Ekonomia: jest nauką zajmującą się badaniem gospodarczej działalności ludzi, wytwarzaniem dóbr człowiekowi potrzebntch, a nie dostarczanych mu bezpośrednio przez przyrodę (Klimczak); jest nauką badającą w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone zasoby bądące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. (Dach) Geneza nauki ekonomia: za ojca ekonomii i twórcę jej nazwy uważa się bezsprzecznie Arystotelesa, choć nazwa może też pochodzić od Ksenofonta. Nazwa ekonomia jest złożona z dwóch słów greckich - „oikos”=gospodarstwo domowe i „nomos”=prawo. W dziele swoim zwrócił uwagę na problemy ekonomiczne dotyczące cen i pracy niewolniczej (Klimczak) „oikosnomos” wprowadził do literatury Arystoteles, lecz pochodzi od Ksenofonta. Rozumiał ją jako naukę o zarządzaniu majątkiem, domem (Dach) Podział ekonomii: (Klimczak) Mikroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki. Centralnym problemem jest sposób koordynacji indywidualnych decyzji przez mechanizm rynkowy na rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, na rynkach pracy, finansowych. Analiza mikroekonomiczna zmierza do wyjaśnienie mechanizmu wykorzystania rzadkich zasobów w gospodarce rynkowej.; Makroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. Badaniem zmian zachodzących w wilkościach makroekonomicznych opiera się również na zachowaniach poszczególnych ludzi np. reakcje na inflacje, niepoewność w życiu gospodarczym. (Dach) Mikroekonomia - koncentruje się na wyborach dokonywanych przez poszczególne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd orzaz zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w różnych fragmentach gospodarki, na poszczególnych rynkach. Bada konsumenta, producenta, popyt, podaż, rynki czynników produkcji, jednostkowy popyt, cena. Makroekonomia - zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości. Odnosi się do ogólnego obrazu gospodarki, a nie do szczegułów działalności gospodarczej. Ujęcie globalne, bada inflację, wzrost gospodarczy, politykę handlową państwa, dochody.; Mezoekonomia - zajmuje się badaniem procesów gospodarczych zachodzących w ramach struktur lokalnych, regionów i branż.; Megaekonomia - bada procesy ekonomiczne dokonujące się w całym świecie (ekonomia globalna) Ekonomia pozytywna, normatywna, deskryptywna (Klimczak) Ekonomia pozytywna - stara się jedynie wyjaśnić zjawiska i procesy gospodarcze w taki sposób, aby możliwe było przewidywanie ich przebiegu. Nie stawie rzeczywistości gospodarczej żadnych wymagań etychnych i nie formułuje obowiązków moralnych; Ekonomia normatywna - ocenie gospodarczą rzeczywistość wg wartości i norm etycznych, ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje warunki konieczne do ich uzyskania. (Dach) Ekonomia pozytywna - zajmuje się obiektywnym objaśnieniem regół funkcjonowania gospodarki. Zajmuje się przedstawieniem rzeczywistości taka jaka ona jest, a nie takiej, jaką być powinna. Zawarte problemy badawcze w ekonomii pozytywnej można ująć w pytaniach: jak jest? dlaczego tak jest? Ekonomia normatywna - zajmuje się sądami wartościującymi i zmierza do udzielenia odpowiedzi: jak powinno być? W jaki sposób, jakimi środkami można osiągnąć stan pożądany? Ekonomia deskryptywna - umiejscawia dany obiekt w pewnym czasie, odwołuje się do innych nauk (socjologia, psychologia, antropologia); odwołuje się także do religii i tradycji. Funkcje ekonomii: Eksploacyjna - poznanie materii, poznanie nauki; Aplikacyjna - taka, którą można zastosować; Prognostyczna - związana z przewidywaniem Metody badań ekonomicznych: Metoda - jest to sposób badania zjawisk i procesów w przyrodzie i społeczeństwie, jest to droga, którą należy iść w celu wykrycia prawidłości rządzących rozwojem zjawisk i procesów obiektywnej rzeczywistości. Zasady: Poszukiwanie prawdy - dążenie do rzeczywistego przebiegu zjawisk i związków zachodzących między nimi; Branie pod uwagę wielkości czynników wpływających na przebieg danego Zjawiska Uwzględnienie okoliczności, że cała otaczająca nas rzeczywistość stale się zmienia, powinno mieć charakter dynamiczny; Krytyczne podejście do badanych zjawisk Bezstronność badacza i brak uprzedzeń i tendencyjność; Stosowanie dotychczasowych osiągnięć badawczych i odpowiednie się do nich ustosunkowanie; Stosowanie podstawowych zasad logicznego myślenia. Prawo ekonomiczne - wykryte i opisane prawidłowościrządzące procesami gospodarczymi; są to stałe powtarzające się zależności między poszczególnymi elementami procesu gospodarowania; Prawa historyczne - dziełają tylko w określonych warunkach i mają ograniczenia czasowo-przestrzenne np. prawa, które ukazały się wraz z powstaniem gospodarki towarowej (wartości, popytu, podaży, obiegu pieniężnego) Prawa uniwersalne - dotyczą każdego czasu i iejsca np. prawo malejących przychodów, ograniczoności zasobów, prawo konkurencji. Prawa ekonomiczne mają charakter: Stochastyczny (prawdopodobieństwa) - działanie praw ekonomicznychujawnia się nie w pojedynczych przypadkach, lecz przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń. Prawa ekonomiczne=prawa wielkich liczb; Obiektywnie - są rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarowania, a ponadto ich istnienie oraz działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi, działają one bez względu na to czy sobie je uświadamiamy, czy też nie i czy jest to dla nas korzystne, czy nie Metoda ekonomii obejmuje trzy kolejno następujące po sobie etapy badawcze: 1) Abstrakcji - metoda uproszczenia, badacz rzeczywistość upraszcza w swym umyśle, odrzyca to co nie istotne, niepotrzebne, przypadnowe, uboczne, a koncentruje się na tym co stale w określonych warunkach się powtarza, na tym co istotne, główne, pierwszorzędne (Ketegoria ekonomiczna - pojęcie ogólne, abstrakcyjne, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gpspodarczego; Teorie ekonomiczne - odwzorowują zjawiska prawidłowości gospodarczej, przedstawiają ogólny obraz procesów i zjawisk gospodarczych, operują pewnymi założeniami uprzszczającymi rzeczywistość; Model ekonomiczny - jest zbiorem założeń tworzących uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego aspektu rzeczywistości gospodarczej); 2) Stopniowa konkretyzacja - jako drugi etap w badaniach ekonomicznych, polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi, po to by bardziej przybliżyć się do rzeczywistości. Polega na dedukcji; 3) Weryfikacja i falsyfikacja - etap badawczy, polegający na konfrontacji uzyskanych wyników badań z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczegoi stwierdzeniu zgodności (weryfikacja) albo braku zgodności (falsyfikacja) między twierdzeniami nauki a rzeczywistością Weryfikacja statystyczna - ustala minimalny stopień zgodności (między hipotezą - postawioną w drugim etapie badawczym, a rzeczywistością), wymagany do przyjęcia hipotezy jako przwdziwej. Ten stopień zgodności ustala się przy pomocy statystyki matematycznej. (Weryfikacja historyczna - polega na dokładnym określeniu wydarzeń lub procesów hostorycznych, które mogą zakjłócić działanie procesów gospodarczych (wojny, kryzysy, susze, powodzie) oraz na wnioskowaniu, czy wydarzenia te są wystarczającym wytłumaczeniem rozbieżności między twierdzeniami nauki a rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego; Eksperyment - dodatkowy sposób weryfikacji. Polegan na badaniu jakiegoś zjawiska w ściśle określonych, celowo stworzonych warunkachi badaniu skutków tych warunków. Eksperyment w gospodarce ma ściśle określone ramy, ma rolę pomocniczą w weryfikacji.) Budowa modelu: 1) Obserwacja życia gospodarczego; 2) Konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii; 3) Ustalenie naukowości teorii; 4) Dokonywanie syntezy teorii ekonomicznych (weryfikacja) Modele: 1) Opisowe2) Matematyczne Potzreby i ich rodzaje: Potrzeba - to odczwalny przez jednostkę stan braku czegoś, połączony z dążeniem do jego zaspokojenia; (Potrzeby podstawowe - są one zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu, warunkują normalną egzystencję człowieka; Potrzeby wyższego rzędu -związane z psychicznym życiem człowieka oraz ze środowiskiem społecznym w którym żyje; Abraham Maslow - klasyfikacja potrzeb pozwala wyróżnić pięć poziomów grupujących określone potzrby, wg hierarchii ważności:: Potrzeby biologiczne; Potrzeby bezpieczeństwa i zachowania życia; Potrzeby kontaktów społecznych; Potrzeby uznania i akceptacji; Potrzeby samorealizacji; + potrzeby estetyczne i potrzeba wiedzy (dodatkowo)) Cechy potrzeb: Są one ilościowo nieograniczone; Mają charakter subiektywny i obiektywny; Mają charakter społeczny; Mają charakter zmienny historycznie Nieustannie się odradzają; Prawo homeostazy - zaspokojenie potrzeb niższego rzędu, aby mogły być zaspokojone potrzeby wyższego rzędu; Prawo wzmocnienia - jeżeli zaczynamyzaspokajać potrzeby wyższego rzędu to te potrzeby ulegają wzmocnieniu Klasyfikacja potrzeb: Pierwotne i wturne; Materialne i niematerialne; Indywidualne i społeczne; Potencjalne i efektywna (ujawnione i nieujawnione); Bierzące i przyszłe; Fizyczne i duchowe; Niezbędne i luksusowe; Niższego i wyższego rzędu; Jednorazowa i wielorazowa; Konsumpcyjne i inwestycyjne Cechy potrzeb: Subiektywne i indywidualne; Nieograniczone pod względem rodzaju (np. teraz komórka); Ograniczone w swej pojemności; Substytucyjne; Komplementarne; Społeczne i uwarunkowane; historycznie; Stale się odradzają Środki zaspokojenia potrzeb: Dobra materialne; Dobra wolne - są ilościowo nieograniczone i niemal zawsze dla ludzi dostępne. Istnieją w formie gotowej i nie są uwarunkowane uprzednią działalnością produkcyjną człowieka; Dobra gospodarcze (ekonomiczne) - w przeciwieństwie do dóbr wolnych są ilościowo ograniczone w stosunku do potrzeb człowieka. Są one efektem jego działalności gospodarczej i otrzymywane są w drodze wydobywania, przetwarzania i przemieszczania zasobów przyrody. Dobra gospodarcze mogą zaspokajać potrzeby ludzi w sposób pośredni (dobra produkcyjne - za ich pośrednictwem można wytworzyć dobra konsumpcyjne) i bezpośredni (dobra konsumpcyjne - telewizor, odzeż, książki). UsługiZarówno wśród dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych można wyróżnić takie, które ulegają użyciu jednorazowo (żywność), jak i wielokrotnie, które zużywają się stopniowo (telewizor, meble) Dobra gospodarcze można także podzielić na prywatne (dotyczą konsumpcji indywidualnej - samochód, komputer) i publiczne (to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi - obrona narodowa, szkoły publiczne). Dobra także możemy podzielić na dobra społeczne pożądane (każdy powinien mieć je bez względu na to czy tego przgnie czy nie - szkolnictwo publiczne) i dzobra społeczne niepożądane (które ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane - narkotyki, broń). Dobra komplementarne (wzajemnie się uzupełniające, ponieważ jedynie w ten sposób można zaspokoić określoną potrzebę - samochód i benzyna) i substytucyjne (które mogą się zastępować przy zaspokajaniu danej potrzeby, mają podobne zastosowanie i podobną wartość użytkową - masło i tłuszcze) Produkcja - działalność ludzka świadoma i celowa, przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu wytworzenia dóbr służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich Czynniki produkcji (zasoby) możemy podzielić na: Zasoby naturalne ziemia i bogactwa naturalne (lasy, wody); Zasoby ludzkie - ludzie wraz z ich wiedzą i doświadczeniem, na pracę składa się działalność człowieka, zarówno fizyczna jak i umysłowa. Kapitał ludzki - to zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii witalnej zawartych w człowieku. Kryją się w nim wszystkie nakłady (pieniężne, rzeczowe, czas), jakie ponosi każdy człowiek w związku ze zdobywaniem wykształcenia, nabywaniem kwalifikacji i umiejętności zawodowych oraz możliwości produkcyjnych, jak również nakłady na własne zdrowie i wypoczynek. Zasoby kapitałowe: Rzeczowe - kapitał rzeczowy obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej środki produkcji, które dzielą się na: środki pracy (maszyny, narzędzia) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały, które służą do wyprodukowania danego dobra). Do kapitału rzeczowego zalicza się również elementy wyposażenia infraktrustrukturalnego (budynki, hale, magazyny, drogi itp.); Finansowe - aby zasoby rzeczowe mogły zmienić swoją postać potrzebny jest kapitał finansowy. Są to środki finansowe wzniesione przez właścicieli (gotówka, kredyt itp.) Rzadkość - jest podstawowym problemem nauki ekonomii i dziłalności gospodarczej. Jest to cecha zasobów ekonomicznych wykorzystywanych w procesach produkcji, jak również cecha dóbr i usług zaspokajających potrzeby ludzkie w procesach konsumpcji. Rzadkość jest odzwierciedleniem stosunku potencjalnego zapotrzebowania ludzi na dane dobro do ograniczonych ich ilości. Rzadka jest ziemia i bogactwa naturalne, rzadka jest energia ludzka oraz technoligia, rzadki jest również kapitał rzeczowy i finansowy. Rzadkie są również wszelkie dobra konsumcyjne i produkcyjne, będące efektem procesu produkcyjnego. Granica (krzywa) możliwości produkcyjnych - przedstawia w sposób graficzny różne kombinacje ilości dóbr i usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technoligii. Krzywa możliwości może przybierać różne kształty (linii prostej lub wypukły). Przesuwanie krzywej możliwości produkcyjnych: Specjalizacja pracy; Rozkładanie kosztów; Substytucja zasobów (zastępowanie); Korzyści skali (obniżka jednostkowa w celu zwiększenia produkcji); Ułatwienia handlowe; Integracja międzynarodowa; To wszystko prowadzi do zwiększenia efektywności gospodarczej oraz Rozwój intensywny (wdrożenie technologii produkcji), rozwój ekstensywny (zwiększenie zasobów czynników produkcji) Alokacja zasobów - rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurujące cele Koszt alternatywny - to koszt utraconych,zaniechanych możliwości. Oznacza utratę korzyści jakie można było osiągnąć z wyboru innego rozwiązania, niż to które zostało wybrane. Racjonalność gospodarowania - dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i sposobów ich realizacji Rzeczywista - traktuje wybór jako racjonalny wówczas, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści Proceduralna - odnosi się do wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas gdy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej dziłalności Zasada racjonalnego gospodarowania: 1) Zasada największego efektu - stwierdza, że należy tak postępować, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu; 2) Zasada najmniejszego nakładu środków - realizacja założonego celu powinna się dokonać przy minimalnym nakładzie środków Oba te warianty postępowania są równoważne, czyli zape\wniają taki sam rezultat, natomiast ich połączenie prowadzi do sprzeczności, logicznej niedorzeczności. Gospodarka naturalna a gospodarka towarowa: gospodarka naturalna - typ gospodarki, w której producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb; gospodarka towarowa - typ gospodarki, w której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na sprzedaż Wartość użytkowa towaru - jest to jego zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka. Wynika ona z fizycznych, chemicznych, a więc naturalnych właściwości rzeczy. Dzięki nim towar może zaspokoić określoną potrzebę. Oprócz towarów wartość użytkową mają: Produkty pracy ludzkiej, które nie są towarami; Dobra wolne, które mają ogromną wartość użytkową, a nie są produktami pracy ludzkiej Wartością wymienną - nazywamy stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniony na inny. Cena - jest najwyższą formą wartości wymiennej; oznacza ona ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru Pieniądz i jego funkcje iHistoria pieniądza wiąże nię ściśle z rozwojem gospodarki towarowej. Pieniądz jest rezultatem, a jednocześnie nieodzownym warunkiem jej rozwoju) Systemy: Waluty złotej; Waluty pozłacanej; Sztabowo-złoty; Waluty dewizowo-złotej Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, czyli znakiem wartości. Jego faktyczna równa się wartości kawałka zadrukowanego papieru, z którego jest on wykonany. rynek - zespół wszystkich kupujących i sprzedających, których decyzje nawzajem są od siebie uzależnione, kształtują popyt i podaż oraz wpływają na poziom cen rodzaje rynków: ZE WZGLĘDY NA RODZAJ TOWARU (RYNEK: PRODUKTÓW I USŁUG; CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH; PIENIĘŻNY - KRÓTKOTERMINOWY; KAPITAŁU FINANSOWEGO - DŁUGOTERMINOWY; TYTUŁÓW PRAWNYCH); ZE WZGLĘDU NA ZAKRES PRZESTRZENNY (ŚWIATOWY; MIĘDZYNARODOWY; KRAJOWY; REGIONALNY; LOKALNY); ZE WZGLĘDY NA SPECYFIKĘ PRZEDMIOTU TRANSAKCJI (HOMOGENICZNY; HETEROGENICZNY); ZA WZGLĘDU NA KONKUTENCYJNOŚĆ PRZEDMIOTÓW REPREZENTUJĄCYCH POPYT I PODAŻ (KONKURENCJI DOSKONAŁEJ, KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ - OLIGOPOL, MONOPOL PEŁNY) ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆMIĘDZY POPYTEM I PODAŻĄ (NIEZRÓWNOWAŻONY - SPRZEDAWCY LUB KONSUMENTA; ZRÓWNOWAŻONY - POPYT, PODAŻ); ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAANGAŻOWANIA (ZAGRANICZNY - FORMALNY; NIEZORGANIZOWANY - NIEFORMALNY); ZE WZGLĘDU NA SWOBODĘ WEJŚCIA NA RYNEK (OTWARTY; ZAMKNIĘTY); ZE WZGLĘDU NA WPŁYW PAŃSTWA (REGULOWANY; WOLNY); ZE WZGLĘGU NA LEGALNOŚĆ (BIAŁY; SZARY; CZARNY)

Ekonomia: jest nauką zajmującą się badaniem gospodarczej działalności ludzi, wytwarzaniem dóbr człowiekowi potrzebntch, a nie dostarczanych mu bezpośrednio przez przyrodę (Klimczak); jest nauką badającą w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone zasoby bądące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. (Dach) Geneza nauki ekonomia: za ojca ekonomii i twórcę jej nazwy uważa się bezsprzecznie Arystotelesa, choć nazwa może też pochodzić od Ksenofonta. Nazwa ekonomia jest złożona z dwóch słów greckich - „oikos”=gospodarstwo domowe i „nomos”=prawo. W dziele swoim zwrócił uwagę na problemy ekonomiczne dotyczące cen i pracy niewolniczej (Klimczak) „oikosnomos” wprowadził do literatury Arystoteles, lecz pochodzi od Ksenofonta. Rozumiał ją jako naukę o zarządzaniu majątkiem, domem (Dach) Podział ekonomii: (Klimczak) Mikroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki. Centralnym problemem jest sposób koordynacji indywidualnych decyzji przez mechanizm rynkowy na rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, na rynkach pracy, finansowych. Analiza mikroekonomiczna zmierza do wyjaśnienie mechanizmu wykorzystania rzadkich zasobów w gospodarce rynkowej.; Makroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. Badaniem zmian zachodzących w wilkościach makroekonomicznych opiera się również na zachowaniach poszczególnych ludzi np. reakcje na inflacje, niepoewność w życiu gospodarczym. (Dach) Mikroekonomia - koncentruje się na wyborach dokonywanych przez poszczególne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd orzaz zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w różnych fragmentach gospodarki, na poszczególnych rynkach. Bada konsumenta, producenta, popyt, podaż, rynki czynników produkcji, jednostkowy popyt, cena. Makroekonomia - zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości. Odnosi się do ogólnego obrazu gospodarki, a nie do szczegułów działalności gospodarczej. Ujęcie globalne, bada inflację, wzrost gospodarczy, politykę handlową państwa, dochody.; Mezoekonomia - zajmuje się badaniem procesów gospodarczych zachodzących w ramach struktur lokalnych, regionów i branż.; Megaekonomia - bada procesy ekonomiczne dokonujące się w całym świecie (ekonomia globalna) Ekonomia pozytywna, normatywna, deskryptywna (Klimczak) Ekonomia pozytywna - stara się jedynie wyjaśnić zjawiska i procesy gospodarcze w taki sposób, aby możliwe było przewidywanie ich przebiegu. Nie stawie rzeczywistości gospodarczej żadnych wymagań etychnych i nie formułuje obowiązków moralnych; Ekonomia normatywna - ocenie gospodarczą rzeczywistość wg wartości i norm etycznych, ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje warunki konieczne do ich uzyskania. (Dach) Ekonomia pozytywna - zajmuje się obiektywnym objaśnieniem regół funkcjonowania gospodarki. Zajmuje się przedstawieniem rzeczywistości taka jaka ona jest, a nie takiej, jaką być powinna. Zawarte problemy badawcze w ekonomii pozytywnej można ująć w pytaniach: jak jest? dlaczego tak jest? Ekonomia normatywna - zajmuje się sądami wartościującymi i zmierza do udzielenia odpowiedzi: jak powinno być? W jaki sposób, jakimi środkami można osiągnąć stan pożądany? Ekonomia deskryptywna - umiejscawia dany obiekt w pewnym czasie, odwołuje się do innych nauk (socjologia, psychologia, antropologia); odwołuje się także do religii i tradycji. Funkcje ekonomii: Eksploacyjna - poznanie materii, poznanie nauki; Aplikacyjna - taka, którą można zastosować; Prognostyczna - związana z przewidywaniem Metody badań ekonomicznych: Metoda - jest to sposób badania zjawisk i procesów w przyrodzie i społeczeństwie, jest to droga, którą należy iść w celu wykrycia prawidłości rządzących rozwojem zjawisk i procesów obiektywnej rzeczywistości. Zasady: Poszukiwanie prawdy - dążenie do rzeczywistego przebiegu zjawisk i związków zachodzących między nimi; Branie pod uwagę wielkości czynników wpływających na przebieg danego Zjawiska Uwzględnienie okoliczności, że cała otaczająca nas rzeczywistość stale się zmienia, powinno mieć charakter dynamiczny; Krytyczne podejście do badanych zjawisk Bezstronność badacza i brak uprzedzeń i tendencyjność; Stosowanie dotychczasowych osiągnięć badawczych i odpowiednie się do nich ustosunkowanie; Stosowanie podstawowych zasad logicznego myślenia. Prawo ekonomiczne - wykryte i opisane