Wykład 1.
Podwójne znaczenie pojęcia:

⋅

polityka społeczna jako działanie

⋅

polityka społeczna jako nazwa dyscypliny
naukowej

⋅

idea socjalna a działanie

⋅

filantropia czy pomoc ku samopomocy

⋅

opiekuńczość

państwa

czy

jego

pomocniczość

Polityka społeczna jako działalność:

⋅

definicje polityki społecznej jako działalności
z punktu widzenia:

⋅

państwa

⋅

jednostki

Spór o rolę nauki: Czy tylko badać i opisywać
rzeczywistość? Czy proponować rozwiązania socjalne?
Horyzont czasowy nauki jest wieloletni, a polityki
krótkoterminowy.
Polityka społeczna z punktu widzenia państwa:
- za pomocą ustawodawstwa i administracji zwalcza
niedomagania w dziedzinie procesu dystrybucji
- wyrażone w ustawodawstwie i administracji stanowisko
wobec sprzeczności (antagonizmów) społecznych
- całość środków mających na celu wspieranie dobra
wspólnego
- istotą jest dążenie do równowagi między wymogami
etycznymi (szczególnie ze strony sprawiedliwości) i
politycznymi roszczeniami władzy
- celowy wpływ władzy publicznej na kształtowanie
położenia różnych warstw społecznych
- środki i wysiłki które powinny chronić równowagę
społeczną
-

własne

uporządkowanie

sieci

relacji

między

mężczyznami

i

kobietami

żyjącymi

razem

w

społeczeństwie
- reformowanie społeczeństwa aby wyeliminować
słabości jednostek lub grup społecznych
Polityka społeczna z punktu widzenia jednostki:
- dopomóc człowiekowi pracy aby mógł realizować
prawo do godności ludzkiej i stał się indywidualnością
- kształtowanie dogodnych warunków życia ludności i
poprwnych stosunków międzyludzkich
- zapewnianie każdemu człowiekowi

wspólnoty

minimalnych standardów i możliwości rozwoju
- budowanie tożsamości osoby w ramach pewnej
wspólnoty
- zorganizowane wysiłki społeczeństwa, aby zaspokoić
możliwe do zidentyfikowania potrzeby osobiste grup lub
jednostek
- obrona człowieka przed niezaspokojeniem jego
potrzeb,

początkowo

najbardziej

elementarnych,

niezbędnych dla fizjologicznego przetrwania a następnie
także potrzeb rozwojowych
Cele polityki społecznej:
-wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez
zaspokajanie potrzeb ludności w różnym wieku
-tworzenie

równego

dostępu

w

korzystaniu

z

obywatelskich praw
-usuwanie nierówności społecznych
-ukształtowanie stosunków społecznych
-asekurowanie przed ryzykami społecznymi
Zadania polityki społecznej jako nauki:
- dotrzeć, ocenić i zaproponować działania
- refleksja naukowa o warunkach bytu ludności
- metoda i teoria przezwyciężenia niedostatku
- kierowanie procesem rozwoju potrzeb
- celowe przekształcanie struktur społecznych.
Na potrzeby sfery pozamaterialnej składają się:
-ochrona zdrowia
-edukacja
-usługi
-działalność kulturalna
-uznanie i satysfakcja z pracy
-poczucie bezpieczeństwa socjalnego
Polityka społeczna dotyczy więc warunków życia
społeczeństwa oraz stosunków międzyludzkich w
środowisku pracy i w środowisku zamieszkania.
Polityka społeczna posiada subdyscypliny tzn., że w
zakres szeroko rozumianej polityki społecznej należą
różnego rodzaju polityki szczegółowe:
-polityka ludnościowa
-polityka rodzinna
-polityka rynku pracy i bezrobocia
-polityka migracyjna
-polityka edukacyjna
-polityka zabezpieczenia społecznego
-polityka ochrony zdrowia
-kwestia starości
-kwestia niepełnosprawności
-polityka mieszkaniowa
-polityka czasu wolnego( kulturalna, wypoczynkowa)
-polityka ochrony środowiska
-prognozowanie społeczne
-polityka warunków życia ludności
Polityka społeczna jest nauką interdyscyplinarną:
Składa się z: socjologia, psychologia, filozofia,geografia,
demoskopia,

statystyka,

politologia,

demografia,

pedagogika, prawo, ekonomia, historia.

Geneza polityki społecznej:

-uprzemysłowienie w XIX w. masowo wciągało do
pracy rzesze ludzkie

-migracje ze wsi do miast

-wyzysk w postaci: niskich zarobków (na poziomie
minimum egzystencji), wydłużonego czasu pracy,
ciężkich warunków pracy, pracy dzieci od 6 roku życia

-krótka średnia życia
-analfabetyzm
WYKŁAD 2.

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ
Definicje podmiotów
- ze względu na interes państwa

- ze względu na interes obywatela
definicje te dotyczą definicji polityki społecznej z pkt.
widzenia jednostki
Podmioty polityki społecznej:
Osoby prawne, które w swoim obszarze kompetencji
działają na rzecz wyrównania szans życiowych ludzi

potrzebujących lub/i na rzecz poprawy ich położenia
materialnego.
Klasyfikacja podmiotów polityki społecznej:
*państwowe-

mają za zadanie porządkowanie życia

społecznego, tworzenie osłon socjalnych na poziomie
ekonomicznych możliwości budżetu państwa. Ich
zadaniem jest także wyrównywanie szans życiowych
zgodnie z zasadą konstytucyjnej sprawiedliwości.
*pozarządowe-

mają

na

celu

wszechstronne

uzupełnianie działań państwa na rzecz jednostek i grup
socjalnie najsłabszych

Podział ze względu na zasięg działania:
*globalne-

są to organizacje międzynarodowe, które w

swoim zasięgu działania realizują zadania polityki
społecznej występujące w skali globalnej
*regionalne-

obejmujące swoim obszarem działania

dany region
*krajowe-

instytucje realizujące politykę społeczną w

skali danego kraju
*lokalne-

działające

na

obszarze

określonego

terytorium, wsi, powiatu. Jest to zazwyczaj samorząd
terytorialny

Podział na podmioty pierwotne i wtórne:

rodzina

samorząd państwo

(pierwotne)

