawsze występuje na świecie. W Polsce od 1927 r. do wybuchu wojny okiem kalendarzowym był okres od 1 kwietnia do 30 marca.
Budżet po stronie dochodów jest jedynie prognozą, przewidywaniem, planem analitycznym. Natomiast po stronie wydatków budżet stanowi nieprzekraczalny limit, wiążącą normę postępowania i jest planem o charakterze dyrektywnym.
Ostatecznie więc należy stwierdzić, że budżet państwa jest to plan finansowy, czyli liczbowe zestawienie przewidywanych dochodów i przychodów oraz wydatków i rozchodów państwa uchwalany we właściwej formie (ustawie budżetowej) na okres jednego roku budżetowego w szczególnym trybie o charakterze jednostronnie dyrektywnym (po stronie wydatków).
Budżet państwa a ustawa budżetowa
Ustawa budżetowa na dany rok to z reguły kilkanaście artykułów. Natomiast to, co stanowi relatywną treść budżetu czyli dochody, wydatki oraz przychody i rozchody jest zawarte w załącznikach do ustawy budżetowej, które tworzą integralną część ustawy budżetowej.
Budżet państwa i ustawa budżetowa nie są pojęciami tożsamymi, gdyż ustawa budżetowa stanowi formułę w jakiej budżet państwa jest uchwalany. Budżet państwa to najważniejszy i niezbędny element ustawy budżetowej lecz nie jedyny. Ustawa budżetowa składa się z:
Budżetu państwa
Załączników
Postanowień, których obowiązek umieszczenia w ustawie budżetowej wynika z ustawy o finansach publicznych (art. 122) jak i z ustaw szczególnych np. karta Nauczyciela
Ustawa budżetowa nie może dokonywać zmian w innych ustawach (art. 109 ust. 5)
Charakter ustawy budżetowej determinuje jej treść, co oznacza, że ustawa tak dalece zachowuje cechy innych ustaw, jak długo ni pokrywa się z budżetem państwa.
Treść budżetu państwa
Treść budżetu państwa stanowią dochody, wydatki, rozchody i przychody, ale także deficyt budżetu państwa wraz ze źródłami jego finansowania. Treści budżetu państwa dotyczy zasada szczegółowości, która pozwala na uchwalenie budżetu nie tylko w ogólnych, globalnych kwotach dochodów i wydatków lecz ze wskazaniem źródeł pochodzenia i kierunków rozdysponowania Śródków publicznych. Zasada szczegółowości jest realizowana przez klasyfikację budżetową.
Klasyfikacja budżetowa - to uporządkowany, określony prawem podział materii budżetu na podziałki klasyfikacyjne w oparciu o kryterium podmiotowe lub przedmiotowe. Klasyfikacja budżetowa obowiązuje na wszystkich etapach procedury budżetowej i prowadzi do uporządkowania prac, zaś Minister Finansów w drodze swojego rozporządzenia ustanawia konkretne podziałki klasyfikacyjne przypisując im nazwy i nadając numery z jednolitymi symbolami cyfrowymi zgrupowanymi w systemie dziesiętnym.
Części
Działy
Rozdziały
Paragrafy
Części to największe podziałki klasyfikacyjne występujące jedynie w budżecie państwa i odpowiadają one centralnym i naczelnym organom administracji publicznej oraz poszczególnym działom administracji rządowej. Wyodrębnienie części służy podzieleniu uprawnień i odpowiedzialności w zakresie wykonywania budżetu, gdyż istnieje wielu dysponentów budżetu państwa (dysponenci główni i dysponenci I stopnia). W związku z tym wykonanie budżetu państwa ma charakter zdekoncentrowany.
Natomiast w budżetach samorządowych występuje tylko 1 dysponent główny, którym jest odpowiednio:
W gminie - wójt/burmistrz/prezydent miasta
W powiecie - zarząd powiatu
W województwie - zarząd województwa
Dlatego budżet jednostki samorządu terytorialnego ma charakter skoncentrowany.
Działy są wyodrębniane na podstawe kryterium funkcjonalnego i odnoszą się do podstawowych dziedzin działalności.
W ramach działów wyodrębnia się rozdziały. Mogą one mieć charakter podmiotowy i oznacza się wówczas katalog określonych grup jednostek organizacyjnych wykonujących zadania publiczne (np. szkoły podstawowe, gimnazja) lub mogą mieć charakter przedmiotowy, gdzie określa się kategorie poszczególnych zadań do wykonania 9np. dowóz dzieci do szkół)
Paragrafy są to najmniejsze podziałki, które określają źródła dochodów i przychodów oraz rodzaje wydatków np. podatek rolny, zakup uposażenia.
Odstępstwa od realizacji zasady szczegółowości
Przeniesienie wydatków - polega na tym, że w trakcie wykonywania budżetu organy wykonawcze mogą zmieniać limity wydatków w danej podziałce kwalifikacyjnej z jednoczesnym zmienianiem poziomu wydatków w innej podziałce. Przeniesienie może następować pomiędy rozdziałami i paragrafami, ale tylko w ramach danej części i działu
Brak występowania w ustawie budżetowej paragrafów - nie są one zawarte w ustawie budżetowej ze względu na nadmierną kazuistykę i rozbudowanie. Paragrafy są ujęte w harmonogramie realizacji budżetu państwa
Istnienie rezerw w budżecie państwa 0 wyróznia się:
Rezerwę ogólną
Rezerwy celowe
Korzystanie z rezerw nie polega od razu na ich wydatkowaniu. Korzystanie z nich polega na tym, że podmiot uruchamia te środki przez przeniesienie tych środków do właściwej podziałki i dopiero później następuje jej wydatkowanie.
Prawo finansowe
Ćwiczenia V 15.12.11
Finanse jednostek samorządu terytorialnego
Jednostki samorządu terytorialnego jako podmioty prawa publicznego wykonują określone zadania publiczne (zadania własne, zlecone i powierzone). Wraz z przekazaniem części zadań publicznych do wykonywania zaistniała konieczność podziału zasobów pieniężnych (środków publicznych) pomiędzy państwo i samorząd. W związku z wykonywaniem zadań publicznych przez samorzady pojawiła się potrzeba skonstruowania systemu dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Modelowo system ten może być oparty o 2 zasady:
Zasada rozdzielności źródeł - zakłada określenie i wyodrębnienie dochodów państwa i poszczególnych szczebli jednostek samorządu terytorialnego.
Zasada wspólności źródeł - zgodnie z którą środki publiczne z poszczególnych źródeł są dzielone pomiędzy podmioty prawa publicznego w określonych proporcjach
W praktyce ukształtował się system mieszany uwzględniający elementy obu modeli.
Zasady przyznawania i udziału jednostek samorządu terytorialnego w systemie dochodów publicznych są określone w Konstytucji w art. 167 ust. 1 zgodnie z którym jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych w zakresie odpowiednim do przypadajacym im zadań Ponadto zasady przyznawania jednostkom samorządu terytorialnego środków określa Europejska Karta Samorządu Terytorialnego (Lokalnego). Zgodnie z tą kartą dochody powinny być zróżnicowane i elastyczne.
Klasyfikacja dochodów jednostek samorządu terytorialnego
Dochody publiczne stanowiące wpływy jednostek samorządu terytorialnego można sklasyfikować na:
Dochody własne - odpowiadają one najlepiej istocie samorządu, gdyż ich cechą charakterystyczną jest samodzielność organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego do wydatkowania pochodzących z ich wpływów a więc swobodnego kształtowania polityki społecznej, kulturalnej, ekonomicznej danej jednostki
Dochody wyrównawcze/równoważące - ich zadaniem jest wyrównanie rozmiaru dochodów jednostek do wysokości, która umożliwi im wykonywanie nałożonych na nie zadań publicznych. Szczególnym celem jest ochrona jednostek samorządu terytorialnego słabszych fiskalnie.
Inne źródła
Zgodnie z Konstytucją (art. 167 ist. 3) budżety jednostek samorządu terytorialnego są zasilane przez dochody własne oraz subwencję ogólną i dotacje celowe
Subwencja ogólna - kategoria dochodów równoważących. Ich cechą charakterystyczną jest pozostawienie organów stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego decydowania o kierunku wydatkowania pochodzących stąd środków oraz to, iż zasady przyznawania subwencji są oparte o określone prawem zobiektywizowane kryteria czyli materialnoprawne przesłanki po spełnieniu których jednostce samorządu terytorialnego przysługuje praw podmiotowe do domagania się wypłaty subwencji i stanowiacej jego realizację możliwość wystąpienia z roszczeniem. W związku z brakiem określenia sposobu wykorzystywania środków nie są przewidziane procedury służące dochodzeniu zwrotu w razie wydatkowania środków na cele nieakceptowalne przez państwo. Subwencja ogólna ulega podziałowi na części w ramach poszczególnych szczebli jednostek samorządu terytorialnego.
Dotacje celowe - mogą być udzielane zarówno jednostkom samorządu terytorialnego jak i innym jednostkom sektora finansów publicznych lecz także inny, podmiotom wykonującym zadania publiczne. Cechą dotacji jest przyznanie ich na określony cel oraz związany z tym obowiązek składania przez beneficjenta sprawozdań z wykonywania zadań publicznych i rozliczania kwot dotacji celowych. W przypadku niezrealizowania zadań lub wydatkowania środków na inny cel jednostka jest zobowiązana do zwrotu otrzymanych w ramach dotacji środków.
Udziały jednostek samorządu terytorialnego w podatkach państwowych
|
PIT |
CIT |
Gmina |
39,34% |
6,71% |
Powiat |
10,25% |
1,40% |
Województwo |
1,60% |
14,75% |
Zgodnie z Konstytucją udziały te stanowią dochody własne, lecz brak jest w odniesieniu do tych wpływów możliwości wpływania przez jednostki samorządu terytorialnego na ich wysokość. Takie ich zakwalifikowanie ma służyć zwiąkszeniu rachunkowego wzrostu dochodów własnych co powoduje, że jednostka samorządowa może powoływać się na dofinansowanie z UE.
Budżet jednostki samorządu terytorialnego
Jest to plan finansowy czyli liczbowe zestawienie przewidywanych dochodów i przychodów oraz wydatków i rozchodów danej jednostki samorządu terytorialnego. Uchwalany na rok budżetowy, który pokrywa się z rokiem kalendarzowym w formie uchwały budżetowej o charakterze jednostronnie dyrektywnym.Uchwała budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego w danym roku budżetowym. Uchwała budżetowa składa się z budżetu jednostki samorządu terytorialnego i z załączników. W uchwałach budżetowych nie zawiera się regulacji niezwiązanych z wykonywaniem budżetu. W budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę ogólną w wysokości między 0,1-1% planowanych wydatków.