prawidłowościrządzące procesami gospodarczymi; są to stałe powtarzające się zależności między poszczególnymi elementami procesu gospodarowania; Prawa historyczne - dziełają tylko w określonych warunkach i mają ograniczenia czasowo-przestrzenne np. prawa, które ukazały się wraz z powstaniem gospodarki towarowej (wartości, popytu, podaży, obiegu pieniężnego) Prawa uniwersalne - dotyczą każdego czasu i iejsca np. prawo malejących przychodów, ograniczoności zasobów, prawo konkurencji. Prawa ekonomiczne mają charakter: Stochastyczny (prawdopodobieństwa) - działanie praw ekonomicznychujawnia się nie w pojedynczych przypadkach, lecz przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń. Prawa ekonomiczne=prawa wielkich liczb; Obiektywnie - są rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarowania, a ponadto ich istnienie oraz działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi, działają one bez względu na to czy sobie je uświadamiamy, czy też nie i czy jest to dla nas korzystne, czy nie Metoda ekonomii obejmuje trzy kolejno następujące po sobie etapy badawcze: 1) Abstrakcji - metoda uproszczenia, badacz rzeczywistość upraszcza w swym umyśle, odrzyca to co nie istotne, niepotrzebne, przypadnowe, uboczne, a koncentruje się na tym co stale w określonych warunkach się powtarza, na tym co istotne, główne, pierwszorzędne (Ketegoria ekonomiczna - pojęcie ogólne, abstrakcyjne, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gpspodarczego; Teorie ekonomiczne - odwzorowują zjawiska prawidłowości gospodarczej, przedstawiają ogólny obraz procesów i zjawisk gospodarczych, operują pewnymi założeniami uprzszczającymi rzeczywistość; Model ekonomiczny - jest zbiorem założeń tworzących uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego aspektu rzeczywistości gospodarczej); 2) Stopniowa konkretyzacja - jako drugi etap w badaniach ekonomicznych, polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi, po to by bardziej przybliżyć się do rzeczywistości. Polega na dedukcji; 3) Weryfikacja i falsyfikacja - etap badawczy, polegający na konfrontacji uzyskanych wyników badań z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczegoi stwierdzeniu zgodności (weryfikacja) albo braku zgodności (falsyfikacja) między twierdzeniami nauki a rzeczywistością Weryfikacja statystyczna - ustala minimalny stopień zgodności (między hipotezą - postawioną w drugim etapie badawczym, a rzeczywistością), wymagany do przyjęcia hipotezy jako przwdziwej. Ten stopień zgodności ustala się przy pomocy statystyki matematycznej. (Weryfikacja historyczna - polega na dokładnym określeniu wydarzeń lub procesów hostorycznych, które mogą zakjłócić działanie procesów gospodarczych (wojny, kryzysy, susze, powodzie) oraz na wnioskowaniu, czy wydarzenia te są wystarczającym wytłumaczeniem rozbieżności między twierdzeniami nauki a rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego; Eksperyment - dodatkowy sposób weryfikacji. Polegan na badaniu jakiegoś zjawiska w ściśle określonych, celowo stworzonych warunkachi badaniu skutków tych warunków. Eksperyment w gospodarce ma ściśle określone ramy, ma rolę pomocniczą w weryfikacji.) Budowa modelu: 1) Obserwacja życia gospodarczego; 2) Konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii; 3) Ustalenie naukowości teorii; 4) Dokonywanie syntezy teorii ekonomicznych (weryfikacja) Modele: 1) Opisowe2) Matematyczne Potzreby i ich rodzaje: Potrzeba - to odczwalny przez jednostkę stan braku czegoś, połączony z dążeniem do jego zaspokojenia; (Potrzeby podstawowe - są one zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu, warunkują normalną egzystencję człowieka; Potrzeby wyższego rzędu -związane z psychicznym życiem człowieka oraz ze środowiskiem społecznym w którym żyje; Abraham Maslow - klasyfikacja potrzeb pozwala wyróżnić pięć poziomów grupujących określone potzrby, wg hierarchii ważności:: Potrzeby biologiczne; Potrzeby bezpieczeństwa i zachowania życia; Potrzeby kontaktów społecznych; Potrzeby uznania i akceptacji; Potrzeby samorealizacji; + potrzeby estetyczne i potrzeba wiedzy (dodatkowo)) Cechy potrzeb: Są one ilościowo nieograniczone; Mają charakter subiektywny i obiektywny; Mają charakter społeczny; Mają charakter zmienny historycznie Nieustannie się odradzają; Prawo homeostazy - zaspokojenie potrzeb niższego rzędu, aby mogły być zaspokojone potrzeby wyższego rzędu; Prawo wzmocnienia - jeżeli zaczynamyzaspokajać potrzeby wyższego rzędu to te potrzeby ulegają wzmocnieniu Klasyfikacja potrzeb: Pierwotne i wturne; Materialne i niematerialne; Indywidualne i społeczne; Potencjalne i efektywna (ujawnione i nieujawnione); Bierzące i przyszłe; Fizyczne i duchowe; Niezbędne i luksusowe; Niższego i wyższego rzędu; Jednorazowa i wielorazowa; Konsumpcyjne i inwestycyjne Cechy potrzeb: Subiektywne i indywidualne; Nieograniczone pod względem rodzaju (np. teraz komórka); Ograniczone w swej pojemności; Substytucyjne; Komplementarne; Społeczne i uwarunkowane; historycznie; Stale się odradzają Środki zaspokojenia potrzeb: Dobra materialne; Dobra wolne - są ilościowo nieograniczone i niemal zawsze dla ludzi dostępne. Istnieją w formie gotowej i nie są uwarunkowane uprzednią działalnością produkcyjną człowieka; Dobra gospodarcze (ekonomiczne) - w przeciwieństwie do dóbr wolnych są ilościowo ograniczone w stosunku do potrzeb człowieka. Są one efektem jego działalności gospodarczej i otrzymywane są w drodze wydobywania, przetwarzania i przemieszczania zasobów przyrody. Dobra gospodarcze mogą zaspokajać potrzeby ludzi w sposób pośredni (dobra produkcyjne - za ich pośrednictwem można wytworzyć dobra konsumpcyjne) i bezpośredni (dobra konsumpcyjne - telewizor, odzeż, książki). UsługiZarówno wśród dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych można wyróżnić takie, które ulegają użyciu jednorazowo (żywność), jak i wielokrotnie, które zużywają się stopniowo (telewizor, meble) Dobra gospodarcze można także podzielić na prywatne (dotyczą konsumpcji indywidualnej - samochód, komputer) i publiczne (to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi - obrona narodowa, szkoły publiczne). Dobra także możemy podzielić na dobra społeczne pożądane (każdy powinien mieć je bez względu na to czy tego przgnie czy nie - szkolnictwo publiczne) i dzobra społeczne niepożądane (które ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane - narkotyki, broń). Dobra komplementarne (wzajemnie się uzupełniające, ponieważ jedynie w ten sposób można zaspokoić określoną potrzebę - samochód i benzyna) i substytucyjne (które mogą się zastępować przy zaspokajaniu danej potrzeby, mają podobne zastosowanie i podobną wartość użytkową - masło i tłuszcze) Produkcja - działalność ludzka świadoma i celowa, przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu wytworzenia dóbr służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich Czynniki produkcji (zasoby) możemy podzielić na: Zasoby naturalne ziemia i bogactwa naturalne (lasy, wody); Zasoby ludzkie - ludzie wraz z ich wiedzą i doświadczeniem, na pracę składa się działalność człowieka, zarówno fizyczna jak i umysłowa. Kapitał ludzki - to zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii witalnej zawartych w człowieku. Kryją się w nim wszystkie nakłady (pieniężne, rzeczowe, czas), jakie ponosi każdy człowiek w związku ze zdobywaniem wykształcenia, nabywaniem kwalifikacji i umiejętności zawodowych oraz możliwości produkcyjnych, jak również nakłady na własne zdrowie i wypoczynek. Zasoby kapitałowe: Rzeczowe - kapitał rzeczowy obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej środki produkcji, które dzielą się na: środki pracy (maszyny, narzędzia) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały, które służą do wyprodukowania danego dobra). Do kapitału rzeczowego zalicza się również elementy wyposażenia infraktrustrukturalnego (budynki, hale, magazyny, drogi itp.); Finansowe - aby zasoby rzeczowe mogły zmienić swoją postać potrzebny jest kapitał finansowy. Są to środki finansowe wzniesione przez właścicieli (gotówka, kredyt itp.) Rzadkość - jest podstawowym problemem nauki ekonomii i dziłalności gospodarczej. Jest to cecha zasobów ekonomicznych wykorzystywanych w procesach produkcji, jak również cecha dóbr i usług zaspokajających potrzeby ludzkie w procesach konsumpcji. Rzadkość jest odzwierciedleniem stosunku potencjalnego zapotrzebowania ludzi na dane dobro do ograniczonych ich ilości. Rzadka jest ziemia i bogactwa naturalne, rzadka jest energia ludzka oraz technoligia, rzadki jest również kapitał rzeczowy i finansowy. Rzadkie są również wszelkie dobra konsumcyjne i produkcyjne, będące efektem procesu produkcyjnego. Granica (krzywa) możliwości produkcyjnych - przedstawia w sposób graficzny różne kombinacje ilości dóbr i usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technoligii. Krzywa możliwości może przybierać różne kształty (linii prostej lub wypukły). Przesuwanie krzywej możliwości produkcyjnych: Specjalizacja pracy; Rozkładanie kosztów; Substytucja zasobów (zastępowanie); Korzyści skali (obniżka jednostkowa w celu zwiększenia produkcji); Ułatwienia handlowe; Integracja międzynarodowa; To wszystko prowadzi do zwiększenia efektywności gospodarczej oraz Rozwój intensywny (wdrożenie technologii produkcji), rozwój ekstensywny (zwiększenie zasobów czynników produkcji) Alokacja zasobów - rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurujące cele Koszt alternatywny - to koszt utraconych,zaniechanych możliwości. Oznacza utratę korzyści jakie można było osiągnąć z wyboru innego rozwiązania, niż to które zostało wybrane. Racjonalność gospodarowania - dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i sposobów ich realizacji Rzeczywista - traktuje wybór jako racjonalny wówczas, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści Proceduralna - odnosi się do wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas gdy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej dziłalności Zasada racjonalnego gospodarowania: 1) Zasada największego efektu - stwierdza, że należy tak postępować, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu; 2) Zasada najmniejszego nakładu środków - realizacja założonego celu powinna się dokonać przy minimalnym nakładzie środków Oba te warianty postępowania są równoważne, czyli zape\wniają taki sam rezultat, natomiast ich połączenie prowadzi do sprzeczności, logicznej niedorzeczności. Gospodarka naturalna a gospodarka towarowa: gospodarka naturalna - typ gospodarki, w której producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb; gospodarka towarowa - typ gospodarki, w której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na sprzedaż Wartość użytkowa towaru - jest to jego zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka. Wynika ona z