Program profilaktyki przeciw agresji

„OBRONA BEZ PRZEMOCY”

realizowany w gimnazjum nr13 w Bytomiu

Opracował:

mgr Mirosław Gawęcki

Celem Programu profilaktyki przeciw agresji w Gimnazjum nr 13 w Bytomiu jest ochrona uczniów przed zachowaniami niekorzystnymi, czyli takimi, które zahamują lub zakłócą ich rozwój. Niepożądane zachowania młodzieży (m.in. wulgarny język, palenie papierosów, picie alkoholu, agresja werbalna i niewerbalna, kradzieże i dewastacja) są szybko przechwytywane przez coraz większą, młodszą wiekowo grupę młodzieży mieszkającą w środowisku lokalnym i część tych zachowań jest przenoszona na grunt szkolny.

Program profilaktyki uwzględnia czynniki ryzyka, czyli niekorzystne cechy, sytuacje, warunki, które tkwią w uczniu i w jego środowisku (m.in. poziom dojrzałości emocjonalnej, podatność na zagrożenia, odrzucenie przez rówieśników , poziom zainteresowania rodziców).

Program profilaktyki przeciw agresji jest skorelowany z programem wychowawczym szkoły oraz Programem profilaktyki szkoły po to, aby stał się programem skutecznym. Ponadto ważną rolę w profilaktyce spełniają wychowawcy realizujący swoje programy wychowawcze.

Program profilaktyki promuje przede wszystkim zdrowy tryb życia, zapobiega uzależnieniom, przemocy, zaburzeniom emocjonalnym oraz zapewnia zajęcie części wolnego czasu. Aby profilaktyka osiągnęła swój cel niezbędna jest współpraca na różnych obszarach: szkoła, klasa, środowisko.

Sojusznikami w realizacji programu są: Dyrekcja, nauczyciele, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, pomoc społeczna, policja, jak również rodzice, którzy w miarę swoich kompetencji wspierają proces dydaktyczno-wychowawczy.

ZAŁOŻONE CELE PROGRAMU PROFILAKTYKI

1. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za własną osobę i innych w różnych aspektach życia szkolnego.

2. Motywowanie do podejmowania samodzielnych działa na rzecz harmonijnego rozwoju fizycznego.

3. zapewnienie prawidłowego rozwoju fizycznego, oraz przekazanie umiejętności samoobrony w sytuacjach zagrożenia, dbanie o własne zdrowie, sprawność fizyczną oraz higienę ciała.

4. Kształtowanie właściwej postawy wobec zdrowia psychicznego (umiejętność

radzenia sobie ze stresem, zachowania asertywne), zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), oraz umiejętność właściwego korzystania z używek (alkohol, kawa).

5. Wzmacnianie poczucia własnej wartości, wiary w siebie i swoje możliwości.

6. Kształtowanie postaw moralnych i społecznych w oparciu o wartości tkwiące w sporcie m. in. Wytrwałość, systematyczność, odpowiedzialność, samodyscyplina, równość szans, szacunek dla przeciwnika, fair play.

7. Możliwość pokazania swoich umiejętności przez uczniów na forum szkoły.

Zadania i treści kształcenia:

Zadania kształcenia:

1. Oddziaływanie na uczniów w celu kształtowania odpowiedzialnej postawy za własne i cudze zdrowie.

2. Tworzenie warunków do pogłębiania wiedzy o zagrożeniach cywilizacyjnych.

3. Tworzenie klimatu szkolnego sprzyjającego zainteresowaniu nauką.

4. Promowanie i praktykowanie pro zdrowotnego stylu życia

5. Tworzenie środowiska służącego wzrostowi poczucia własnej wartości.

6. Stymulowanie uczniów do samokontroli i samooceny sprawności fizycznej i umiejętności ruchowych.

7. Przekazanie uczniom zasobu wiedzy i umiejętności niezbędnych do podejmowania samodzielnych działań celem podnoszenia sprawności fizycznej.