Rezerwy celowe mogą być tworzone fakultatywnie. Suma rezerw celowych nie może przekroczyć poziomu 5%.
Klasyfikacja wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego
W oparciu o kryterium przedmiotowe:
Wydatki na administrację samorządową (utrzymanie urzędów, inspekcji, straży, wydatki na oświatę)
Wydatki na gospodarkę komunalną (odprowadzanie ścieków, transport itd.)
Wydatki na obsługę długu publicznego
Wydatki na urządzenia socjalne
Kryterium ekonomiczne:
Wydatki bieżące
Wydatki majątkowe
Wydatki na obsługę długu publicznego
Procedura budżetowa budżetu jednostki samorządu terytorialnego
Inicjatywa uchwałodawcza
Terminy
Rola Regionalnej Izby Obrachunkowej i tzw. zastępcze ustalenie budżetowe
Kontrola wykonywania budżetu i skutki nieudzielenia absolutorium
Wieloletnia Prognoza Finansowa Jednostek Samorządu Terytorialnego
Organ stanowiący powinien podjąć uchwałę budżetową przed rozpoczęciem roku budżetowego zaś w szczególnym przypadku nie później niż do 31 stycznia danego roku budżetowego. Do tego czasu podstawą gospodarki finansowej jednostki stanowi projekt przedłożony przez organ zarządzajacy. W przypadku nieuchwalenia uchwały w tym terminie Regionalna Izba Obrachunkowa uchwala budżet dla danej jednostki samorządu terytorialnego lecz jedynie w zakresie obowiązkowych zadań własnych i zadań zleconych tej jednostce. Regionalna Izba Obrachunkowa dokonuje zastępczego ustalenia w terminie do końca lutego.
Prawo finansowe
Ćwiczenia VI 05.01.2012
Kontrola zarządcza
Uprzednio była określana jako kontrola finansowa, jednak obecne pojęcie ma szerszy zasięg. Istotą kontroli zarządczej jest weryfikacja czynności dokonanych przy użyciu środków publicznych w szczególności w ramach struktury sektora finansów publicznych w oparciu o regułę 3E:
Gospodarność
Skuteczność
Efektywność
W modelowym ujęciu kontrola zarządcza składa się z 4 etapów:
Ustalenie stanu postulowanego albo inaczej obowiązującego
Ustalenie stanu rzeczywistego czyli faktycznie zaistniałego w tym zakresie zasad gospodarności, rzetelności i celowości działania wyznaczających funkcje jednostek sektora finansów publicznych.
Porównanie stanu postulowanego ze stanem rzeczywistym (istota kontroli zarządczej) przy czym stan obowiązujący jest wyznacznikiem stanu rzeczywistego
Ustalenie przyczyn stwierdzających ewentualnie nieprawidłowości wraz z umiejscowieniem ich w strukturze organów jednostek sektora finansów publicznych, określenie podmiotów odpowiedzialnych oraz zakresu ich odpowiedzialności.
Pojęcie kontroli zarządczej określa art. 68 ust. 1, który jednocześnie precyzuje kryteria kontroli. Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań wg kryteriów:
Legalności
Efektywności
Oszczędności
Terminowości
Ponadto w art. 68 ust. 2 zostały określone cele szczegółowe kontroli zarządczej np.:
Wiarygodność sprawozdań
Skuteczność i efektywność działania
Ochrona zasobów
Kontrola zarządcza poza elementami stricte kontrolnymi zawiera także elementy kierownicze polegające na wyznaczaniu celów, sprawdzaniu ich realizacji a także korygowaniu uchybień pomiędzy wyznaczeniami a wykonaniem. Ustawa określa podmioty odpowiedzialne za należyte funkcjonowanie kontroli zarządczej w określonych jednostkach:
Minister kierujący danym działem administracji
Wójt, burmistrz, prezydent miasta oraz przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego
Kierownik danej jednostki organizacyjnej
Standardy kontroli i wytyczne
Minister Finansów w formie komunikatu obligatoryjnego określa standardy kontroli zarządczej dla jednostek sektora finansów publicznych zgodnie z międzynarodowymi standardami w tym zakresie. Obecnie obowiązują standardy określone w komunikacie z 16 grudnia 2009r. Ich celem jest w drożenie w sektorze finansów publicznych jednolitego i spójnego modelu kontroli zarządczej zaś same standardy można określić jako uporządkowany zbiór wskazówek, który osoba odpowiedzialna za funkcjonowanie kontroli powinna wykorzystać do oceny przeprowadzanej w danej jednostce. Standardy te ujęte zostały w 5 podstawowych elementach komisji zarządczej.
Środowisko wewnętrzne
Zarządzanie ryzykiem
Informacje i komunikacja
Mechanizmy kontroli
Monitorowanie i ocena
Uprawnienie do wydawania wytycznych przysługuje zarówno ministrowi finansów w odniesieniu do całego sektora finansów publicznych jak i poszczególnym ministrom kierującym danym działem w odniesieniu do tego działu. Są ona również wydawane w formie komunikatów. Wydawanie wytycznych jest fakultatywne.
Audyt wewnętrzny
Słowo audyt pochodzi od łacińskiego audire czyli słuuchać, dowiadywać się. Konieczność wprowadzenia audytu do ustawy wynika z zobowiązań międzynarodowych Polski przyjętych traktatem akcesyjnym i w tym ujęciu audyt ma za zadanie ochronę interesów finansowych UE naruszanych poprzez niezgodne z prawem wykorzystywanie środków pochodzących z jej budżetu.
Zgodnie z ustawą audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika innej jednostki organizacyjnej w realizacji ich celów i zadań przez syntetyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze. Audyt wewnętrzny obejmuje 2 podstawowe kategorie czynności:
Niezależne badanie systemu zarządzania i kontroli w danej jednostce w wyniku której jej kierownik uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności działania
Czynności doradcze stanowiące konsekwencję przeprowadzonego audytu
Podmioty i jednostki w których przeprowadzany jest audyt
Podmioty i jednostki w których audyt jest obligatoryjny
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Ministerstwa
Urzędy wojewódzkie
Izby skarbowe
Izby celne
ZUSKRUS
NFZ
W tych kategoriach podmiotów audyt jest obligatoryjny niezależnie od środków pozostających w ich dyspozycji. Ponadto audyt jest obligatoryjny w podmiotach w któych wielkość dochodów, wydatków, przychodów i kosztów przekracza 40 000 000 zł np. uczelnie wyższe, agencje wykonawcze, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.
Podmioty i jednostki w których audyt jest fakultatywny
Niezależnie od powyższych kryteriów audyt wewnętrzny może być przeprowadzony w jednostkach sektora finansów publicznych w odniesieniu do których kierownicy jednostek podejmą taką decyzję.
Podmiot dokonujący audytu
Audyt wewnętrzny może być przeprowadzany przez audytora wewnętrznego czyli osbę zatrudnioną w danej jednostce lub przez usługodawcę zatrudnionego w jednostce. Przy czym zasada jest taka, że audyt wewnętrzny jest przeprowadzany przez audytora wewnętrznego a jedynie wyjątkowo, w stosunku do tych jednostek, które zatrudniają do 200 osób i dysponują środkami mniejszymi niż 100 mln zł może być przeprowadzony przez podmiot zewnętrzny.
Art. 286 ustawy określa, kto może być audytorem wewnętrznym:
Art. 286.
1. Audytorem wewnętrznym może być osoba, która:
1) ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa, którego obywatelom, na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego, przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych;
3) nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4) posiada wyższe wykształcenie;
5) posiada następujące kwalifikacje do przeprowadzania audytu wewnętrznego:
a) jeden z certyfikatów: Certified Internal Auditor (CIA), Certified Government
Auditing Professional (CGAP), Certified Information Systems
Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA),
Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control Self Assessment
(CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lub
Chartered Financial Analyst (CFA), lub
b) złożyła, w latach 2003-2006, z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora wewnętrznego przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez Ministra Finansów, lub
c) uprawnienia biegłego rewidenta, lub
d) dwuletnią praktykę w zakresie audytu wewnętrznego i legitymuje się dyplomem ukończenia studiów podyplomowych w zakresie audytu wewnętrznego, wydanym przez jednostkę organizacyjną, która w dniu wydania dyplomu była uprawniona, zgodnie z odrębnymi ustawami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych lub prawnych.
Komitet audytu
Minister kierujący działem powołuje dla konkretnego działu komitet audytu. Jego celem jest doradztwo w zakresie zapewnienia efektywnej, skutecznej i adekwatnej kontroli i audytu.
Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych
Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych reguluje ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Dyscyplina finansów publicznych jest pojęciem ustawowym lecz nie jest ustawowo zdefiniowana. Można ją określić jako obowiązek przestrzegania ładu w gospodarce finansowej, zasad legalizmu i gospodarności określonej przez przepisy prawa w toku gospodarowania finansami publicznymi w tym w szczególności realizacji wykonywania budżetu.
Podmioty ponoszące odpowiedzialność
Kierownicy jednostek organizacyjnych wchodzących w skład sektora finansów publicznych a także pracownicy tych jednostek uprawnieni do dookonywania określonych czynności
Podmioty niezaliczone do jednostek sektora finansów publicznych a dysponujące środkami mającymi charakter publiczny np. MPK sp. z o.o. czy PKP S.A., które nie są jednostkamni sektora finansów publicznych, gdyż są spółkami prawa handlowego ale dysponują środkami o charakterze publicznym.
Odpowiedzialność taką ponoszą osoby dysponujące środkami publicznymi czyli takie, które mocą swoich oświadczeń mogą zaciągać zobowiązania. Zasadą odpowiedzialności jest wina umyślna jak i nieumyślna.
Czyny stanowiące naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Czyny stanowiące naruszenie dyscypliny finansów publicznych zostały określone w ustawie (katalog zamknięty) i przykładowo są to
Przeznaczanie dochodów osiąganych przez jednostkę budżetową na wydatki tej jednostki - pozornie nie jest to nic złego, ale trzeba pamiętać, że jednostki budżetowe rozliczają się w formie budżetowania brutto tzn. wszystkie swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu państwa lub odpowiedniego budżetu samorządowego zaś osiągnięte przez siebie dochody odprowadzają na rachunek odpowiedniego budżetu A więc pokrywanie wydatków z osiągniętych dochodów stanowi złamanie zasady budżetowania brutto..