fizycznych, chemicznych, a więc naturalnych właściwości rzeczy. Dzięki nim towar może zaspokoić określoną potrzebę. Oprócz towarów wartość użytkową mają: Produkty pracy ludzkiej, które nie są towarami; Dobra wolne, które mają ogromną wartość użytkową, a nie są produktami pracy ludzkiej Wartością wymienną - nazywamy stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniony na inny. Cena - jest najwyższą formą wartości wymiennej; oznacza ona ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru Pieniądz i jego funkcje iHistoria pieniądza wiąże nię ściśle z rozwojem gospodarki towarowej. Pieniądz jest rezultatem, a jednocześnie nieodzownym warunkiem jej rozwoju) Systemy: Waluty złotej; Waluty pozłacanej; Sztabowo-złoty; Waluty dewizowo-złotej Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, czyli znakiem wartości. Jego faktyczna równa się wartości kawałka zadrukowanego papieru, z którego jest on wykonany. rynek - zespół wszystkich kupujących i sprzedających, których decyzje nawzajem są od siebie uzależnione, kształtują popyt i podaż oraz wpływają na poziom cen rodzaje rynków: ZE WZGLĘDY NA RODZAJ TOWARU (RYNEK: PRODUKTÓW I USŁUG; CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH; PIENIĘŻNY - KRÓTKOTERMINOWY; KAPITAŁU FINANSOWEGO - DŁUGOTERMINOWY; TYTUŁÓW PRAWNYCH); ZE WZGLĘDU NA ZAKRES PRZESTRZENNY (ŚWIATOWY; MIĘDZYNARODOWY; KRAJOWY; REGIONALNY; LOKALNY); ZE WZGLĘDY NA SPECYFIKĘ PRZEDMIOTU TRANSAKCJI (HOMOGENICZNY; HETEROGENICZNY); ZA WZGLĘDU NA KONKUTENCYJNOŚĆ PRZEDMIOTÓW REPREZENTUJĄCYCH POPYT I PODAŻ (KONKURENCJI DOSKONAŁEJ, KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ - OLIGOPOL, MONOPOL PEŁNY) ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆMIĘDZY POPYTEM I PODAŻĄ (NIEZRÓWNOWAŻONY - SPRZEDAWCY LUB KONSUMENTA; ZRÓWNOWAŻONY - POPYT, PODAŻ); ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAANGAŻOWANIA (ZAGRANICZNY - FORMALNY; NIEZORGANIZOWANY - NIEFORMALNY); ZE WZGLĘDU NA SWOBODĘ WEJŚCIA NA RYNEK (OTWARTY; ZAMKNIĘTY); ZE WZGLĘDU NA WPŁYW PAŃSTWA (REGULOWANY; WOLNY); ZE WZGLĘGU NA LEGALNOŚĆ (BIAŁY; SZARY; CZARNY)

Ekonomia: jest nauką zajmującą się badaniem gospodarczej działalności ludzi, wytwarzaniem dóbr człowiekowi potrzebntch, a nie dostarczanych mu bezpośrednio przez przyrodę (Klimczak); jest nauką badającą w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone zasoby bądące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. (Dach) Geneza nauki ekonomia: za ojca ekonomii i twórcę jej nazwy uważa się bezsprzecznie Arystotelesa, choć nazwa może też pochodzić od Ksenofonta. Nazwa ekonomia jest złożona z dwóch słów greckich - „oikos”=gospodarstwo domowe i „nomos”=prawo. W dziele swoim zwrócił uwagę na problemy ekonomiczne dotyczące cen i pracy niewolniczej (Klimczak) „oikosnomos” wprowadził do literatury Arystoteles, lecz pochodzi od Ksenofonta. Rozumiał ją jako naukę o zarządzaniu majątkiem, domem (Dach) Podział ekonomii: (Klimczak) Mikroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki. Centralnym problemem jest sposób koordynacji indywidualnych decyzji przez mechanizm rynkowy na rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, na rynkach pracy, finansowych. Analiza mikroekonomiczna zmierza do wyjaśnienie mechanizmu wykorzystania rzadkich zasobów w gospodarce rynkowej.; Makroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. Badaniem zmian zachodzących w wilkościach makroekonomicznych opiera się również na zachowaniach poszczególnych ludzi np. reakcje na inflacje, niepoewność w życiu gospodarczym. (Dach) Mikroekonomia - koncentruje się na wyborach dokonywanych przez poszczególne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd orzaz zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w różnych fragmentach gospodarki, na poszczególnych rynkach. Bada konsumenta, producenta, popyt, podaż, rynki czynników produkcji, jednostkowy popyt, cena. Makroekonomia - zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości. Odnosi się do ogólnego obrazu gospodarki, a nie do szczegułów działalności gospodarczej. Ujęcie globalne, bada inflację, wzrost gospodarczy, politykę handlową państwa, dochody.; Mezoekonomia - zajmuje się badaniem procesów gospodarczych zachodzących w ramach struktur lokalnych, regionów i branż.; Megaekonomia - bada procesy ekonomiczne dokonujące się w całym świecie (ekonomia globalna) Ekonomia pozytywna, normatywna, deskryptywna (Klimczak) Ekonomia pozytywna - stara się jedynie wyjaśnić zjawiska i procesy gospodarcze w taki sposób, aby możliwe było przewidywanie ich przebiegu. Nie stawie rzeczywistości gospodarczej żadnych wymagań etychnych i nie formułuje obowiązków moralnych; Ekonomia normatywna - ocenie gospodarczą rzeczywistość wg wartości i norm etycznych, ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje warunki konieczne do ich uzyskania. (Dach) Ekonomia pozytywna - zajmuje się obiektywnym objaśnieniem regół funkcjonowania gospodarki. Zajmuje się przedstawieniem rzeczywistości taka jaka ona jest, a nie takiej, jaką być powinna. Zawarte problemy badawcze w ekonomii pozytywnej można ująć w pytaniach: jak jest? dlaczego tak jest? Ekonomia normatywna - zajmuje się sądami wartościującymi i zmierza do udzielenia odpowiedzi: jak powinno być? W jaki sposób, jakimi środkami można osiągnąć stan pożądany? Ekonomia deskryptywna - umiejscawia dany obiekt w pewnym czasie, odwołuje się do innych nauk (socjologia, psychologia, antropologia); odwołuje się także do religii i tradycji. Funkcje ekonomii: Eksploacyjna - poznanie materii, poznanie nauki; Aplikacyjna - taka, którą można zastosować; Prognostyczna - związana z przewidywaniem Metody badań ekonomicznych: Metoda - jest to sposób badania zjawisk i procesów w przyrodzie i społeczeństwie, jest to droga, którą należy iść w celu wykrycia prawidłości rządzących rozwojem zjawisk i procesów obiektywnej rzeczywistości. Zasady: Poszukiwanie prawdy - dążenie do rzeczywistego przebiegu zjawisk i związków zachodzących między nimi; Branie pod uwagę wielkości czynników wpływających na przebieg danego Zjawiska Uwzględnienie okoliczności, że cała otaczająca nas rzeczywistość stale się zmienia, powinno mieć charakter dynamiczny; Krytyczne podejście do badanych zjawisk Bezstronność badacza i brak uprzedzeń i tendencyjność; Stosowanie dotychczasowych osiągnięć badawczych i odpowiednie się do nich ustosunkowanie; Stosowanie podstawowych zasad logicznego myślenia. Prawo ekonomiczne - wykryte i opisane prawidłowościrządzące procesami gospodarczymi; są to stałe powtarzające się zależności między poszczególnymi elementami procesu gospodarowania; Prawa historyczne - dziełają tylko w określonych warunkach i mają ograniczenia czasowo-przestrzenne np. prawa, które ukazały się wraz z powstaniem gospodarki towarowej (wartości, popytu, podaży, obiegu pieniężnego) Prawa uniwersalne - dotyczą każdego czasu i iejsca np. prawo malejących przychodów, ograniczoności zasobów, prawo konkurencji. Prawa ekonomiczne mają charakter: Stochastyczny (prawdopodobieństwa) - działanie praw ekonomicznychujawnia się nie w pojedynczych przypadkach, lecz przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń. Prawa ekonomiczne=prawa wielkich liczb; Obiektywnie - są rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarowania, a ponadto ich istnienie oraz działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi, działają one bez względu na to czy sobie je uświadamiamy, czy też nie i czy jest to dla nas korzystne, czy nie Metoda ekonomii obejmuje trzy kolejno następujące po sobie etapy badawcze: 1) Abstrakcji - metoda uproszczenia, badacz rzeczywistość upraszcza w swym umyśle, odrzyca to co nie istotne, niepotrzebne, przypadnowe, uboczne, a koncentruje się na tym co stale w określonych warunkach się powtarza, na tym co istotne, główne, pierwszorzędne (Ketegoria ekonomiczna - pojęcie ogólne, abstrakcyjne, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gpspodarczego; Teorie ekonomiczne - odwzorowują zjawiska prawidłowości gospodarczej, przedstawiają ogólny obraz procesów i zjawisk gospodarczych, operują pewnymi założeniami uprzszczającymi rzeczywistość; Model ekonomiczny - jest zbiorem założeń tworzących uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego aspektu rzeczywistości gospodarczej); 2) Stopniowa konkretyzacja - jako drugi etap w badaniach ekonomicznych, polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi, po to by bardziej przybliżyć się do rzeczywistości. Polega na dedukcji; 3) Weryfikacja i falsyfikacja - etap badawczy, polegający na konfrontacji uzyskanych wyników badań z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczegoi stwierdzeniu zgodności (weryfikacja) albo braku zgodności (falsyfikacja) między twierdzeniami nauki a rzeczywistością Weryfikacja statystyczna - ustala minimalny stopień zgodności (między hipotezą - postawioną w drugim etapie badawczym, a rzeczywistością), wymagany do przyjęcia hipotezy jako przwdziwej. Ten stopień zgodności ustala się przy pomocy statystyki matematycznej. (Weryfikacja historyczna - polega na dokładnym określeniu wydarzeń lub procesów hostorycznych, które mogą zakjłócić działanie procesów gospodarczych (wojny, kryzysy, susze, powodzie) oraz na wnioskowaniu, czy wydarzenia te są wystarczającym wytłumaczeniem rozbieżności między twierdzeniami nauki a rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego; Eksperyment - dodatkowy sposób weryfikacji. Polegan na badaniu jakiegoś zjawiska w ściśle określonych, celowo stworzonych warunkachi badaniu skutków tych warunków. Eksperyment w gospodarce ma ściśle określone ramy, ma rolę pomocniczą w weryfikacji.) Budowa modelu: 1) Obserwacja życia gospodarczego; 2) Konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii; 3) Ustalenie naukowości teorii; 4) Dokonywanie syntezy teorii ekonomicznych (weryfikacja) Modele: 1) Opisowe2) Matematyczne Potzreby i ich rodzaje: Potrzeba - to odczwalny przez jednostkę stan braku czegoś, połączony z dążeniem do jego zaspokojenia; (Potrzeby podstawowe - są one zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu, warunkują normalną egzystencję człowieka; Potrzeby wyższego rzędu -związane z psychicznym życiem człowieka oraz ze środowiskiem społecznym w którym żyje; Abraham Maslow - klasyfikacja potrzeb pozwala wyróżnić pięć poziomów grupujących określone potzrby, wg hierarchii ważności:: Potrzeby biologiczne; Potrzeby bezpieczeństwa i zachowania życia; Potrzeby kontaktów społecznych; Potrzeby uznania i akceptacji; Potrzeby samorealizacji; + potrzeby estetyczne i potrzeba wiedzy (dodatkowo)) Cechy potrzeb: Są one ilościowo nieograniczone; Mają charakter subiektywny i obiektywny; Mają charakter społeczny; Mają charakter zmienny historycznie Nieustannie się odradzają; Prawo homeostazy - zaspokojenie potrzeb niższego rzędu, aby mogły być zaspokojone