Prawo Konstytucyjne - ćwiczenia
Źródła prawa dzielą się na:
- źródła prawa powszechnie obowiązującego
- źródła prawa o charakterze wewnętrznym - takie, które obowiązują jedynie w jednostkach organizacyjnych podległych organom wydającym.
Akty prawa powszechnie obowiązującego zostały określone w art. 87
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Elementy charakterystyczne dla konstytucji wynikają z art. 8 ustawy zasadniczej.
Konstytucja jest najwyższym prawem RP.
Jest to akt o najwyższej mocy prawnej.
Konstytucja jest bezpośrednio stosowana.
Art. 91 u 2
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową
Ten przepis wyraźnie wskazuje na pewne relacje, jakie występują między ustawą a umową międzynarodową.
Elementy charakterystyczne dla ustaw:
- ustawy to akty normatywne sejmu,
- ustawy uchwalane są przez sejm zgodnie z art. 120. (Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, min 230 posłów)
Ustawy uchwalane są przez sejm, a potem przez senat.
Art. 235 u.4.
Określa zmiany w konstytucji
Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością, co najmniej 2/3 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Art. 90 u. 2.
Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Art. 118 - traktuje o tym, kto może wnosić projekty ustaw do sejmu.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie, co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.
Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.
Art. 235 u.1 co do zmiany konstytucji
Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć, co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
Art. 221 - określa projekty 5 ustaw w zakresie, których wyłączność, co do wnoszenia ich do sejmu posiada rada ministrów:
- ustawa budżetowa,
- prowizorium budżetu,
- zaciąganie długu publicznego,
- udzielanie gwarancji finansowych przez państwo,
- zmiana ustawy budżetowej.
Projekt ustawy składany jest na piśmie do marszałka sejmu.
Wnioskodawca powinien wskazać osobę upoważnioną przez niego do uczestnictwa w pracach nad projektem.
Do projektu ustawy powinno być załączone uzasadnienie.
Powinno ono głównie zawierać
- wyjaśniać potrzeby i cel wydania ustawy,
- powinno przedstawiać stanowisko, regulacje w dziedzinie, w której ma być unormowana.
W uzasadnieniu należy wykazać różnicę pomiędzy dotychczasową, a projektowaną.
Powinna określać skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.
W uzasadnieniu należy wskazywać źródła finansowania
Należy przedstawić założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych, min. rozporządzenia.
Ustawy uchwalane są w procedurze 3 czytań.
1 czytanie - może się rozpoczynać, albo w komisji sejmowej, albo na posiedzeniu sejmu.
Niektóre projekty ustaw od razu trafiają w ramach pierwszego czytania na posiedzenie sejmu np.
- ustawa o zmianie konstytucji,
- ustawa budżetowa
- ustawa podatkowa
- kodeksy
Czynności w ramach pierwszego czytania.
- uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,
- debata nad jego ogólnymi zasadami,
- pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy.
Pierwsze czytanie kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji.
Sejm może odrzucić projekt w pierwszym czytaniu, jeżeli taki wniosek zostanie zgłoszony i uzyska większość.
Rola komisji w ramach pierwszego czytania.
- Jej zadanie to sprawozdanie o projekcie dla sejmu.
Komisja może postulować przyjęcie projektu bez poprawek, ewentualnie odrzucenie projektu.
W sprawozdaniu mogą też być zawarte wnioski, propozycje poprawek po zgłoszeniu ich w formie pisemnej.
Drugie czytanie
Rozpoczyna się od wystąpienia posła sprawozdawcy na forum sejmu.
Omówione są wszelkie zmiany w projekcie.
Po jego wystąpieniu przeprowadzana jest debata w trakcie, której zgłaszane SA poprawki i wnioski.
Prawo zgłaszania poprawek przysługuje wnioskodawcy, posłom i radzie ministrów.
Zgłoszone poprawki i wnioski mogą prowadzić albo do ponownego skierowania projektu ustawy do komisji, aby ta przygotowała dodatkowe sprawozdanie lub poprawiła poprawki, albo też poprawki i wnioski ogólnie omawiane SA na forum sejmu przez posła sprawozdawcę.
Kolejne wystąpienie posła sprawozdawcy rozpoczyna 3 czytanie, ale zasadniczym elementem 3 czytania jest głosowanie.
Art. 119 u 4.
Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.
Głosowanie musi się odbyć w oparciu o pewien porządek.
W pierwszej kolejności ma miejsce głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, jeśli został złożony.
Następnie głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności głosowane są poprawki dalej idące, czyli takie, których przyjęcie i odrzucenie decyduje o innych poprawkach.
Następne głosowanie nad całością projektu przy uwzględnieniu zmian wynikających z przegłosowanych poprawek.