Przeznaczanie dotacji na inny cel
Dokonywanie wydatków środków publicznych bez upoważnienia
Niewykonanie zobowiązania przez jednostkę sektora finansów publicznych, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat
Zaniechanie audytu wewnętrznego w podmiotach co do których istnieje taki obowiązek
Kary
Upomnienie
Nagana
Kara pieniężna w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej
Zakaz wykonywania funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi od roku do 5 lat
Organy orzekające
W I instancji - komisje orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych
W II instancji - Główna Komisja Orzekająca w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych orzekajace przy Ministrze Finansów
Od rozstrzygnięcia komisji II instnacji kończącego postępowanie przysługuje skarga do sądu administracyjnego zaś komisja wymierzają kary wg swojego uznania w granicach przewidzianych ustawą biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące sprawy, stopień winy oraz skutki i stopień szkodliwości czynu dla ładu finansowego.
Prawo finansowe
Ćwiczenia VII 21.02.2012
Prawo bankowe
Prawo bankowe nie stanowi odrębnej gałęzi prawa. Jest to zespół norm prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania systemu bankowego oraz prowadzenia przez banki działalności bankowej. Prawo bankowe dzieli się na:
Publiczne prawo bankowe - dotyczy tworzenia i organizacji banków, ich likwidacji, nadzrou wykonywanego przez państwo nad bankami oraz pozycji centralnej banku państwa.
Prywatne prawo bankowe - dotyczy czynności wykonywanych przez banki czyli czynności bankowych.
Klasyfikacja banków
Banki w oparciu o kryterium ekonomiczne dzielą się na:
Bank centralny
Banki operacyjne/komercyjne
Narodowy Bank Polski jako bank centralny
Zgodnie z Konstytucją NBP jest centralnym bankiem państwa, którego pozycja, funkcje i organizacja są określone w Konstytucji, ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o NBP i jest to bank o odmiennym usytuowaniu w systemie bankowym od innych banków.
NBP przysługuje wyłączne prawo emisji środków pienieżnych oraz ustalenia i zrealizowania polityki pienieżnej. Zgodnie z ustawą NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza, a jego celem jest utrzymywanie stałego poziomu cen i wspieranie polityki gospodarczej Rady Ministrów.
Funkcje NBP
Funkcja emisyjna - wyłączność na emisję środka pieniężnego. W ramach tej wyłącznosci bank m.in. podejmuje decyzję o wprowadzeniu ale też i o wycofaniu środków pienieżnych w odpowiedniej ilosci i w odpowiednich nominałach itd.
Funkcja banku banków - polega na oddziaływaniu na banki w zakresie realizacji polityki pieniężnej przyjętej przez NBP oraz ma zapewnić prawidłowe funkcjonowanie banków przez kontrolę jego płynności. Służą temu instrumenty polityki pieniężnej.
Funkcja banku państwa - NBP wspiera Radę Ministrów w prowadzeniu polityki gospodarczej i informuje o założeniach i realizacji prowadzonej polityki pienieżnej. NBP prowadzi rachunki na rzecz jednostek publicznych. Obsługę rachunków budżetowych budżetu państwa mogą dokonywać jedynie NBP i Bank Gospodarstwa Krajowego.
Organizacja NBP
Organami NBP są:
Prezes NBP - wybierany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6-letnią kadencję. Obecnym Prezesem NBP jest Marek Belka.
Rada Polityki Pieniężnej - składa się z prezesa i 9 osób wyróżniajacych się wiedzą z zakresu finansów, powoływanych w równych częściach przez Sejm, Senat i Prezydenta RP na 6-letnią kadencję. Członkami Rady są m.in. Zyta Gilowska, Jerzy Hausner, Elżbieta Chojna-Duch. Do kompetencji Rady należą:
Uchwalanie założeń polityki pieniężnej
Ustalanie wysokości stóp kredytów refinansowych
Okreslanie wysokości stopy rezerw obowiązkowych banków
Zarząd NBP - w jego skład wchodzi Prezes NBP oraz od 4 do 6 członków powoływanych przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa NBP na 6-letnią kdencję. Zarząd pełni rolę wykonawczą w stosunku do funkcji realizowanych przez Radę Polityki Pienieżnej.
Instrumenty polityki pieniężnej
Wiążą się one z funkcją banku banków NBP. Instrumenty te można podzielić w oparciu o 2 kryteria: kryterium funkcjonalne lub sytuacje, w których są wykorzystywane.
W oparciu o kryterium funkcjonalne wyróżnia się:
Instumenty ekonomiczne
Kredyty refinansowe - są to kredyty udzielane w celu uzupełnienia środków, którymi dysponują banki. Kredyty refinansowe mogą pomóc bankom utrzymać płynność i mogą nie doprowadzić do upadłości banków.
Operacje otwartego rynku - skup i sprzedaż przez NBP papierów wartościowych na rynku bankowym
Instrumenty o charakterze administracyjnym
Rezerwy obowiązkowe - jest to część środków gromadzonych przez banki na prowadzonych przez nie rachunkach lub pochodzące z innych źródeł a podlegajacych co do zasady zwrotowi na rzecz klienta środków. Maksymalna wysokość śtych rezerw jest określona w ustawie o NBP natomiast Rada Polityki Pienieżnej określa każdorazowo wysokosć rezerw dla poszczególnych banków.
Powyższe 3 instrumenty polityki pienieżnej są zaliczane do instrumentów zwyczajnych tzn. ich stosowanie nie oznacza wystąpienia nieprawidłowości w polityce pienieżnej a wręcz przeciwnie.
Pozostałe 2 instrumenty o charakterze administracyjnym są nadzwyczajnymi instrumentami polityki pieniężnej - są one stosowane w przypadku gdy inne instrumenty polityki pienieżnej nie okarzą się wystarczające lub istnieje zagrożenie realizacji polityki pienieżnej.
Limity kredytowe - to ograniczenia wielkości środków, które poszczególne banki mogą oddawać do dyspozycji swoim klientom w formie kredytów i pożyczek
Utrzymanie nieoprocentowanych depozytów - depozyty mają charakter obowiązkowy i dotyczą zagranicznych środków płatniczych pozostajacych w dyspozycji banków oraz przedsiębiorców
Skąd biorą się pieniądze?
Prawo do kreowania pieniądza posiadają banki, jednak nie bez ograniczeń. Limity narzucane są przez władze monetarne, które przy pomocy narzędzi kontrolują wzrost podaży pieniądza. W systemie bankowym istnieje mechanizm zwany mnożnikiem kreacji pieniądza. Wzór na mnożnik kreacji pieniadza to M=D/r gdzie:
D - kwota depozytów
r - stopa rezerwy obowiązkowej okreslana przez bank centralny
Obecnie wysokosć stopy rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5%. Oznacza to, iż przy kwocie depozytu 1000 zł wg tego wzoru banki mogą stworzyć 1000/0,035 = 28 571 zł. Banki tworzą pieniądz bezgotówkowy poprzez udzielanie kredytów. Obrazować to można na przykładzie:
1. Osoba A posiada 1000 zł i decyduje się je ulokować w banku. Bank ma obowiazeć przekazać z 1000 zł depozytu 3,5% do banku centralnego. Pozostałą kwotę czyli 965 zł bank może przeznaczyć na kredyt kolejnej osobie.
2. Osoba B zaciąga kredyt w banku na kwotę 965 zł, aby kupić rower od osoby C. Bank udzielając kredytu wykreował tym samym 965 zł
3. Osoba C, która sprzedała rower osobie B, decyduje się zdeponować 965 zł w banku.Bank zobowiązany jest z 965 zł depozytu przekazać 3,5% na rzecz banku centralnego na rezerwę obowiazkową. W skutek czego bank dysponuje kwotą 931 zł na udzielenie kolejnego kredytu innej osobie.
Sytuacja powtarza się:
4. Osoba D zaciąga w banku kredyt na kwotę 931 zł, gdyz tytle mu brakuje do zakupienia od osoby E telewizora. Bank udzielając poraz kolejny kredytu wykreował 931 zł
5. Osoba E, która sprzedała telewizot osobie D, decyduje się ulokować 931 zł w banku. Bank zobowiazan jest przekazać z 931 zł depozytu przekazać 3,5% do banku centralnego na rachunek rezerw obowiązkowych. W skutek czego bank dysponuje kwotą 898 zł na udzielenie kolejnego kredytu.
Do tego momentu bank wykreował 965 zł + 931 zł = 1896 zł
Powstarzając ten schemat aż do wyczerpania wkładu początkowego tzn. 1000 zł bank wykreuje łącznie 28 571 zł
W taki sposób banki kreują pieniądze. Od kreacji pieniądza należy odróżnić tworzenie banknotów i monet. Produkcją banknotów i monet zajmują się uprawnione organizacje, którym banki zlecają drukowanie pieniędzy. W Polsce najwazniejszym producentem jest Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A.
Banki komercyjne
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, zawiera definicję legalną banku. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń czy koncesji uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Formamy prawne w jakich mogą funkcjonować banki komercyjne to:
Banki państwowe - obecnie jedynym bankiem państwowym jest Bank Gospodarstwa Krajowego
Spółki akcyjne
Banki spółdzielcze
Nie wymieniony jest NBP, gdyż m.in. pełni inne funkcje i jest ulokowany w systemie bankowym obok banków komercyjnych.
Podstawowe warunki utworzenia banku
W związku z tym, że działalność banku opiera się przede wszystkim na środkach powierzonym im przez klientów musi on zapewnić bezpieczeństwo tych środków oraz fachową obsługę klientów. Gwarancją bezpieczeństwa tych środków jest posiadanie przez bank odpowiednich kapitałów własnych oraz fachowość kadry zarządzającej. Z tego względu podstawową zasadą obowiązującą przy tworzeniu banku jest zasada licencjonowania działalności bankowej (dotyczy to także utworzenia w kraju oddziału przedstawicielstwa banku zagranicznego). Ustawa Prawo bankowe reguluje postępowanie związane z tworzeniem banków w ten sposób, że określa pewne reguły wspólne da wszystkich rodzajów banków z wyjątkiem banków państwowych oraz przepisy szczególne odnoszące się do poszczególnych organów.
Tryb postępowania związany z tworzeniem banków oprócz banków państwowych obejmuje 2 etapy:
Uzyskanie przez założycieli zezwolenia na utworzenie banku
Uzyskanie zezwolenia na podjęcie działalności operacyjnej
Zgodnie z ustawą utworzenie banku może nastąpić jeżeli zostało zapewnione wyposażenie banku w odpowiednie fundusze własne a założyciele i osoby mające objąć w banku funkcje kierownicze spełniają określone wymagania. Wielkość funduszy własnych banku powinna być dostosowana do rodzaju przewidywalnych czynności bankowych i rozmiarów zamierzonej działalności. Kapitał założycielski banku nie może pochodzić z pożyczki, kredytu lub ze źródeł nieudokumentowanych. Dopuszczalna jest możliwość wniesienia tego kapitału w formie wkładów niepieniężnych, nie może jednak przekraczać 15% wartości kapitały założycielskiego. Minimalny kapitał założycielski odpowiada równowartości:
5 000 000 euro dla banków w formie spółki akcyjnej
1 000 000 euro dla banków spółdzielczych.