(wtórne)

(wtórne)

Państwowe podmioty polityki społecznej- podział ze
względu na kompetencje:

-ustawodawcze- Sejm, Senat
-wykonawcze- Premier, Ministrowie
-kontrolne- NIK (Najwyższa Izba Kontroli), RPO
(Rzecznik Praw Obywatelskich), RPD (Rzecznik Praw
Dziecka), PIP (Państwowa Inspekcja Pracy)
-sądownicze- Trybunał Konstytucyjny, Sąd Pracy i
Ubezpieczeń

Podmioty globalne:

1.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

a)

organizacje wyspecjalizowane-

ILO, FAO,

WHO, UNESCO, Fundusz Walutowy

b)

programy-

UNICEF, UNDP 9UNV i

UNIFEM)

c)

agencje-

WFP, UNHCR

Podmioty kontynentalne:
-Rada Europ
-Unia Europejska
-Rada Unii Europejskiej (ustawodawcze)
-Parlament Europejski
-Komisja Europejska (wykonawcze)
-Trybunał Sprawiedliwości

Wykład 3
Polityka społeczna ma dwa znaczenia:
Działalność państwa

, samorządów i organizacji

samorządowych, której celem jest poprawa położenia
materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i
wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa
ekonomicznie i socjalnie najsłabszych
Dyscyplina naukowa

, która diagnozuje bieżącą sytuację

socjalną, pokazuje ona mapę kwestii socjalnych, wyjaśnia
ich genezę, wskazuje perspektywy i warianty rozwiązań
Polityka społeczna-

jest celową działalnością państwa i

innych podmiotów na istniejący układ stosunków
społecznych zmierzająca do poprawy warunków życia i
pracy ludności, usuwania nierówności społecznych oraz
podnoszenia kultury życia. Jeżeli chodzi o poprawę
warunków bytowych polityka społeczna zajmuje się
kwestią wyżywienia, mieszkania, pomocy społecznej,
pomocy w przypadku zdarzeń losowych i kwestią
niezdolności do pracy.
Natomiast na strefę pozamaterialną: kwestia ochrony
zdrowia,

edukacja,

świadczone

usługi

socjalne,

działalność kulturalna, formy aktywności społecznej,
poczucie bezpieczeństwa socjalnego.
Polityka społeczna dotyczy więc warunków życia
społeczeństwa oraz stosunków międzyludzkich, zarówno
w środowisku pracy i środowisku zamieszkania.
W zakres szeroko rozumianej polityki społecznej
wchodzą jej polityki szczegółowe:
Ludności, rodzinna, rynku, pracy, wynagrodzeń,
kształtowania dochodów z pracy, BHP, zabezpieczenia
społecznego, ochrony zdrowia, edukacyjna, pomoc
społeczna,

wobec

osób

starych,

wobec

osób

niepełnosprawnych, ochrony środowiska, patologie
społeczne.
Polityka socjalna – ma węższe znaczenie niż polityka
społeczna i ma za zadanie badać te wszystkie działania,
które są nakierowane na poprawę socjalnego położenia
oraz ludności najsłabszej życiowo, których los wymaga
poprawy i zabezpieczenia od ryzyka zagrażającego
egzystencji.
Polityka społeczna jest natomiast pojęciem szerszym
obejmującym nie tylko szczegółowe kwestie społeczne
ale także zagadnienia sterowania społecznym rozwojem i
problemem zmian w strukturach społecznych.
W polskiej polityce społecznej występują 4 nurty:
1) socjologiczno –strukturalny: przedmiotem badań jest
struktura społeczna czyli każdorazowy udział stosunków
społecznych, uwarstwienie społeczne i jego budowa.
Interesują ją zmiany struktury społecznej oraz usuwanie
nierówności i sprzeczności społecznych będącymi
podstawowymi problemami.
2) ekonomiczno – społeczny: oparty na powiązaniu
polityki społecznej z polityką gospodarczą. Głosi
koncepcje powiązania rozwoju społecznego z rozwojem
gospodarczym. Im wyższy rozwój gospodarczy tym
wyższy standard życia.
3) socjalno – bytowy głoszący poprawę warunków pracy
i bytu. Naczelnym zadanie p.s. jest dostęp ogólnego
dobrobytu za pośrednictwem reform społecznych
obejmujących kolejno poszczególne grupy społeczne.
4) społeczno – bytowy: p.s. powinna zaspokajać
potrzeby ludności w przekroju demograficznym.
Wykład 4 (14.03.2006) GLOBALIZM:

(odglob= kula ziemska)
- doktryna dążąca do zapewnienia jedności politycznej
świata postrzeganego jako jedna wielka wspólnota ludzka
- uwzględnianie problemów w skali globalnej
- koncepcja filozoficzna głosząca, że zbiór złożony z
elementów posiada właściwości, których nie mają jego

części składowe - całościowe postrzeganie przedmiotów
i zjawisk
- wzrost podatności społeczeństw, gospodarek i państw
narodowych na oddziaływanie ze strony środowiska
międzynarodowego
Globalizacia
- forma umiędzynarodowienia życia społecznego
- proces, który polega na zagęszczaniu się różnorodnych
związków

i

współzależności-

ekonomicznych,

politycznych, kulturowych, w skali ogólnoświatowej
- proces zagęszczania się różnorodnych związków w skali
światowej
- intensyfikacja przepływów w obrocie kapitałowym,
towarowym, ludzkim, informacyjnym, itd.
Definicje pejoratywne ..globalizacii":
- smok pożerający miejsca pracy i nadzieje na
sprawiedliwy podział tego, co wytwarza ludzkość
- ciemna, ślepa i - bezduszna siła podmywająca
suwerenność tradycyjnych organizmów państwowych
- wehikuł makdonaldyzacji i bezmyślnej unifikacji
lokalnych kultur
- zagrożenie dla narodowych tożsamości
- wyrafinowane narzędzie amerykańskiego panowania
nad światem _
Definicje pozytywne „głobalizacii":
- główny motor postępu technologicznego i rozwoju
gospodarczego
- katalizator awansu cywilizacyjnego w skali narodów i
całego świata
- gwarant otwartych rynków oraz swobodnego
przepływu informacji, idei, ludzi
- wszechogarniający zwiastun jednej, zintegrowanej,
ogólnoludzkiej wspólnoty
Podwóine znaczenie globalizacii:
- tendencje i procesy wzajemnie się wykluczające
- przeciwstawne, sprzeczne wobec siebie
- łączy i dzieli
- integruje i dezintegruje
- eksponuje głęboką linię podziału między tymi, którzy
posiadają odpowiednie kwalifikacje i doskonale sobie
radzą na światowych rynkach a tymi, którzy nie
posiadają odpowiednich umiejętności i postrzegają
ekspansję światowego rynku jako zagrożenie dla ich
bezpieczeństwa socjalnego oraz
głęboko zakorzenionych norm
Konsekwencje globalizacii:
- postępująca polaryzacja na globalne elity i globalną
podklasę
- powoduje społeczną frustrację, narastanie poczucia
krzywdy

i

niesprawiedliwości,

coraz

większe

niezadowolenie, bunt, protest, niestabilność
- zagrożenie dla pokoju społecznego, międzynarodowej
stabilności i bezpieczeństwa
Aspekty pozytywne ęlobalizacji:
- wspiera procesy integracyjne, scala świat
- różnorodność globalizującego się świata uświadamia, że
jest on wielokultucowy, wieloreligijny, wielorasowy
- silne tendencje integracyjne
- regionalizacja i globalizacja wzajemnie się wspierają
- ujednolicanie norm, standardów
- napędza postęp technologiczny
- dynamizuje wzrost gospodarczy
- przyspiesza rozwój na wielu obszarach świata
- korzyści dla nielicznych
- szybszy i intensywniejszy rozwój gospodarczy
- globalizacja stwarza zapotrzebowanie na coraz lepsze,
jakościowo sprawniejsze i skuteczniej funkcjonujące
państwo
- wzrost liczby państw o demokratycznym ustroj
- liberalizacja przepływu czynników produkcji I
- postępująca specjalizacja
- wzmożona konkurencja
- transfer nowoczesnych technologii, sposobów
zarządzania i organizacji pracy otwarcie na świat
-

mieszanie się języków i kultur

wyodrębnienie
Aspekty negatywne:
- stymuluje tendencje ośrodkowe, dezintegracyjne (np.
parcelacja świata na mniejsze fragmenty poprzez wzrost
liczby państw narodowych) _
- odrodzenie nacjonalizmów, fundamentalizmów
- potrzeba poszukiwania i ochrony przez dane
społeczeństwo i jednostki własnych korzeni, własnej
tożsamości i autonomii
- doprowadzenie do różnicowania się, postępującej
różnorodności jest czynnikiem konfliktogennym
- polaryzacja technologiczna, dochodowa i socjalna
- marginalizowana większość mieszkańców Ziemi
- asymetria społeczno- ekonomiczna
- redukuje funkcje, kompetencje i pole działania
poszczególnych rządów (potrzeba uzgodnień działań
międzynarodowych) f - demokratyczny deficyt
(mniejsza rok obywatela, a uwzględnienie aspektów
międzynarodowych)
- imigracja zarobkowa z biednego Południa na Północ
- stagnacja płac robotników
- wzrost bezrobocia
- wielkie ruchy migracyjne
- wzrost postaw ksenofobicznych
- 80% społeczeństwa Ziemi marginalizowana
- nasilające się różnice w poziomie rozwoju
gospodarczego i standardach życia w układzie
geograficzno- kontynentalnym
Globalny podmiot polityki społecznej- ONZ
- założona 26.06.1948 r. w San Francisco
- promuje rozwój społeczny w skali ogólnoświatowej
- zapewnia jednakowe standardy socjalne
- promuje sprawiedliwość między państwami
- patronuje inicjatywom, które rozdzielają pomoc
biednym państwom
- zwalcza dyskryminację poprzez: zagwarantowanie i
przestrzeganie równych praw dla wszystkich ludzi bez
względu na płeć, rasę, religię, poglądy polityczne,
przynależność państwową
Dokumenty ONZ:
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948)
- Pakty Praw Człowieka (1966)
- Deklaracje o Postępie Społecznym i Rozwoju (1969)
- Międzynarodowa Konkurencja o Eliminacji Wszelkich
Form Dyskryminacji Rasowej (1969)

-

Konwencje

o

Eliminacji

Wszelkich

Form

Dyskryminacji Kobiet (1979)
- Konwencja o Prawach Dziecka (1989)
Struktura ONZ z podziałem na kompetencje:
ustawodawcza-

Zgromadzenie

Ogólne

(uchwala

deklaracje, rezolucje, programy)
wykonawcza-

Rada

Bezpieczeństwa,

Rada

Gospodarczo- Społeczna
kontrolna-

Rada Powiernicza

sądownicza-

Międzynarodowy

Trybunał

Sprawiedliwości
Działalność ONZ — zwalcza dyskryminację poprzez
zagwarantowanie i przestrzeganie różnych praw dla
wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, religię,
poglądy polityczne, przynależność państwową, orientację
seksualną.
Organizacje wyspecjalizowane:
ILO-

Międzynarodowa Organizacja Pracy- Genewa

(realizują międzynarodową politykę rynku pracy, dostęp
do szkolenia zawodowego, walka z wypadkami przy
pracy, z chorobami zawodowymi, czas pracy, prawo
pracy, równość szans w dostępie do rynku pracy)
FAO-

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds.