Art. 121 konstytucji.
Ustawa uchwalona przez sejm przesyłana jest do senatu. Senat ma 30 dni na podjęcie uchwały, co do przesłanej z sejmu ustawy.
Senat może zaaprobować ustawę, może odrzucić, ustawe w całości, może wprowadzić poprawki do ustawy.
Nie zajęcie przez senat w ciągu 30 dni stanowiska, - jeżeli nie to traci możliwość wpływu na ustawę, a obowiązuje ta przyjęta przez sejm.
Stanowisko senatu nie jest dla Sejmu wiążące, gdyż uchwał senatu może być odrzucona przez sejm bezwzględną większością głosów.
Ustawa przesyłana jest prezydentowi. Ma on zrealizować dwie kwestie.
Pierwsza to podpisanie ustawy. Prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy.
Druga jest to zarządzenie publikacji w dzienniku ustaw.
Art. 92.
Rozporządzenia mogą być wydawane przez radę ministrów, prezesa RM, ministrów resortów, prezydenta, Krajową Radę radiofonii i Telewizji.
Konkretne rozporządzenia wydawane są oparciu o delegacje ustawowe, które określa:
- podmiot zobowiązany do wydania rozporządzenia
- zakres spraw, które mają być przedmiotem regulacji,
- wytyczne, co do treści rozporządzenia,
- rozporządzenia mają charakter wykonawczy wobec ustaw,
- zakaz subdelegacji - polega na tym, że podmiot zobowiązany jest do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich uprawnień innemu podmiotowi.
Art. 234
Rozporządzenia z mocą ustawy mogą być wydawane jedynie w stanie wojennym, w sytuacji, gdy sejm nie może zebrać się na posiedzenie.
Rozporządzenia te wydaje prezydent na wniosek rady ministrów.
Mogą one dotyczyć spraw określonych a Art. 228 ust 3,4 i 5:
Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.
Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.
Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
Rozporządzenia z mocą ustawy podlegają zatwierdzeniu na pierwszym po ich wydaniu posiedzeniu sejmu.
Źródła prawa o charakterze wewnętrznym obowiązują jedynie w strukturach organizacyjnych podlegających organowi wydającemu np.
- uchwały Rady ministrów
- zarządzenia prezesa Rady Ministrów, czy też zarządzenia ministrów.
Art. 62 Konstytucji określa
- czynne prawo wyborcze posiadają obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu 18 urodzin kończą 18 lat.
- Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.
Art. 99. Bierne prawo to prawo kandydowania
Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.
Art. 127 u.3
Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza, co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Posłowie i senatorowie sprawują mandat wolny.
Posłowie i senatorowie są przedstawicielami narodu, a nie tylko wyborców z okręgu.
Posłowie i senatorowie nie mogą być odwoływani przez wyborców podczas trwania kadencji.
Sejm i senat wybierane są na 4 letnie kadencje
Początek kadencji sejmu i senatu to dzień zebrania się sejmu na pierwsze posiedzenie.
W konstytucji określone są 3 sytuacje, w których następuje skrócenie kadencji sejmu.
Skrócenie kadencji sejmu jest jednoznaczne ze skróceniem kadencji senatu.
Art. 98 u.3
Sejm sam może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Prezydent skraca kadencję sejmu. Art. 155 u.2 w przypadku braku powodzenia 3 kolejnych procedur kreowania rządu.
Może skrócić kadencję sejmu, jeżeli w ciągu 4 miesięcy od wniesienia do sejmu projektu ustawy budżetowej ustawa ta nie zostanie przedłożona prezydentowi do podpisu, wówczas prezydent w ciągu 14 dni może skrócić kadencję sejmu.
Art. 228 u.7 - w stanach nadzwyczajnych może być przedłużona kadencja sejmu.
Zgromadzenie Narodowe.
Art. 114
Zgromadzenie Narodowe to wspólnie obradujące sejmi senat w przypadkach określonych w konstytucji, pod przewodnictwem marszałka sejmu lub w jego zastępstwie marszałka senatu.
Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.
Konstytucja określa 4 przypadki gdy zbiera się Zgromadzenie narodowe:
Art. 130.
Zgromadzenie narodowe zbiera się by prezydent wobec niego mógł złożyć przysięgę.
Art. 131 u.2 pkt 4
Zgromadzenie narodowe uznaje trwałą niezdolność prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia.
Art. 140 - wobec Zgromadzenia Narodowego prezydent może wystąpić z orędziem
Art. 145 - Zgromadzenie narodowe podejmuje uchwały o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia za popełnione przestępstwa lub delikt konstytucyjny.
Delikt - to naruszenie konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzędowania w sposób niewłaściwy, ale nie bedący przestępstwem.