8. Wdrażanie do higieny osobistej

9. Wszechstronne przygotowanie ucznia do uczestnictwa w zajęciach (ubiór, zachowanie)

10. Eksponowanie osiągnięć ucznia

11. Rozwijanie zasad współpracy i współdziałania z partnerem oraz przestrzeganie zasad fair play w sporcie i w życiu

12. Wyrabianie wiary we własne siły, przełamywanie lęków i obaw.

Treści kształcenia: (opracowane na podstawie sztuki walki judo )

1.Ćwiczenia ogólnorozwojowe:

-ćwiczenia gimnastyczne, zwinnościowo akrobatyczne

-ćwiczenia z pokonywaniem oporu własnego ciała

-ćwiczenia poprawiające zdolności kondycyjne oraz koordynacyjne

-ćwiczenia wzmacniające poszczególne grupy mięśni

-ćwiczenia ożywiająco relaksacyjne (gry i zabawy)

2. Ukłony w judo:

-w staniu

-w siadzie

3. postawy w judo:

-naturalna

-obronna

4.Sposoby poruszania się po macie:

-krok dostawny

-krok przestawny

-obroty ciała

5. Upadki na matę:

-pad w tył

-pad w bok

-pad w przód

-pad w przód z przewrotem

6. Rzuty:

-rzuty biodrowe

-rzuty ręczne

-rzuty nożne

-rzuty poświęcenia

7.Trzymania:

-trzymanie opasujące

-trzymanie boczne

8.Elementy samoobrony:

-uwalnianie się z uchwytu za nadgarstek

-obrona przed uderzeniem pięścią

-obrona przed kopnięciem

-obrona przed uchwytem za głowę

-zastosowanie rzutów i trzymań w odpowiedzi na atak przeciwnika

-negocjacje z przeciwnikiem w celu uniknięcia walki

9.Ćwiczenia relaksacyjno-kompensacyjne:

-ćwiczenia oddechowe

-ćwiczenia rozluźniające poszczególne partie mięśniowe

-ćwiczenia medytacyjno-mentalne.

Sposób realizacji

Program przystosowany jest do realizacji w zastępczej sali gimnastycznej szkoły na materacach do uprawiania judo. Zajęcia odbywać się będą po lekcjach raz w tygodniu po 2 godz. bezpłatnie. Udział w zajęciach może wziąć każdy kto zadeklaruje się w nich systematycznie uczestniczyć, jednak pierwszeństwo mają uczniowie którzy mają trudności z prawidłowym reagowaniem w sytuacjach trudnych , wskazana jest również obecność uczniów wykazujących nadmierną pobudliwość, którzy swoją energię powinni wykorzystywać na treningu a nie na uczniach słabszych.

Ćwiczenia ogólnorozwojowe realizowane będą w formach przystosowanych do lekcji wychowania fizycznego np.: forma obwodowo stacyjna, forma gier i zabaw, forma wszechstronności ruchowej z zastosowaniem różnych pozycji wyjściowych itp.

Realizując natomiast treści z zakresu judo i samoobrony będą stosowane uznane japońskie formy treningowe takie jak:

• Tandoku rensiu : forma ćwiczeń techniki bez przeciwnika (z cieniem).

• Kata: forma zasadnicza, ścisła nauki i doskonalenia techniki.

• Uchi komi - forma stosowana przy nauczaniu rzutów polegająca na powtarzaniu początkowych faz rzutu (wychylenie i wejście) bez rzucania na matę.

• Yaku saku geiko - forma ćwiczenia techniki w ruchu.

• Randori - ćwiczenia wolne, forma zbliżona do rzeczywistej walki.

Do przekazywania wiadomości najlepiej wykorzystywać formę mini wykładu, pogadanki lub opowiadania.

Oprócz realizacji zadań i treści programu należy systematycznie realizować programy wychowawcze poszczególnych klas, a w szczególności tematy poświęcone przeciwdziałaniu agresji.

W tym celu można wykorzystać przykładowe konspekty lekcji przedstawione w programie.

Lekcja 1

Temat: Trening umiejętności społecznych - unikanie bójek.

Cel lekcji: Nauczanie młodzieży sposobów unikania bójek.
Metoda: Drama - odgrywanie scenek na podstawie autentycznych wydarzeń z życia codziennego.

