OGRODNICTWO ĆWICZENIE 7
Szkodniki upraw warzywnych - gatunki wielożerne cz. I
Gromada: Nicienie - Nematoda
Rząd: Węgorki - Tylenchida
Rodzina: Guzakowate - Meloidogynidae
Guzak północny (=Węgorek północny) - Meloidogyne hapla
Rodzina: Węgorkowate - Tylenchidae
Niszczyk zjadliwy (=Węgorek niszczyk) - Ditylenchus dispaci
Rodzina: Mątwikowate - Heteroderidae
Mątwik burakowy - Heterodera sachtii
Gromada: Nicienie - Nematoda
ciało silnie wydłużone
rozmiary od 0,3 mm do około 1,2 mm
powłokę ciała stanowi wór powłokowo-mięśniowy
jamę ciała wypełnia płyn surowiczy
brak układu oddechowego - wymiana gazowa całą powierzchnią ciała
pasożyty potrafią oddychać beztlenowo
substancje odżywcze rozprowadzane są po organizmie przez płyn surowiczy
układ nerwowy składa się z pierścienia okołogardzielowego
układ wydalniczy jest zbudowany z 2 przewodów, które mają wspólne ujście
większość nicieni jest rozdzielnopłciowa, u niektórych występuje wyraźny dymorfizm płciowy
większość z nich jest jajorodna
u większości rozwój dzieli się na kilka stadiów
Rodzina: Guzakowate - Meloidogynidae
Nicienie z podobnie rozwiniętym dymorfizmem płciowym nie tworzące cyst; sztylet delikatniejszej budowy
W obrębie wielu gatunków guzaków wyodrębnia się rasy różniące się zakresem roślin żywicielskich
Powodują one powstawanie na korzeniach roślin wyrośli
Wielkość i kształt tych wyrośli jest specyficzny dla określonego gatunku guzaka
Guzak północny (Węgorek północny)
Meloidogyne hapla
Osobniki dorosłe nitkowate, samice kulistego kształtu
(0,5 mm średnicy)
Występuje na wielu gatunkach uprawnych. Najbardziej wrażliwe na tego szkodnika są rośliny Solanaceae (pomidory, ziemniak), Cucurbitaceae (ogórki), Leguminaceae (fasola) oraz marchew, sałata, seler itd...
Po wykluciu osobniki przemieszczają się wraz z wodą do korzeni roślin. Uszkadzają ściany komórek przy pomocy sztyletu a produkowane wydzieliny powodują rozrost komórek i zaburzenia w krążeniu wody w korzeniach.
Osobniki młodociane po kilku linieniach uzyskują dojrzałość. Samiec wystęuje w glebie poza tkankami roślin, natomiast samica przymocowana do tkanek roślin produkuje około 1000 do 2000 jaj.
Guzak północny (Węgorek północny)
Meloidogyne hapla
Cykl życiowy:
Czas trwania cyklu życiowego jest zależny od temperatury.
Im wyższa temperatura tym szybszy rozwój, przy 28°C trwa zaledwie 3 tyg.
Jaja wylęgają się stopniowo, z przerwami na okresy chłodu i suszy.
Uszkodzenia:
Zaatakowane części roślin ulegają powiększeniu, system korzeniowy ulega spęcznieniu.
Niszczyk zjadliwy - Ditylenchus dipsaci
gatunek polifagiczny
uszkodzenia powodują dorosłe osobniki, larwy oraz nimfy
żerują na zbożach, marchwi, cebuli
liczba pokoleń w ciągu roku: 4 - 6
rozwój jednego pokolenia trwa 19-30 dni
jaja składane są wewnątrz roślin
zimuje larwa inwazyjna w resztkach roślin
wiosną następuje wnikanie przez podziemne części roślin (łodygi, bulwy, cebule)
powodują zasychanie roślin
rozprzestrzenianie poprzez wiązki naczyniowe
gatunek wilgociolubny - jednym z sposobów zwalczania jest osuszanie terenu
cebule przechowywać w magazynach w temperaturze 0ºC ponieważ w temperaturze poniżej 10ºC zapada w stan anabiozy
Mątwik burakowy - Heterodera schachtii
występuje dymorfizm płciowy
samica w kształcie cytrynki,
samiec nitkowaty
występuje na burakach, roślinach komosowatych, rzepaku, kapustnych
objawami są słaby wzrost roślin, żółknięcie liści, spadek plonu do 30%, przerost korzeni bocznych
żeruje na dwuliściennych
liczba pokoleń w ciągu roku: 2
jaja są składane do korzeni
zimuje larwa w cystach w glebie
wiosną następuje wyjście larw inwazyjnych z cyst i wnikanie do korzeni roślin żywicielskich
samice 2 pokolenia tworzą cystę
można zwalczać za pomocą płodozmianu - przez 4-5 lat wysiewając rośliny jednoliścienne
Mątwik burakowy - Heterodera schachtii
Gromada: Pajęczaki - Arachnida
Rząd: Roztocze - Acarina
Rodzina: Przędziorkowate - Tetranychidae
Przędziorek owocowiec
Przędziorek chmielowiec
Gromada: Pajęczaki - Arachnida
Rząd: Roztocze - Acarina
ok. 30 tys. gatunków, wiele gatunków nadal nieopisanych,
