FITOPATOLOGIA- Pytania na egzamin
I
1. Opieńkowi zgnilizna korzenia- wypisać objawy i je sklasyfikować
2. Chemiczne metody przeciwdziałania chorobom roślin
3. Bakteria jako źródło chorób patogenicznych u roślin i jakie mają znaczenie w leśnictwie
II
1. Wiosenna osutka sosny- metody ochrony z uzasadnieniem.
2. Kwarantanna roślin w ochronie roślin
3. Budowa i funkcje owocnika Basidomycota
III
1. Zgorzel siewek- metody ochrony z uzasadnieniem
2. Budowa i funkcje owocnika Ascomycota
3. Źródła infekcji, definicja, wymienić i opisać z przykładami
IV
1. Zamieranie pędów sosny
2. Uredinales- systematyka i budowa owocników
3. Źródła infekcji- wymienić z przykładami
V
1. Porównać ochronę opieńkowej zgnilizny korzeni i huby sosny.
2. Kwarantanna roślin w ochronie roślin
3. Sposoby dokonywania się infekcji przez różne grupy patogenów, zamieranie pędów sosny,
Uredinales źródła infekcji z przykładami.
I.1. pierwsze dostrzegalne objawy porażenia przez opieńkę wyrażają się często w opóźnieniu rozwoju drzew. Atrofia może być zarówno pędów, jak i liści i igieł. U drzew iglastych szczególnie czule reaguje na porażenie pęd szczytowy. Niekiedy jednak atak choroby jest tak nagły, że pierwszym dostrzegalnym objawem bywa przebarwienie igliwia, przy czym początkowo zaznacza się tylko lekka chloroza, a następnie igły stają się coraz bardziej brązowe. W trakcie tych przemian barwnych korony występuje szereg innych objawów chorobowych, aż w końcu silnie przebarwione igliwie przy lada wstrząsie, spowodowanym np. przez wiatr, nagle i prawie całkowicie osypuje się na ziemię, co oznacza śmierć całego drzewa. Czasem igły zamierają tak szybko że zasychają zanim zdążą się przebarwić i w takiej postaci opadają na ziemię. W czasie choroby szczególnie zaś w końcowych jej fazach, pojawiają się w dolnych partiach porażonych pni obfite wycieki żywiczne. Żywica spływając niżej miesza się z ziemią, opadłym igliwiem i zmienia się w brudne nieregularne bryły lub też zaskorupią glebę znajdującą się w pobliżu nasady pnia. Często zdarza się, że wydzielona przez drzewo żywica nie uchodzi na zewnątrz, lecz gromadzi się pod korą, wypełniając powstające tam większe lub mniejsze przestrzenie. Na zamierających lub obumarłych już drzewach iglastych i liściastych porażonych przez opieńkę można z reguły stwierdzić obecność śnieżnobiałych, grubych płatów grzybniowych, ulokowanych między drewnem a korą korzeni lub pni. U starszych drzew mogą one sięgać do kilku metrów w górę pnia. Pod płatami grzybni, a często i nieco powyżej miejsca, do którego one sięgają , powierzchnia drewna robi się ciemnobrunatna. Spod kory korzeni płaty grzybni przechodzą do gleby w postaci ciemnobrunatnych rozgałęziających się ryzomorfów. Ryzomorfy mogą dokonywać zarażenia nowych korzeni innych drzew. Dalszym objawem chorobowym są owocniki opieńki, pojawiające się jesienią wokół przeważnie już zamarłych drzew lub pniaków, a często też na samych pniach. KORZENIE I PORAŻONE CZĘŚCI PNIA ULEGAJĄ BIAŁEJ ZGNILIŹNIE, ograniczające się przeważnie do drewna bielistego. Jedynie drewno korzeniowe pozostające w glebie może w całości ulec zgniliźnie, gdyż grzyb znajduje się tam przez dłuższy czas i ma odpowiednią ilość wilgoci. Gdy zgnilizna jest już zaawansowana, na przekrojach drewna pojawiają się nieregularne, przebiegające, ciemnobrunatne lub czarne linie, zwane liniami strefowymi będące wynikiem postępowania w drewnie cienkich warstw grzybni.
I.2. Środki chemiczne znajdują stosunkowo duże zastosowanie w walce z szeregiem zakaźnych chorób drzew leśnych, a jeszcze większe w odgrzybianiu i zabezpieczeniu surowca drzewnego przed poważeniem przez grzyby rozkładające drewno. Środki te- na ogół dość drogie, a przy tym także niebezpieczne dla ludzi i zwierząt, czyli jeszcze niedoskonałe trzeba traktować jako konieczność, gdy inne metody, szczególnie zaś możliwości profilaktyki dyspozycyjnej i zwalczania biologicznego, okazują się niewystarczające. Środki te dzielimy na: fungicydy- grzybobójcze, bakterycydy- bakteriobójcze, herbicydy- chwastobójcze, pestycydy- insektobójcze.
Wbrew etymologii (fungicyd) tego określenia obejmuje ono środki chemiczne nie tylko zabijające grzyby, ale również działające na nie hamująco, lub uniemożliwiające jego rozmnażanie (antysporulanty).
Zwalczanie chorób powodowanych przez grzyby za pomocą fungicydów może być prowadzone według zasad profilaktyki infekcyjnej lub terapii. Profilaktyczne stosowanie fungicydów może być prowadzone dwojako:
- przez skierowanie ich na grzyb znajdujący się w stanie spoczynku.
- przez ich naniesienie na powierzchnie gospodarza, powstaje wtedy stacjonarna warstwa fungicydu, uniemożliwiająca już obecnemu lub mogącemu się pojawić grzybowi dokonanie infekcji.