Przebieg lekcji:

1. Wprowadzenie - informacja nauczyciela na temat znaczenia słów: agresja i przemoc.

Uczniowie wymieniają zauważalne przez nich oznaki przemocy w szkole i w klasie - wypisuje je na tablicy np.:

Przerywanie, upokarzanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, nastraszanie, grożenie.

Wciąganie w kłótnie i bójki.

Zabieranie książek, zeszytów, pieniędzy i innych rzeczy.

Wyizolowanie, niedopuszczanie do grupy.

Agresywne zachowanie w stosunku do nauczyciela.

2. Rozwinięcie stwierdzenia, że „agresja jest zachowaniem wyuczonym” - przykłady agresji w szkole, w domu i w mediach - dyskusja.

3. Odgrywanie scenek przedstawiających sytuacje prowadzące do bójek pomiędzy uczniami - grupa obserwuje „aktorów”.

4. Dyskusja - nauczyciel stara się wydobyć od uczniów obserwatorów - rady, co należałoby zrobić, żeby nie doszło do bójki. Propozycje rozwiązań zapisywane są na tablicy.

5. Nauczyciel podaje wzór prawidłowego wykonania umiejętności do naśladowania, uwzględniający kolejność następujących kroków.
a.Wstrzymaj się na chwilę i zastanów się, dlaczego chcesz walczyć.
b.Zastanów się, czego chcesz na dłuższą metę (jaki będzie rezultat długoterminowy?)
c.Pomyśl o innych sposobach radzenia sobie w tej sytuacji oprócz walki (możesz negocjować, bronić swoich praw, prosić o pomoc, uspokajać drugą osobę).
d.Wybierz najlepszy sposób poradzenia sobie w tej sytuacji i zastosuj go.
Uczniowie mają wypisane kroki postępowania na kartkach oraz na tablicy powieszonej na ścianie - chodzi tu o maksymalne ułatwienie przyswajania materiału. Procedurę tę można nazwać modelowaniem - umożliwia ono uczenie się przez naśladowanie.

Uczniowie - aktorzy, kolejno ćwiczą wypisane na tablicy kroki postępowania w konkretnych, wymyślonych przez nich sytuacjach zachowań agresywnych, prowadzących do bójek. Niezbędnym elementem modelowania jest pozytywne zakończenie każdej scenki.

Informacje zwrotne - obserwatorzy wypowiadają swoje opinie, nie krytykując „aktorów”. Mówią jedynie, co im się podobało(co było dobrego) w danym wykonaniu i co można zrobić inaczej(co można zmienić). Dzięki otrzymanym na bieżąco informacjom zwrotnym, aktorzy mogą zdecydować się na powtórzenie odgrywanej scenki.

6. Na zakończenie, po opanowaniu umiejętności, nauczyciel zachęca uczniów do zastosowania jej w różnych realnych sytuacjach w szkole, w domu, na ulicy itp.

Lekcja 2

Temat: Trening kontroli złości- jak walczyć ze swoją i cudzą złością.

Cel lekcji: Przegląd naturalnych sposobów wyrażania negatywnych emocji przez uczestników zajęć, eliminowanie destruktywnych uczenie się konstruktywnych sposobów wyrażania złości.
Materiały: papier formatu A-4, duże arkusze papieru, mazaki, tablica szkolna kreda, załącznik nr 1- „Zasady kontrolowania złości”.
Metoda: dyskusja, drama.

Przebieg lekcji:

1. Młodzież przedstawia opis niedawnych sytuacji, które powodowały złość - w formie opowiadania lub odgrywanych scenek.

Prosimy uczniów o wypisywanie na arkuszu wszystkich stosowanych przez nich sposobów wyrażania negatywnych emocji, głównie złości, np.popycham kogoś, krzyczę, bije, kopię np. w drzwi.

2. Sporządzamy wspólnie listę sposobów, wypisując je kolejno na dużym arkuszu papieru lub na tablicy. Na tym etapie nie dokonujemy oceny sposobów, jedynie je rejestrujemy. Dla utrzymania dynamiki pracy grupy pilnujemy, aby każdy po kolei podawał po jednym sposobie, aż do wyczerpania.

