Polityka regionalna- to świadoma i celowa działalność centralnych organów władzy publicznej zmierzająca do regulowania międzyregionalnych proporcji rozwoju społeczno-gospodarczego. Działania podejmowane w ramach polityki regionalnej dążą do poprawy konkurencyjności regionów niedoinwestowanych oraz obszarów cofającego się przemysłu.
Polityka strukturalna- oznacza celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do przebudowy struktury gospodarczej i pobudzenia rozwoju gospodarczego danego obszaru.
Polityka spójności- polityka ustanowiona traktatem o Wspólnocie Europejskiej służąca wzmacnianiu spójności gospodarczej i społecznej UE. Definiuje się ja jako politykę wzrostu która obejmuje aspekt ekonomiczny i terytorialny oraz przyczynia się do stworzenia zoptymalizowanych warunków zycia z punktu widzenia jednostki i ogółu.
Zasady polityki regionalnej:
1. Partnerstwa-polega na tym ze zarówno na etapie programowania jak i w realizacji powinni uczestniczyć wszyscy zainteresowani partnerzy społeczni. Wymaga to współpracy pomiędzy komisja europejska a odpowiednimi władzami publicznymi danego państwa na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
2. Dodatkowości- oznacza ze fundusze UE powinny uzupełniać środki finansowe poszczególnych państw członkowskich a nie zastępować je. Działania UE nie powinny wypierać i zastępować działań na szczeblach krajowym i regionalnym lecz je wzbogacać i wzmacniać.
3. Subsydiarności - oznacza ze wszelkie działania powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu który jest zdolny do ich realizacji w obrębie regionu lub państwa członkowskiego. Instytucje mogą realizować określone zadania tylko wtedy jeżeli nie mogą być one skutecznie wykonane przez regiony lub kraje członkowskie samodzielnie.
4. Koncentracji - polega na ograniczeniu wsparcia ze środków unijnych jedynie do tych typów działań które maja podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej Unii.
5. Koordynacji- realizuje działania funduszy strukturalnych. Jej celem jest dążenie do skupiania działań i środków polityki regionalnej na priorytetach które maja podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej UE. Przejawem SA działania Komisji zmierzające do przeznaczenia środków z funduszy strukturalnych na ograniczona liczbę wyselekcjonowania regionów dotkniętych najpoważniejszymi problemami na podstawie odpowiednio dobranych kryteriów.
6. Programowani
a- realizowany w kilku etapach proces podejmowania decyzji i finansowania zmierzający do realizacji w okresie wieloletnim wspólnych działań komisji i państw członkowskich dla osiągnięcia celów polityki spójności. Programowanie to osiąganie celów funduszy w ramach zorganizowanego i wieloletniego systemu składającego się z określania priorytetów finansowania oraz systemu zarządzania i kontroli.
7. Kontroli- działania kontrolne czyli dokonywanie weryfikacji systemu zarządzania i kontroli pod katem ich sprawności dla wykorzystywanych funduszy oraz zapobieganie nieprawidłowościom wykrywanie ich i korygowanie oraz informowanie Brukseli o takowych, a także odzyskiwanie wraz z odsetkami kwot niesłusznie wypłaconych.
8. Monitorowania - celem jest kontrola nad zasadnością przebiegu projektów. Monitoring obejmuje zasięgiem zgodność wydatkowania środków dopełnienie procedur dopełnienie założonego terminarzu osiąganie założonych pierwotnie celów oraz zagrożenia w realizacji projektu i możliwości ich eliminacji. Jest prowadzony na kilku płaszczyznach. Monitoring całości funduszy strukturalnych odpowiedzialna jest za to komisja monitoring na poziomie wspólnotowych ram wsparcia i programów operacyjnych odpowiedzialne SA za to komitety monitorujące monitoring poszczególnych programów i projektów wsparcia odpowiedzialne SA za to komitety monitorujące.
9. Ewaluacji- ocena programów operacyjnych, ocena ma się przyczynić do oszacowania rzeczywistych skutków pomocy finansowej płynącej z UE a także stopnia płynności tychże skutków i ich zasadności w kontekście potrzeb danego kraju czy regionu.