Wyżywienia i Rolnictwa- Rzym (zwalcza kwestię głodu w
skali lokalnej, pomaga w regionach gdzie jest klęska)
WHO-

Światowa Organizacja Zdrowia- Genewa

(zwalcza choroby cywilizacyjne, zwalcza epidemie na
całym świecie)
UNESCO-

Organizacja Narodów Zjednoczonych ds.

Oświaty, Nauki i Kultury- Paryż (zwalcza analfabetyzm,
chroni zabytki dziedzictwa narodowego, prowadzi
szkolenia, kursy nauki czytania i pisania)
Fundusz Walutowy (Bank Światowy)-

Waszyngton

(współfinansuje projekty na rzecz wsparcia regionów
najsłabszych) Agencie ONZ:
WFP-

Światowy Program Żywnościowy- Rzym (udziela

pomocy żywnościowej w naturze i środkach finansowych
dla krajów cierpiących na niedobór żywności)
UNHCR-

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów

Zjednoczonych ds. Uchodźców- Genewa (pomoc
uchodźcom poprzez ich repatriację i asymilację w
nowym środowisku) Programy:
UNICEF-

Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy

Dzieciom- Nowy Jork UNDP- Program Narodów
Zjednoczonych ds. Rozwoju- Nowy Jork UNV-
Wolontariat Narodów Zjednoczonych- Bonn
UNIFEM-

Fundusz Narodów Zjednoczonych ds.

Rozwoju Kobiet- Nowy Jork
Globalizacia- zjawiska pozytywne

- wzrost długości życia obywateli świata o 16 lat
- spadek umieralności niemowląt o 50%
- spadek liczby analfabetów o 2/3
- wzrost poziomu życia, w tym wyżywienia z 2500 kcal
do 2750
- wzrost dostępu do wody pitnej z 40% do 72%
- wzrost PKB o 1% rocznie
- wzrost aktywności zawodowej kobiet o 6%
- redukcja zanieczyszczenia środowiska o 2/5
- wzrost państw demokratycznych
GIobalizacja- zjawiska negatywne

-

widmo

społeczeństwa

rozczłonkowanego,

rozwarstwionego i podzielonego na biednych i bogatych
- nierównomiernie rozmieszczony wzrost dochodów
- zagrożenie instytucji rodziny (coraz więcej samotnych
rodziców)
- osłabienie więzi społecznych (efekt urbanizacji)
- rozwój gospodarczy nie kompatybilny ze wzrostem
społecznym
- spadek przeciętnych dochodów
- liczne kryzysy gospodarcze i finansowe
- „globalizacyjna pułapka"
WYKŁAD 5
Świat- ludność:
-Świat- ogółem 6 mld 78 mln
-Afryka-

800mln

-Ameryka Płd-

345 mln

-Ameryka Płn-Śr-

481 mln

-Azja-

3mld 734 mln

-Europa-

729mln

-Oceania-

30mln

-Polska-

38mln 460tys

Globalne kwestie społeczne:

Ubóstwo
-1,3 mld ludzi żyje w absolutnej nędzy (poniżej 1 $
dziennie), w tym 600mln dzieci
-3mld ludzi żyje w biedzie mając na utrzymanie 1-2 $
dziennie
-12% ludności państw najbogatszych żyje w biedzie
-za 1 USD dziennie utrzymuje się przy życiu 522mln
mieszkańców Azji Płd, 291mln Afryki Subsaharyjskiej,
278mln Azji Wschodniej, 78mln Ameryki Łacińskiej,
24mln w Europie Środkowo- Wschodniej
-2/3 osób żyjących w absolutnej nędzy, to osoby
poniżej 15 roku życia
-70% osób żyjących w absolutnej nędzy to kobiety i
dzieci

- za 1 USD dziennie utrzymuje się przy zyciu: 522 mln
mieszkańców Azji PLD, 291 mln Afryki Subsaharyjskiej,
278 mln Azji Wsch, 78 mln Ameryki Łacińskiej, 24 mln
w Europie Środkowo Wschodniej.
Zdrowie:
-ponad 1mld osób nie ma dostępu do opieki zdrowotnej
-1,5mld ludzi żyje średnio poniżej 60 lat
-340mln kobiet żyje średnio poniżej 40 lat
-dwukrotny wzrost osób chorych na AIDS/HIV z
15mln na ponad 33mln
-50% kobiet jest wyzyskiwana seksualnie przez swoich
partnerów

-co

roku

3mln

ludzi

umiera

z

powodu

zanieczyszczonego środowiska, zaś 5mln zapada na
nieuleczalne choroby

Głód, niedożywienie:
-ponad 800mln ludzi cierpi z głodu lub niedożywienia, w
tym 160 mln dzieci
-3mld ludności ma niedobór żywności
-ponad 1,4mld osób nie ma bezpośredniego dostępu do
wody pitnej
-5 najbogatszych społeczeństw świata konsumuje 16 razy
więcej niż 5 najbiedniejszych społeczeństw świata
Edukacja:

-

880mln osób to analfabeci, z czego 866mln
zamieszkuje w państwach rozwijających się

-

260mln dzieci nie ma dostępu do szkoły
podstawowej lub średniej

-

ponad 250mln dzieci pracuje na utrzymanie

Warunki mieszkaniowe:

-

2mld osób zamieszkuje pomieszczenia bez
elektryczności

-

4,5mld (80% globu) nie ma dostępu do usług
telekomunikacyjnych

Kraje bogate
1.