Analiza wypisanych sposobów: sposobów jednej kolumnie umieszczamy zachowania agresywne a w drugiej - pasywne, wzbudzające poczucie winy i blokujące potrzebę reagowania w sytuacji trudnej. Eliminujemy po kolei te rozwiązania, które grupa uzna za destrukcyjne. Najlepiej, gdy sposoby wypisywane są kredą na tablicy; można je wymazywać, pozostawiając te, które uznajemy za korzystne.

3. Z listy wybieramy sposoby, które uwalniają energię, ułatwiają proces dystansowania się, choć nie prowadzą do rozwiązań sytuacji konfliktowej.

Analizujemy szczegółowo pozostałe na liście zachowania, które należą do konstruktywnych sposobów radzenia sobie z problemami i własną złością. Dążymy do uzyskania takich sposobów radzenia sobie ze złością jak:

Informowanie otoczenia o przeżywanych emocjach.

4. Rozmowa o emocjach i sytuacji, która je wywołała, z innymi osobami.

Ponowne przeanalizowanie problemu i swojego w nim udziału.

Próby konkretnych rozwiązań sytuacji konfliktowej.

Szukanie pomocy fachowców.

5. Nauczyciel odczytuje zasady kontrolowania złości - załącznik nr 1:

ZASADY KONTROLOWANIA ZŁOŚCI

Zdystansuj się: Daj sobie czas, aby silne emocje minęły, to może Ci pomóc uniknąć przemocy.

Odpręż się i rozchmurz: Staraj się nie napinać mięśni twarzy i całego ciała, oddychaj głęboko, bo to pomaga.

Postaraj się nie kontrolować otoczenia: Skup się wyłącznie na sobie, nie myśl za innych.

Stosuj prośby zamiast żądań: Staraj się częściej stosować „słowa klucze”, bo one pomagają porządkować relacje między ludźmi.

Bierz odpowiedzialność za to, co mówisz i robisz: Mów spokojnie, nie przeklinaj, analizuj to, co mówisz, staraj się nie urażać innych słowami i czynami.

Staraj się okazywać innym szacunek: Bądź też uprzejmy, to pozwoli Ci na lepsze relacje z nimi, nawet w sytuacjach trudnych.

Mów otwarcie innym, co Cię trapi: Łatwiej im będzie zrozumieć Ciebie i Twoje zachowanie, mogą dać Ci wsparcie i pomóc w kłopotach.

Stosuj wyłącznie komunikaty typu „ja”: Mów przede wszystkim o sobie, a nie o innych i nie unikaj informacji o przeżywanych emocjach.

Pamiętaj, że:
Złość informuje Cię, że masz jakiś problem;
Możesz zastanowić się jak go rozwiązać,
Wykonać określone działanie,
Sprawdzić, czy było skuteczne.

Osiągnięcia uczniów po realizacji programu

1. Umiejętność kontrolowania swojego zachowania w sytuacjach trudnych (agresja, namawianie do nałogów, i.t.p )

2. Zwiększenie wiary w siebie.

3. Opanowanie umiejętności asertywnych.

4. Umiejętność zastosowania elementów samoobrony w sytuacji zagrożenia.

5. Podniesienie ogólnej sprawności fizycznej

Metody oceny uczniów

Udział uczniów w zajęciach jest dobrowolny, ocenie będzie podlegać ich aktywność oraz zaangażowanie. Stopnie szkolne nie będą wystawiane

Na bieżąco oceniany będzie stopień opanowania poszczególnych umiejętności z zakresu samoobrony, uczniowie informowani będą jakie wykonują błędy i nad czym muszą jeszcze pracować.

Po przyswojeniu podstawowych wiadomości i umiejętności z zakresu technik judo, uczniowie przystąpią do egzaminu na poszczególne stopnie wtajemniczenia w judo ( 6 kyu, biały pas )

Weryfikacją zdobytych umiejętności będzie sposób zachowania się uczniów w symulowanych podczas treningu sytuacjach zagrożenia.

Uczniowie biorący udział w zajęciach będą również oceniani przez swoich rówieśników przed którymi będą prezentować swoje umiejętności podczas pokazów.