rząd obejmujący zwierzęta od mikroskopijnych do 3-centymetrowych.,
roztocze są saprofagiczne (np. mechowce), ale także są wśród nich pasożyty (głównie ektopasożyty),
niektóre mogą przenosić choroby lub być szkodnikami magazynowymi,
zamieszkują wszystkie strefy klimatyczne, również obszary polarne,
dostosowały się do różnych środowisk: żyją w glebie, kurzu domowym, a nawet w gorących źródłach
Rodzina : Przędziorkowate -Tetranychidae
Przędziorek owocowiec - Panonychus ulmi
samica wiśniowa z białymi brodawkami i szczecinkami długości 0,38-045mm
samiec kształtu gruszkowatego 0,36mm
zimują jaja na korze drzew
wylęg larw następuje przed kwitnieniem
płodność - 20 jaj
rozwój pokolenia trwa 3-5 tygodni
występuje 5-8 pokoleń na rok
masowo w Polsce na śliwach, jabłoniach i różowatych.
powoduje żółknięcie i przedwczesne opadanie liści
Przędziorek owocowiec - Panonychus ulmi
Żerowanie; atakują głównie drzewa i krzewy owocowe, oraz inne rośliny powoduje żółknięcie i przedwczesne opadanie liści, żerują na liściach, kwiatach, młodych pędach i zawiązkach owoców.
Czynniki ograniczające; drapieżne roztocza z rodziny dobroczynkowatych, a także drapieżne pluskwiaki z rodziny tasznikowatych i dziubałkowatych oraz biedronki — szczególnie skulik przędziorkowiec
Zwalczanie; usuwanie zaatakowanych liści, opryskiwanie zarażonych roślin roztworami preparatów chemicznych (grupa akarycydów), utrzymywanie gleby w strukturze gruzełkowatej szklarnie intensywnie wietrzyć, by powietrze nie było zbyt wilgotne, a temperatura zbyt wysoka
Przędziorek chmielowiec - Tetranychus urticae
powszechny szkodnik, żerujący na różnych roślinach
samice maja kształt owalny, zmieniają barwę w zależności od pory roku
zimujące samice są koloru ceglasto-pomarańczowego, natomiast w lecie są koloru żółto-zielonego
samice mają zdolność do wytwarzania pajęczynki
samce są kształtu romboidalnego i mniejsze od samic
uszkadzają pajęczaki dorosłe, larwy i nimfy
wysysają soki, żerując na spodniej części liścia.
powodują powstawanie mozaikowych, żółtych plam
przy mocno zaatakowanych liściach następuje stopniowe zasychanie i w końcu opadają
na zaatakowanych roślinach można zauważyć lekką pajęczynę, występującą głównie na spodzie liści
Przędziorek chmielowiec - Tetranychus urticae
roztocz ten występuje m.in. na fasoli, papryce, truskawce i na wielu roślinach ozdobnych
żeruje zarówno w szklarniach jak i w uprawach polowych
w szklarniach występuje kilka pokoleń w ciągu roku, natomiast w uprawach polowych - 3,4,5 pokoleń
stadium zimującym jest zapłodniona samica, która chowa się w glebie
jaja są składane po spodniej stronie liści
w uprawach szklarniowych można do zwalczania stosować drapieżnego dobroczynka szklarniowego
Gromada: Owady - Insecta
Podgromada: Owady bezskrzydłe - Apterygota
Rząd: Skoczogonki - Collembola
Przyślepek warzywny - Onychiurus armatus
Podskoczek zielony - Sminthurus viridis
Pchliczka warzywna - Folsomia fimetaria
PODGROMADA; APTERYGOTA- BEZSKRZYDŁE
PODGROMADA CECHUJĄCA SIĘ ROZWOJEM O PRZEOBRAŻENIU PROSTYM
CIAŁO DROBNE OD 2 DO 4 mm, POKRYTE MIĘKKIM OSKÓRKIEM
ODWŁOK SEGMENTOWANY
PODGROMADA TA DZIELI SIĘ NA 4 RZĘDY:
Rząd: PIERWOGONKI - PROTURA
Rząd: SKOCZOGONKI - COLLEMBOLA
Rząd: SZCZECIOGONKI - THYSANURA
Rząd: WIDŁOGONKI - DIPLURA
Rząd: SKOCZOGONKI - COLLEMBOLA
obejmuje ok. 5 tysięcy gatunków
w Polsce ok. 300 gatunków
pierwotnie bezskrzydłe
ciało wydłużone, długości kilku milimetrów
zwykle bez oczu, czułki 3-6 członowe
6-segmentowy odwłok
aparat gębowy gryzący lub kłująco-ssący
gatunki skaczące posiadają na odwłoku tzw. widełki skokowe i hamowidło
występują licznie w różnych wilgotnych środowiskach, we wszystkich typach gleb, ściółce leśnej, mchu, a nawet na śniegu
odżywiają się martwą materią organiczną lub roślinami, przyczyniając się do rozwoju mikroflory glebowej
wiele gatunków jest szkodnikami upraw szklarniowych
Podskoczek ogrodowy, Pchliczka warzywna , Przyślepek warzywny
Szkodliwość
Skoczogonki nadgryzają kiełkujące nasiona, a później wygryzają dziury w liścieniach i pierwszym liściu, podobnie jak to czynią pchełki.
