WSKAŹNIK MASY CIAŁA (BMI) DLA CIĘŻARNYCH

Metry: BMI = [m.c. (kg)] / [wzrost (m)]²

Funty / cale: BMI = [waga (Ib) x 0,4536] / [wzrost (in) x 0,0254]²

Niedobór m.c. BMI < 19,8 ; poniżej 90% prawidłowej m.c.

Prawidłowa m.c. BMI = 19,8 - 26,0; 90 - 120% prawidłowej m.c.

Nadwaga BMI = 26,0 - 29,0; 121 - 135% prawidłowej m.c.

Otyłość BMI > 29,0; > 135% prawidłowej m.c.

ZALECANY PRZYROST MASY CIAŁA W CZASIE CIĄŻY WEDŁUG WSKAŹNIKA MASY CIAŁA (BMI) PRZED ZAJŚCIEM W CIĄŻĘ

Wskaźnik masy ciała	BMI	% Należnej masy ciała	Kilogramy
Niedobór masy ciała	<19,8	<90	12,5-18
Prawidłowa masa ciała	19,8-26,0	90-120	11,5-16
Nadwaga	26,0-29,0	121-135	7-11,5
Otyłość	>29,0	>135	7

Zakres dla kobiet noszących bliźnięta (l6-25 kg)

Opracowano na podstawie: Institute of Medicine (1990) Nutrition During Pregnancy: Part I - Weight Gain: Part II -Nutrient Supplements Washington, DC: National Academy Press

SPOŻYCIE BIAŁKA PRZEZ KOBIETY KARMIĄCE

Białko powinno wynosić 12-14% zapotrzebowania energetycznego.

Spożycie białka należy zwiększyć o:

• 19,5 g / dzień w I półroczu laktacji

• 14,5 g / dzień w II półroczu laktacji

Należy zachować proporcje: 60% białka zwierzęcego i 40% roślinnego.

SPOŻYCIE TŁUSZCZÓW PRZEZ KOBIETY KARMIĄCE

Tłuszcz całkowity (ukryty i widoczny) powinien stanowić w diecie około 30% wartości energetycznej całodziennej racji pokarmowej.

Całkowita ilość tłuszczu w mleku kobiecym w małym stopniu zależy od diety matki, natomiast rodzaj spożywanego tłuszczu ma wpływ na skład kwasów tłuszczowych w pokarmie. Wśród nich szczególne znaczenie mają wielonienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe, WNKT (omega 6 i omega 3 i ich pochodne). Odgrywają one istotną rolę w rozwoju układu nerwowego dziecka. U matki karmiącej wzrasta zapotrzebowanie na NNKT, których bogatym źródłem są oleje roślinne (mogą stanowić dodatek do surówek) oraz ryby morskie (makrela, śledź, łosoś, sardynka).

W diecie kobiet karmiących zaleca się spożywanie tłuszczów naturalnych.

SPOŻYCIE WĘGLOWODANÓW PRZEZ KOBIETY KARMIĄCE

Węglowodany są głównym źródłem energii i powinny stanowić 56-58% wartości dziennej puli energetycznej. Powinny pochodzić głównie z kasz, pieczywa, ziemniaków dostarczających węglowodanów złożonych oraz z warzyw i owoców dostarczających cukrów prostych i dwucukrów. Dieta matki nie wpływa na poziom laktozy w pokarmie. Udział cukru spożywczego - sacharozy w diecie powinien być ograniczony i nie przekraczać 10% wartości energetycznej racji pokarmowej.

1 łyżeczka cukru = 40 kcal

SPOŻYCIE WITAMIN PRZEZ KOBIETY KARMIĄCE

W okresie laktacji wzrasta zapotrzebowanie na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (z wyjątkiem witaminy K). Źródłem tych witamin w diecie są oleje roślinne, mleko pełnotłuste i produkty mleczne, masło, żółtko jaja, a także warzywa i owoce. Ich ilość w pokarmie jest zależna od spożycia i rezerw w organizmie matki.

U kobiet karmiących piersią wzrasta również zapotrzebowanie na witaminy rozpuszczalne w wodzie. Ich ilość w pokarmie w dużym stopniu zależy od diety matki. U wegetarianek karmiących piersią obserwuje się niedobór witaminy B₁₂, dlatego powinny one dodatkowo przyjmować tę witaminę w ilości 4 mg/dzień, by zapobiegać skutkom jej niedoboru.