Cele polityki regionalnej :
1. Konwergencja- proces upodabniania się do siebie kultury,gospodarki czy systemów prawnych. W UE pod tym pojęciem rozumiemy przyspieszenie rozwoju najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów tak aby pod względem gospodarczym i społecznym upodobniły się do bogatszych sąsiadów. Ma tak się stać dzięki poprawie warunków rozwoju i zatrudnienia, zwiększeniu ilości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwoju innowacyjności, społeczeństwie opartym na wiedzy. Celem tym objęte SA regiony którym poziom PKB per capita jest niższy niż 75% przeciętnej europejskiej EFRR EFS FS.
2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie- ukierunkowany jest na zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności regionów jak również zatrudnienia poprzez przewidywanie zmian gospodarczych i społecznych w tym związanych z liberalizacja handlu poprzez zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki, przedsiębiorczość ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego oraz poprawie dostępności zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych jak również rozwój rynków pracy sprzyjających integracji społecznej.
3. Europejska wspólnota terytorialna - umocnienie współpracy transgranicznej poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne, umocnienie współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu zgodnie z polityka UE, oraz wzmocnienie współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na własnym szczeblu terytorialnym.
Cykl zycia projektu :
1. Złożenie wniosku o dofinansowanie- wniosek składa się za pomocą formularza dostępnego na stronach odpowiedniego programu. Do każdego wniosku jest stworzona instrukcja. Na stronie znajduje się cala dokumentacja. Oprócz wersji papierowej i załączników należy tez dostarczyć wersje elektroniczna. Wersje elektroniczna przygotowuje się za pomocą generatora wniosków dostępnego w Internecie.
2. Ocena twojego projektu-wniosek o dofinansowanie jest dokładnie sprawdzany i oceniany. Najpierw przechodzi on prze etap oceny formalnej. Jest weryfikowany pod kątem obowiązkowych kryteriów formalnych. Jeśli wniosek o dofinansowanie spełni wymagane kryteria formalne przechodzi przez etap oceny merytorycznej. Na tym etapie sprawdzana jest treść projektu i to w jakim stopniu realizuje on cele wskazane przez program.
3. Umowa o dofinansowanie- kluczowym momentem dla projektu jest podpisanie umowy o dofinansowanie. Umowa zawiera: opis przedsięwzięcia harmonogram dokonywania wydatków, wysokość środków które otrzymamy i trybie ich przekazywania, zobowiązania do poddania się kontroli, termin i sposób rozliczenia się ze środków, formy zabezpieczeń, warunki zwrotu środków i rozwiązania umowy o dofinansowanie w przypadku nieprawidłowości oraz inne postanowienia wynikające z przepisów wspólnotowych lub krajowych.
4. Realizacja działań- na tym etapie SA cztery kwestie o których trzeba pamiętać: jeśli umowa została już podpisana to nic nie stoi na przeszkodzie aby rozpocząć realizacje projektu. Należy przy tym pamiętać o terminach i procedurach które wynikają z podpisania umowy o dofinansowanie. Ważne jest zbieranie wszelkich dokumentów związanych z projektem. Zmiany w projekcie wymagają najczęściej zgody instytucji z którą została podpisana umowa, czasem trzeba ja anektować, p[promocja i informacja w projekcie jest bardzo ważnym punktem przedsięwzięcia i nie można o nich zapomnieć.
5. Sprawozdawczość- przed otrzymaniem środków na konto, należy złożyć wniosek o płatność, którego częścią jest sprawozdanie z realizacji projektu. W sprawozdaniu należy zamieścić krótki opis prezentujący stan realizacji poszczególnych etapów projektów oraz dalsze etapy które będą w następnej kolejności realizowane. Wniosek zawiera część rzeczową czyli opis przebiegu projektu oraz część finansową dotyczącą poniesionych kosztów. Najważniejszym załącznikiem do wniosku Se kserokopie faktur lub innych równoważnych dokumentów księgowych. Wniosek o płatność składamy gdy wnioskujemy o refundacje kosztów, o przekazanie zaliczki na realizacje projektu, chcemy rozliczyć otrzymane zaliczki, przekazujemy informacje o postępie rzeczowym projektu.