Kanada (1)

2.

Norwegia

3.

USA

4.

Japonia

5.

Belgia

6.

Szwecja

7.

Australia

8.

Holandia

9.

Islandia

10.

Wielka Brytania

Kraje biedne:
1. Republika Środkowej Afryki
2. Mali
3. Erytrea
4. Gwinea- Bissau
5. Mozambik
6. Burundi
7. Burkina Faso
8. Etiopia

9. Niger
10. Sierra Leone (188)
WYKŁAD 6
Europejska polityka społeczna
Polska jest członkiem Rady Europy od 25.11.1991 roku.
Rada Europy:
-została powołana 05.05.1949 r. w Paryżu przez 10
państw Europy Zachodniej: Belgia, Dania, Francja,
Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Norwegia,
Szwecja, Wlk. Brytania.
-posiada siedzibę w Strasburgu w północno - wschodniej
Francji
-w 2005 r. w jej skład wchodzi 46 państw europejskich (
w tym 21 państw Europy Środkowej i Wschodniej).

Rada Europy – cele:

-ochronie praw człowieka i podstawowych wartości,
demokracji parlamentarnej i rządów prawa
-rozwijać porozumienia o zasiegu kontynentalnym w celu
ujednolicenia

praktyki

społecznej

i

prawnej

poszczególnych państw
-promować świadomość europejską, tożsamośc opartą
na wspólnych wartościach wartościach obecnej w
różnych kulturach
Organy :
-Zgromadzenie parlamentarne :organ ustawodawczy
-Komitet ministrów –organ decyzyjny
-Sekretariat- organ wykonawczy
-Bank rozwoju rady europy – podmiot finansowy
-Komisarz praw człowieka – organ kontrolny
-Europejski Trybunał Praw Człowieka (w Strassburgu),
organ sądowniczy
-Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych – organ
opiniodawczy doradczy

Sekretariat Rady Europy:
- 1800 osobowy
- od 09.2004 Sekretarz generalny Rady Europy to Terry
Davis ( Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i
Irlandii Pn), były Wiceprzewodniczący Zgromadzenia
parlamentarnego parlamentarnego były przewodniczący
Grupy socjalistycznej Zgromadzenia Parlamentarnego.
Zgromadzenie Parlamentarne:
- skupia 630 członków ( 315 przedstawicieli i 315
zastępców) z 46 parlamentów krajowych oraz delegacje
o statusie gościa specjalnego
- specjalnego Polski 12 deputowanych
- przewodniczącym jest obecni Rene van der Linden
(Holandia)
Komitet Ministrów:
- złożony z 46 ministrów spraw zagranicznych lub ich
zastępców rezydujących w Strasburgu
- komitet jest organem decyzyjnym rady Europy
Bank rozwoju Rady Europy:
- przyznaje pożyczki do wysokości 60 % ogólnych
kosztów na działanie zmierzające do:
* tworzenia nowych miejsc pracy w małych i średnich
przedsiębiorstwach usytuowanych w strefach wysokiego
bezrobocia
* opracowania programów kształcenia zawodowego
* budowy tanich mieszkań
* tworzenia infrastruktury w takich obszarach jak
zdrowie, ochrona środowiska, modernizacja terenów
wiejskich
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady
Europy:
- zlożony z Izby Władz Lokalnych i Izby Regionów (
281 członków)
- przewodniczącym Kongresu jest obecnie Giovanni Di
Stasi ( Włochy)
- zapewnia udział społeczności lokalnych w realizacji
idei zjednoczenia Europy
- promuje samorządność lokalną i regionalną
- promuje ponadnarodową współpracę społeczności
lokalnych i regionalnych
Budżet zwyczajny: w 2005 roku wynosił 186 012 700
euro.
Rada Europy – kwestia praw człowieka
- równość kobiet i mężczyzn (dostęp do edukacji i
rynków pracy, kształcenie ustawiczne, działy w
procesach decyzyjnych)
- walka z rasizmem i nietolerancją
- współpraca i świadomość w zakresie praw człowieka
Działania te obejmują:
- rozwijanie świadomości i zrozumienia praw człowieka
na uczelniach, szkolach i wśród róznych grup
zawodowych
- pogłębianie i umacnianie świadomości społecznej w
tej dziedzinie poprzez kampanie informacyjne,
publikacje,

rozpowszechnianie

materiałów

audiowizualnych i innych również przez Internet

- funkcjonowanie sieci instytucji oraz NGOs
zajmujących się prawami człowieka
Spójność społeczna:
- - zagwarantowanie właściwego poziomu ochrony
socjalnej
- zwiększenie zatrudnienia, szkolenia zawodowego i
praw pracowniczych
-

zapewnienie

ochrony

najsłabszym

grupom

społecznym
- zapewnienie równych szans
- zwalczanie przejawów marginalizacji społecznej i
dyskryminacji
- konsolidacja współpracy europejskiej w kwestiach
migracji
Problematyka społeczna Rady Europy:
- poprawa systemów zabezpieczenia społecznego
- polityka promowania zatrudnienia
- polityka społeczna w miastach
- program na rzecz dzieci
- integracja osób niepełnosprawnych
- integracja imigrantów

Dokumenty Rady Europy z obszaru polityki społecznej:

Q

Europejska Karta Społeczna 16. 10. 1961r. w
Turynie- zawiera katalog podstawowych praw
socjalnych dla pracowników i członków jego
rodziny
Prawa pracownicze:

-prawo do pracy i godziwego wynagrodzenia
-prawa związkowe
-ochrona socjalna w przypadku niezdolności do pracy
(choroba, kalectwo, macierzyństwo, bezrobocie)
-prawa pracowników migrujących
-prawo do pracy dla osób niepełnosprawnych
-prawo do mieszkania
-prawo do edukacji i szkolenia zawodowego

Q

Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego z
1964 r.