Co do założycieli to ustawa przewiduje odpowiednią ich ilosć i określa jakie muszą spełnić wymagania. Bank utworzyć może minimum:
3 osoby fizyczne lub prawne w przypadku banku w formie spółki akcyjnej
10 osób fizycznych w przypadku banku spółdzielczego
Założyciele i osoby zajmujące stanowiska kierownicze powinny dawać rękojmie prowadzenia działalności w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów przy czym co najmniej dwie osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem oraz udowodnioną znajomość języka polskiego.
Założyciele banku występując z wnioskiem o wydanie zezwolenia na jego utworzenie jednocześnie powinni przedstawić plan działalności banku na okres 3 lat. Ma z niego wynikać że bank będzie w tym okresie w stanie utrzymywać płynność płatniczą i będzie mógł terminowo realizować wszystkie zobowiązania. Ponadto bank powinien być wyposażony w pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej.
Zezwolenie utworzenia banku wydaje komisja nadzoru finansowego. Ma ono charakter decyzji administracyjnej. W zezwoleniu określa się nazwę i siedzibę banku, krąg jego założycieli i wielkości ich udziału we wnoszonym kapitale założycielskim, wysokość tego kapitału, czynności bankowe, które może wykonywać bank. Zezwolenie stanowi jednocześnie zatwierdzenie statutu dlatego każda jego zmiana również wymaga zezwolenia.
Po otrzymaniu zezwolenia na utworzenie banku może nastąpić jego zorganizowanie i rejestracja jako osoba prawna. Następnie zarząd banku powinien zwrócić się we właściwym terminie do komisji nadzoru finansowego o zezwolenie na podjęcie działalności operacyjnej. Niepodjęcie przez bank działalności operacyjnej w ciągu roku od uzyskania zezwolenia na jego utworzenie skutkuje utratą mocy prawnej tego zezwolenia. Obowiązek uzyskania zezwolenia na działalność operacyjną wiąże się z koniecznością sprawdzenia praktycznego przygotowania banku do dokonywania czynności bankowych - czy bank jest odpowiednio organizacyjnie przygotowany, czy w całości zgromadził kapitał założycielski, czy dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych.
Funkcje banku komercyjnego
Funkcja oszczędnościowa - skupianie wolnych środków pieniężnych
Funkcja kredytowa - zaspokajanie zapotrzebowania na środki pieniężne
Funkcja rozliczeniowa - przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych. Rozliczenia ta mogą być przelewowe, inkasowe bądź szczególne
Zakres działalności banków
Ustawa nie zawiera definicji działalności bankowej. Możemy ją jednak określić jako szczególnego rodzaju działalność gospodarczą, która polega na dokonywaniu, z założenia zwrotnych czynności określanych mianem czynności bankowych.
Czynności wykonywane przez bank można sklasyfikować na:
Czynności bankowe
Czynności bankowe sensu stricto/obiektywne/podstawowe - są to czynności, które mogą być wykonywane wyłącznie przez banki np.
Udzielanie kredytów
Udzielanie gwarancji bankowych
Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunku dla tych wkładów
Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
Czynności bankowe sensu largo/subiektywne/pozostałe - są to czynności, które mogą być dokonywane także przez inne podmioty, lecz jeżeli są wykonywane przez banki stają się czynnościami bankowymi np.:
Udzielanie pożyczek pieniężnych
Udzielanie poręczeń
Wydawanie kart płatniczych
Operacje wekslowe i czekowe
Inne czynności, które mogą być wykonywane przez banki - są to czynności, które nie są czynnościami bankowymi np. nabywanie i zbywanie nieruchomości, obrót papierami wartościowymi, porady prawne
Nadzór bankowy
Nadzór bankowy ma możliwość władczego wkraczania przez odpowiedni organ państwowy w działalnosć instytucji wykonujących czynności bankowe. Celem tego nadzoru jest zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych powierzonym tym instytucjom poprzez badanie przestrzegania przez banki prawnie określonych reguł właściwego zarządzania ryzykiem bankowym. Nadzór bankowy jest regulowany w ustawie o nadzorze nad ryzykiem finansowym oraz w ustawie Prawo bankowe. Organem sprawującym nadzór jest Komisja Nadzoru Finansowego. Rozstrzygnięcia podejmowane przez Komisję Nadzoru Finansowego zapadają w formie decyzji administracyjnej i przysługuje od nich skarga do sądu administracyjnego.
Cele ogólne nadzoru finansowego
Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego
Ochrona interesów finansowych uczestników poszczególnych segmentów rynku finansowego przez realizację określonych celów szczegółowych wskazanych w ustawie Prawo bankowe
Cele szczegółowe nadzoru finansowego wynikające z prawa bankowego
Zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych
Zapewnienie zgodności działań banków z ustawą, ich statutem oraz zezwoleniem na prowadzenie przez nie działalności
Funkcje realizowane przez KNF
Funkcja licencyjna - wydawanie zezwoleń na utworzenie banków i prowadzenie przez nich działalności
Funkcja regulacyjna - wiąże się z istnieniem odpowiednich norm finansowych, które muszą być przestrzegane przez banki w toku prowadzenia przez nie działalności. Są to normy, które będą wpływały na ryzyko prowadzenia działalnosci przez banki np. współczynnik Cook'a
Funkcja kontrolna - polega na dokonaniu oceny kondycji finansowej, płynności płatniczej, wyników finansowych oraz przestrzegania przez banki regulacji ostrożnościowych wskazanych w funkcji regulacyjnej nadzoru
Funkcja dyscyplinująca - KNF wydaje sankcje majace prowadzić do odpowiednich działań np. kara pienieżna, cofnięcie licencji, ustanowienie zarządu komisarycznego
Gwarantowanie depozytów
Uregulowane w ustawie o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Bankowy Fundusz Gwarancyjny jest to osoba prawna z siedzibą w Warszawie powołana do życia w drodze ustawy i która zarządza systemem gromadzenia depozytów. Jego celem jest działanie na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków. Podstawowym zadaniem BFG jest zwrot środków do wysokości określonej w ustawie w razie spełnienia wymogów gwarancji wobec banku będącego uczestnikiem systemu gwarancji. Warunkiem gwarancji jest:
zaprzestanie prowadzenia działalności przez bank
ustanowienie zarządu komisarycznego
Złożenie do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości
Po spełnieniu tych warunków następuje wypłata przez BFG środków na rzecz klientów banku do wysokości równowartości 100 000 euro. W przypadku, gdy klient posada kilka rachunków bankowych chodzi o łączną sumę zgromadzonych na rachunkach kwot nie przekraczjącą 100 000 euro. Jednakże w razie współwłasnosci rachunku maksymalna kwota 100 000 euro odnosi się oddzielnie do każdego współwłaściciela. Równowartosć euro jest ustalana wg kursu NBP z dnia spełnienia warunków gwarancji.
Banki dokonują obligatoryjnych wpłat rocznych do BFG.
Prawo finansowe
Ćwiczenia VIII 06.03.2012
Prawo podatkowe
Prawo podatkowe to dziedzina prawa finansowego zaliczana do prawa daninowego. Prawo podatkowe można podzielić na 2 części:
Ogólną - uregulowaną w ustawie z dnia 29 sirpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa
Szczególną - dotyczącą poszczególnych podatków obowiązujących w polskim systemie podatkowym
Pojęcie podatku
Ordynacj podatkowa to pierwszy akt próbujący zdefiniować podatek. Wg definicji legalnej podatek publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustaw podatkowych.
Podatek wg doktryny - świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, przymusowym i jednostronnie przez podmiot prawa publicznego ustanowiony.
Elementy stałe podatku
Elementy zawarte w definicji podatku są to tzw. elementy stałe, które określają podatek jako kategorię dochodu publicznego i muszą one wszystkie jednocześnie wystąpić aby dane świadczenie było podatkiem. Jeśli np. zamienimy element nieodpłatny na element odpłatny zachowując pozostałe elementy to wówczas dana danina nie będzie podatkiem tylko opłatą co oznacza, że będzie do niej stosowany odrębny reżim prawny. Element nieodpłatny to zasadnicza cecha podatku, a także element ten określa najbardziej fiskalny element budżetu. Podatki stoanowią bowiem 90% dochodów budżetu państwa.
Forma pieniężna - podatkiem przy zachowaniu innych elementów stałych jest wyłącznie świadczenie pieniężne. Jakiekolwiek inne tj. niepieniężne świadczenie, choćby posiadało inne elementy stałe podatku nie jest w sensie normatywnym podatkiem
Charakter ogólny - podatek opiera się na ogólnych zasadach prawnych. Ujęty jest w normach ogólnych i abstrakcyjnych zawartych w ustawach i rozporządzeniach. Podatek jest daniną o charakterze ogólnym, gdyż nakładany jest na pewne kategorie, grupy podatników. Nie jest to świadczenie indywidualne, ograniczone do konkretnego stanu faktycznego czy konkretnej osoby. Konkretny podatnik płaci konkretny podatek dlatego, że spełnia pewne określone ogólne dla pewnej grupy obciażonej podatkiem przesłanki.
Dochód państwa lub jednostek samorządu terytorialnego o charakterze zasadniczym - podatek jest pobierany przede wszystkim w celu fiskalnym, w celu zapewnienia państwu i innym podmiotom prawa publicznego wpływów pieniężnych niezbędnych do realizacji ich zadań.
Świadczenie o charakterze bezzwrotnym - podatek to definitywny dochód państwa. Dochody definitywne nie pociągaja za sobą obowiązku zwrotu do źródła, z którego państwo je osiąga.
Świadczenie nieodpłatne - nieodpłatność oznacza, że podmiot indywidualny nie ma roszczeń do realizacji przez państwo wzajemnego świadczenia na rzecz tego podmiotu. Potrząc jednak na podatek pod kątem ogółu to ogół czyli nieskonkretyzowana jednostka otrzymuje świadczenie od państwa z racji zapłaty podatków.
Świadczenie przymusowe - jeśli należność podatkowa nie zostanie dobrowolnie zapłacona to wykorzystuje się postępowanie egzekucyjne
Elementy zmienne/techniczne/struktury podatku
Są to takie elementy, które także występują w każdym podatku, jednak w każdym podatku elementy te są inne i dlatego są różne podatki.
