1. Czym jest psychologia rozwojowa?- definicja

- definicja rozwoju i jego cechy, rozwój psychiczny (przypomnienie z psychologii ogólnej: procesy psychiczne)

Psychologia rozwojowa- nauka o rozwoju wyższych czynności człowieka, zajmująca się prawami rozwoju działalności i świadomości. Jest gałęzią psychologii ogólnej.

Zadania /problemy badawcze:
-W jaki sposób przebiega i czym się charakteryzuje proces rozwoju psychicznego? / ustala się stadia, okresy zmian i czym jest rozwój psychiczny/
-Jakie są właściwości psychiczne człowieka w różnych okresach życia /od poczęcia do starości/ np. rozwój mowy
-Jakie są prawidłowości powstawania i rozwoju procesów psychicznych / czyli jakie zasady można wyodrębnić np. pojęcie stałości - przejście u dziecka od dwoistości do stałości - plastelina, kulka, kiełbasa/
-W jakich warunkach i pod wpływem jakich czynników dokonuje się rozwój i jakie prawa rządzą tym procesem.

- rozwój filogenetyczny

Psychologia filogenetyczna: bada pochodzenie i rozwój procesów psychicznych poczynając od istot najprostszych w świecie zwierzęcym.
Podkreśla ewolucję układu nerwowego i mózgu i ujmuje psychikę jako funkcję układu nerwowego i mózgu.

- rozwój ontogenetyczny

Psychologia ontogenetyczna - badanie rozwoju psychicznego organizmów jednostkowych-głównie człowieka-od poczęcia do starości.

Rozwój- układ progresywnych zmian zmierzających w kierunku wyższych jakości życia.

- wg H.Thome'a- ciąg zmian pozostających we wzajemnych związkach i występujący w sposób uporządkowany w określonych miejscach na kontinuum czasowym biegu życia jednostki.

ROZWÓJ PSYCHICZNY- wszelki długotrwały, proces kierunkowy zmian, w którym można wyróżnić prawidłowo po sobie następujące etapy przemian danego obiektu, wykazujące obiektywnie sprawdzalne różnicowanie się tego obiektu pod określonym względem.

Cechy rozwoju:

- Długotrwałość: rozwój trwa przez całe życie

- Ukierunkowanie; im bardziej złożona funkcja psychiczna, tym większa równowaga z otaczającym go światem - progresywny.

- Określona kolejność pojawiania się etapów rozwoju; ze ściśle określonych ogniw i w porządku.

- Różnicowanie się; wyodrębnia z całości np. dziecko płacze całym sobą, a dorosły - mimika twarzy, dziecko uczy się koordynacji ruchów przy jedzeniu, my mamy już ruchy zautymatyzowane.

2. Metody i strategie badawcze w psychologii rozwojowej

Metody

- obserwacja

- wywiad i rozmowa

- eksperyment, w tym próby badawcze i zadania testowe

- ankieta/ kwestionariusz

Charakterystyka, zalety i ograniczenia metod!!!

Strategie

- badania podłużne

- badania poprzeczne

Metody /strategie/ badawcze na terenie psychologii rozwojowej:

- Strategia badań podłużnych /longituidalne/; porównanie tych samych jednostek w różnych wieku np. rozwój mowy od 1 krzyku do 3 roku życia; można podkreślać różnice indywidualne w rozwoju, stałość i zmienność cech, sprawdzenie słuszności prognoz; trudnością - konsekwencja w badaniach

- Strategia badań poprzecznych /transwersalne/; badanie np. 8 grup osób w różnym wieku; zaletą to możliwość ustalania norm, właściwości wieku, ale zaciera się różnice indywidualne.

3. Koncepcje rozwoju

a. Koncepcja rozwoju psychospołecznego E. Eriksona (por. Birch, Malim)

b. Zmiana rozwojowa

W rozwoju istotne są następujące elementy:

- zadatki dziedziczne- czynniki genetyczny, uwarunkowania biologiczne

- środowisko i wychowanie

- aktywność własna

Psychologia rozwojowa zajmuje się badaniem zmian rozwojowych w zachowaniu się człowieka
i strukturach psychicznych.

Rodzaje zmian:

- Zmiany ILOŚCIOWE- procesy psychiczne wzrastają ilościowo i doskonalą się jako sprawności; przejawem zmian ilość wzrost słownika, pamięci, poszerzenie zakresu pamięci, wydłużanie koncentracji uwagi, dotyczą również zmian łatwo obserwowalnych, cech fizycznych-wzrost, waga itp.

- Zmiany JAKOŚCIOWE- zmiana funkcjonowania i działania czynności psychicznych; od zdań prostych do złożonych, pamięć od mechanicznej do logicznej itp.

Prawidłowości rządzące określonymi stadiami rozwojowymi:

- od tego co proste do tego co złożone

- od tego co ogólne do tego co specyficzne

- prawa rozwoju psychomotorycznego:

- Cefalokaudalny kierunek rozwoju psychomotorycznego: głowa i górne partie ciała rozwijają się szybciej niż dolne; rozwój postępuje od części głowowej (ruchy gałek ocznych, ruchy mięśni szyi) poprzez część tułowia (ruchy rąk, tułowia) a następnie nożna (dowolne ruchy nóg, chodzenie)

- Proksymodystalny kierunek rozwoju psychomotorycznego: zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki, czyli najpierw mięśnie położone blisko kręgosłupa, mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców.