6. Kontrola- ma na celu weryfikacje prawidłowości realizacji projektu zgodnie z umowa o dofinansowanie oraz załączonym do niej wnioskiem. Sprawdzane jest także czy informacje dotyczące postępu realizacji projektu oraz poniesione wydatki są zgodne ze stanem rzeczywistym, harmonogramem realizacji projektu, płatności oraz budżetu projektu. Kontrola obejmuje kontrole dokumentacji i kontrole na miejscu.
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko- celem jest poprawa atrakcyjności Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy jednoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowania tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Główny cel programu jest osiągany za pomocą dwóch celów horyzontalnych. Budowy i modernizacji infrastruktury społecznej oraz podniesienia konkurencyjności Polskich regionów i przeciwdziałania ich marginalizacji społecznej przestrzennej i gospodarczej. Główny cel osiągnięty ma zostać dzięki inwestycjom w 6 obszarach: transport, środowisko, energetyka ,kultura, ochrona zdrowia, szkolnictwo wyższe. Cele szczegółowe to budowa infrastruktury zapewniającej że rozwój gospodarczy Polski będzie dokonywał się przy jednoczesnym zachowaniu i poprawie środowiska naturalnego oraz zwiększenie dostępności głównych ośrodków w Polsce poprzez powiązanie ich siecią autostrad i dróg ekspresowych, wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym, wspieranie utrzymania wysokiego poziomu zdrowia aktywnych zawodowo, rozwój ośrodków akademickich kształcących specjalistów w zakresie nowoczesnej technologii.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki- głównym celem jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej. Do osiągnięcia tych celów przyczynia się realizacja 6 celi strategicznych: podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw, upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym szczeblu kształcenia oraz gospodarki opartej na wiedzy, zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości, wzrost spójności terytorialnej. W ramach programu wsparciem objęte SA następujące obszary: zatrudnienie, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego, budowa sprawnej i bezpiecznej administracji publicznej, promocja zdrowia.
Innowacyjna Gospodarka- głównym celem jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa. Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności polskiej nauki, zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwiększenie udziałów innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym, tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy, wzrost wykorzystania technologii komunikacyjnych i informacyjnych. Podstawowym celem jest wzrost gospodarczy i zatrudnienie przy zachowaniu zasad dotyczących zrównoważonego rozwoju.
Rozwój Polski Wschodniej- celem jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasada zrównoważonego rozwoju. Cele szczegółowe to: stymulowanie rozwoju konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy, zwiększenie dostępu do Internetu szeroko-pasmowego, rozwój wybranych funkcji metropolitalnych miast wojewódzkich, poprawa jakości i powiązań komunikacyjnych, zwiększenie roli turystyki, optymalizacja procesów wdrażania programu rozwój Polski- Wschodniej.
Pomoc Techniczna- obejmuje swoim zakresem wsparcie wszystkich horyzontalnych działań z zakresu przygotowania, zarządzania, wdrażania, monitorowania, oceny i kontroli realizacji narodowych, strategicznych ram odniesienia a także z zakresu wsparcia przygotowanych projektów oraz rozpowszechniania informacji i promocji operacji funduszy strukturalnych w Polsce. Cele szczegółowe: zapewnienie sprawnej realizacji NSRO oraz wsparcie przygotowania przyszłych interwencji funduszy strukturalnych, skuteczne rozpowszechnianie informacji i promocja narodowych strategicznych ram odniesienia oraz zapewnienie odpowiedniego przepływu informacji pomiędzy uczestnikami procesu realizacji NSRO.