Podmiot podatku
Podmioty podatkowe można podzielić na
Podmiot czynny - tak, który ustanawia i pobiera podatek dla siebie np. Skarb Państwa, Gmina, Powiat czy Województwo przy czym powiat i województwo to potencjalne podmioty podatkowe. Obecnie bowiem istnieją tylko podatki państwowe i gminne. Natomiast powiaty i województwa wymienia się jako podmioty czynne, bowiem z jednej strony jednostkom samorządu terytorialnego przysługują udziały w podatkach państwowych a także ustawodawca może ewentualnie w przyszłości wprowadzić podatek powiatowy czy wojewódzki. Podmiotem czynnym nie jest urząd skarbowy, gdyż jest to organ reprezentujący państwo, który nie pobiera podatku dla siebie i a także nie może zadecydować o wprowadzeniu podatku. Dobrowolność wprowadzenia podatku ogranicza art. 217 Konstytucji:
Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
Jednakże skoro tylko w drodze ustawy można wprowadzić podatek to jak gminy mogą same się opodatkować skoro mogą wydawać tylko akty prawa miejscowego? Dzieje się tak ponieważ przepisy ustawy określają możliwe granice wymiaru stawki, przedmiotu podatku itd. w jakich gmina może zmieścić się ustalając podatek. Gmina może więc sama wprowadzić podatek ale w dopuszczalnych przez ustawę granicach. Dlatego gmina jest podmiotem czynnym.
Podmiot bierny (Podatnik) - wg ordynacji podatkowej jest to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Pojęcie podatnika nie jest pojęciem jednorodnym i występuje w 2 postaciach:
Podatnik formalny - osoba, która jest zobowiązana do rozliczenia się z tytułu podatku i wobec której jest wydawana lub może być wydana decyzja podatkowa.
Podatnik rzeczywisty - z majątku tej osoby jest uiszczany podatek. To jego obciąża ekonomiczny ciężar podatku.
Częstokroć osoba podatnika formalnego i rzeczywistego zbiega się w jednym podmiocie i wówczas mówimy o tożsamości. Może jednak dojść do zjawiska rozszczepienia. Jest to sytuacja, w której innem podmiot jest podatnikiem formalnym a inny podmiot jest podatnikiem rzeczywistym. Rozszczepienie to stan obiektywny tzn. nie jest ważne dlaczego tak się dzieje. Rozszczepienie występuje w 2 postaciach:
W podatkach pośrednich - podatek akcyzowy, podatek od towarów i usług. W tym przypadku rozszczepienie jest zjawiskiem zaplanowanym i wynika z regulacji normatywnych, z konstrukcji podatku zawartej w ustawie.
Przerzucalność - jest to zjawisko żywiołowe, niezaplanowane spontaniczne zachodzące z inicjatywy podatnika formalnego i może mieć postać przerzucalności:
W przód - przerzucanie ciężaru podatku na kupującego towar lub usługę poprzez podwyższenie ceny
W tył - przerzucanie ciężaru podatku na dostawcę surowca
Przykład:
Przedsiebiorca prowadzący piekarnię znajduje się w sytuacji, gdy np. podatek od nieruchomości ulega podwyzszeniu w zwiazku z czym musi zapłacic większy podatek. W takiej sytuacji przedsiębiorca może w celu zmniejszenia ciężaru podatku zwiększyc cenę chleba (przerzucalność w przód) albo też może umówić się z młynem na tańszą taryfę za mąkę czy też może zmniejszyć płace pracownikom pikarni (przerzucalność w tył).
Przerzucalnosć to zjawisko niezaplanowane, dlatego występują 2 rodzaje barier, majace przeciwdziałać nadmiernenej przerzucalności:
Bariery prawne - np. nie można obniżyć wynagrodzenia pracownika poniżej minimalnego wynagrodzenia określonego przez prawo lub nie można sprzedawać towarów po cenie wyższej niż ustalona czy kupować surowców po cenie niższej niż ustalona
Bariery ekonomiczne - sprowadzające się do relacji popyt - podaż i do sytuacji na rynku
Przerzucalność dotyczy tylko podatków bezposrednich tzn. z których wynika założenie tożsamości.
Oprócz podmiotu czynnego i biernego występują także płatnik i inkasent.
Płatnik - pośrednik między podatnikiem czynnym i biernym do którego obowiązków należy obliczanie, pobieranie i wpłacanie podatku we właściwym terminie do organu podatkowego np. pracodawca, ZUS,. Bank, notariusz
Inkasent - jest także pośrednikiem, do którego obowiązków należy pobieranie podatku i wpłacanie pobranego podatku we właściwym terminie do organu podatkowego. Przykładowo sołtys, który dostaje dane o wymiarze podatku od organu podatkowego. Na tej podstawie sołtys pobiera podatek.
Przedmiot opodatkowania
Jest to rzecz lub zjawisko podlegające opodatkowaniu.
Podstawa opodatkowania
Jest to konkretyzacja przedmiotu opodatkowania w jednostkach naturalnych lub co do wartości.
Skale i stawki podatkowe
Stawka podatkowa - relacja pomiędzy wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania.
Rodzaje stawek podatkowych - obecnie istnieją wyłacznie 2 rodzaje stawek, ale wyróznia się ich więcej:
Kwotowa np. w podatku od nieruchomości, podatku rolnym, podatku leśnym
Procentowa np. PIT, CIT, VAT, podatek akcyzowy, podatek tonażowy
Ułamkowa np. w okresie powojennym taka stawka była stosowana w podatku dochodowym od spółdzielczości, gdzie podatek stanowił 1/3 zysku bilansowego spółdzielni
Wielokrotnościowa występuje wyjątkowo i polega na tym, że podatek jest wielokrotnością podstawy opodatkowania czyli jest nawet wielokrotnie większy od podstawy np. do końca marca 1994 roku taką stawkę stosowano w podatku od przyrostu wynagrodzeń (tzw. popiwków). Podatek ten był pobierany wówczas, gdy podmiot państwowy wypłacał pracownikom wynagrodzenie w kwocie wyższej niż dopuszczalne maksimum. Stawka mogła wówczas wynosić nawet 500%.
Skala podatkowa - uporządkowany zbiór stawek występujących w danym podatku.
Rodzaje skali podatkowych:
Proporcjonalna (liniowa) - stawka podatku jest stała i niezmienna bez względu na zmianę wysokości podstawy opodatkowania a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany podstawy opoadtkowania. Skala ta występuje we wszystkich polskich podatkach bądź jako skala zasadnicza bądź jako alternatywa obok innych skal np. PIT, CIT, VAT, podatek od nieruchomości
Skale nieporporcjonalne - skale gdzie wraz ze zmianą podstawy opodatkowania stawka podatku także się zmienia. Wyróżnia się 3 rodzaje skali nieproporcjonalnej:
Degresywna - im mniejsza podstawa opodatkowania tym mniejsza stawka podatkowa
Regresywna - im większa podstawa opodatkowania tym mniejsza stawka podatkowa.
Progresywna - im większa podstawa opodatkowania tym większa stawka podatkowa
Progresja globalna (skokowa) - do całej podstawy opodatkowania stosujemy jedną wynikającą ze skali stawkę lecz wzrastającą wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania
Progresjja szczeblowana (ciągła) - polega na tym, że podstawę opodatkowania dzieli się na szczeble i do każdego z nich stosujemy inną wynikającą ze stawki skalę
Podatek płatny jednorazowo - płacony w całości
Płatność podatku w częściach. Część może mieć postać:
Zaliczki - są płacone na poczet podatku, którego wysokość nie jest jeszcze znana np. w podatku dochodowego od osób fizycznych
Raty - znaną już wielkosć podatku dzieli się na części (raty) np. podatek rolny, podatek leśny, podatek od nieruchomości
Ex lege - z mocy prawa, w związku z zaistnieniem zdarzenia, z którym ustawa podatkowa łączy konsekwencje w postaci powstania zobowiązania np. w podatku od towarów i usług, podatku dochodowego od osób fizycznych, akcyzie, podatku dochodowym od osób prawnych, podatku tonażowym. W przypadku niezapłacenia podatku lub zapłacenia go w wysokości niższej niż należna, organ podatkowy wszczyna postępowanie, efektem którego jest wydanie decyzji o charakterze deklaratoryjnym określajacej, stwierdzającej jedynie istnienie podatku i jego wysokości.
Wydanie i doręczenie decyzji podatkowej - ma ona charakter konstytutywny np. w podatku rolnym, leśnym czy od nieruchomości ale tylko w odniesieniu do osób fizycznych.
Sposoby efektywne - sposoby w wyniku których zobowiązanie wygasa z jednoczesnym zaspokojeniem wierzyciela podatkowego
Zapłata podatku
Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących zobowiązań podatkowych.
Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta
Kompensata (potrącenie)
Przeniesienie własności rzeczy i praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego w zamian za zaległości podatkowe a nie podatki
Przejęcie własności w drodze postępowania egzekucyjnego
Sposoby nieefektywne - sposoby w wyniku, których zobowiązanie wygasa, ale wierzyciel podatkowy nie zostaje zaspokojony
Zaniechanie poboru podatku
Umorzenie zaległości podatkowej
Przedawnienie zobowiązania podatkowego (Przedawnienie poboru podatku)
Zwolnienie z obowiązku zapłacenia podatku w następstwie zastosowania przez podatnika interpretacji podatkowej
Wierzytelność jest wzajemna - mamy wtedy do czynienia z dłużnikiem i wierzycielem przy czym istnieją jednocześnie dwa zobowiązania (podatkowe i cywilnoprawne). Podatnik płaci podatek, a gmina czy Skarb Państwa w zamian zobowiązuje się do wypłacenia określonej należności na rzecz podatnika z tytułów określonych w ustawie.
Wierzytelność jest wymagalna - upłynął już termin zapłaty wierzytelności albo upływa w momencie złożenia przez podatnika wniosku o dokonanie kompensaty
Wierzytelność jest bezsporna - nie może istnieć spór co do faktu istnienia tej wierzytelności i jej wysokości
Wierzytelność jest bezpośrednia - ma ona przysługiwać wyłącznie podatnikowi ale nie np. jego małżonkowi
Podatek jest świadczeniem pieniężnym a przeniesienie praw majątkowych powoduje, że zobowiązanie podatkowe wygasa nie w skutek dokonania przeniesienia środków pieniężnych ale w skutek przeniesienia rzeczy
Dokonanie tej formy jest możliwe po upływie terminu płatności podatków
Przeniesienie własności następuje w trybie zawarcia umowy (charakter cywilnoprawny). Z inicjatywą zawarcia takiej umowy występuje zawsze dłużnik (podatnik). Ordynacja podatkowa przewiduje dla tej umowy formę pisemną. Zobowiązanie podatkowe wygasa w momencie zawarcia umowy a nie z chwilą jej wykonania. Umowa zawierana jest:
Za zgodą właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub celnego między starostą wykonującym zadania z zakresu administracji rządowej a podatnikiem - podatki państwowe
Między podatnikiem a wójtem/burmistrzem/prezydentem miasta, starostą, marszałkiem województwa.
