PEDEGAGOKIKA SPECJALNA - TERMINY

A

Afazja - gr. aphasía 'niemota'; zob. a-; - fazja, zaburzenia mowy wynikające z uszkodzenia mózgu a nie mięśni artykulacyjnych ani słuchu. Jest kilka jej typów: niezdolność wyrażania myśli słowami, niezdolność rozumienia słów, wybiórcze zaburzenia pamięci, niezdolność łączenia sylab w słowa i inne.
Afonia - całkowita utrata mowy lub mówienie szeptem, spowodowane czynnikami psychogennymi. Organiczne ośrodki mowy nie uszkodzone.
Agnozja - gr. agnōsia 'nieświadomość'; utrata zdolności do rozpoznawania bodźców w zakresie poszczególnych zmysłów ( np. wzrokowy, słuchowy ), jak również zróżnicowanie bodźców ( np. dotykowych ) docierających z różnych części ciała. Czyli utrata zdolności do rozpoznawania przedmiotów
Agrafia - zaburzone zdolności pisania na tle uszkodzeń w korze mózgowej.
Akalkulia - całkowity brak zdolności matematycznych, niemożność wykonywania nawet prostych działań rachunkowych. Występuje na tle rozlanego uszkodzenia mózgu lub uszkodzenia okolic płatu ciemieniowego i potylicznego.
Alkkaja - niemożność czytania na tle uszkodzeń organicznych ośrodka mowy lub połączeń stąd trudność w łączeniu odpowiedniego dźwięku z dostrzeganą literą.
Alfabet Braille'a - alfabet pisma wypukłego dla osób niewidomych, które odczytują je opuszkami palców, podstawowym znakiem jest sześciopunkt.
Alfabet palcowy ( daktylny ) - system znaków literowych używany do porozumiewania się z osobami głuchymi oraz głuchych między sobą. Każdej literze pisma odpowiada określony układ palców, często przypominający graficzny kształt litery.
Analizator - narząd zmysłowy, inaczej aparat nerwowy służący do odbierania, analizy i syntezy bodźców zmysłowych. Jest złożony z receptora, nerwu przewodzącego i ośrodka w korze mózgowej, mającego swe jądro, w którym jest największe skupienie komórek nerwowych danego analizatora i część rozproszoną, czyli pojedyncze komórki rozlane w innych okolicach kory mózgowej. Zależnie od rodzaju odbieranych bodźców wyróżnia się analizator wzrokowy, dotykowy, kinestetyczny, smakowy, węchowy itp.
Anamneza -gr. anámnēsis 'przypomnienie'; zob. ana-; mimnēskein 'przypominać sobie'; por. mnemo. badanie przebiegu rozwoju jednostki ( anamneza osobnicza ) na tle rodziny ( anamneza rodzinna ). Zebranie danych dotyczących etiologii zaburzeń, upośledzenia i innych czynników wpływających na ich przebieg.
Anomalia chromosomalna - aberracja ( nieprawidłowość, odchylenia ) struktury ( np. translokacja chromosomu ) lub w zakresie liczby chromosomów ( np. trisomia chromosomalna)
Apraksja ruchowa -Etym. - gr. apraksía 'bezczynność'; zaburzenia czynności ruchowych utrudniających wykonywanie ruchów skomplikowanych PRECYZYJNYCH( np. w pisaniu ) spowodowane uszkodzeniem sfery ruchowej w korze mózgowej.
Astenia - gr. asthéneia 'słabość' od asthenēs 'słaby'zmniejszona aktywność biologiczna, większa męczliwość. Występuje w stanach chorobowych, ale także jako objaw niedożywienia, stanów depresyjnych w związku z niepowodzeniami życiowymi.
Astygmatyzm - ( niezborność ) wada refrakcji, czyli nieprawidłowe załamywanie światła w układzie łamiącym oka.
Asymetria - jedna strona ciała różni się od drugiej, układają się lub poruszają niejednakowo.
Ataksja - typ m. p. dz., w którym dziecko ma duże trudności z utrzymaniem równowagi, jest chwiejna, niestabilna, jego ruchy są słabo kontrolowane w czasie, zakresie i kierunku.

Atetoza - typ m. p. dz. charakteryzujący się niestabilnym napięciem mięśniowym i obecnością ruchów mimowolnych.
Autyzm - osłabienie lub utrata kontaktu z otoczeniem, skłonności do zamknięcia się w sobie, do urojeń.