- Łokciowo-promieniowy kierunek rozwoju w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od 5 palca dłoni do kciuka dwie prawidłowości rozwoju ruchowego: przejście od globalnych, rozlanych do zlokalizowanych reakcji ruchowych (noworodek reaguje na dźwięk nieskoordynowanymi ruchami całego ciała zaś niemowlę potrafi w odpowiedzi odwrócić głowę), wcześniejsze przyswajanie ruchów cyklicznych (dwufazowych np. potrząsanie grzechotką) niż acyklicznych (trójfazowych np. spostrzeganie, sięganie i chwytanie)

Charakterystyki rozwoju:

- Tempo rozwoju- szybkość z jaka dokonują się zmiany w rozwoju

- Rytm rozwoju- stopień regularności zachodzących zmian w czasie

-Akceleracja rozwoju - zakłócenie tempa rozwoju polegające na przyspieszeniu z pokolenia na pokolenie procesów wzrostu i innych zjawisk związanych z dojrzewaniem struktury i funkcji organizmu; Akceleracja to inaczej wcześniejsze osiągnięcie etapów rozwoju przez osobnika. W latach 1880 - 1970 roku w Polsce wysokość chłopców zwiększyła się o 12% a dziewcząt o 10%. Akceleracja głównie przejawia się zwiększeniem wysokości a niżeli masy ciała. W tych latach widoczne są również zmiany w proporcjach (dłuższe kończyny, a brak zmian w długości tułowia), zwiększa się szerokość barków i klatki piersiowej, a jej głębokość nie ulega zmianom oraz zmniejsza się obwód miednicy i opuścił się znacznie biust. Zauważamy również, iż wcześniej wyrzynają się zęby mleczne i stałe. Również wcześniej osobniki dojrzewają, wcześniej również ich dopadają choroby. Do widocznych zmian zaliczamy również to, iż dzieci wcześniej już siadają i stoją, mają lepszą sprawność fizyczną. Dojrzewanie przesunęło się o 3 lata. Na początku XX wieku dziewczęta pierwszą menstruację miały w wieku około 15 lat, a teraz 12-13. Wcześniej ostateczny wzrost kończył się pomiędzy 21 a 25 rokiem życia, a aktualnie przypada on na 18-19 lat. W XX wieku wysokość ludzi dorosłych wzrosła o 16 cm.

4. Periodyzacja okresów rozwojowych

Większość badaczy posługuje się następującą periodyzacją rozwoju:

a) okres prenatalny - od poczęcia do narodzin,

b) okres wczesnego dzieciństwa - od narodzin do 3 roku życia,

- podokres wieku niemowlęcego - od narodzin do końca 1roku życia,

- podokres wieku poniemowlęcego - od 2 do 3 roku życia,

c) okres średniego dzieciństwa (wiek przedszkolny) - od 4 do 6 roku życia,

d) okres późnego dzieciństwa (wiek szkolny) - od 7 do 10-12 roku życia,

e) okres adolescencji - od 10-12 do 20-23 roku życia,

- podokres adolescencji wczesnej (wiek dorastania) - od 10-12 do 15 roku życia,

- podokres adolescencji późnej (wiek młodzieńczy) - od 16 do 20-23 roku życia,

f) okres wczesnej dorosłości - od 20-23 do 35-40 roku życia,

g) okres średniej dorosłości (wiek średni) - od 35-40 do 55-60 roku życia,

h) okres późnej dorosłości (wiek starzenia się) - od 55-60 roku życia wzwyż.

Ćwiczenia z Psychologicznych Faz Rozwoju Człowieka mgr Karolina Jędrek, Zakład Psychologii

6

Natura

geny, dojrzewanie

integracja/ dezintegracja

Ku czemu się rozwija?

kierunek zmian

Jak się rozwija?

mechanizmy/ charakterystyki

Co powoduje,
że człowiek się rozwija?

Dlaczego się rozwija?

Koncepcje rozwoju

Interakcja

Natura-Kultura

Kultura

środowisko społeczne
i materialne, uczenie się

Progres-

przyrost, wzrost

Regres- ubytek, spadek

czas trwania faz/etapów

Zmiany rozwojowe

Ilościowe

kumulacja, gromadzenie doświadczeń

Cechy rozwoju:

długotrwałość

ukierunkowanie

określona kolejność

różnicowanie się

Jakościowe

transformacja, przekształcanie doświadczeń

poziomy ujmowania:

- zachowanie

-struktury umysłowe

-struktury osobowości

- relacja osoba-otoczenie

Tempo zmian

szybkość z jaką dokonują się zmiany

Akceleracja rozwoju

zakłócenie
tempa rozwoju

Dynamika
zmian

Charakterystyka zmian

płynne/ skokowe

ciągłe/ stadialne

Rytm rozwoju

stopień regularności zmian w czasie

TEMPO ZMIAN

szybkie/ wolne

przyspieszone/opóźnione

harmonijny/ nieharmonijny

Procesy psychiczne

Procesy poznawcze

Procesy emocjonalno- motywacyjne

Emocje

Motywacja

Potrzeby

Dążenia

Uczucia

Osobowość

wrażenia

spostrzeżenia

wyobrażenia

mowa

myślenie, inteligencja

pamięć

uwaga

---