Interpretacje indywidualne - wydawane na wniosek podatnika w jego konkretnej sprawie. Wydaje je Minister Finansów albo organ podatkowy. Adresat jest zindywidualizowany. Ordynacja wprowadza obowiązek niezwłocznego zamieszczenia interpretacji w Biuletynie Informacji Publicznej.
Interpretacje ogólne - mające na celu zapewnienie jednolitego stosowania prawa podatkowego. Interpretacji tych dokonuje Minister Finansów z urzędu w formie aktu kierownictwa wewnętrznego. Publikowane one są w BIPie i Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Finansów. Cechą jest ich nieodpłatność.
Zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane z powodu zastosowania się do interpretacji
Skutki podatkowe miały miejsce po opublikowaniu interpretacji
Podmioty objęte nieograniczonym obowiązkiem podatkowym - wg ustawy są to osoby, które mają miejsce zamieszkania na terytorium RP,. Dla potrzeby ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych miejsce zamieszkania osoby fizycznej jest uzależnione od 2 alternatywnych czynników
Ośrodek interesów życiowych - czyli posiadanie na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub
Przebywanie na terytorium RP dłużej niż 183 w roku podatkowym
Mieszkaniec opolszczyzny wyjeżdża do Niemiec do pracy zostawiając żonę, dzieci i psa - jest to podmiot objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym gdyż centrum jego interesów znajduje się w Polsce
Absolwentka tuż po studiach wyjechała do Londynu, gdzie mieszka i pracuje. W Polsce była 2 razy: na weselu znajomych i na pokazaniu folkloru - jest to podmiot objęty ograniczonym obowiązkiem podatkowym
Podmioty objęte ograniczonym obowiązkiem podatkowym - są to osoby, które nie mają miejsca zamieszkania w Polsce. Płacą one podatek jedynie od dochodów osiągniętych w kraju (zasada źródła).
Pozostają w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy
Łączy ich ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej
Żaden z małżonków nie korzysta z uproszczonej formy opodatkowania
Przychody osiągnięte przsez małżonków na terytorium RP stanowią co najmniej 75% łącznej kwoty ich przychodów
Złożą wspólny wniosek o łączne opodatkowanie, choć wystarczające jest aby wniosek był wyrażony przez jednego z małżonków (od 1 stycznia 2011)
Umowa o pracę i umowy z nią zrównane
Działalność wykonywana osobiście (np. umowa o dzieło, umowa zlecenie)
Pozarolnicza działalnosć gospodarcza
Działy specjalne produkcji rolnej
Najem, dzierżawy i inne umowy o podobnym charakterze
Kapitały pieniężne i prawa majątkowe
Odpłatne zbycie rzeczy ruchomych i nieruchomych
Inne źródła
Odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych
Nagrody
Dywidenda i inne udziały w zyskach osób prawnych
Metoda kosztów rzeczywistych - polega ona na określeniu rzeczywiście poniesionych kosztów lecz może być ona zastosowana jedynie przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą i zobowiązane do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz ksiąg podatkowych.
Metoda kosztów ryczałtowych (procentowych) - w klasycznym modelowym ujęciu metoda ta polega na traktowaniu pewnej części przychodu jako kosztów jego uzyskania np.:
w razie umowy o dzieło lub umowy zlecenie, koszty stanowią 20% przychodów z tego źródła,
przy przychodzie z praw autorskich i praw pokrewnych koszty jego uzyskania stanowią 50% przychodu.
Ilość stosunków pracy
Miejsce wykonywania pracy w stosunku do miejsca w którym podatnik mieszka
Jedna umowa o pracę w tej samej miescowości, w której podatnik mieszka - roczne koszty wynosza 1335 zł (111,25 zł miesięcznie)
Więcej umów o pracę w tej samej miescowości, w której podatnik mieszka
Jedna umowa o pracę w miescowości innej niż ta w której podatnik mieszka
Więcej umów o pracę w miescowości innej niż ta w której podatnik mieszka
Metoda kosztów szacunkowych - polega na ustalaniu kosztów w oderwaniu od ich faktycznej wysokości, które nie są ustalone. Metoda ta jest stosowana w:
Działach specjalnych produkcji rolnej - zgodnie z ustawą są to np.: uprawy w szklarniach (powyżej 25 m2) i ogrzewanych tunelach foliowych (powyżej 50 m2), uprawy grzybów i ich grzybni (powyżej 25 m2), fermowa hodowla i chów drobiu rzeźnego (powyżej 100 sztuk) i nieśnego (powyżej 80 sztuk), wylęgarnie drobiu, hodowla i chów zwierzątek futerkowych i laboratoryjnych, a także hodowla dżdżownic, jedwabników i entomofagów.Podmiot prowadzący działalność mieszczącą się w działach specjalnej produkcji rolnej może wybrać sposób ustalnia kosztów albo metodą kosztów rzeczywistych na podstawie prowadzonych ksiag albo na podstawie metody kosztów szacunkowych i wówczas ustala koszty w oparciu o tzw. normy szacunkowego dochodu rocznego - normy te są określane w ustawie np. koszt 1 m2 uprawy grzybów wynosi 4,35 zł a koszt hodowli 1 kurczęcia jako drobiu rzeźnego wynosi 0,13 zł a koszt hodowli norki wynosi 17,57 zł
Dochodach ze źródeł nieujawnionych lub nie znajdujących pokrycia w źródłach ujawnionych
Transakcjach między podmiotami powiązanymi
Podatnik może osiagać dochody z jednego źródła i może też osiagać dochody z kilku źródeł
Nie wszystkie dochody mogą być sumowane ze sobą np. dochód ze źródeł nieujawnionych
Ulgi z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne
Ulga rehabilitacyjna
Ulga z tytułu nabycia nowych technologii
Darowizny na róznorodne cele wskazane w ustawie np. na cele kultu religijnego, na rzecz organizacji pożytku publicznego, darowizna krwi przez honorowych krwiodawców
Wpłaty na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (nowość)
Wydatki z tytułu użytkowania internetu - faktycznie poniesione wydatki nie większe niż 760 zł. Od tego roku można odliczyc także internet mobilny
Ulgi z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne
Ulga z tytułu wychowania dzieci - ulga ta przysługuje podatnikowi, który wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego jeśli dziecko z im zamieszkiwało lub wypełniał funkcję rodziny zastępczej. Ulga przysługuje na każde małoletnie dziecko oraz dziecko pełnoletnie lecz pobierajace naukę do ukończenia 25. Roku życie. Za każdy miesiąc sprawowania opieki ulga wynosi 1/6 kwtoy umniejszajacej podatek w pierwszym szczeblu skali progresywnej szczeblowanej. Ulga przysługuje w danej wysokości łącznie na oboje rodziców lub opiekunów, którzy mogą rozliczyć się po połowie lub w innej dobrowolnej ustalonej przez siebie proporcji.
z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową w państwie członkowskim UE i EOG -10% wygranej lub nagrody
z tytułu świadczeń pieniężnych otrzymywanych po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej na podstawie odrębnych ustaw, przez okres roku co miesiąc lub za okres roku jednorazowo albo co miesiąc przez okres trzech miesięcy - 20% wysokosci należności
z tytłu wynagrodzeń za udzielanie pomocy Policji, organom kontroli skarbowej, funkcjonariuszom celnym, Straży Granicznej, ABW itd. - 20% wynagrodzenia
od dochodów z nie ujawnionych źródeł przychodów lub nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach - 75% dochodu
Dochód z odsetek od porzyczek nie będących przedmiotem działalnosci gospodarczej - zryczałtowany podatek 19%
Z odsetek i dyskonta od poapierów wartościowych - zryczałtowany podatek 19%
z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych - zryczałtowany podatek 19%
od dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych,instrumentów finansowych, z odpłatnego zybia udziałó lub akcji w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część - 19% dochodu
dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej - 19% podstawy obliczenia podatku
Jest to jego jedyne źródło dochodu
Nie korzysta z ulg i zwolnień
Nie rozlicza się łącznie z małżonkiem i nie jest osobą samotnie wychowującą dziecko
Karta podatkowa
Ryczałt dla osób duchownych
Ryczał od przychodów ewidencjonowanych
Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadajace osobowosci prawnej w tym spółki kapitałowe w organizacji, oprócz spółek osobowych (spółka cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna)
Ponadto podatnikiem tego podatku specjalnie utworzonym na potrzeby tego podatku może być po spełnieniu określonych warunków podatkowa grupa kapitałowa. Jest to grupa przynajmniej 2 spółek prawa handlowego posiadających osobowość prawną (w tym spółki kapitałowe w organizacji), które spełnią następujące warunki:
Spółki mają siedzibę i zarząd na terytorium RP czyli są objęte nieograniczonym obowiązkiem podatkowym
Kapitał zakładowy przypadającą na każdą ze spółek wynosi średnio 1 000 000 złotych (czyli przykładowo jeśli grupa składa się z 2 spółek i jedna posiada kapitał 5 000 000 zł a druga 500 000 zł to wówczas na każdą spółkę przypada średnio kapitał 2 750 000 zł).
Spółka dominująca (zwana też spółką-matką) posiada bezpośredni udział w kapitałach spółek zależnych w wysokości 95%
Spółki zależne nie posiadają udziałów w innych spółkach wchodzących w skład grupy
Spółki nie mają zaległości w podatkach państwowych
Minimalny poziom dochodowości (udział dochodów w przychodach) podatkowej grupy kapitałowej wynosi 3%
Nie korzystają ze zwolnień od podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie przepisów szczególnych
Spółki wchodzące w skład grupy nie pozostają w związkach z podmiotami spoza niej powodujących obniżenie wysokości podatku.
Z tytułu dywidendyi innych udziałów w zyskach osób prawnych
Uzyskane przez podmioty, objęte nieograniczonym obowiązkiem podatkowym przychody z tytułu odsetek, praw autorskich, praw wynalazczych i pokrewnych, znaków towarowych, świadczeń doradczych księgowych
Uzyskane przez zagraniczne przedsiebiorstwa żeglugi powietrznej (art. 21)
Metoda kosztów rzeczywistych - określenie faktycznie poniesionych kosztów na podstawie ewdicencji. W przeciwieństwie do podatku dochodowego od sób fizycznych, metoda kosztów rzeczywistych przy ustalaniu kosztów w podatku dochodowym od osób prawnych stosowana jest w 95% przypadków
Metoda kosztów szacunkowych - gdy nie jest możliwe określenie wielkosci dochodu na podstawie prowadzonej ewidencji rachunkowej w taki sposób, aby było możliwe określenie wysokości dochodu. Wówczas ustalenie dochodu następuje w formie oszacowania.