Opis szkodnika i biologia
Są to małe owady. W zależności od gatunku mogą być koloru białego, zielonego, szarego lub brunatnego. Larwy są zwykle jaśniejsze. Skoczogonki zbudowane są z pierścieni. Posiadają widełki skokowe, dzięki którym mogą się poruszać skokowo, a na pierwszym pierścieniu znajduje się przylga ułatwiająca poruszanie się po gładkich powierzchniach.
Zimują w stadium jaja pod kamieniami, korą, w butwiejących kawałkach drewna, w kępkach mchu. Na wiosnę wylęgają się larwy, które kilkakrotnie linieją, aż do osiągnięcia postaci dorosłej. Występują w miejscach wilgotnych i bogatych w szczątki organiczne. Masowo występują w okresie siewu i wschodów ogórka.
Ochrona
Należy unikać zbyt wilgotnych stanowisk.
W przypadku masowego wystąpienia w okresie wschodów ogórków należy wykonać zabieg opryskiwania zarejestrowanymi preparatami.
Gromada: Owady - Insecta
Podgromada: Owady skrzydlate - Pterygota
Rząd: Prostoskrzydłe - Orthoptera
Rodzina: Szarańczowate - Acrididae
Rodzina: Turkuciowate - Gryllotalpidae
Turkuć podjadek - Gryllotalpa gryllotalpa
Rząd: Przylżeńce - Thysanoptera
Podrząd: Przylżeńce pokładełkowe - Tenebrantia
Rodzina: Wciornastkowate - Thripidae Wciornastek tytoniowiec - Thri ps tabaci
ORTHOPTERA - PROSTOSKRZYDŁE
OWADY O ORTOGNATYCZNYM USTAWIENIU GŁOWY
APARAT GĘBOWY TYPU GRYZĄCEGO
CIAŁO WYDŁUŻONE
SKRZYDŁA PRZEDNIE PRZEKSZTAŁCONE W SZTYWNE POKRYWY, TYLNE BŁONIASTE W CZASIE SPOCZYNKU UKRYTE POD PRZEDNIMI
U WIĘKSZOŚCI SKOCZNE ODNÓŻA 3 PARY
U WIELU GATUNKÓW APARATY STRYDULACYJNE - SŁUŻĄ DO WYDAWANIA DŹWIĘKÓW
ORAZ APARATY TYMPANALNE - NARZĄDY SŁUCHU
U SAMIC (WYJATEK TURKUCIOWATE) POKŁADEŁKO RZECZYWISTE, U SAMCÓW PRZYSADKI ODWŁOKOWE
SZRAŃCZOWATE - ACRIDIDAE
OKOŁO 6000 GATUNKÓW Z TEGO W POLSCE OK. 70
CHARAKTERYZUJĄ SIĘ WYDŁUŻONYM, BOCZNIE SPŁASZCZONYM CIAŁEM DŁUGOŚCI DO 10cm
GŁOWA W STOSUNKU DO RESZTY CIAŁA DUŻA
NOGI TYLNE MASYWNE I SKOCZNE
NA POKRYWACH I BIODRACH 3 PARY NÓG POSIADAJĄ APARATY STRYDULACYJNE, NA 1 SEGMENCIE ODWŁOKA - APARAT SŁUCHOWY
SAMICE SKŁADAJĄ OD 15 DO 100 JAJ, KTÓRE OKRYWAJĄ PIENISTĄ SUBSTANCJĄ
ROŚLINOŻERNE, LICZNE Z NICH SĄ SZKODNIKAMI