-koordynuje system zabezpieczenia społecznego w
państwach RE w dostępie doświadczeń emerytalnych,
rent rodzinnych i inwalidzkich, świadczeń chorobowych,
świadczeń macierzyńskich, z tytułu bezrobocia, z tytułu
śmierci jedynego żywiciela
-znowelizowany kodeks (1990) uwzględnia zmiany w
ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego
jakie dokonały się w ciągu ostatnich lat w wielu
państwach członkowskich, a także usprawnia działania
systemu ochrony na szczeblu krajowym

Q

Europejska

Konwencja

Zabezpieczenia

Społecznego z 1972 r

- opiera sięna 4 fundamentalnych zasadach rózności w
traktowaniu,

jednolitości

stosowanych

przepisów

prawnych, przestrzeganiu praw i przekazywaniu
świadczeń socjalnych za granicą
- konwencja dotyczy wszystkich przepisów prawnych
odnoszących

się

na

następujących

dziedzin

zabezpieczenia społecznego: zasiłków chorobowych z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
macierzyństwa i bezrobocia oraz świadczeń rodzinnych,
emerytur…

Q

Europejska Konwencja o Pomocy Społecznej i
Medycznej z 1975 r.

-gwarantuje prawo obywatelom państw członkowskich
RE do wzajemności w korzystaniu z usług medycznych i
socjalnych w państwie drugim

Q

Europejska Konwencja Pracowników Migrujących
z 1957 r.

-reguluje zasady wjazdu, pobytu, zatrudnienia, równych
praw pracowników pochodzących z innych państw
europejskich
-konwencja ta w swoich zapisach zrównuje w prawach
wszystkich pracowników

Q

Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1959r.

⋅

została wydana w rocznicę 05.05. 1850r.

WYKŁAD 7
POLITYKA SPOŁECZNA W UNII EUROPEJSKIEJ
Działalność podmiotów Wspólnoty Europejskiej, państw
członkowskich,

samorządów

i

organizacji

pozarządowych, której celem jest:
-poprawa warunków pracy i życia obywateli Unii
-asekuracja przed ryzykami życiowymi
-wyrównywanie różnic i szans osób będących w gorszej
sytuacji socjalnej lub ekonomicznej
Działalność UE w obszarze socjalnym:
-zintegrowane działanie polityki społecznej na szczeblu
UE przedkładają się na ustawodawstwo socjalne oraz
wspólnotowe instrumenty finansowe i organizacyjne
-zintegrowane działania na rzecz aktywnego zwalczania
bezrobocia, ubóstwa, ekskluzji socjalnej, zagrożeń
współczesnej rodziny, przeciwdziałania starzeniu się
społeczeństw, budowania poczucia bezpieczeństwa
socjalnego obywateli UE oraz zagwarantowanie na
wysokim

poziomie

zabezpieczenia

społecznego

(włączając w to kwestie starości, niepełnosprawności,
zdrowia i ochrony socjalnej)
Specyfika polityki społecznej UE:
-wysokie standardy socjalne uchwalane na szczeblu
wspólnotowym
-rozbudowane

prawo

socjalne

dla

wszystkich

pracobiorców
-wysoki poziom ochrony pracy i zdrowia w miejscu pracy
-wysokie standardy mieszkaniowe
-duża rola związków zawodowych
-przestrzeganie równości szans dla kobiet i mężczyzn
-uchwalane programy socjalne
-wspólne środki finansowe
-wartości i idee socjalne przyznawane wszystkim
obywatelom UE
-cztery zasady jednolitego rynku- swobodny przepływ
osób, dóbr, usług i kapitału (swobodny przepływ osób
oznacza prawo każdego obywatela każdego państwa
członkowskiego do swobodnego przemieszczania się,

wyboru miejsca zamieszkania i zatrudnienia na
dowolnym obszarze UE, bez konieczności uzyskiwania
zezwolenia na pobyt i pracę, pod warunkiem, że nie
będzie się obciążeniem finansowym dla systemu
socjalnego państwa pobytu.)
-zasada

subsydiarności

(pomocniczości-

jest

to

decentralizacja władzy, czyli oddanie wielu uprawnień na
szczebel samorządu terytorialnego. Jest to zaspokajanie
potrzeb społecznych społeczności lokalnej.)
Wartości i idee socjalne:
1. Zasada godności osoby ludzkiej
- prawo do życia, które interpretuje się jako zakaz
stosowania i wykonywania kary śmierci
- integralność fizyczna i psychiczna osoby ludzkiej, czyli
zakaz klonowania istot ludzkich
- zakaz handlu żywym towarem
- zakaz pracy przymusowej, nieludzkiego traktowania
- zakaz molestowania seksualnego
2. Zasada równości
- zakaz wszelkiej dyskryminacji
- jednakowy dla wszystkich dotęp do wszystkich dóbr i
usług
3. Zasada wolności
- myśli słowa, sumienia
- prawo do własności
- prawo do nauki
- prawo do migracji
- prawo do wyboru stanu cywilnego
- prawo do ochrony prywatności (ochrona danych
osobowych)
- prawo do przynależności do organizacji politycznych
- prawo do własnych poglądów religijnych
4. Zasada solidarności
- są to wszystkie prawa pracownicze ( do pracy, do
zabezpieczenia socjalnego, do ochrony zdrowia, do
działalności gospodarczej, do ochrony konsumenta, do
ochrony środowiska)
5. Zasada sprawiedliwości
-

zagwarantowanie

róznych

praw

zgodnie

z

ustawodawstwem
Prawa socjalne:
-swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania
-swoboda zrzeszania się i negocjowania umów
zbiorowych
-ochrona zdrowia i bezpieczeństwo w miejscu pracy
-prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia
-równe traktowanie kobiet i mężczyzn
-kształcenie zawodowe/ ustawiczne
-prawo do poprawy warunków życia i pracy
-dialog socjalny
-zabezpieczenie społeczne
-ochrona pracy dzieci i młodzieży