Darowizny na róznorodne cele wskazane w ustawie
Wydatki na nabycie nowych technologii
20% kwoty kredytów lub pożyczek zakwalifkowanych do straconych kredytów lub pożyczek, zaliczonych do kwoty kosztów osiagnięcia przychodów
Dla dochodu - 19%
Stawki dla innych podstaw np. 10%, 20%
Podstawa opodatkowania |
Stawka podatkowa |
Podatek |
100 zł |
10% |
10 zł |
200 zł |
10% |
20 zł |
400 zł |
10% |
40 zł |
80 zł |
10% |
8,8 zł |
Progresja występuje w 2 formach:
Podstawa opodatkowania |
Stawka podatkowa |
|
Od |
Do |
|
|
100 zł |
5% |
100 zł |
200 zł |
10% |
200 zł |
500 zł |
15% |
500 zł |
1000 zł |
20% |
1000 zł |
|
25% |
Jeśli podstawa opodatkowania wynosi 2000 zł to podatek wynosi 500 zł
Podstawa opodatkowania |
Stawka podatkowa |
Podatek |
|
Od |
Do |
|
|
|
100 zł |
5% |
5 zł |
100 zł |
200 zł |
10% |
10 zł |
200 zł |
500 zł |
15% |
45 zł |
500 zł |
1000 zł |
20% |
100 zł |
1000 zł |
|
25% |
250 zł |
Jeśli podstawa opodatkowania wynosi 2000 zł to podatek wynosi 410 zł, gdyż:
Ze 100 zł obliczyliśmy 5% (5 zł), Z dalszych 100 zł obliczyliśmy 10% (10 zł), Z dalszych 300 zł obliczyliśmy 15% (45 zł), Z dalszych 500 zł obliczyliśmy 20% (100 zł), Z pozostałych 1000 zł obliczyliśmy 25% (250 zł)
Prawo finansowe
Ćwiczenia IX 20.03.2012
Prawo podatkowe - ciąg dalszy
Pojęcie podatku - ciąg dalszy
Elementy zmienne/techniczne/struktury podatku - ciąg dalszy
Sposoby płatności podatku
Płatność podatku może mieć formę gotówkową lub bezgotówkową. Może mieć ona także charakter sporadyczny i regularny. Wkońcu sposób płatności można kwalifikować na:
Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe
Obowiązek podatkowy - jest to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawach podatkowych. Z obowiązku podatkowego nie wynika liczbowa określona kwota podatku, jednak istenienie tej konstrukcji będzie mieć znaczenie dla niektórych sytuacji, w tym dla zobowiązania podatkowego.
Zobowiązanie podatkowe - wynikająca z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy podatku w wysokości, terminie i miejscu określonym w ustawie podatkowym. Zobowiązanie ma charakter indywidualny i konkretny.
Sposoby powstania zobowiązań podatkowych
Wygasanie zobowiązań podatkowych
Sposoby efektywne wygaśnięcia zobowiązań podatkowych
Zapłata podatku
Jest to podstawowe wygaśnięcie zobowiązania podatkowego wynikające z obowiązku podatkowego. Może to być np. podatek od towarów i usług, gdy przedsiębiorca kupuje w urzędzie tzw. „banderole” Podatek płaci się w terminie 14 dni po doręczeniu decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe, albo wyznacza się termin kalendarzowy np. do dnia 15 marca. Można ubiegać się o odroczenie płatności albo rozłożenie jej na raty. Nie powstaje wtedy zaległość podatkowa, jednak trzeba wtedy uiścić opłatę prolongacyjną, która wynosi 50% stawki odsetek za zwłokę (Art. 57 OP). Nie ustala się tej opłaty, gdy przyczyną odroczenia płatności była klęska żywiołowa lub wypadek losowy (Art. 57 §5). Gdy podatnik nie zapłaci podatku w odroczonym terminie, wówczas traktuje się to tak, jakby tego odroczenia nie było i odsetki liczy się od pierwotnego terminu.
Zaległość podatkowa to niezapłacenie podatku w terminie oraz niezapłacenie zaliczki na podatek czy raty, ale również tak samo jak zaległość podatkowa jest traktowana wypłata nadważonej nadpłaty i zwrot podatku. Od tej zaległości są naliczane odsetki za zwłokę za każdy dzień do dnia zapłaty podatku wraz z odsetkami. Stawka odsetek za zwłokę wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego (na dzień dzisiejszy 13,5 %).
Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących zobowiązań podatkowych
Nadpłata jest zazwyczaj wynikiem źle ukształtowanego stosunku zobowiązaniowego co do faktu istnienia zobowiązania podatkowego albo w zakresie jakim jest wielkość zobowiązania. Nadpłata powstaje najczęściej, gdy ktoś się pomyli tzn. podmiot, który był zobowiązany do obliczenia podatku lub czasem wynika z konstrukcji pewnych podatków (np. podatki, gdzie obowiązuje zaliczkowa metoda płatności podatku np. podatek dochodowy od osób fizycznych. Jeżeli urząd odnotowuje nadpłatę, to sprawdza on czy też płatnik ma zaległości podatkowych lub bieżących zobowiązań podatkowych do uregulowania. Jeśli takie zaległości lub zobowiązania istnieją, wówczas organ podatkowy z urzędu bez konieczności informowania podatnika zalicza nadpłatę na uregulowanie tych zobowiązań. Jeśli podatnik nie ma zobowiązań ani zaległości podatkowych, wówczas nadpłata jest podatnikowi zwracana przez pocztę lub na rachunek bankowy. Jeżeli jednak podatnik złoży odpowiedni wniosek, to ta nadpłata może być zaliczona na poczet przyszłych zobowiązań. Zwrot podatku nie musi być związany z nadpłatą, ale może to być podatek od towarów i usług. Nadpłata ulega oprocentowaniu przy takich samych zasadach jak zaległość podatkowa.
Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta
Pobranie podatku powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego samego podatnika, ale powstaje nowe zobowiązanie wobec pośrednika czyli ewentualna zapłata.
Kompensata (potrącenie)
Obie strony występują tu w roli dłużnika i wierzyciela z różnych tytułów. Potrącenie podatku dokonywane jest z wzajemną wierzytelnością podatnika. Wierzytelność ta musi spełniać określone cechy:
Kompensata następuje z dniem złożenia wniosku, który został przez organ uwzględniony albo z dniem wydania z urzędu postanowienia o dokonaniu potrącenia. (Częściej na wniosek)
Przeniesienie własności rzeczy i praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego w zamian za zaległości podatkowe a nie podatki
Jest to szczególny sposób ponieważ:
Przejęcie własności w drodze postępowania egzekucyjnego
Sytuacja jest podobna jak przy przenoszeniu własności na rzecz Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego, z tą różnicą, że przejęcie nie jest dokonywane na wniosek podatnika i nie ma charakteru dobrowolnego ze strony podatnika i jest wykonywane z urzędu.
Sposoby nieefektywne wygaśnięcia zobowiązań podatkowych
Zaniechanie poboru podatku
Zaniechanie jest możliwe, wtedy gdy istnieje zobowiązanie podatkowe, ale nie upłynął jeszcze termin zapłaty podatku. Ma charakter instytucji generalnej. Dokonuje tego Minister Finansów na rzecz określonej grupy podatników i dokonuje tego w formie rozporządzenia gdy wymaga tego interes publiczny lub ważny interes podatników
Umorzenie zaległości podatkowej
Możliwe jest, gdy termin płatności podatku już upłynął. Musi to być uzasadnione ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, Pociąga to za sobą również umorzenie odsetek za zwłokę. Umorzenie ma charakter indywidualny czyli dokonuje tego organ podatkowy. Jest to rozstrzygnięcie indywidualnej sprawy po przeprowadzeniu postępowania. Z zasady następuje to na wniosek podatnika, ale ordynacja podatkowa przewiduje rozpoczęcie postępowania z urzędu.
Przedawnienie zobowiązania podatkowego (Przedawnienie poboru podatku)
Sposób wygaśnięcia dotyczy wszelkiego rodzaju zobowiązań bez względu na to czy zobowiązanie powstało w momencie doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe czy powstanie zobowiązania nastąpiło z mocy prawa. Przedawnienie, polega na tym, że organ podatkowy traci prawo do poboru podatku jeśli upłynęło 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Zwolnienie z obowiązku zapłacenia podatku w następstwie zastosowania przez podatnika interpretacji podatkowej
Wyróżniamy:
Te interpretacje nie mogą szkodzić podatnikowi w związku z czym podatnik zostaje zwolniony z obowiązku zapłaty podatku czyli wygasa jego zobowiązanie podatkowe, jeżeli zastosował się do interpretacji podatkowej, która następnie została zmieniona albo nie została uwzględniona przy rozstrzygnięciu jego indywidualnej sprawy. Musza być spełnione 2 przesłanki:
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatnik
Podatnikami są osoby fizyczne uzyskujące dochody ze źródeł przychodów objętych tym podatkiem
Ustawa wszystkich podatników dzieli na 2 grupy:
Przykładowo:
Osoba objęta nieograniczonym obowiązkiem podatkowym jest podatnikiem podatku dochodowego od wszystkich uzyskanych przez siebie dochodów czyli niezależnie od miejsca pochodzenia źródła przychodu (zasada rezydencji). Osoby takie mogą być więc narażone na podwójne opodatkowanie osiaganych przez siebie dochodów uzyskanych za granicą. Przeciwdziałają temu jednak zawierane przez państwa bilateralne umowy międzynarodowe.
Osobisty charakter podatku dochodowego od osób fizycznych - pojęcie to odnosi się do osobistej zdolność płatniczej podatkina z uwzględnieniem jego osobistych potrzeb i gromadzeniu podatku dla siebie. Osobisty charakter oznacza, iż każda osoba jest odrębnym podatnikiem tego podatku.
Reguły opodatkowania małżonków
Co do zasady małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu. Dopuszczalne jest jednak aby małżonkowie po spełnieniu określonych warunków rozliczali się wspólnie od osiąganych przez siebie dochodów:
Łączne opodatkowanie polega na wymierzeniu podatku w podwójnej wysokości od połowy łącznej sumy dochodów małżonków:
Łączne rozliczenie jest szczególnie korzystne, gdy pomiędzy dochodami małżonków istnieje znaczna dysproporcja - taka, że dochody jednego małżonka znajdują się w pierwszym a drugiego w drugim progu skali progresywnej szczeblowanej.
