CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest wyznaczenie występującego w prawie Hook ' a modułu sztywności przez pomiar okresu sprężystych drgań obrotowych .
CZĘŚĆ TEORETYCZNA
Ciało nazywamy sprężystym , jeżeli odkształcenia , wywołane działającymi na nie siłami ,znikają zupełnie po usunięciu tych sił. Każde ciało zbudowane jest z atomów lub cząsteczek, między którymi działają siły nazywane siłami międzycząsteczkowymi. W ciałach stałych siły te są na tyle duże, że cząsteczki są uporządkowane i tworzą regularną strukturę przestrzenną ,nazywaną siecią krystaliczną . Każda cząsteczka nazwana węzłem sieciowym ma swoje położenie równowagi, wokół, którego wykonuje niewielkie, chaotyczne drgania . Powstanie stanu równowagi trwałej, wynika z faktu, że między kolejnymi dwiema cząsteczkami występują dwojakiego rodzaju siły :przyciągania oraz odpychania. Siły odpychania rosną zawsze znacznie bardziej wraz ze zbliżaniem się cząsteczek niż sily przyciągania.
Siła przyciągania opisana jest wzorem :
Siła odpychania opisana jest wzorem :
,
stałe a i b zależą od budowy znajdującej się w wężle sieci cząsteczki oraz rodzaju sił wiązania .
Każda cząsteczka w krysztale ma określoną energię potencjalną oraz kinetyczną .
Rozróżniamy cztery rodzaje wiązań atomów lub cząsteczek w ciałach stałych :
1. Jonowe (heteropolarne lub walencyjne) - które powstaje na skutek przyciągania się na przemian rozmieszczonych różnoimiennych jonów np . w kryształach NaCl , KCl .
2.Atomowe (homepolarne lub kowalencyjne) - które jest wynikiem tego , że pewne sąsiadujące ze sobą atomy zawierają wspólne dwa elektrony np . diament , grafit , krzem , german .
3.Metaliczne , które wynika z tego ,że istnieje grupa elektronów wspólna wszystkim atomom kryształu . Nazywamy je grupą lub "chmurą" elektronów swobodnych .
4.Van der Waalsa (cząsteczkowe) - w kryształach o tym typie wiązania w węzłach sieci znajdują się obojętne cząsteczki .Siły oddziaływania między nimi powstają na skutek oddziaływania ich wewnętrznych pól elektrycznych oraz oddziaływania drgających ładunków elektrycznych .
Siły działające na ciało wywołują ich odkształcenia . Wszelkie odkształcenia można sprowadzić do trzech głównych rodzajów odkształceń :
1.Odkształcenie jednostronne występuje wtedy , gdy siły działają na dwie przeciwległe ścianki ciała prostopadle do nich .
2.Odkształcenie wszechstronne występuje wtedy ,gdy na każdy element powierzchni ciała działa siła do niego prostopadła .
3.Ścinanie następuje wtedy , gdy działające siły są styczne do powierzchni ciała .
Naprężeniem nazywamy wektor o wartości równej stosunkowi wartości siły do powierzchni , na którą ona działa , o kierunku i zwrocie zgodnym z kierunkiem siły :
Jednostką naprężenia jest takie naprężenie , jakie wywołuje jednostkowa siła działając na jednostkową powierzchnię .W układzie SI jednostką naprężenia jest paskal (P) :jest to naprężenie jakie wywołuje siła jednego niutona działając na powierzchnię jednego metra kwadratowego .
Prawo Hooke'a formułuje zależność między naprężeniem a odkształceniem :
Jeżęli naprężenia w ciele są dostatecznie małe , to wywołane przez nie odkształcenie względne są do nich wprost proporcjonalne .
;
;
.
Współczynniki proporcjonalności 1/E , 1/K , 1/G nazywamy współczynnikami sprężystości , a ich odwrotności modułami :
E - moduł Younga ; K - moduł ściśliwości ; G - moduł sztywności . Są to stałe materiałowe.
Pośród metali największe wartości modułu sztywności ma stal G = 79500 MPa , a najmniejsze
aluminium G = 26500 MPa . Stałą materiałową zwaną modułem sztywności G możemy wyznaczyć poprzez pomiar okresu sprężystych drgań obrotowych układu przedstawionego na rysunku 1 .
WZÓR KOŃCOWY:
a / forma podręcznikowa
l = długość pręta
m = masa dodatkowej tarczy K
r = promień pręta
R = promień dodatkowej tarczy K
T = okres drgań układu bez dodatkowej tarczy
T1 = okres drgań układu z dodatkową tarczą K
b / forma zawierająca bezpośrednie wielkości mierzone
.
b = średnica tarczy K mierzona suwmiarką o dokładności 0,05mm
d = średnica pręta mierzona śrubą mikrometryczną o dokładności 0,01mm
m = masa dodatkowej tarczy K mierzona wagą elektoniczną o dokładności 0,1 g
n = liczba drgań wahadła
t = czas , w którym wahadło układu bez dodatkowej tarczy wykonało n drgań
t1 = czas ,w którym wahadło układu wykonało n drgań z dodatkową tarczą
l = długość pręta
W doświadczeniu liczba drgań n wynosi 20 . Dla n = 20 wzór ma postać :
Rysunek 1 : Schemat wahadła torsyjnego :
M - tarcza stała
K - tarcza wymienna