WIĘKSZOŚĆ WYSTEPUJE W CIEPŁYCH STREFACH KLIMATYCZNYCH
NA ŚWIECIE NAJWIEKSZE SPUTOSZENIE JEST POWODOWANE PRZEZ SZARAŃCZĘ WĘDROWNĄ
TURKUCIOWATE - GRYLLOTALPIDAE
GUBE, MASYWNE CIAŁO, DŁUGOŚĆ OK. 3-5cm, SILNIE ROZWINIĘTY PRZEDTUŁÓW
DUŻE, PACIORKOWATE OCZY, KRÓTKIE CZUŁKI
PRZEDNIE KOŃCZYNY PRZEKSZTAŁCONE W ŁOPATY SŁUŻĄCE DO KOPANIA
SAMICE NIE MAJĄ POKŁADEŁKA
SKRZYDEŁ UŻYWAJĄ TYLKO W OKRESIE GODOWYM
WIĘKSZOŚĆ ŻYCIA SPĘDZAJĄ POD ZIEMIĄ
WSZYSTKOŻERNE: ŻYWIĄ SIĘ LARWAMI OWADÓW, KORZENIAMI I ROŚLINAMI
W POLSCE WYSTEPUJE JEDEN GATUNEK
TURKUĆ PODJADEK GRYLLOTALPA GRYLLOTALPA
OWADY O BARDZO DOBRYM PRZYSTOSOWANIU DO ŻYCIA W ZIEMI
ODNÓŻA SILNE, PRZEDNIE GRZEBNE
W CIĄGU DNIA PODGRYZA KORZENIE, NOCĄ NA POWIERZCHNI ZIEMI ODŻYWIA SIĘ CZĘŚCIAMI NAZIEMNYMI ROŚLIN
W MAJU I CZERWCU SAMICE SKŁADAJĄ JAJA W PODZIEMNYCH GNIAZDACH, LARWY BARDZO PODOBNE DO IMAGO POCZĄTKOWO BEZSKRZYDŁE
SAMICA OPIEKUJE SIĘ MŁODYMI,
W CIĄGU DNIA ŻERUJĄ POD ZIEMIĄ, NOCĄ MŁODE WYPROWADZANE SĄ NA POWIERZCHNIĘ
1 POKOLENIE W ROKU
OBJAWEM POJAWIENIA SIĘ TURKUCIA JEST PLACOWE WYPADANIE ROŚLIN
PRZYLŻEŃCE - THYSANOPTERA
1500 GATUNKÓW, W POLSCE OK. 200
CIAŁO WĄSKIE, CZUŁKI KRÓTKIE
APARAT GĘBOWY KŁUJĄCO-SSĄCY, ASYMETRYCZNY
SKRZYDŁA BARDZO WĄSKIE Z DŁUGIMI WŁOSKAMI NA OBWODZIE
NOGI KROCZNE, STOPY 1-2 CZŁONOWE Z DWOMA PAZURAMI I PRZYLGĄ
OWADY GŁÓWNIE ROŚLINOŻERNE, TAKŻE DRAPIEŻNE
JAJA SKŁADANE DO TKANEK ROŚLINNYCH LUB NA ICH POWIERZCHNI
W CIĄGU ROKU JEDNO LUB KILKA POKOLEŃ
PRZYLŻEŃCE - THYSANOPTERA
DZIELA SIĘ NA DWA PODRZĘDY:
PRZYLŻEŃCE POKŁADEŁKOWE - TEREBRANITA -
POKŁADEŁKA UMOŻLIWIAJACE SAMICĄ NACINANIE TKANEK ROŚLINNYCH W CELU ZŁOŻENIA JAJ
PRZYLŻEŃCE RURKOWE - TUBULIFERA -
O RURKOWATYM ZAKOŃCZENIU ODWŁOKA WYSTĘPUJĄCYM U OBU PŁCI
PRZYLŻEŃCE POKŁADEŁKOWE - TEREBRANITA
RODZINA WCIORNASTKOWATE - THRIPIDAE
WCIORNASTKI - THYSANOPTERA
WIĘKSZOŚĆ WCIORNASTKÓW ŻYWI SIĘ SOKAMI I TKANKAMI ROSLINNYMI
WYSTEPUJA TU RÓWNIEŻ GATUNKI GRZYBOŻERNE, DREWNOŻERNE, JAK RÓWNIEŻ DRAPIEŻNE (ŻYWIĄCE SIĘ LARWAMI I JAJAMI INNYCH DROBNYCH BEZKRĘGOWCÓW)
WCIORNASTKI BĘDĄCE SZKODNIKAMI UPRAW OBOK STRAT ZWIĄZANYCH ZE ZJADANIEM TKANEK ROŚLINNYCH SĄ WEKTORAMI WIRUSÓW, BAKTERII I GRZYBÓW CHOROBOTWÓRCZYCH