Przykład:
Dochód jednego małżonka wynosi 25 000 zł a drugiego małżonka wynosi 250 000 zł:. Przy oddzielnym opodatkowaniu podatek od każdego z małżonków będzie wynosił:
A: 25 000 zł x 18% - 556,02 zł = 4 500 zł - 556,02 zł = 3 943,98 zł
B: 14 839,02 zł + 32% x (250 000 - 85 528 zł) = 14 839,02 zł + 32% x 164 472 zł = 14839,02 zł + 52 631,04 zł = 67 470.06 zł
Łącznie oboje małżonkowie zapłacą wówczas podatek 71 414,04 zł
Przy łącznym opodatkowaniu małżonków podatek będzie wynosił:
Podstawa opodatkowania: (25 000 zł + 250 000 zł)/2 = 275 000 zł/2 = 137 500 zł
Podatek: 14 839,02 zł + 32% x (137 500 - 85 528 zł) = 14 839,02 zł + 32% x 51 972 zł = 14839,02 zł + 16 631,04 zł = 31 470,06 zł;
31 470,06 zł x 2 = 62 940,12 zł
Łączne opodatkowanie małżonków jest opłacalne także wówczas, gdy jeden z małżonków nie uzyskuje dochodów lub uzyskuje je w kwocie niższej niż kwota wolna od podatku. Wówczas kwota o którą pomniejszany jest podatek jest podwójna a więc małżonkowie zaoszczędzą dodatkowo 556,02 zł.
Przedmiot opodatkowania
Podatek ten jest podatkiem dochodowym. W konsekwencji głównym przedmiotem opodatkowania jest dochód ze zróżnicowanych źródeł przychodów. Przedmiotem będą w zasadzie wszelkie dochody rozumiane jako nadwyżka sumy przychodów z danego źródła nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym:
Przychód - koszty = dochód
Podstawowe kategoria źródeł przychodów, z których dochody podlegają opodatkowaniu:
Przedmiotem opodatkowania w tym podatku może być także, w sytuacjach w ustawie wskazanych przychód np.:
Metody ustalenia dochodu (Sposoby ustalenia kosztów)
Metoda ta lecz w zmodyfikowanej postaci jest stosowana także przy umowie o pracę i umowach z nią zrównanych. W tym jednak przypadku wysokość kosztów nie jest wyrażona procentowo i nie zależy od konkretnej wysokości osiągniętych przychodów lecz jest ustalana kwotowo w ustawie a wysokość kosztów zależy od 2 czynników:
Uwzględniając te 2 czynniki można wyróżnić 4 sytuacje:
Prawo finansowe
Ćwiczenia X 03.04.2012
Podatek dochodowy od osób fizycznych - ciąg dalszy
Podstawa opodatkowania
Jest to w zasadzie dochód lub suma dochodów osiagniętych przez podatnika w ciągu roku podatkowego a w sytuacjach w ustawie wskazanych - wielkość przychodów. Określenie dochód lub suma dochodów nie jest nielogiczne, gdyż po pierwsze:
Ulgi podatkowe
Pierwotnie ulg podatkowych było dużo a z czasem ich ubywa. Można podzielic te ulgi na 2 grupy:
Ulgi pomniejszające podstawę opodatkowania
Wśród nich wymienia się:
Ulgi pomniejszające odliczane od podatku
Skale i stawki podatkowe
Dla większości dochodów, które podlegają łączeniu obowiązuje skala progresywna szczeblowana:
Podstawa obliczenia podatku w złotych |
Wysokość podatku |
|
Ponad |
Do |
|
|
85 528 |
18% podstawy obliczenia - 556,02 zł |
85 528 |
|
14 839,02 zł + 32% nadwyżki z 85 528 zł |
Dla innych kategorii dochodów oraz przychodów obowiązują skale proporcjonalne ze zróżnicowaną wysokością stawek np. (art. 30-30c):
Tryb i warunki płatności podatku
Obowiązki w tym zakresie ciążące na podatniku są uzależnione od tego czy dochód i przychód są uzyskiwane za pośrednictwem płatnika. W trakcie trwania roku podatkowego płatnicu, a jeśli oni nie występują, to sami podatnicy mają obowiązek wpłacać zaliczki na poczet podatku za okres miesięczny w terminie do 20 dnia następnego miesiąca. Jednakże za grudzień płaci się już w listopadzie a więc wówczas w grudniu płaci się zaliczkę „listopadową” w podwójnej wysokości. Natomiast po zakończeniu roku podatkowego w w przytpadkach, w których występują płatnicy mają oni obowiązek przekazać podatnikom w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego informację o wielkości osiągniętego przychodu, poniesionych kosztów, ustalonego dochodu, potrącanych zaliczek na poczet podatku oraz odliczonych zaliczek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Na tej podstawie podatnicy w terminie do 30 kweitnia kolejnego roku podatkowego dokonują rozliczenia ostatecznego poprzez złożenie zeznania i wpłacają jednocześnię różnicę między podatkiem do zapłaty a między sumą pobranych zaliczek. Istnieje jednak możliwość aby to płatnik dokonał rozliczenia rocznego za podatnika. Jest to uzależnione od spełnienia określonych warunków: podatnik w terminie do 10 stycznia następnego roku podatkowego zoży oświadczenie, w którym stwierdzi, iż:
Uproszczone formy opodatkowania
Uproszczone formy są uregulowane w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Istnieją 3 takie formy:
Skorzystanie z form uproszczonych jest prawem podatnika, a więc może on także zrezygnować z tych form i wybrać opodatkowanie na zasadach ogólnych.
Karta podatkowa i ryczałt od osób duchownych
Są to ryczałty w ścisłym tego słowa znaczeniu. Istotą ryczałtu w związku z kartą podatkową i ryczałtem dla osób duchownych jest rezygnacja z ustalenia podstawy opodatkowania. Podatek pobierany jest w stałych kwotach, niezależnie od wielkości uzyskanych dochodów (czy przychodów). Podatnicy korzystający z tych form nie mogą korzystać z ulg podatkowych, ale mogą pomniejszyć swój podatek o składki z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt ten nie ma charakteru ryczałtu, chociaż tak został nazwany. Opodatkowaniu w tej formie podlegają przychody (a nie dochody) osiągane przez osoby fizyczne z pozarolniczej działalności gospodarczej i niektórych innych zajęć o charakterze „dorywczym” np. wytwórczość ludowa, wywóz drewna z lasu, przewóz uczniów do szkół, gdy są prowadzone w stosunkowo niewielkim rozmiarze. Przy takim opodatkowaniu rezygnuje się z ustalenia kosztów uzyskania przychodów i stosuje się proporcjonalną skalę podatkową a stawki procentowa są zróżnicowane w zależności od rodzaju prowadzonej działalności (20%, 17%, 8,5%, 5,5%, 3%) . Taka forma opodatkowania jest także prawem podatnika. Podatnicy płacący podatek dochodowy w takiej formie mogą korzystać z wszystkich utrzymanych ulg podatkowych.
Podatek dochodowy od osób prawnych
Podatnik
Podatnikami podatku są:
Po spełnieniu warunków spółki zawierają umowę o utworzenie podatkowej grupy kapitałowej na okres przynajmniej 3 lat w formie aktu notarialnego i umowa ta podlega rejestracji u naczelnika urzędu skarbowego. W trakcie funkcjonowania grupy dodatkowo muszą zostać spełnione 3 przesłanki:
Podatkowa grupa podatkowa jest to podmiot utworzony tylko na potrzeby podatku dochodowego od osób prawnych. Oznacza to, że w zakresie innych płaszczyzn prawnych podmiot ten nie istnieje. Dla pozostałych podatków więc każda spółka będąca członkiem takiej grupy będzie odrębnym podatnikiem, ale dla podatku dochodowego od osób prawnych podatkowa grupa kapitałowa będzie jednym podatnikiem. Przy podatkowej grupie kapitałowej podstawą opodatkowania jest więc osiągnięty w roku podatkowym dochód stanowiący nadwyżkę sumy przychodów wszystkich spółek tworzących grupę nad sumą ich strat. Spółki wchodzące w skład grupy odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania podatkowe z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych za czas istnienia grupy.
Przedmiot opodatkowania
W zasadzie przedmiotem opodatkowania jest dochód z wszelkich źródeł przychodu. Wyjątkowo przedmiotem opodatkowania jest przychód:
Metody ustalenia kosztów
Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu oraz zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów za wyjątkiem katalogu wydatków wskazanych w ustawie w sposób wyczerpujący.
Podstawa opodatkowania
Co do zasady podstawą opodatkowania jest dochód osiągnięty przez podatnika w ciągu roku podatkowego a w sytuacji gdy przedmiot stanowi przychód - wielkość tego przychodu.
Ulgi podatkowe
Ulgami pomniejszajacymi podatek są:
Rok podatkowy
Rokiem podatkowym w tym podatku jest rok kalendarzowy lub inne kolejne 12 miesięcy określone przez podatnika w umowie spółki, statucie lub innym dokumencie ustrojowym regulującym funkcjonowanie podatnika i powiadomienie o tej działalności naczelnika urzędu skarbowego.
Skale i stawki podatkowe
Sklae mają charakter proporcjonalny a wysokość jest zróżniowana:
Tryb i warunki płatności podatku
W podatku tym płatnik występuje rzadko i dotyczy to sytuacji, gdy przedmiotem opodatkowania jest przychód. W pozostałych przypadkach na poadtniku ciąży obowiązek wpłacania zaliczek na poczet podatku za okresy miesięczne, zaś po zakończeniu roku podatkowego złożenie zeznania i dokonanie zapłaty podatku w termine do końca 3 miesiąca po zakończeniu roku podatkowego.
Łączna kwota tych dotacji
nie może przekroczyć 50%
kosztów działaności z
zakładu budżetowego
Budżet państwa
Budżet jednostki samorządu terytorialnego
Wraz z zarządzanymi przez nie funduszami
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 3, Prawo finansowe(11)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 2, Prawo finansowe(11)
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW ĆWICZENIA 4 (18 11 2012)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 9, Prawo finansowe(11)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 8, Prawo finansowe(11)
Finanse Przedsiębiorstw ćwiczenia 17 11 2012
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 5, Prawo finansowe(11)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 11, Prawo finansowe(11)
Rachunkowość fiansowa - ćwiczenia (4) 13.11.2010, WSFiZ Białystok - zarządzanie, Semestr III, RACHUN
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 1, Prawo finansowe(11)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 7, Prawo finansowe(11)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 6, Prawo finansowe(11)
Finanse publiczne - ćwiczenia 20.11.10, GWSH, 3 sem, Finanse publiczne
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW ĆWICZENIA 3 (04 11 2012)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 3, Prawo finansowe(11)
Prawo finansowe M. Karlikowska ćwiczenia 2, Prawo finansowe(11)
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW ĆWICZENIA 3 (04 11 2012)
FINANSE ĆWICZENIA 4 (27 11 2011)
FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW ĆWICZENIA 4 (18 11 2012)
więcej podobnych podstron