C

Chromosomopatia - ( gamestopatia ), zaburzenie rozwojowe wywołane nieprawidłowością komórki rozrodczej w postaci aberracji chromosomów.

D

Daktylologia - system porozumiewania się za pomocą alfabetu palcowego stosowany przez głuchych.
Debilizm - lekki niedorozwój umysłowy w granicach I.I.75 - 50, od 1968 r. stosuje się określenie „lekki niedorozwój umysłowy” odpowiadający I.I.67 - 52.

Defektologia - nauka o wszelkich defektach, usterkach, wadach fizycznych i psychicznych człowieka. Dąży do obiektywnego i adekwatnego rozpoznania potrzeb psychicznych jednostek niepełnosprawnych, możliwości ich zaspokojenia lub łagodzenia skutków niezaspokojenia.
Diagnoza w pedagogice specjalnej - ma na celu ustalenie u jednostek z odchyleniami od normy możliwości rozwoju, doboru środków i metod wspierających rozwój, ustalenie skuteczności stosowanych metod rewalidacyjnych w zależności od upośledzenia.
Diplegia -di podwójny typ m.p.dz. obejmującego głównie nogi, często również ręce, lecz w mniejszym zakresie.
Dyfazja rozwojowa - opóźniony rozwój prawidłowego wymawiania słów i kształtowania mowy z powodu uszkodzenia neurologicznego.
Dysgrafia - ( agrafia ), zaburzenie czynności wymagających dobrej analizy i syntezy wzrokowej.

Dysfunkcyjność - predyspozycja wywołująca powstanie sytuacji problemowych, w których zachwiana została równowaga pomiędzy zewnętrznymi warunkami życia człowieka i jego ograniczonymi możliwościami radzenia sobie w sposób samodzielny.
Dyskalkulia - strukturalne zaburzenie zdolności matematycznych mające swe źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które stanowią fizjologiczne podłoże dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem. Występuje bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych zdolności umysłowych. Może przejawiać się zaburzeniami różnych zdolności matematycznych, które mogą być sprzężone z innymi zaburzeniami parcjalnymi, szczególnie percepcji wzrokowej i słuchowej.
Dysleksja - utrudnienie, zaburzenie w czasie czytania. Przejawia się w niedokładnym czytaniu, w wadliwej wymowie, przemieszczaniu części słów.
Dziedziczenie dominujące - przekazywanie określonej cechy konstytucyjnej ( choroby, upośledzenia ) potomstwu poprzez gen jednego z rodziców.
Dziedziczenie sprzężone z płcią - przekazywanie określonej cechy konstytucyjnej ( choroby, upośledzenia ) poprzez gen matki synom, a gen ojca córkom.

E

Embriopatia - wada rozwojowa wywołana organicznym uszkodzeniem płodu (embrionu ). embriogeneza
Encefalopatia - zaburzenie psychonerwowe wywołane organicznym uszkodzeniem mózgu na skutek urazu, infekcji, zatrucia, niedotlenienia.

F

Fenyloketonuria - ( choroba Follinga ), zaburzenie przemiany aminokwasów dziedziczone recesywnie.
Fizjoterapia - leczenie ruchem.
Fonacja - zdolność do wydawania dźwięków głosowych.

G

Gametopatia - wada rozwojowa wywołana nieprawidłowością komórki rozrodczej o charakterze dziedzicznym bądź nabytym na drodze mutacji, czyli na drodze zmian komórki rozrodczej w ciągu życia jednostki, np. mutacja komórek rozrodczych u kobiet starszych ( po 40 r.ż. ) stanowiąca przyczynę zespołu Downa - mongolizm.
Głucho - niewidomy - osoba pozbawiona wzroku i słuchu, czyli dotknięta upośledzeniem sprzężonym analizatora słuchu i wzroku.
Głuchoniemy - osoba głucha, u której nie wykształcono mowy głosowej na drodze specjalnych ćwiczeń artykulacyjnych, z wykorzystaniem wrażeń wzrokowo - dotykowych.
Głuchota - wada słuchu uniemożliwiająca całkowicie lub w stopniu wysokim odbiór bodźców dźwiękowych i nie pozwalająca na normalny rozwój mowy.