Socjalne funkcje:

-dążenie do pełnego zatrudnienia
-podnoszenie poziomu życia i pracy
-równość szans
-umożliwienie wszystkim opieki zdrowotnej
-wysoki poziom ochrony socjalnej
-edukacja dla wszystkich
-rozwój budownictwa mieszkaniowego
-zwalczanie zagrożeń współczesnej rodziny
-zagwarantowanie odpowiedniego minimum socjalnego
dla wszystkich osób
-inkluzja

socjalna-

łączenie

socjalne

(osoby

niepełnosprawne, osoby, które opuściły zakłady karne,
osoby samotnie wychowujące dzieci, osoby leczące się z
uzależnień, środowiska patologiczne, wsparcie dla
nieletnich przestępców, klienci pomocy społecznej)
-przeciwdziałanie starzeniu się społeczeństw
Swobodny przepływ osób: oznacza prawo do
przemieszczania się, wyboru miejsca zamieszkania i
zatrudnienia na dowolnycm obszarze UE bez
konieczności ubiegania się o zezwolenie na popyt lub
pracę ppd warunkiem, że nie będzie się obciążeniem dla
systemu socjalnego w pańtwie pobytu czyli posiada się
własne źródło utrzymania.
Zasada

subsydiarności:

(pomocniczości)

jest

to

decentralizacja władzy o oddaniu wielu uprawnień
władzy o oddaniu wielu uprawnień na szczeblu lokalnym
tak aby wszelkie problemy społeczne były rozwiązane w
środowisku zamieszkania.
Czynniki sprzyjające kreowaniu wspólnotowej polityki
społecznej:
-wędrówka idei socjalnych
-ewolucja kwestii socjalnej i jej ponadnarodowy wymiar
-powołanie do życia międzynarodowych organizacji
-uchwalenie

międzynarodowego,

wspólnotowego

ustawodawstwa socjalnego
-uchwalenie ponadnarodowych środków finansowych
-zniesienie granic wewnętrznych między państwami
członkowskimi WE
-obowiązujące swobody jednolitego rynku, w tym
swobodny przepływ osób
-postępujące procesy demokratyzacji życia społeczno-
gospodarczego
-logika procesu integracji europejskiej obejmującej
stopniowo nowe obszary
-klimat polityczny w państwach członkowskich WE-
rządy partii socjaldemokratycznych w państwach

Podmioty wspólnotowej polityki społecznej:

-ustawodawcze- Parlament Europejski, Rada UE, Rada
Europejska
-wykonawcze- Komisja Europejska]
-finansowe- Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski
Bank Centralny
-opiniodawczo- doradcze- Komitet Ekonomiczno-
Społeczny, Komitet Regionów, Komitet ds. Zatrudnienia
-kontrolne-

Ombudsman/

Rzecznik

Praw

Obywatelskich
-sądownicze- Europejski Trybunał Sprawiedliwości
Instrumenty finansowe:
-Europejski Fundusz Społeczny
-Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
-Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
-Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa
-Fundusz Spójności
EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY
Został powołany na mocy traktatu o EWG w 1958r. jako
aktywny instrument finansowy wspierania europejskiego
rynku pracy.

1.

Aktywne formy zwalczania bezrobocia:

-zwalczanie bezrobocia młodzieży (w Polsce 44%, w UE
18%-19%)
-zwalczanie bezrobocia długoterminowego
-wspieranie osób zagrożonych bezrobociem
-wspieranie osób powracających na rynek pracy po
dłuższej nieobecności
-ułatwianie powrotu na rynek pracy
2.

Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu

-wspieranie niepełnosprawnych (fizycznie i psychicznie)
-wspieranie imigrantów i uchodźców, mniejszości
kulturowych, narodowych i etnicznych
-działanie w celu ponownej integracji byłych więźniów i
recydywistów
-pomoc dla narkomanów i alkoholików
-wspieranie osób bezdomnych, żebraków
-pomoc rodzicom samotnie wychowującym dzieci
-wspieranie

młodzieży

patologicznej

i

grup

wykluczonych społecznie
3.

Promowanie i poprawa kształcenia ustawicznego

-ukierunkowanie systemów kształcenia na potrzeby
rynku pracy
-rozwój

sieci

kształcenia,

lokalnych

ośrodków

szkoleniowych
-dostosowywanie siły roboczej do zmieniających się
potrzeb rynkowych
-permanentne szkolenia, kursy, doskonalenie się
-wzmacnianie mobilności i elastyczności zawodowej
-wzmacnianie powiązań między instytucjami oświaty i
kształcenia a rynkami pracy
4.

Doskonalenie

kadr

gospodarki

i

rozwój

przedsiębiorczości

-promowanie

wysoko

wykwalifikowanych

i

wyszkolonych kadr
-ulepszanie

zdolności

przystosowawczych

i

adaptacyjnych
-rozwój innowacji w organizacji pracy i zarządzania
ludźmi
-wsparcie dla przedsiębiorczości
-wspieranie inicjatyw oddolnych
-wspieranie rozpoczynających działalność gospodarczą
-wdrażanie nowych technologii w małych o średnich
firmach
-rozwój wiedzy i dostępu w zakresie informatyki,
telekomunikacji, przekazywania informacji
5.