potrzeby wyższego rzędu; Prawo wzmocnienia - jeżeli zaczynamyzaspokajać potrzeby wyższego rzędu to te potrzeby ulegają wzmocnieniu Klasyfikacja potrzeb: Pierwotne i wturne; Materialne i niematerialne; Indywidualne i społeczne; Potencjalne i efektywna (ujawnione i nieujawnione); Bierzące i przyszłe; Fizyczne i duchowe; Niezbędne i luksusowe; Niższego i wyższego rzędu; Jednorazowa i wielorazowa; Konsumpcyjne i inwestycyjne Cechy potrzeb: Subiektywne i indywidualne; Nieograniczone pod względem rodzaju (np. teraz komórka); Ograniczone w swej pojemności; Substytucyjne; Komplementarne; Społeczne i uwarunkowane; historycznie; Stale się odradzają Środki zaspokojenia potrzeb: Dobra materialne; Dobra wolne - są ilościowo nieograniczone i niemal zawsze dla ludzi dostępne. Istnieją w formie gotowej i nie są uwarunkowane uprzednią działalnością produkcyjną człowieka; Dobra gospodarcze (ekonomiczne) - w przeciwieństwie do dóbr wolnych są ilościowo ograniczone w stosunku do potrzeb człowieka. Są one efektem jego działalności gospodarczej i otrzymywane są w drodze wydobywania, przetwarzania i przemieszczania zasobów przyrody. Dobra gospodarcze mogą zaspokajać potrzeby ludzi w sposób pośredni (dobra produkcyjne - za ich pośrednictwem można wytworzyć dobra konsumpcyjne) i bezpośredni (dobra konsumpcyjne - telewizor, odzeż, książki). UsługiZarówno wśród dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych można wyróżnić takie, które ulegają użyciu jednorazowo (żywność), jak i wielokrotnie, które zużywają się stopniowo (telewizor, meble) Dobra gospodarcze można także podzielić na prywatne (dotyczą konsumpcji indywidualnej - samochód, komputer) i publiczne (to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi - obrona narodowa, szkoły publiczne). Dobra także możemy podzielić na dobra społeczne pożądane (każdy powinien mieć je bez względu na to czy tego przgnie czy nie - szkolnictwo publiczne) i dzobra społeczne niepożądane (które ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane - narkotyki, broń). Dobra komplementarne (wzajemnie się uzupełniające, ponieważ jedynie w ten sposób można zaspokoić określoną potrzebę - samochód i benzyna) i substytucyjne (które mogą się zastępować przy zaspokajaniu danej potrzeby, mają podobne zastosowanie i podobną wartość użytkową - masło i tłuszcze) Produkcja - działalność ludzka świadoma i celowa, przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu wytworzenia dóbr służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich Czynniki produkcji (zasoby) możemy podzielić na: Zasoby naturalne ziemia i bogactwa naturalne (lasy, wody); Zasoby ludzkie - ludzie wraz z ich wiedzą i doświadczeniem, na pracę składa się działalność człowieka, zarówno fizyczna jak i umysłowa. Kapitał ludzki - to zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii witalnej zawartych w człowieku. Kryją się w nim wszystkie nakłady (pieniężne, rzeczowe, czas), jakie ponosi każdy człowiek w związku ze zdobywaniem wykształcenia, nabywaniem kwalifikacji i umiejętności zawodowych oraz możliwości produkcyjnych, jak również nakłady na własne zdrowie i wypoczynek. Zasoby kapitałowe: Rzeczowe - kapitał rzeczowy obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej środki produkcji, które dzielą się na: środki pracy (maszyny, narzędzia) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały, które służą do wyprodukowania danego dobra). Do kapitału rzeczowego zalicza się również elementy wyposażenia infraktrustrukturalnego (budynki, hale, magazyny, drogi itp.); Finansowe - aby zasoby rzeczowe mogły zmienić swoją postać potrzebny jest kapitał finansowy. Są to środki finansowe wzniesione przez właścicieli (gotówka, kredyt itp.) Rzadkość - jest podstawowym problemem nauki ekonomii i dziłalności gospodarczej. Jest to cecha zasobów ekonomicznych wykorzystywanych w procesach produkcji, jak również cecha dóbr i usług zaspokajających potrzeby ludzkie w procesach konsumpcji. Rzadkość jest odzwierciedleniem stosunku potencjalnego zapotrzebowania ludzi na dane dobro do ograniczonych ich ilości. Rzadka jest ziemia i bogactwa naturalne, rzadka jest energia ludzka oraz technoligia, rzadki jest również kapitał rzeczowy i finansowy. Rzadkie są również wszelkie dobra konsumcyjne i produkcyjne, będące efektem procesu produkcyjnego. Granica (krzywa) możliwości produkcyjnych - przedstawia w sposób graficzny różne kombinacje ilości dóbr i usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technoligii. Krzywa możliwości może przybierać różne kształty (linii prostej lub wypukły). Przesuwanie krzywej możliwości produkcyjnych: Specjalizacja pracy; Rozkładanie kosztów; Substytucja zasobów (zastępowanie); Korzyści skali (obniżka jednostkowa w celu zwiększenia produkcji); Ułatwienia handlowe; Integracja międzynarodowa; To wszystko prowadzi do zwiększenia efektywności gospodarczej oraz Rozwój intensywny (wdrożenie technologii produkcji), rozwój ekstensywny (zwiększenie zasobów czynników produkcji) Alokacja zasobów - rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurujące cele Koszt alternatywny - to koszt utraconych,zaniechanych możliwości. Oznacza utratę korzyści jakie można było osiągnąć z wyboru innego rozwiązania, niż to które zostało wybrane. Racjonalność gospodarowania - dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i sposobów ich realizacji Rzeczywista - traktuje wybór jako racjonalny wówczas, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści Proceduralna - odnosi się do wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas gdy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej dziłalności Zasada racjonalnego gospodarowania: 1) Zasada największego efektu - stwierdza, że należy tak postępować, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu; 2) Zasada najmniejszego nakładu środków - realizacja założonego celu powinna się dokonać przy minimalnym nakładzie środków Oba te warianty postępowania są równoważne, czyli zape\wniają taki sam rezultat, natomiast ich połączenie prowadzi do sprzeczności, logicznej niedorzeczności. Gospodarka naturalna a gospodarka towarowa: gospodarka naturalna - typ gospodarki, w której producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb; gospodarka towarowa - typ gospodarki, w której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na sprzedaż Wartość użytkowa towaru - jest to jego zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka. Wynika ona z fizycznych, chemicznych, a więc naturalnych właściwości rzeczy. Dzięki nim towar może zaspokoić określoną potrzebę. Oprócz towarów wartość użytkową mają: Produkty pracy ludzkiej, które nie są towarami; Dobra wolne, które mają ogromną wartość użytkową, a nie są produktami pracy ludzkiej Wartością wymienną - nazywamy stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniony na inny. Cena - jest najwyższą formą wartości wymiennej; oznacza ona ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru Pieniądz i jego funkcje iHistoria pieniądza wiąże nię ściśle z rozwojem gospodarki towarowej. Pieniądz jest rezultatem, a jednocześnie nieodzownym warunkiem jej rozwoju) Systemy: Waluty złotej; Waluty pozłacanej; Sztabowo-złoty; Waluty dewizowo-złotej Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, czyli znakiem wartości. Jego faktyczna równa się wartości kawałka zadrukowanego papieru, z którego jest on wykonany. rynek - zespół wszystkich kupujących i sprzedających, których decyzje nawzajem są od siebie uzależnione, kształtują popyt i podaż oraz wpływają na poziom cen rodzaje rynków: ZE WZGLĘDY NA RODZAJ TOWARU (RYNEK: PRODUKTÓW I USŁUG; CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH; PIENIĘŻNY - KRÓTKOTERMINOWY; KAPITAŁU FINANSOWEGO - DŁUGOTERMINOWY; TYTUŁÓW PRAWNYCH); ZE WZGLĘDU NA ZAKRES PRZESTRZENNY (ŚWIATOWY; MIĘDZYNARODOWY; KRAJOWY; REGIONALNY; LOKALNY); ZE WZGLĘDY NA SPECYFIKĘ PRZEDMIOTU TRANSAKCJI (HOMOGENICZNY; HETEROGENICZNY); ZA WZGLĘDU NA KONKUTENCYJNOŚĆ PRZEDMIOTÓW REPREZENTUJĄCYCH POPYT I PODAŻ (KONKURENCJI DOSKONAŁEJ, KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ - OLIGOPOL, MONOPOL PEŁNY) ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆMIĘDZY POPYTEM I PODAŻĄ (NIEZRÓWNOWAŻONY - SPRZEDAWCY LUB KONSUMENTA; ZRÓWNOWAŻONY - POPYT, PODAŻ); ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAANGAŻOWANIA (ZAGRANICZNY - FORMALNY; NIEZORGANIZOWANY - NIEFORMALNY); ZE WZGLĘDU NA SWOBODĘ WEJŚCIA NA RYNEK (OTWARTY; ZAMKNIĘTY); ZE WZGLĘDU NA WPŁYW PAŃSTWA (REGULOWANY; WOLNY); ZE WZGLĘGU NA LEGALNOŚĆ (BIAŁY; SZARY; CZARNY)

Ekonomia: jest nauką zajmującą się badaniem gospodarczej działalności ludzi, wytwarzaniem dóbr człowiekowi potrzebntch, a nie dostarczanych mu bezpośrednio przez przyrodę (Klimczak); jest nauką badającą w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone zasoby bądące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. (Dach) Geneza nauki ekonomia: za ojca ekonomii i twórcę jej nazwy uważa się bezsprzecznie Arystotelesa, choć nazwa może też pochodzić od Ksenofonta. Nazwa ekonomia jest złożona z dwóch słów greckich - „oikos”=gospodarstwo domowe i „nomos”=prawo. W dziele swoim zwrócił uwagę na problemy ekonomiczne dotyczące cen i pracy niewolniczej (Klimczak) „oikosnomos” wprowadził do literatury Arystoteles, lecz pochodzi od Ksenofonta. Rozumiał ją jako naukę o zarządzaniu majątkiem, domem (Dach) Podział ekonomii: (Klimczak) Mikroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki. Centralnym problemem jest sposób koordynacji indywidualnych decyzji przez mechanizm rynkowy na rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, na rynkach pracy, finansowych. Analiza mikroekonomiczna zmierza do wyjaśnienie mechanizmu wykorzystania rzadkich zasobów w gospodarce rynkowej.; Makroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. Badaniem zmian zachodzących w wilkościach makroekonomicznych opiera się również na zachowaniach poszczególnych ludzi np. reakcje na inflacje, niepoewność w życiu gospodarczym. (Dach) Mikroekonomia - koncentruje się na wyborach dokonywanych przez poszczególne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd orzaz zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w różnych fragmentach gospodarki, na poszczególnych rynkach. Bada konsumenta, producenta, popyt, podaż, rynki czynników produkcji, jednostkowy popyt, cena. Makroekonomia - zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości. Odnosi się do ogólnego obrazu gospodarki, a nie do szczegułów działalności gospodarczej. Ujęcie globalne, bada inflację, wzrost gospodarczy, politykę handlową państwa, dochody.; Mezoekonomia - zajmuje się badaniem procesów gospodarczych zachodzących w ramach struktur lokalnych, regionów i branż.; Megaekonomia - bada procesy ekonomiczne dokonujące się w całym świecie (ekonomia globalna) Ekonomia