H

Hamowanie - określenie techniczne używane w usprawnianiu. Specjalne techniki wspomagania ruchów mające na celu wyeliminowanie spastycznych lub atetotycznych wzorców, które uniemożliwiają lub zaburzają prawidłowe poruszanie się.
Hemiplegia n. łac. od gr. plēgē 'cios; rana; bijatyka; katastrofa, nieszczęście' (porażenie połowicze ) - typ m.p.dz. asymetrycznego, w którym tylko jedna połowa ciała jest objęta porażeniem.
Hipotonia gr. hypó 'pod; potajemnie' łac. tonus 'napięcie' i gr. tonikós 'napięty; głosowy' (wiotkość ) - obniżone napięcie mięśniowe przeszkadzające w utrzymaniu pozycji antygrawitacyjnych, a także trudności w rozpoczynaniu ruchów z powodu utraty fiksacji stawów.

I

Idiotyzm - głębokie upośledzenie umysłowe. Termin wycofany z diagnostyki i klasyfikacji upośledzenia umysłowego w roku 1968 przez WHO. Od roku 1968 dla określenia populacji osób z najgłębszym stopniem upośledzenia umysłowego używa się terminów „głęboki niedorozwój umysłowy” lub „głębokie upośledzenie umysłowe”.
Iloraz inteligencji (I.I.) - globalny wskaźnik poziomu inteligencji danej jednostki wynikający ze stosunku jej wieku, rozwoju umysłowego ( ustalonego przez psychologa do wieku życia ).
Imbecylizm - umiarkowane upośledzenie umysłowe. Termin wycofany z diagnostyki i klasyfikacji upośledzenia umysłowego w roku 1968 przez WHO. W nowej klasyfikacji tegoż upośledzenia wprowadzono określenia: umiarkowany niedorozwój umysłowy dla populacji osób z I.I. 36 - 51 oraz znaczny niedorozwój umysłowy dla populacji osób z I.I. 20 - 35. Stosowane są też określenia „umiarkowane upośledzenie umysłowe” i „znaczne upośledzenie umysłowe”.
Inteligencja - ogólna zdolność umysłowa, tj. wpływająca na poziom wszystkich procesów intelektualnych, poznawczych, a w szczególności myślenia i uczenia się. Wiąże się ściśle ze zdolnością szybkiej adaptacji do nowej sytuacji zewnętrznej.

Inwalidztwo - jednostka, u której istnieje naruszenie sprawności i funkcji w stopniu wyraźnie utrudniającym pobieranie nauki w normalnej szkole, wykonywanie czynności życia codziennego, prace zawodową, udział w życiu codziennym.

J

Język migowy ( mowa migowa ) - system znaków manualno - mimicznych używanych przez osoby głuche do porozumiewania się między sobą.

K

Kinezyterapia - rodzaj terapii ogólnej polegającej na ogólnym wzmacnianiu organizmu poprzez stosowanie różnych rodzajów ruchu.
Klonus - drżenie mięśni spastycznych po ich nagłym rozciągnięciu.
Kluczowe punkty kontroli - części ciała położone w jego centrum, z których można redukować spastyczność a jednocześnie ułatwiać bardziej prawidłowe reakcje ruchowe.
Kompensacja - zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwalnych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej. Kompensacja może dotyczyć zmysłów, np. braku słuchu czy wzroku. Może też być kompensacja społeczna - zastąpienie niepełnosprawności fizycznej osiągnięciami na polu nauki czy kultury.
Kontrola głowy - zdolność do wyczuwania czy pozycja głowy jest prawidłowa.
Koordynacja - powstawanie schematycznych postaw i ruchów, w których współpraca mięśni jest kontrolowana przez mózg. Jest to potrzebne dla utrzymania równowagi.
Kwadriplegia -.łac. od gr. plēgē 'cios; rana; bijatyka; katastrofa typ m.p.dz., w którym całe ciało jest objęte porażaniem.

L

Lateralizacja - asymetria funkcjonalna ciała. Uwarunkowana jest dominacją jednej półkuli mózgowej.
Logopedia - nauka o przekazywaniu i odbiorze informacji słownej ( pato - logopedia = nauka o zaburzeniach w przekazywaniu i odbiorze mowy ).

M

Maszkaronizm ( gargolizm ) - genetycznie uwarunkowane zaburzenie przemiany mukopolisacharydów. Powoduje upośledzenie umysłowe różnego stopnia - najczęściej znacznego i głębokiego.
Mikrocefalia ( małogłowie ) - nieprawidłowo mała głowa u dziecka jako rezultat pierwotnego małogłowia.
Mongolizm ( zespół Downa ) - zespół zaburzeń rozwojowych, opisany przez I.Downa w 1966 r. Rozwój umysłowy najczęściej na poziomie umiarkowanym i znacznym.
Mózgowe porażenie dziecięce - zespół niepostępujących objawów chorobowych spowodowanych zaburzeniem czynności mózgu, a zwłaszcza neutronów ruchowych, powstały w czasie ciąży, porodu lub okresie okołoporodowym w wyniku niedotlenienia mózgu, procesów zapalnych, wylewów śródczaszkowych, wcześniactwa.