Aktywizacja zawodowa kobiet

-poprawa dostępu kobietom do zatrudnienia i edukacji
-rozwój zawodowy i dostęp do karier, stanowisk
kierowniczych
-zwalczanie segregacji i dyskryminacji kobiet na rynku
pracy ze względu na płeć
-wspieranie inicjatyw o rozpoczęciu działalności
gospodarczej przez kobiety
-pomoc w łączeniu zajęć zawodowych z obowiązkami
domowymi, szczególnie opieką i wychowywaniem dzieci
Najważniejsze kwestie społeczne w UE:
1. Rynek pracy – bezrobocie w 25 państwach (8,9%) w
tym najniższe jest w Luksemburgu 4,5%, a najwyższe w
Polsce 18,9%.
2. Edukacja – wykształcenie wyższe posiada przeciętnie
18%, średnie 58%, niskie 24%.
Polska: wyższe 10%, średnie 33%, niskie 68%.
3. Zdrowie: (długość życia)
Najdłuższa średnia życia kobiet – 82 lata we Francji
Mężczyzn – 78 lat w Danii,
Szwecji
Najniższa średnia długość życia kobiet – 77 lat w Grecji;
mężczyzn 72 lata w Portugalii.
4. Ubóstwo- 12% (przeciętnie) obywateli UE życje w
ubóstwie
4% - Dania
33% - Polska (najwyższe w UE)
5. Migracje- najatrakcyjniejsze kraje napływu: Wlk.
Brytania, Niemcy/// najmniej atrakcyjne: Portugalia i
Litwa. Łotwa, Etsonia
6. Równouprawnienie: I miejsce Szwecja (50%), II
miejsce Finlandia, najniższe – Hiszpania, Grecja, Irlandia
WYKŁAD 8
Geneza UE:
- 1951 Traktat o Europejskiej wspólnocie Węgla i Stali
-

6

państw

założycielskich:

Belgia,

Holandia,

Luksemburg, Francja, RFN, Włochy
- 1957 Traktat o EWG, Traktat o EWEA
-

6

państw

założycielskich:

Belgia,

Holandia,

Luksemburg, Francja, RFN, Włochy
Rozszerzenie WE:
- 1973 Dania, Irlandia, Wlk Brytania
- 1981 Grecja
- 1986 Hiszpania, Portugalia
- 1995 Austria, Finlandia, Szwecja
- 2004 Czechy, Cypr, Malta, Słowacja, Słowenia, Litwa,
Łotwa, Estonia, Polska,Węgry
Demografia WE:
6 – 165 mln
9 – 256,6 mln
10 – 266 mln
12 – 321 mln
15 – 371 mln
25 – 454,5 mln
Liczebność państw:
Niemcy – 82 mln
Francja, Włochy, Wlk Brytania – 58 mln
Hiszpania, Polska – 39 mln
Holandia – 16 mln
Belgia, Grecja, Czechy, Portugalia, Węgry – 10 mln
Austria, Szwecja – 8 mln
Dania, Finlandia, Słowacja – 5 mln
Irlandia – 4 mln
Litwa – 3,5 mln
Słowenia, Łotwa – 2 mln
Estonia – 1,3 mln
Cypr – 715 tys
Luksemburg – 440 tys
Malta – 390 tys
Główne problemy socjalne:
- brak pracy (20 mln Europejczyków) masowe
bezrobocie
- ubóstwo – nie przekracza poziomu ninim socjalnego
- kryzys demograficzny ujemny przyrost naturalny

Przeciętne

roczne

wynagrodzenie

w

niektórych

państwach

członkowskic

Bezrobocie w UE:
Luksemburg, Austria, Irlandia – 4,5%
Polska – 18,7%
Młodzież: 19% w UE, 44% w Polsce.
Niektóre Pożytki z ubóstwa:
- tania siła robocza
- biedni subsydiują bogatych swoją pracą
- biedni sprzyjają tworzeniu miejsc pracy
- ubodzy kupują dobra tanie przecenione
- stwarzają szanse awansu społecznego
- legitymizują isnienie dewiantów i patologii
Program walki z ubóstwem w UE:
- pierwszy program walki z ubóstwem 1975 – 1980
- drugi 1985 – 1989 (budżet 25 mln ECU, zasoby
materialne,

kulturalne,

społeczne

gospodarstwa

domowego)
- trzeci 1989 – 1994 (budżet 55 mln ECU; cel –
upowszechnienie najlepszych praktyk walki z biedą)
- czwarty 1994 – 1999 ( budżet 121 mln ECU,
zablokowane przez Niemcy i Wlk Brytanię)
Trzy obszary aktywności:
- profilaktyka (zapobieganie chorobom w społeczeństwie
poprzez

kształtowanie

odpowiedniego

rozwoju

człowieka oraz warunków jego zycia)
- lecznictwo: nastawione na człowieka chorego, na
rozpznanie i leczenie chorych
- rehabilitacja – przywracanie do zdrowia, sprawności i
przydatności społecznej ludzi dotkniętych kalectwem lub
upośledzonych fizycznie, psychicznie, społecznie.
Polityka społeczna a zdrowie:
- wyrównywanie dostępu do służby zdrowia oraz
tworzeniem warunków dla zdrowia społeczeństwa
-

niwelowanie

nierówności

zdrowotnych

oraz

umacnianie zdrowia
-

patologie

narkomania,

alkoholizm,

subkultury

młodzieżowe
- wieś bez perspektyw