pozytywna, normatywna, deskryptywna (Klimczak) Ekonomia pozytywna - stara się jedynie wyjaśnić zjawiska i procesy gospodarcze w taki sposób, aby możliwe było przewidywanie ich przebiegu. Nie stawie rzeczywistości gospodarczej żadnych wymagań etychnych i nie formułuje obowiązków moralnych; Ekonomia normatywna - ocenie gospodarczą rzeczywistość wg wartości i norm etycznych, ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje warunki konieczne do ich uzyskania. (Dach) Ekonomia pozytywna - zajmuje się obiektywnym objaśnieniem regół funkcjonowania gospodarki. Zajmuje się przedstawieniem rzeczywistości taka jaka ona jest, a nie takiej, jaką być powinna. Zawarte problemy badawcze w ekonomii pozytywnej można ująć w pytaniach: jak jest? dlaczego tak jest? Ekonomia normatywna - zajmuje się sądami wartościującymi i zmierza do udzielenia odpowiedzi: jak powinno być? W jaki sposób, jakimi środkami można osiągnąć stan pożądany? Ekonomia deskryptywna - umiejscawia dany obiekt w pewnym czasie, odwołuje się do innych nauk (socjologia, psychologia, antropologia); odwołuje się także do religii i tradycji. Funkcje ekonomii: Eksploacyjna - poznanie materii, poznanie nauki; Aplikacyjna - taka, którą można zastosować; Prognostyczna - związana z przewidywaniem Metody badań ekonomicznych: Metoda - jest to sposób badania zjawisk i procesów w przyrodzie i społeczeństwie, jest to droga, którą należy iść w celu wykrycia prawidłości rządzących rozwojem zjawisk i procesów obiektywnej rzeczywistości. Zasady: Poszukiwanie prawdy - dążenie do rzeczywistego przebiegu zjawisk i związków zachodzących między nimi; Branie pod uwagę wielkości czynników wpływających na przebieg danego Zjawiska Uwzględnienie okoliczności, że cała otaczająca nas rzeczywistość stale się zmienia, powinno mieć charakter dynamiczny; Krytyczne podejście do badanych zjawisk Bezstronność badacza i brak uprzedzeń i tendencyjność; Stosowanie dotychczasowych osiągnięć badawczych i odpowiednie się do nich ustosunkowanie; Stosowanie podstawowych zasad logicznego myślenia. Prawo ekonomiczne - wykryte i opisane prawidłowościrządzące procesami gospodarczymi; są to stałe powtarzające się zależności między poszczególnymi elementami procesu gospodarowania; Prawa historyczne - dziełają tylko w określonych warunkach i mają ograniczenia czasowo-przestrzenne np. prawa, które ukazały się wraz z powstaniem gospodarki towarowej (wartości, popytu, podaży, obiegu pieniężnego) Prawa uniwersalne - dotyczą każdego czasu i iejsca np. prawo malejących przychodów, ograniczoności zasobów, prawo konkurencji. Prawa ekonomiczne mają charakter: Stochastyczny (prawdopodobieństwa) - działanie praw ekonomicznychujawnia się nie w pojedynczych przypadkach, lecz przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń. Prawa ekonomiczne=prawa wielkich liczb; Obiektywnie - są rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarowania, a ponadto ich istnienie oraz działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi, działają one bez względu na to czy sobie je uświadamiamy, czy też nie i czy jest to dla nas korzystne, czy nie Metoda ekonomii obejmuje trzy kolejno następujące po sobie etapy badawcze: 1) Abstrakcji - metoda uproszczenia, badacz rzeczywistość upraszcza w swym umyśle, odrzyca to co nie istotne, niepotrzebne, przypadnowe, uboczne, a koncentruje się na tym co stale w określonych warunkach się powtarza, na tym co istotne, główne, pierwszorzędne (Ketegoria ekonomiczna - pojęcie ogólne, abstrakcyjne, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gpspodarczego; Teorie ekonomiczne - odwzorowują zjawiska prawidłowości gospodarczej, przedstawiają ogólny obraz procesów i zjawisk gospodarczych, operują pewnymi założeniami uprzszczającymi rzeczywistość; Model ekonomiczny - jest zbiorem założeń tworzących uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego aspektu rzeczywistości gospodarczej); 2) Stopniowa konkretyzacja - jako drugi etap w badaniach ekonomicznych, polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi, po to by bardziej przybliżyć się do rzeczywistości. Polega na dedukcji; 3) Weryfikacja i falsyfikacja - etap badawczy, polegający na konfrontacji uzyskanych wyników badań z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczegoi stwierdzeniu zgodności (weryfikacja) albo braku zgodności (falsyfikacja) między twierdzeniami nauki a rzeczywistością Weryfikacja statystyczna - ustala minimalny stopień zgodności (między hipotezą - postawioną w drugim etapie badawczym, a rzeczywistością), wymagany do przyjęcia hipotezy jako przwdziwej. Ten stopień zgodności ustala się przy pomocy statystyki matematycznej. (Weryfikacja historyczna - polega na dokładnym określeniu wydarzeń lub procesów hostorycznych, które mogą zakjłócić działanie procesów gospodarczych (wojny, kryzysy, susze, powodzie) oraz na wnioskowaniu, czy wydarzenia te są wystarczającym wytłumaczeniem rozbieżności między twierdzeniami nauki a rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego; Eksperyment - dodatkowy sposób weryfikacji. Polegan na badaniu jakiegoś zjawiska w ściśle określonych, celowo stworzonych warunkachi badaniu skutków tych warunków. Eksperyment w gospodarce ma ściśle określone ramy, ma rolę pomocniczą w weryfikacji.) Budowa modelu: 1) Obserwacja życia gospodarczego; 2) Konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii; 3) Ustalenie naukowości teorii; 4) Dokonywanie syntezy teorii ekonomicznych (weryfikacja) Modele: 1) Opisowe2) Matematyczne Potzreby i ich rodzaje: Potrzeba - to odczwalny przez jednostkę stan braku czegoś, połączony z dążeniem do jego zaspokojenia; (Potrzeby podstawowe - są one zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu, warunkują normalną egzystencję człowieka; Potrzeby wyższego rzędu -związane z psychicznym życiem człowieka oraz ze środowiskiem społecznym w którym żyje; Abraham Maslow - klasyfikacja potrzeb pozwala wyróżnić pięć poziomów grupujących określone potzrby, wg hierarchii ważności:: Potrzeby biologiczne; Potrzeby bezpieczeństwa i zachowania życia; Potrzeby kontaktów społecznych; Potrzeby uznania i akceptacji; Potrzeby samorealizacji; + potrzeby estetyczne i potrzeba wiedzy (dodatkowo)) Cechy potrzeb: Są one ilościowo nieograniczone; Mają charakter subiektywny i obiektywny; Mają charakter społeczny; Mają charakter zmienny historycznie Nieustannie się odradzają; Prawo homeostazy - zaspokojenie potrzeb niższego rzędu, aby mogły być zaspokojone potrzeby wyższego rzędu; Prawo wzmocnienia - jeżeli zaczynamyzaspokajać potrzeby wyższego rzędu to te potrzeby ulegają wzmocnieniu Klasyfikacja potrzeb: Pierwotne i wturne; Materialne i niematerialne; Indywidualne i społeczne; Potencjalne i efektywna (ujawnione i nieujawnione); Bierzące i przyszłe; Fizyczne i duchowe; Niezbędne i luksusowe; Niższego i wyższego rzędu; Jednorazowa i wielorazowa; Konsumpcyjne i inwestycyjne Cechy potrzeb: Subiektywne i indywidualne; Nieograniczone pod względem rodzaju (np. teraz komórka); Ograniczone w swej pojemności; Substytucyjne; Komplementarne; Społeczne i uwarunkowane; historycznie; Stale się odradzają Środki zaspokojenia potrzeb: Dobra materialne; Dobra wolne - są ilościowo nieograniczone i niemal zawsze dla ludzi dostępne. Istnieją w formie gotowej i nie są uwarunkowane uprzednią działalnością produkcyjną człowieka; Dobra gospodarcze (ekonomiczne) - w przeciwieństwie do dóbr wolnych są ilościowo ograniczone w stosunku do potrzeb człowieka. Są one efektem jego działalności gospodarczej i otrzymywane są w drodze wydobywania, przetwarzania i przemieszczania zasobów przyrody. Dobra gospodarcze mogą zaspokajać potrzeby ludzi w sposób pośredni (dobra produkcyjne - za ich pośrednictwem można wytworzyć dobra konsumpcyjne) i bezpośredni (dobra konsumpcyjne - telewizor, odzeż, książki). UsługiZarówno wśród dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych można wyróżnić takie, które ulegają użyciu jednorazowo (żywność), jak i wielokrotnie, które zużywają się stopniowo (telewizor, meble) Dobra gospodarcze można także podzielić na prywatne (dotyczą konsumpcji indywidualnej - samochód, komputer) i publiczne (to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi - obrona narodowa, szkoły publiczne). Dobra także możemy podzielić na dobra społeczne pożądane (każdy powinien mieć je bez względu na to czy tego przgnie czy nie - szkolnictwo publiczne) i dzobra społeczne niepożądane (które ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane - narkotyki, broń). Dobra komplementarne (wzajemnie się uzupełniające, ponieważ jedynie w ten sposób można zaspokoić określoną potrzebę - samochód i benzyna) i substytucyjne (które mogą się zastępować przy zaspokajaniu danej potrzeby, mają podobne zastosowanie i podobną wartość użytkową - masło i tłuszcze) Produkcja - działalność ludzka świadoma i celowa, przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu wytworzenia dóbr służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich Czynniki produkcji (zasoby) możemy podzielić na: Zasoby naturalne ziemia i bogactwa naturalne (lasy, wody); Zasoby ludzkie - ludzie wraz z ich wiedzą i doświadczeniem, na pracę składa się działalność człowieka, zarówno fizyczna jak i umysłowa. Kapitał ludzki - to zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii witalnej zawartych w człowieku. Kryją się w nim wszystkie nakłady (pieniężne, rzeczowe, czas), jakie ponosi każdy człowiek w związku ze zdobywaniem wykształcenia, nabywaniem kwalifikacji i umiejętności zawodowych oraz możliwości produkcyjnych, jak również nakłady na własne zdrowie i wypoczynek. Zasoby kapitałowe: Rzeczowe - kapitał rzeczowy obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej środki produkcji, które dzielą się na: środki pracy (maszyny, narzędzia) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały, które służą do wyprodukowania danego dobra). Do kapitału rzeczowego zalicza się również elementy wyposażenia infraktrustrukturalnego (budynki, hale, magazyny, drogi itp.); Finansowe - aby zasoby rzeczowe mogły zmienić swoją postać potrzebny jest kapitał finansowy. Są to środki finansowe wzniesione przez właścicieli (gotówka, kredyt itp.) Rzadkość - jest podstawowym problemem nauki ekonomii i dziłalności gospodarczej. Jest to cecha zasobów ekonomicznych wykorzystywanych w procesach produkcji, jak również cecha dóbr i usług zaspokajających potrzeby ludzkie w procesach konsumpcji. Rzadkość jest odzwierciedleniem stosunku potencjalnego zapotrzebowania ludzi na dane dobro do ograniczonych ich ilości. Rzadka jest ziemia i bogactwa naturalne, rzadka jest energia ludzka oraz technoligia, rzadki jest również kapitał rzeczowy i finansowy. Rzadkie są również wszelkie dobra konsumcyjne i produkcyjne, będące efektem procesu produkcyjnego. Granica (krzywa) możliwości produkcyjnych - przedstawia