Monoplegia - mono - jeden najrzadziej obserwowany typ m.p.dz., w którym tylko jedna kończyna jest objęta porażeniem.
Mutyzm, niemota - brak zdolności mówienia.

N

Niedosłuch - wada słuchu utrudniająca odbiór bodźców dźwiękowych, w tym także odbiór i rozumienie mowy. Może przejawiać się w upośledzeniu percepcji słuchowej od 20 do 60 decybeli. Ubytek słuchu w zakresie 40 - 80 decybeli. Proces rehabilitacji osób niedosłyszących przebiega odmiennie od rehabilitacji osób głuchych. Osoby niedosłyszące powinny być zaopatrywane w aparaty słuchowe jako podstawowy typ oprzyrządowania.
Niedowidzenie, ambliopia- poważny ubytek wzroku następstwo wielu chorób lub nieskorygowania wady wzroku

Niepełnosprawność - oznacza wszelkie ograniczenia lub brak możliwości wykorzystywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały, przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej.(przedmiot oddziaływań rehabilitacyjnych).
Niewidomy - osoba pozbawiona zdolności odbierania bodźców wzrokowych spowodowanej uszkodzeniem analizatora wzrokowego.

Normalność - charakteryzuje się ją z pewnej perspektywy czasowej, jej wymiar zależy od stadium rozwojowego, w którym znajduje się dana jednostka.

O

Ociemniałość - utrata wzroku w dowolnym okresie życia z zachowaniem pamięci doznań optycznych. Nie bez znaczenia dla procesu rehabilitacji osób ociemniałych jest w jakim okresie życia nastąpiła utrata wzroku. Im w późniejszym wieku fakt ten miał miejsce, tym proces rehabilitacji będzie miał przebieg efektywniejszy.

Odchylenie od normy - występuje wówczas, gdy jednostka odbiega od typowych, najczęściej występujących w danej populacji zachowań.

Odruch asymetryczny toniczny szyjny - obrót głowy powoduje, że ręka po stronie twarzy usztywnia się w wyproście, a druga w zgięciu.
Ociężałość umysłowa - może być rzeczywista albo pozorna - spowodowana zaniedbaniami wychowawczymi. Umożliwia naukę w szkole normalnej pod warunkiem indywidualnego traktowania ucznia.
Ogłuchły - głuchy, który stracił słuch wtedy, gdy mowę już częściowo opanował. Im wcześniej następuje utrata słuchu, tym bardziej zagraża utrata mowy.
Oligofrenia - gr. olígos 'mały; gr. phrēn 'przepona; dusza; świadomość; rozum; w klasyfikacji wg stopnia upośledzenia mowy ( normy po VIII rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Przyczyn Chorób i Zgonów WHO ); upośledzenie w stopniu lekkim ( I.I.52 - 67 ), w stopniu umiarkowanym ( I.I. 36 - 51 ), znacznym ( 20 - 35 ), głębokim ( poniżej 20 ).
Oligofrenopedagogika gr. olígos 'mały; nieznaczny; słaby' gr. phrēn 'przepona; dusza; świadomość; rozum; uczucie - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem dzieci upośledzonych umysłowo.

Osoba niepełnosprawna - to osoba która z powodu urazu lub choroby lub wady wrodzonej ma poważne trudności albo nie jest zdolna wykorzystywać czynności które osoba w tym samym wieku jest zdolna wykonać.
wg . Tadeusza Majewskiego to taka osoba u której uszkodzenie i obniżony poziom sprawności organizmu spowodował utrudnienie ograniczenie albo uniemożliwienie wykonania zadań życiowych i zawodowych oraz wypełnianie ról społecznych biorąc pod uwagę jej płeć wiek stan czynniki środowiskowe społeczne i kulturowe.
Ortodydaktyka -gr. orthós 'prosty; słuszny; prawdziwy' dydaktyka uwzględniająca swoiste warunki nauczania jednostek upośledzonych. Tzw. dydaktyka prostująca.
Ortopedagogika - dział pedagogiki zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek niepełnosprawnych.
Otępienie umysłowe ( demencja ) - postępująca ( przejściowa lub trwała ) degradacja umysłowa spowodowana chorobą lub uszkodzeniem organicznym mózgu.