Na podstawie: (Rudzka-Kańtoch Z., Strucińska M., Weker H.: Zalecenia żywieniowe dla kobiet karmiących piersią. IMiD, Zakład Żywienia Rudzka-Kańtoch Z., Strucińska M., Dyląg H.: Dieta matki karmiącej - zalecenia żywieniowe. Medycyna Wieku Rozwojowego, 1997,1, 3)

SPOŻYCIE WAPNIA PRZEZ KOBIETY KARMIĄCE

Całkowita ilość wapnia w pokarmie jest stosunkowo niska. W przypadku deficytów w diecie matki, poziomy w pokarmie zostają utrzymane dzięki działaniu mechanizmów regulacyjnych. Dieta kobiet w okresie laktacji powinna uwzględniać odpowiednie ilości mleka i jego przetworów. Jeżeli matka nie spożywa tych produktów (uczulenie na mleko u dziecka), jej dzienna dieta powinna być wzbogacona o 1 g wapnia.

SPOŻYCIE PŁYNÓW PRZEZ KOBIETY KARMIĄCE

W czasie laktacji wzrasta zapotrzebowanie na płyny. Zarówno nadmierna jak i zbyt mała ich podaż może mieć negatywny wpływ na wytwarzanie pokarmu. Zaspokajanie pragnienia jest bardziej fizjologiczne niż picie ściśle określonych ilości płynów. Poza wodą, słabą herbatą wskazane jest picie mleka w ilości nie mniejszej niż 2 szklanki (0,5 litra) ze względu na wiele cennych składników odżywczych (zwłaszcza wapń, białko, wit. B₂).

Spożycie soków owocowych nie może przekraczać 0,5 litra ze względu na znaczną zawartość cukru pochodzącego z owoców lub dodanego w procesie produkcji.

Na podstawie: (Rudzka-Kańtoch Z., Strucińska M., Weker H.: Zalecenia żywieniowe dla kobiet karmiących piersią. IMiD, Zakład Żywienia Rudzka-Kańtoch Z., Strucińska M., Dyląg H.: Dieta matki karmiącej - zalecenia żywieniowe. Medycyna Wieku Rozwojowego, 1997,1, 3)

Zalecane dzienne spożycie niektórych produktów spożywczych dla kobiety w okresie laktacji*

Nazwa produktu**	Ilość
Mleko	nie mniej niż 500 ml do 1 litra
Sery twarogowe	60-100g
Sery podpuszczkowe	35-50g
Mięso, drób, ryby, wędliny	230g
Jaja	25g ( 1/2 sztuki)
Masło	30-40g
Oleje	20g
Warzywa	nie mniej niż 500gram
Owoce	nie mniej niż 200 gram
Inne płyny (woda, soki owocowe)	około 1 - 1 ,5 litra więcej niż w okresie przed ciążą

* Spożywane ilości zależą od zapotrzebowania indywidualnego

** Produkty białkowe: mleko, sery, mięso, ryby, wędliny, jaja można stosować zamiennie, to znaczy jednego dnia można spożyć więcej sera, innego więcej mięsa. Wartość odżywcza nie ulegnie zmianie.

Na podstawie: (Rudzka-Kańtoch Z., Strucińska M., Weker H.: Zalecenia żywieniowe dla kobiet karmiących piersią. IMiD, Zakład Żywienia Rudzka-Kańtoch Z., Strucińska M., Dyląg H.: Dieta matki karmiącej - zalecenia żywieniowe. Medycyna Wieku Rozwojowego, 1997,1, 3)