Przewidywane efekty realizacji programu

1. Zmniejszenie agresji w szkole.

2. Podwyższenie moralności uczniów (niwelowanie wulgaryzmów, zachowań antyspołecznych).

3. Umiejętność zachowań w sytuacjach ekstremalnych ( bójki, znęcanie, kradzieże itp.)

4. Podwyższenie sprawności fizycznej uczniów pozwalające uzyskać lepsze oceny z wychowania fizycznego.

Ewaluacja programu

Ewaluacja ma na celu sprawdzenie, czy działania były skuteczne, czy osiągnięto zamierzone cele.

Program raz w roku podlegał będzie ewaluacji. W tym celu przed rozpoczęciem realizacji programu zostanie wypełniona ankieta przez uczniów która wykaże stopień zagrożenia agresją w naszej szkole. Po okresie realizacji programu, przed końcem roku szkolnego uczniowie powtórnie wypełnią tą samą ankietę która wykaże jaki wpływ ma program na zmniejszenie agresji w szkole, i na jakie elementy podczas realizacji programu należy zwrócić szczególną uwagę i co należy w nim zmienić.

Wpływ na ewaluację będą miały również obserwacje własne podczas realizacji programu, jego atrakcyjność oraz skuteczność.

ANKIETA

BEZPIECZEŃSTWO W NASZEJ SZKOLE

Za pomocą tej ankiety chcemy sprawdzić, czy uczniowie naszej szkoły czują się w niej bezpiecznie. Ważne jest abyś odpowiadał na pytania zgodnie z tym co myślisz.

Ankieta jest anonimowa.

Wiek ....... lat, płeć: dziewczyna, chłopiec(podkreśl)

Odpowiedz na pytanie , podkreślając właściwą odpowiedź

1.Czy w szkole czujesz się bezpiecznie ?

1. Zawsze

2. Zazwyczaj

3. Rzadko

4. Nigdy

2.Jak czujesz się w swojej klasie?

1. Bardzo dobrze

2. Dobrze

3. Tak sobie

4. Źle

3.Z jakimi przejawami agresji, wobec Ciebie najczęściej spotykasz się?

1. Bicie

2. Przezywanie

3. Zastraszanie

4. Poniżanie

5. Obgadywanie

6. Wymuszanie

7. Wyśmiewanie

8. Inne ...............................................................................................................

4.W których miejscach w szkole Twoim zdaniem najczęściej zdarzają się agresywne zachowania ?

1. W ubikacjach

2. Na boisku

3. na korytarzach

4. w klasie

5. w stołówce

6. w świetlicy

7. w innych miejscach ......................................................................................

5.Jak często spotykasz się z agresją wobec Ciebie?

1. Bardzo często

2. Czasami

3. Rzadko

4. Bardzo rzadko

5. Nigdy

6.Kto najczęściej zachowuje się wobec Ciebie agresywnie?

1. Nauczyciele

2. Uczniowie z Twojej klasy

3. Uczniowie z młodszych klas

4. Uczniowie z starszych klas

5. Inni ...............................................................................................................

7. Czy sam stosujesz agresję?

1. Tak

2. Nie

- w jakich sytuacjach ...........................................................................................

- wobec kogo ......................................................................................................

8. Jak sobie radzisz w sytuacjach gdy ktoś używa wobec Ciebie przemocy?

1. Nie potrafię sobie radzić

2. Uciekam

3. Szukam pomocy wśród kolegów

4. Używam siły

5. Szuka pomocy wśród dorosłych

6. Inne .................................................................................................................

9.Wymień miejsca w szkole, które są przyjazne uczniom

.................................................................................................................................

10.Co Twoim zdaniem można zrobić, by poprawić stan bezpieczeństwa w naszej szkole

....................................................................................................................................

Opracował: mgr Mirosław Gawęcki

Literatura:• Publikacja Szkoły Profilaktyki Uzależnień - „Trening zastępowania agresji(ART) w szkole” • Grażyna Poraj- „Agresja w szkole- przyczyny, profilaktyka, interwencje”

1

---