P

Paraplegia - porażenie obustronne, występujące symetrycznie zwłaszcza w dolnej części ciała.
Pedagogika specjalna - jest nauka szczegółową. Jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie, wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednak mniej sprawnymi lub niepełnosprawnymi bez względu na rodzaj stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń trudności lub ograniczeń. Jej celem jest rewalidacja społeczna dzieci upośledzonych, chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy.
Inne nazwy pedagogiki specjalnej:
- lecznicza,
- ortodydaktyka,
- defektologia.

Dział pedagogiki ogólnej zajmujący się psychopedagogicznymi podstawami i drogami nauczania i wychowania osób z zaburzeniami i odchyleniami od normy.
Perseweracje - niepotrzebne powtarzanie ruchów lub/i zdań lub słów.
Pronacja ( nawrócenie ) - zwrócenie stopy wewnętrzną krawędzią w dół, ręki - dłonią w dół.
Pozycja pronacyjna ciała - leżenia na brzuchu.
Pozycja supinacyjna ciała - leżenie na plecach.
Przykurcz - ograniczenie ruchomości stawu z powodu stale wzmożonego napięcia mięśni.
Psychomotoryka - całość zjawisk i procesów zachodzących przy wykonywaniu przez człowieka czynności ruchowych, w których istotną rolę odgrywają takie proste cechy ruchów, jak: celowość, precyzja, siła.

R

Readaptacja - ponowne przystosowanie człowieka chorego lub inwalidy do czynnego, samodzielnego życia w społeczeństwie i do pracy zawodowej z uwzględnieniem jej wykonania - rehabilitacja kompleksowa.
Reakcje stowarzyszone - wzrost usztywnienia mięśniowego i/lub ruchów mimowolnych przy podejmowaniu wysiłków lub pokonywania większych trudności ( również psychicznych
Receptor - narząd zmysłowy.
Rehabilitacja - zorganizowane współdziałanie lecznictwa usprawniającego i ogólnego, reedukacji psychicznej i zawodowej w celu przystosowania do normalnego życia w społeczeństwie osób, które wskutek wad wrodzonych lub nabytych są inwalidami okresowo lub na stałe. Rehabilitacja jest procesem społecznym, który z zastosowaniem najnowszych zdobyczy nauk medycznych i techniki przywraca w optymalnych granicach sprawność uszkodzonych lub upośledzonych narządów albo aktywizuje możliwości kompensacyjne ustroju. Rehabilitacja przywraca poszkodowanym poczucie własnej wartości społecznej i zawodowej oraz należne im miejsce w rodzinie i społeczeństwie.
Rewalidacja - krąg zabiegów pedagogiczno - leczniczych w pracy z jednostkami odchylonymi od normy, mających na celu ich przystosowanie do życia w społeczeństwie ludzi normalnych - rehabilitacja.
Ruch bierny - wykonywany z dzieckiem bez jego pomocy ani współpracy.
Ruchy automatyczne - ruchy, które wykonuje się nie myśląc o nich i nie wkładając w wykonanie znaczniejszego wysiłku.
Ruchy dowolne - ruchy celowe wykonywane z koncentracją.

S

Spastyczność - na skutek uszkodzenia mózgu mięśnie stają się sztywne, ich napięcie jest zbyt duże. Pacjent, mając duże trudności z przezwyciężeniem tego usztywnienia jest w większym lub mniejszym stopniu uwięziony w pewnych nieprawidłowych pozycjach, utrudnia mu to lub uniemożliwia poruszanie się.
Spazm - nagłe, mimowolne napięcie mięśni.
Stereognozja -gr. gnōsis dpn. gnōseōs 'poznanie' zdolność do rozpoznawania kształtów, wielkości, wagi przedmiotów.
Supinacja - odwracanie np. ręki dłonią do góry, stopy wewnętrzną krawędzią do góry.
Surdopedagogika -fr. sourdine 'jw.' z wł. sordina 'jw.' od sordo 'głuchy' dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem i nauczaniem jak żyć z wadami słuchu
Szkoła specjalna -szkoła metodami programem i metodami nauczania dostosowanymi do dzieci z zaburzonym rozwojem. Klasy w szkołach specjalnych są znacznie mniej liczne, co umożliwia indywidualne podejście do poszczególnych uczniów. W szkołach specjalnych występuje daleko posunięta zasada poglądowości nauczania ucznia. W szkołach specjalnych w celu jak najszybszego przygotowania absolwentów do pracy zarobkowej w trzech klasach ostatnich wprowadza się ciągi uzawodowione.
Szkoła życia - jest to specjalny rodzaj placówek oświatowo - wychowawczych, podejmujących działalność rewalidacyjną w stosunku do młodzieży umiarkowanie i znacznie upośledzonej umysłowo, która za względu na zakres i stopień upośledzenia nie mogła znaleźć miejsca w szkołach podstawowych specjalnych. Głównym zadaniem szkoły życia jest rewalidacja młodzieży, przystosowanie jej do pracy, oraz wyposażenie tych dzieci w umiejętności i nawyki niezbędne w życiu codziennym.