Odżywianie matki

Wellstart International Program Nauczania o Karmieniu Piersią

Dzienny jadłospis

Grupy produktów pokarmowych	Jedna porcja* to:		Zalecane minimum porcji
PRODUKTY BIAŁKOWE zawierają: białko, żelazo, cynk, witaminy z grupy B niezbędne do wzrostu mięśni, kości, krwi i nerwów. Białko roślinne zawiera włóknik, który zapobiega zaparciom.	Białka zwierzęce: 30 g gotowanego mięsa kurczaka lub indyka, 30 g chudej wołowiny, baraniny lub wieprzowiny, 30 g lub ¼ filiżanki gotowanej ryby lub owoców morza, 1 jajko, 2 pałeczki rybne lub 2 parówki, 2 plasterki mielonki	Białko roślinne: ½ filiżanki ugotowanej świeżej fasoli, 90 g tofu 30 g lub ¼ filiżanki pestek dyni lub słonecznika	7 Jedna porcja produktów zawierających białko roślinne
PRODUKTY MLECZNE zawierają: białko i wapń służące do budowy silnych kości, zębów, zdrowych nerwów oraz mięśni, a ponadto wspomagają układ krzepnięcia	240 ml mleka 240 ml jogurtu 1 filiżanka koktajlu mlecznego 1 i ½ filiżanki zupy mlecznej 45 g lub ⅓ filiżanki sera tartego np. cheddar, mozzarella, szwajcarski	1 ½ - 2 plasterków sera żółtego 4 łyżki (20g) sera parmezan 2 filiżanki sera wiejskiego 1 filiżankę budyniu	3
PRODUKTY ZBOŻOWE Zawierają: węglowodany, witaminy z grupy B zapewniające energię i zdrowe nerwy, ponadto zawierają żelazo, niezbędne do budowy krwinek czerwonych. Pełne ziarno zawiera włóknik zapobiegający zaparciom.	1 kromka chleba 1 bułka 1 mały placuszek kukurydziany ¾ filiżanki płatków zbożowych ½ filiżanki gotowanych płatków zbożowych	½ filiżanki ryżu ½ filiżanki klusek ¼ filiżanki (30 g) kiełków pszenicy 10 cm naleśnik	7 Cztery porcje produkt-tów pełno-ziamis-tych dziennie
OWOCE 1 WARZYWA BOGATE W WITAMINĘ C Zawierają: witaminę C, która zapobiega infekcjom oraz wspomaga gojenie ran i przyswajanie żelaza. Ponadto zawierają włóknik zapobiegający zaparciom.	owocowego wzbogaconego w witaminę C 180 ml soku pomidorowego lub warzywnego	½ filiżanki świeżego groszku 2 średnie pomidory	1
OWOCE 1 WARZYWA BOGATE W WITAMINĘ A Zawierają: beta-karoten i witaminę A, które zapobiegają infekcjom, przyspieszają gojenie ran, poprawiają widzenie w nocy. Ponadto zawierają włóknik zapobiegające zaparciom.	180 ml koktajlu warzywnego 1 mała lub ½ filiżanki krojonej marchewki, 2 średnie pomidory	½ filiżanki gotowanego lub 1 filiżanka świeżego szpinaku ½ filiżanki gotowanych warzyw (burak, burak ćwikłowy) ½ filiżanki gotowanej dyni	1
INNE OWOCE 1 WARZYWA Zawierają: węglowodany, które dostarczają energii. Ponadto zawierają włóknik zapobiegający zaparciom.	180 ml soku owocowego (innego od wymienionych powyżej) 1 średni lub ½ filiżanki krojonych owoców (jabłek, bananów) ½ filiżanki jagód	¼ filiżanki suszonych owoców ½ filiżanki pokrojonych warzyw (szparagi, bakłażan, buraki, zielony groszek, kukurydza, ogórek, świeża fasola, ziemniak) 1 filiżanka sałaty	3
PRODUKTY ZAWIERAJĄCE NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE Zawierają: witaminę E chroniącą tkanki	1/8 średniego awokado 1 łyżeczka (5 ml) margaryny 1 łyżeczka (5 ml) majonezu 1 łyżeczka (5 ml) oleju roślinnego	2 łyżeczki (10 ml) sosu do sałatki (na majonezie) 1 łyżka (15ml) sosu do sałatki (na oleju roślinnym)	3

*użyto miar standardowych

Opracowano według Newman V. i Lee D. (1991) Developingadaily food guide for women. J Mutr Educ 23(2):76-82

Zalecane dzienne normy zapotrzebowania (RDA) na składniki odżywcze
dla kobiet w ciąży i karmiących

Składniki odżywcze	Ciąża II i III trymestr	Laktacja 0 - 6 mies.	Laktacja 6 - 12 mies.
Energia (kcal/ dzień)	2500 ^(a)	2700	2700
Białko (g)	60	65	62
Witamina A	800	1300	1200
- retinol (mg)	0,8	1,3	1,2
- betakaroten (mg)	4,8	7,8	7,2
- retinol (IU)	2667	4329	3996
- dieta mieszana (IU)	4000	6500	6000
Witamina D (µg)	10	10	10
(IU)	400	400	400
Witamina E (mg)	10	12	11
(IU)	15	18	16,5
Witamina K (µg)	65	65	65
Kwas askorbinowy (mg)	70	95	90
Tiamina (mg)	1,5	1,6	1,6
Ryboflawina (mg)	1,6	1,8	1,7
Niacyna (mg)	17	20	20
Witamina B6 (mg)	2,2	2,1	2,1
Kwas foliowy (µg)	400	280	260
Witamina B12 (µg)	2,2	2,6	2,6
Wapń (mg)	1200	1200	1200
Fosfor (mg)	1200	1200	1200
Magnez (mg)	320	355	340
Żelazo (mg)	30 ^(b)	15 ^(c)	15 ^(c)
Cynk (mg)	15	19	16
Jod (µg)	175	200	200
Selen (µg)	65	75	75

a. Dodatkowe 300 kcal/dzień jest zalecane dla kobiet w II i III trymestrze ciąży. Zapotrzebowanie energetyczne w I trymestrze nie różni się od potrzeb kobiet nie będących w ciąży.

b. Zawartość żelaza w tradycyjnej amerykańskiej diecie nie pokrywa zwiększonego zapotrzebowania na żelazo w ciąży, stąd zalecana jest suplementacja

c. Zapotrzebowanie na żelazo u kobiet karmiących nie odbiega od zapotrzebowania u pozostałych kobiet, stąd nie zaleca się uzupełniania.