w sposób graficzny różne kombinacje ilości dóbr i usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technoligii. Krzywa możliwości może przybierać różne kształty (linii prostej lub wypukły). Przesuwanie krzywej możliwości produkcyjnych: Specjalizacja pracy; Rozkładanie kosztów; Substytucja zasobów (zastępowanie); Korzyści skali (obniżka jednostkowa w celu zwiększenia produkcji); Ułatwienia handlowe; Integracja międzynarodowa; To wszystko prowadzi do zwiększenia efektywności gospodarczej oraz Rozwój intensywny (wdrożenie technologii produkcji), rozwój ekstensywny (zwiększenie zasobów czynników produkcji) Alokacja zasobów - rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurujące cele Koszt alternatywny - to koszt utraconych,zaniechanych możliwości. Oznacza utratę korzyści jakie można było osiągnąć z wyboru innego rozwiązania, niż to które zostało wybrane. Racjonalność gospodarowania - dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i sposobów ich realizacji Rzeczywista - traktuje wybór jako racjonalny wówczas, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści Proceduralna - odnosi się do wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas gdy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej dziłalności Zasada racjonalnego gospodarowania: 1) Zasada największego efektu - stwierdza, że należy tak postępować, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu; 2) Zasada najmniejszego nakładu środków - realizacja założonego celu powinna się dokonać przy minimalnym nakładzie środków Oba te warianty postępowania są równoważne, czyli zape\wniają taki sam rezultat, natomiast ich połączenie prowadzi do sprzeczności, logicznej niedorzeczności. Gospodarka naturalna a gospodarka towarowa: gospodarka naturalna - typ gospodarki, w której producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb; gospodarka towarowa - typ gospodarki, w której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na sprzedaż Wartość użytkowa towaru - jest to jego zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka. Wynika ona z fizycznych, chemicznych, a więc naturalnych właściwości rzeczy. Dzięki nim towar może zaspokoić określoną potrzebę. Oprócz towarów wartość użytkową mają: Produkty pracy ludzkiej, które nie są towarami; Dobra wolne, które mają ogromną wartość użytkową, a nie są produktami pracy ludzkiej Wartością wymienną - nazywamy stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniony na inny. Cena - jest najwyższą formą wartości wymiennej; oznacza ona ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru Pieniądz i jego funkcje iHistoria pieniądza wiąże nię ściśle z rozwojem gospodarki towarowej. Pieniądz jest rezultatem, a jednocześnie nieodzownym warunkiem jej rozwoju) Systemy: Waluty złotej; Waluty pozłacanej; Sztabowo-złoty; Waluty dewizowo-złotej Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, czyli znakiem wartości. Jego faktyczna równa się wartości kawałka zadrukowanego papieru, z którego jest on wykonany. rynek - zespół wszystkich kupujących i sprzedających, których decyzje nawzajem są od siebie uzależnione, kształtują popyt i podaż oraz wpływają na poziom cen rodzaje rynków: ZE WZGLĘDY NA RODZAJ TOWARU (RYNEK: PRODUKTÓW I USŁUG; CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH; PIENIĘŻNY - KRÓTKOTERMINOWY; KAPITAŁU FINANSOWEGO - DŁUGOTERMINOWY; TYTUŁÓW PRAWNYCH); ZE WZGLĘDU NA ZAKRES PRZESTRZENNY (ŚWIATOWY; MIĘDZYNARODOWY; KRAJOWY; REGIONALNY; LOKALNY); ZE WZGLĘDY NA SPECYFIKĘ PRZEDMIOTU TRANSAKCJI (HOMOGENICZNY; HETEROGENICZNY); ZA WZGLĘDU NA KONKUTENCYJNOŚĆ PRZEDMIOTÓW REPREZENTUJĄCYCH POPYT I PODAŻ (KONKURENCJI DOSKONAŁEJ, KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ - OLIGOPOL, MONOPOL PEŁNY) ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆMIĘDZY POPYTEM I PODAŻĄ (NIEZRÓWNOWAŻONY - SPRZEDAWCY LUB KONSUMENTA; ZRÓWNOWAŻONY - POPYT, PODAŻ); ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAANGAŻOWANIA (ZAGRANICZNY - FORMALNY; NIEZORGANIZOWANY - NIEFORMALNY); ZE WZGLĘDU NA SWOBODĘ WEJŚCIA NA RYNEK (OTWARTY; ZAMKNIĘTY); ZE WZGLĘDU NA WPŁYW PAŃSTWA (REGULOWANY; WOLNY); ZE WZGLĘGU NA LEGALNOŚĆ (BIAŁY; SZARY; CZARNY)

Ekonomia: jest nauką zajmującą się badaniem gospodarczej działalności ludzi, wytwarzaniem dóbr człowiekowi potrzebntch, a nie dostarczanych mu bezpośrednio przez przyrodę (Klimczak); jest nauką badającą w jaki sposób ludzie wykorzystują ograniczone zasoby bądące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb materialnych i niematerialnych. (Dach) Geneza nauki ekonomia: za ojca ekonomii i twórcę jej nazwy uważa się bezsprzecznie Arystotelesa, choć nazwa może też pochodzić od Ksenofonta. Nazwa ekonomia jest złożona z dwóch słów greckich - „oikos”=gospodarstwo domowe i „nomos”=prawo. W dziele swoim zwrócił uwagę na problemy ekonomiczne dotyczące cen i pracy niewolniczej (Klimczak) „oikosnomos” wprowadził do literatury Arystoteles, lecz pochodzi od Ksenofonta. Rozumiał ją jako naukę o zarządzaniu majątkiem, domem (Dach) Podział ekonomii: (Klimczak) Mikroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki. Centralnym problemem jest sposób koordynacji indywidualnych decyzji przez mechanizm rynkowy na rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych, na rynkach pracy, finansowych. Analiza mikroekonomiczna zmierza do wyjaśnienie mechanizmu wykorzystania rzadkich zasobów w gospodarce rynkowej.; Makroekonomia - zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce. Badaniem zmian zachodzących w wilkościach makroekonomicznych opiera się również na zachowaniach poszczególnych ludzi np. reakcje na inflacje, niepoewność w życiu gospodarczym. (Dach) Mikroekonomia - koncentruje się na wyborach dokonywanych przez poszczególne podmioty gospodarcze: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd orzaz zajmuje się badaniem zjawisk i procesów zachodzących w różnych fragmentach gospodarki, na poszczególnych rynkach. Bada konsumenta, producenta, popyt, podaż, rynki czynników produkcji, jednostkowy popyt, cena. Makroekonomia - zajmuje się badaniem gospodarki narodowej jako całości. Odnosi się do ogólnego obrazu gospodarki, a nie do szczegułów działalności gospodarczej. Ujęcie globalne, bada inflację, wzrost gospodarczy, politykę handlową państwa, dochody.; Mezoekonomia - zajmuje się badaniem procesów gospodarczych zachodzących w ramach struktur lokalnych, regionów i branż.; Megaekonomia - bada procesy ekonomiczne dokonujące się w całym świecie (ekonomia globalna) Ekonomia pozytywna, normatywna, deskryptywna (Klimczak) Ekonomia pozytywna - stara się jedynie wyjaśnić zjawiska i procesy gospodarcze w taki sposób, aby możliwe było przewidywanie ich przebiegu. Nie stawie rzeczywistości gospodarczej żadnych wymagań etychnych i nie formułuje obowiązków moralnych; Ekonomia normatywna - ocenie gospodarczą rzeczywistość wg wartości i norm etycznych, ustala słuszne stany gospodarcze i formułuje warunki konieczne do ich uzyskania. (Dach) Ekonomia pozytywna - zajmuje się obiektywnym objaśnieniem regół funkcjonowania gospodarki. Zajmuje się przedstawieniem rzeczywistości taka jaka ona jest, a nie takiej, jaką być powinna. Zawarte problemy badawcze w ekonomii pozytywnej można ująć w pytaniach: jak jest? dlaczego tak jest? Ekonomia normatywna - zajmuje się sądami wartościującymi i zmierza do udzielenia odpowiedzi: jak powinno być? W jaki sposób, jakimi środkami można osiągnąć stan pożądany? Ekonomia deskryptywna - umiejscawia dany obiekt w pewnym czasie, odwołuje się do innych nauk (socjologia, psychologia, antropologia); odwołuje się także do religii i tradycji. Funkcje ekonomii: Eksploacyjna - poznanie materii, poznanie nauki; Aplikacyjna - taka, którą można zastosować; Prognostyczna - związana z przewidywaniem Metody badań ekonomicznych: Metoda - jest to sposób badania zjawisk i procesów w przyrodzie i społeczeństwie, jest to droga, którą należy iść w celu wykrycia prawidłości rządzących rozwojem zjawisk i procesów obiektywnej rzeczywistości. Zasady: Poszukiwanie prawdy - dążenie do rzeczywistego przebiegu zjawisk i związków zachodzących między nimi; Branie pod uwagę wielkości czynników wpływających na przebieg danego Zjawiska Uwzględnienie okoliczności, że cała otaczająca nas rzeczywistość stale się zmienia, powinno mieć charakter dynamiczny; Krytyczne podejście do badanych zjawisk Bezstronność badacza i brak uprzedzeń i tendencyjność; Stosowanie dotychczasowych osiągnięć badawczych i odpowiednie się do nich ustosunkowanie; Stosowanie podstawowych zasad logicznego myślenia. Prawo ekonomiczne - wykryte i opisane prawidłowościrządzące procesami gospodarczymi; są to stałe powtarzające się zależności między poszczególnymi elementami procesu gospodarowania; Prawa historyczne - dziełają tylko w określonych warunkach i mają ograniczenia czasowo-przestrzenne np. prawa, które ukazały się wraz z powstaniem gospodarki towarowej (wartości, popytu, podaży, obiegu pieniężnego) Prawa uniwersalne - dotyczą każdego czasu i iejsca np. prawo malejących przychodów, ograniczoności zasobów, prawo konkurencji. Prawa ekonomiczne mają charakter: Stochastyczny (prawdopodobieństwa) - działanie praw ekonomicznychujawnia się nie w pojedynczych przypadkach, lecz przy masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń. Prawa ekonomiczne=prawa wielkich liczb; Obiektywnie - są rzeczywistą, realną cechą procesu gospodarowania, a ponadto ich istnienie oraz działanie nie zależy od świadomości i woli ludzi, działają one bez względu na to czy sobie je uświadamiamy, czy też nie i czy jest to dla nas korzystne, czy nie Metoda ekonomii obejmuje trzy kolejno następujące po sobie etapy badawcze: 1) Abstrakcji - metoda uproszczenia, badacz rzeczywistość upraszcza w swym umyśle, odrzyca to co nie istotne, niepotrzebne, przypadnowe, uboczne, a koncentruje się na tym co stale w określonych warunkach się powtarza, na tym co istotne, główne, pierwszorzędne (Ketegoria ekonomiczna - pojęcie ogólne, abstrakcyjne, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów procesu gpspodarczego; Teorie ekonomiczne - odwzorowują zjawiska prawidłowości gospodarczej, przedstawiają ogólny obraz procesów i zjawisk gospodarczych, operują pewnymi założeniami uprzszczającymi rzeczywistość; Model ekonomiczny - jest zbiorem założeń tworzących uproszczony, schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego aspektu rzeczywistości gospodarczej); 2) Stopniowa konkretyzacja - jako drugi etap w badaniach ekonomicznych, polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi, po to by bardziej przybliżyć się do rzeczywistości. Polega na dedukcji; 3) Weryfikacja i falsyfikacja - etap badawczy, polegający na konfrontacji uzyskanych wyników badań z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczegoi stwierdzeniu zgodności (weryfikacja) albo braku zgodności (falsyfikacja) między twierdzeniami nauki a rzeczywistością Weryfikacja statystyczna - ustala minimalny stopień zgodności (między hipotezą - postawioną w drugim etapie badawczym, a rzeczywistością), wymagany do przyjęcia hipotezy jako przwdziwej. Ten stopień zgodności ustala się przy pomocy statystyki matematycznej. (Weryfikacja historyczna - polega na dokładnym określeniu wydarzeń lub procesów hostorycznych, które mogą zakjłócić działanie procesów gospodarczych (wojny, kryzysy, susze, powodzie) oraz na wnioskowaniu, czy wydarzenia te są wystarczającym wytłumaczeniem rozbieżności między twierdzeniami nauki a rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego; Eksperyment - dodatkowy sposób weryfikacji. Polegan na badaniu jakiegoś zjawiska w ściśle określonych, celowo stworzonych warunkachi badaniu skutków tych warunków. Eksperyment w gospodarce ma ściśle określone ramy, ma rolę pomocniczą w weryfikacji.) Budowa modelu: 1) Obserwacja życia gospodarczego; 2) Konstruowanie modelu ekonomicznego i wyprowadzenie z niego teorii; 3) Ustalenie naukowości teorii; 4) Dokonywanie syntezy teorii ekonomicznych (weryfikacja) Modele: 1) Opisowe2) Matematyczne Potzreby i ich rodzaje: Potrzeba - to odczwalny przez jednostkę stan braku czegoś, połączony z dążeniem do jego zaspokojenia; (Potrzeby podstawowe - są one zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu, warunkują normalną egzystencję człowieka; Potrzeby wyższego rzędu -związane z psychicznym życiem człowieka oraz ze środowiskiem społecznym w którym żyje; Abraham Maslow - klasyfikacja potrzeb pozwala wyróżnić pięć poziomów grupujących określone potzrby, wg hierarchii ważności:: Potrzeby biologiczne; Potrzeby bezpieczeństwa i zachowania życia; Potrzeby kontaktów społecznych; Potrzeby uznania i akceptacji; Potrzeby samorealizacji; + potrzeby estetyczne i potrzeba wiedzy (dodatkowo)) Cechy potrzeb: Są one ilościowo nieograniczone; Mają charakter subiektywny i obiektywny; Mają charakter społeczny; Mają charakter zmienny historycznie Nieustannie się odradzają; Prawo homeostazy - zaspokojenie potrzeb niższego rzędu, aby mogły być zaspokojone potrzeby wyższego rzędu; Prawo wzmocnienia - jeżeli zaczynamyzaspokajać potrzeby wyższego rzędu to te potrzeby ulegają wzmocnieniu Klasyfikacja potrzeb: Pierwotne i wturne; Materialne i niematerialne; Indywidualne i społeczne; Potencjalne i efektywna (ujawnione i nieujawnione); Bierzące i przyszłe; Fizyczne i duchowe; Niezbędne i luksusowe; Niższego i wyższego rzędu; Jednorazowa i wielorazowa; Konsumpcyjne i inwestycyjne Cechy potrzeb: Subiektywne i indywidualne; Nieograniczone pod względem rodzaju (np. teraz komórka); Ograniczone w swej pojemności; Substytucyjne; Komplementarne; Społeczne i uwarunkowane; historycznie; Stale się odradzają Środki zaspokojenia potrzeb: Dobra materialne; Dobra wolne - są ilościowo nieograniczone i niemal zawsze dla ludzi dostępne. Istnieją w formie gotowej i nie są uwarunkowane uprzednią działalnością produkcyjną człowieka; Dobra gospodarcze (ekonomiczne) - w przeciwieństwie do dóbr wolnych są ilościowo ograniczone w stosunku do potrzeb człowieka. Są one efektem jego działalności gospodarczej i otrzymywane są w drodze wydobywania, przetwarzania i przemieszczania zasobów przyrody. Dobra gospodarcze mogą zaspokajać potrzeby ludzi w sposób pośredni (dobra produkcyjne - za ich pośrednictwem można wytworzyć dobra konsumpcyjne) i bezpośredni (dobra konsumpcyjne - telewizor, odzeż, książki). UsługiZarówno wśród dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych można wyróżnić takie, które ulegają użyciu jednorazowo (żywność), jak i wielokrotnie, które zużywają się stopniowo (telewizor, meble) Dobra gospodarcze można także podzielić na prywatne (dotyczą konsumpcji indywidualnej - samochód, komputer) i publiczne (to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych ludzi - obrona narodowa, szkoły publiczne). Dobra także możemy podzielić na dobra społeczne pożądane (każdy powinien mieć je bez względu na to czy tego przgnie czy nie - szkolnictwo publiczne) i dzobra społeczne niepożądane (które ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane - narkotyki, broń). Dobra komplementarne (wzajemnie się uzupełniające, ponieważ jedynie w ten sposób można zaspokoić określoną potrzebę - samochód i benzyna) i substytucyjne (które mogą się zastępować przy zaspokajaniu danej potrzeby, mają podobne zastosowanie i podobną wartość użytkową - masło i tłuszcze) Produkcja - działalność ludzka świadoma i celowa, przystosowująca zasoby i siły przyrody w celu wytworzenia dóbr służących zaspokojeniu potrzeb ludzkich Czynniki produkcji (zasoby) możemy podzielić na: Zasoby naturalne ziemia i bogactwa naturalne (lasy, wody); Zasoby ludzkie - ludzie wraz z ich wiedzą i doświadczeniem, na pracę składa się działalność człowieka, zarówno fizyczna jak i umysłowa. Kapitał ludzki - to zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia, energii witalnej zawartych w człowieku. Kryją się w nim wszystkie nakłady (pieniężne, rzeczowe, czas), jakie ponosi każdy człowiek w związku ze zdobywaniem wykształcenia, nabywaniem kwalifikacji i umiejętności zawodowych oraz możliwości produkcyjnych, jak również nakłady na własne zdrowie i wypoczynek. Zasoby kapitałowe: Rzeczowe - kapitał rzeczowy obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej środki produkcji, które dzielą się na: środki pracy (maszyny, narzędzia) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały, które służą do wyprodukowania danego dobra). Do kapitału rzeczowego zalicza się również elementy wyposażenia infraktrustrukturalnego (budynki, hale, magazyny, drogi itp.); Finansowe - aby zasoby rzeczowe mogły zmienić swoją postać potrzebny jest kapitał finansowy. Są to środki finansowe wzniesione przez właścicieli (gotówka, kredyt itp.) Rzadkość - jest podstawowym problemem nauki ekonomii i dziłalności gospodarczej. Jest to cecha zasobów ekonomicznych wykorzystywanych w procesach produkcji, jak również cecha dóbr i usług zaspokajających potrzeby ludzkie w procesach konsumpcji. Rzadkość jest odzwierciedleniem stosunku potencjalnego zapotrzebowania ludzi na dane dobro do ograniczonych ich ilości. Rzadka jest ziemia i bogactwa naturalne, rzadka jest energia ludzka oraz technoligia, rzadki jest również kapitał rzeczowy i finansowy. Rzadkie są również wszelkie dobra konsumcyjne i produkcyjne, będące efektem procesu produkcyjnego. Granica (krzywa) możliwości produkcyjnych - przedstawia w sposób graficzny różne kombinacje ilości dóbr i usług, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie dostępne zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane, przy zastosowaniu najlepszej znanej technoligii. Krzywa możliwości może przybierać różne kształty (linii prostej lub wypukły). Przesuwanie krzywej możliwości produkcyjnych: Specjalizacja pracy; Rozkładanie kosztów; Substytucja zasobów (zastępowanie); Korzyści skali (obniżka jednostkowa w celu zwiększenia produkcji); Ułatwienia handlowe; Integracja międzynarodowa; To wszystko prowadzi do zwiększenia efektywności gospodarczej oraz Rozwój intensywny (wdrożenie technologii produkcji), rozwój ekstensywny (zwiększenie zasobów czynników produkcji) Alokacja zasobów - rozdysponowanie środków pomiędzy różne konkurujące cele Koszt alternatywny - to koszt utraconych,zaniechanych możliwości. Oznacza utratę korzyści jakie można było osiągnąć z wyboru innego rozwiązania, niż to które zostało wybrane. Racjonalność gospodarowania - dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i sposobów ich realizacji Rzeczywista - traktuje wybór jako racjonalny wówczas, gdy wybrane rozwiązanie prowadzi dokładnie do maksymalizacji korzyści Proceduralna - odnosi się do wyboru i traktuje wybór jako racjonalny wówczas gdy rzeczywiste podmioty wybierają metody przybliżające do osiągnięcia maksymalnych korzyści ze swej dziłalności Zasada racjonalnego gospodarowania: 1) Zasada największego efektu - stwierdza, że należy tak postępować, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu; 2) Zasada najmniejszego nakładu środków - realizacja założonego celu powinna się dokonać przy minimalnym nakładzie środków Oba te warianty postępowania są równoważne, czyli zape\wniają taki sam rezultat, natomiast ich połączenie prowadzi do sprzeczności, logicznej niedorzeczności. Gospodarka naturalna a gospodarka towarowa: gospodarka naturalna - typ gospodarki, w której producent wytwarza produkty w celu bezpośredniego zaspokojenia swoich potrzeb; gospodarka towarowa - typ gospodarki, w której producenci wytwarzają produkty z przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na sprzedaż Wartość użytkowa towaru - jest to jego zdolność do zaspokajania potrzeb człowieka. Wynika ona z fizycznych, chemicznych, a więc naturalnych właściwości rzeczy. Dzięki nim towar może zaspokoić określoną potrzebę. Oprócz towarów wartość użytkową mają: Produkty pracy ludzkiej, które nie są towarami; Dobra wolne, które mają ogromną wartość użytkową, a nie są produktami pracy ludzkiej Wartością wymienną - nazywamy stosunek ilościowy, w jakim jeden towar jest wymieniony na inny. Cena - jest najwyższą formą wartości wymiennej; oznacza ona ilość pieniądza, którą trzeba zapłacić za jednostkę towaru Pieniądz i jego funkcje iHistoria pieniądza wiąże nię ściśle z rozwojem gospodarki towarowej. Pieniądz jest rezultatem, a jednocześnie nieodzownym warunkiem jej rozwoju) Systemy: Waluty złotej; Waluty pozłacanej; Sztabowo-złoty; Waluty dewizowo-złotej Pieniądz papierowy jest pieniądzem symbolicznym, czyli znakiem wartości. Jego faktyczna równa się wartości kawałka zadrukowanego papieru, z którego jest on wykonany. rynek - zespół wszystkich kupujących i sprzedających, których decyzje nawzajem są od siebie uzależnione, kształtują popyt i podaż oraz wpływają na poziom cen rodzaje rynków: ZE WZGLĘDY NA RODZAJ TOWARU (RYNEK: PRODUKTÓW I USŁUG; CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH; PIENIĘŻNY - KRÓTKOTERMINOWY; KAPITAŁU FINANSOWEGO - DŁUGOTERMINOWY; TYTUŁÓW PRAWNYCH); ZE WZGLĘDU NA ZAKRES PRZESTRZENNY (ŚWIATOWY; MIĘDZYNARODOWY; KRAJOWY; REGIONALNY; LOKALNY); ZE WZGLĘDY NA SPECYFIKĘ PRZEDMIOTU TRANSAKCJI (HOMOGENICZNY; HETEROGENICZNY); ZA WZGLĘDU NA KONKUTENCYJNOŚĆ PRZEDMIOTÓW REPREZENTUJĄCYCH POPYT I PODAŻ (KONKURENCJI DOSKONAŁEJ, KONKURENCJI NIEDOSKONAŁEJ - OLIGOPOL, MONOPOL PEŁNY) ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆMIĘDZY POPYTEM I PODAŻĄ (NIEZRÓWNOWAŻONY - SPRZEDAWCY LUB KONSUMENTA; ZRÓWNOWAŻONY - POPYT, PODAŻ); ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAANGAŻOWANIA (ZAGRANICZNY - FORMALNY; NIEZORGANIZOWANY - NIEFORMALNY); ZE WZGLĘDU NA SWOBODĘ WEJŚCIA NA RYNEK (OTWARTY; ZAMKNIĘTY); ZE WZGLĘDU NA WPŁYW PAŃSTWA (REGULOWANY; WOLNY); ZE WZGLĘGU NA LEGALNOŚĆ (BIAŁY; SZARY; CZARNY)

---