Regionalne Programy Operacyjne- SA programem do zarządzania środkami finansowymi przeznaczonymi na wsparcie poszczególnych regionów kraju w takich dziedzinach jak: transport, energia, innowacja, przedsiębiorczość, infrastruktura, ochrona środowiska, turystyka, kultura, potencjał instytucji administracyjnych. Celem głównym jest poprawa konkurencyjności oraz zwiększenia spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województw. Cele szczegółowe to: poprawa infrastruktury społecznej i technicznej regionów, poprawa stanu środowiska przyrodniczego, budowa społeczeństwa informacyjnego, odnowa i ożywienie społeczno-gospodarcze miast i obszarów zdegradowanych, tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności gospodarczej. Finansowany jest z EFRR.
Europejski Fundusz Społeczny- jest głównym narzędziem finansowym w UE wspierającym zatrudnienie w państwach członkowskich oraz promującym spójność gospodarcza i społeczną, Przeznacza swe środki w szczególności na tworzenie nowych i lepszych miejsc pracy w UE. Cel ten jest realizowany poprzez współfinansowanie krajowych, regionalnych i lokalnych projektów, które przyczyniają się do zwiększenia stopy zatrudnienia, polepszenia jakości miejsc pracy a także do poprawy integracji na rynku pracy na szczeblu krajowym i regionalnym. Cele wydatkowania środków finansowych to: cel konkurencyjność regionalna i zatrudnienie- zwiększenie konkurencyjności zatrudnienia i atrakcyjności inwestycyjnej regionów. Cel konwergencja- stymulacja wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w regionach najsłabiej rozwiniętych. Środki finansowe przeznaczone SA zgodnie z następującymi priorytetami: poprawa jakości kapitału ludzkiego, dostępu do zatrudnienia, zdolności adaptacyjnych pracowników i firm. Poprawa integracji społecznej osób mniej uprzywilejowanych, wzmocnienie zdolności instytucjonalnych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, mobilizacja na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - fundusz utworzony w 1975 na podstawie art. 160 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Zgodnie z tym przepisem, celem funduszu jest „przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie poprzez niwelowanie różnic w poziomach rozwoju oraz zacofania regionów''. Obszary wsparcia z EFRR to: Środowisko produkcyjne i konkurencyjność przedsiębiorstw, Badania naukowe i rozwój technologiczny, Inwestycje infrastrukturalne, Rozwój turystyki i inwestycji kulturalnych, Rozwój społeczeństwa informacyjnego, Ochrona środowiska, Współpraca przygraniczna. EFRR koncentruje się na następujących dziedzinach: inicjatyw na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia jak tez działalności średnich i małych przedsiębiorstw, rentowych inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia, infrastruktury, rozwoju turystki, ochrony i poprawy stanu środowiska, rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W ramach tych dziedzin współfinansowane są następujące działania: inwestycje produkcyjne mające na celu tworzenie nowych i stałych miejsc pracy, inwestycje w infrastrukturę, rozwój endogeniczny potencjału poprzez środki które zachęcają i wspierają lokalny rozwój i inicjatywy zatrudnienia, środki pomocy technicznej.
Różnice programowania 2004-2006 i 2007-2013
Obok spójności ekonomicznej i społecznej w okresie programowania 2007-2013 równie ważne miejsce zajęła kwestia spójności terytorialnej, która stanowi uzupełnienie i wzmocnienie spójności społeczno-gospodarczej. Ograniczono liczbę funduszy strukturalnych z czterech do dwóch EFRR i EFS. W latach 2004-2006 nabór projektów odbywał się w trybie konkursowym, natomiast w latach 2007-2013 obok trybu konkursowego wprowadzony został tryb systemowy wyboru projektów oraz indykatywna lista projektów indywidualnych. Oprócz programów krajowych powstało 16 programów regionalnych, które zastąpiły zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego . Nastąpiły zmiany w finansowaniu. W latach 2004-2006 maksymalny poziom współfinansowania ze środków funduszy strukturalnych wynosił 75% natomiast w latach 2007-2013 85%. W LATACH 2004-2006 okres wydatkowania środków z funduszy był zgodny a zasadami n+2 czyli można nimi dysponować dwa lata dłużej niż trwa okres na który zostały przeznaczone, natomiast w latach 2007-2014 wprowadzono zasadę n+3.