Według: National Research Council (1989) RecommendedDietary Allowances, Tenth Edition Washington, DC: National Acadcmy Press.

Dr Monika Żukowska - Rubik

Dr Magdalena Nehring - Gugulska

 

Jak się odżywiać podczas karmienia piersią

Jedzenie nie powinno być stresem, nie trzeba unikać ulubionych potraw tylko z powodu karmienia piersią. Należy jeść to co się lubi i pamiętać o kilku podstawowych wskazówkach.

• Jeść potrawy lekkostrawne - głównie gotowane i pieczone , niskotłuszczowe

• Jeść rozmaite produkty - im więcej różnorodnych produktów, tym mniejsza szansa na niedobór składników odżywczych, witamin, soli mineralnych

Grupa I: produkty zbożowe ( kasza, ryż, makarony, pieczywo)

Grupa II: warzywa i owoce

Grupa III: produkty białkowe roślinne i zwierzęce (mięso, ryby, jaja, mleko i jego przetwory, rośliny strączkowe)

Grupa IV: tłuszcze roślinne i zwierzęce, cukier (słodycze)

• Jeść zdrowo - należy korzystać głównie z produktów I i II grupy, w mniejszych ilościach produkty z III i IV grupy, unikać słodyczy. Z grupy III korzystać tak, aby mięso czerwone jeść kilka razy w miesiącu, a jaja, drób, ryby - kilka razy w tygodniu. Spożywać 3 główne posiłki w ciągu dnia, nie przejadać się (zapotrzebowanie kaloryczne w czasie laktacji wzrasta o 500 - 600 kcal dziennie, co zaspokaja jeden niewielki posiłek)

• Unikać produktów nieświeżych, niskiej jakości, konserwowanych i sztucznie barwionych, z dużą zawartością soli i cukru

Typowe używki mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie mamy i dziecka!!!

• Pić - według pragnienia (najlepsza jest woda, soki, naturalne herbaty owocowe, napary z ziół)

• Robić sobie przyjemności - raz na jakiś czas pozwolić sobie na ciastko, słabą kawę czy kieliszek wina

• Obserwować, jak dziecko reaguje - jeżeli po jakimś pokarmie u dziecka występuje niepokój, kolka jelitowa, wysypka, to takiego pokarmu należy unikać.

Grupy produktów, których spożywanie przez matkę może wywołać niekorzystne reakcje u dziecka:

• Potrawy ciężkostrawne: tłuste wędliny, mięsa, sery, potrawy smażone

• Produkty wzdymające: groch, fasola, kapusta, cebula

• Produkty o zdecydowanym zapachu i smaku: czosnek, kalafior, ostre przyprawy

• Silne alergeny: owoce cytrusowe, truskawki, kakao, czekolada, orzechy, ryby, jaja, mleko i jego przetwory

Jeżeli matka cierpi na alergię lub w najbliższej rodzinie dziecka występują choroby alergiczne, matka powinna profilaktycznie wyłączyć ze swojej diety produkty silnie alergizujące.

UŻYWKI

• Mocna kawa i mocna herbata w dużych ilościach - powodują nadmierną pobudliwość dziecka i trudności z zaśnięciem

• Alkohol w dużych ilościach - może wywoływać u dziecka senność, wymioty, nadmierne pocenie, osłabienie, zaburzenia wzrostu (zarówno przyrostów długości ciała, jak i masy), spożywanie przez matkę 1g alkoholu /kg dziennie powoduje osłabienie odruchu wypływu pokarmu.

Podsumowanie czynników ryzyka wpływających
na stan odżywienia matki karmiącej

1. Niedobór masy ciała

2. Otyłość

3. Nieprawidłowy przyrost masy ciała w ciąży

• < 12.5 kg dla kobiet z niedoborem m. c.

• < 11.5 kg dla kobiet z prawidłową m. c.

• < 7 kg dla kobiet z nadwagą

4. Szybki spadek masy ciała po porodzie

• > 8 kg podczas l tygodnia po porodzie

• > 9 kg podczas l miesiąca po porodzie

• > 2 kg / miesiąc podczas następnych miesięcy

5. Niedokrwistość

Hb < 12.0 g/dl; Het < 36.0%

6. Powikłania medyczne

7. Używki

• Alkohol (>2 drinki / dzień)

• Papierosy (> l0 / dziennie)

• Środki odurzające

---