T

Terapia mowy - ćwiczenia stosowane w celu rozwijania i poprawiania mowy oraz sprawności jedzenia.
Terapia zajęciowa - usprawnianie w celu ukierunkowania dziecka na możliwie największą niezależność w życiu codziennym.
Tonus mięśniowy - wyjściowy stan napięcia mięśni w czasie spoczynku i w ruchu, regulowany w normalnych warunkach podświadomie w ten sposób, że napięcie jest dostatecznie wysokie, żeby przeciwstawić się pociąganiu przez siłę grawitacji, w pozycji wyprostowanej, lecz nie jest nigdy za silne, aby zaburzyć nasze ruchy.
Tyflopedagogika -gr. typhlós 'ślepy; ukryty; ciemny' dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem osobników niewidomych i słabo widzących.

U

Upośledzenie - oznacza niekorzystna gorszą sytuacje danej osoby będącą wynikiem uszkodzenia bądź niepełnosprawnością polegającą na ograniczeniu lub uniemożliwieniu jej pełnienia ról które uważne są za normalne biorąc pod uwagę jej płeć wiek czynniki kulturowe i społeczne.

Upośledzenie sprzężone - upośledzenie wielorakie i co najmniej skumulowane podwójne np. głuchota i ślepota, ślepota i upośledzenie umysłowe itp.

Uszkodzenia - oznacza wszelką stratę wadę fizyczna psychiczną lub autonomiczna fragmentaryczne albo całkowite okresowe lub trwałe. Może być wrodzone lub nabyte w różnym okresie życia człowieka w skutek chorób czy urazów. Może być ustabilizowana albo progresywna bądź regresywna (przedmiot oddziaływań rehabilitacyjnych).

W

Wodogłowie ( hydrocefalia ) - wada centralnego układu nerwowego polegająca na nadmiernym gromadzeniu się płynu mózgowo - rdzeniowego w komórkach mózgowych ( wodogłowie wewnętrzne ) lub przestrzeniach podoponowych ( wodogłowie zewnętrzne ).

Wyrównywanie szans - długotrwały proce udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, aby mogły w przyszłości wziąć na siebie pełną lub częściową odpowiedzialność kreowania swojego życia jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa.
Wzorce ruchowe - przy każdym ruchu lub zmianie pozycji przez ten ruch spowodowanej, mózg pobudza mięśnie do działania zawsze w dobrze skoordynowanych grupach - wzorcach.

Z

Zasady rewalidacji:
- Kompensacja braków lub zaburzeń albo konsekwencji tych zaburzeń, mająca za zadanie przywracanie równowagi adaptacyjnej, zakłóconej przez dane odchylenie od normy. K. może dotyczyć zmysłów, np. braku słuchu czy wzroku. Może też być kompensacja społeczna - zastąpienie niepełnosprawności fizycznej osiągnięciami na polu nauki czy kultury.
- Korektura zniekształceń czy zaburzeń psychofizycznych stanowiących istotę danego odchylenia od normy lub jego konsekwencji wewnętrznych (np. Korektura nieadekwatnych wyobrażeń zastępczych u niewidomych i głuchych)w zakresie środowiska zewnętrznego, dostosowanie zwykłego lokalu do potrzeb uczniów niewidomych lub niedosłyszących.
- Usprawnienie tych funkcji zaburzonych, które wymagają ćwiczenia.
- Dynamizowanie jednostki odchylonej od normy w kierunku wysiłku wydobycia się z sytuacji niepełnowartościowości: chodzi o kształcenie właściwych motywacji w postawie danego osobnika w stosunku do swego kalectwa,
- Indywidualizacja,
- Profilaktyka,
- Wspieranie i wspomaganie,

---