Wartość preparatu grzybobójczego zależy od jego zalet:
- fungitoksyczność
- nieszkodliwośc dla roślin gospodarzy, ludzi i pożytecznych zwierząt
- zdolność redystrybucji tzw. Przemieszczania się
- niska cena
- łatwość stosowania
- trwałość w przechowywaniu i niska jakość
W stosunku do roślin, których owoce lub inne części są spożywane przez ludzi lub zwierzęta, ważną rzeczą jest tzw. Czas KARENCJI, czyli detoksyfikacji fungicydów naniesionych na ich powierzchnie. Bezpieczne i skuteczne stosowanie fungicydów wymaga, aby ich właściwości były z góry wiadome. Skuteczność ta zależy od dotrzymania następujących warunków:
- odpowiedni dobór preparatu do zwalczanej choroby.
- przygotowanie preparatu o właściwej koncentracji
- uwzględnienie warunków atmosferycznych.
- dbałość o techniczną poprawność zabiegów, a także o zachowanie norm zużycia preparatów.
- uwzględnienie właściwych termonów zabiegów.
Fungicydy mogą być nieorganiczne lub organiczne:
- nieorganiczne- siarczan miedzi, ciecz bordoska, siarka, wielosiarczki baru.
- organiczne- formalina, dwutiokarbaminiany, heterocykliczne związki azotu, związki aromatyczne, antybiotyki, fungicydy systematyczne
Techniczne sposoby stosowania preparatów:
- dezynfekcja
- opryskanie
- opylanie
I.3. chorób bakteryjnych, które by atakowały jedynie liście drzew leśnych, właściwie nie ma. Często głównie atakują one liście tylko pośrednio, przez uprzednie porażenie pni i gałęzi, jak to bywa w przypadku raka bakteryjnego topoli, bakteryjnego więdnięcia wierzby. Bakterie nie potrafią przenikać niekutynizowanych powierzchni rośliny. Dla tych organizmów chorobotwórczych możliwe są tylko 3 drogi infekcji: przez rany, przez miejsca nie osłonięte nabłonkiem, przez naturalne otwory. Wiele bakterii, zwłaszcza atakujących nadziemne części roślin, zakaża je przez naturalne otwory, jak szparki oddechowe, przetchlinki, hydatody. Objawami chorób roślin powodowanych przez bakterie są zwykle zgnilizny mokre, przebarwienia liści, zgorzele, zatkanie naczyń i narośle.
II.1. Z punktu widzenia profilaktyki:
- produkowanie i wprowadzanie do upraw sadzonek sosnowych dobrze ukształtowanych i wolnych od porażenia osutką sosny. W tym celu należy szkółki sosnowe zakładać w miarę możliwości z dala od drzewostanów sosnowych, najlepiej wśród drzewostanów złożonych z innych gatunków drzew niż sosna.
- wprowadzenie sosny w miarę możliwości w zmieszaniu z innymi gatunkami w odpowiednio luźnej więźbie. Zaleca się między innymi więźbę 140x70.
- uprawianie tylko najodporniejszych ras so zw, co oczywiście było by najbardziej godne zalecenia.
- zwalczanie chemiczne osutki sosny obecnie prowadzi się w szkółkach dla zabezpieczenia przed chorobą młodych roślin sosny w ciągu ich pierwszego roku życia oraz na uprawach w 1 i 2 roku po wprowadzeniu. Z punktu widzenia efektywności opryskiwań zasadnicze znaczenie ma ją terminy dokonywania tych zabiegów (zwykle w pierwszej połowie lipca), technika ich przeprowadzenia (oprysk), oraz jakość środka (najlepszy jest ZINEB, a także MANEB i FERBAM.
II.2. Kwarantanna roślin jest jedną z form profilaktyki, której celem jest niedopuszczenie do wprowadzenia i rozwleczenia groźnych chorób i szkodników z kraju do kraju (zewnętrzna), bądź też wewnątrz kraju (wewnętrzna). Służba kwarantannowa kontroluje cały ruch graniczny w zakresie handlu roślinami i ich produktami lub częściami. W razie stwierdzenia na niej szkodnika, choroby lub chwastu, uznawanego przez ustawodawstwo za groźne, służba ta zarządza zwrot tego materiału roślinnego. Dalszy jego transport dopuszcza się jedynie na podstawie urzędowego zaświadczenia (certyfikatu) stwierdzającego, że materiał ten jest wolny od występowania chorób, szkodników itp. Wymienionych na aktualnej liście obiektów kwarantannowych.
II.3 Basidomycotina. Formują 4 jednokomórkowe zarodniki podstawkowe na podgórkach.Ogółną funkcją owocnika jest wytworzenie podstawek, które następnie wytwarzają zarodniki. Basidomycotina w klasie Hymenomycetes najważniejsze są następujące 3 rzędy:
W rzędzie Agarciales owocniki są przeważnie mięsiste, o budowie monolitycznej (składających się z ciemnoczarnych strzępek) w postaci konsol lub kapeluszy z trzonami, zawsze z hymenoforem (z którego wyrastają podstawki), blaszkowatym. (opieńka miodowa).
Aphyllophorales mają owocniki stosunkowo duże (do kilkudziesięciu cm), różnej trwałości, konsystencji (mięsiste, korkowe, drewnowate) i kształtu 9maczugowate, krzaczaste, resupinowate, konsowowate, kopytowate). Hymenofor powieksza się w miarę wzrostu owocnika. Na strzępkach brak sprzążek. Można wyróżnić warstwę powierzchniową, miąższ i hymenofor. Są popularnie zwane hubami.
Tulasnellales- owocniki bywają najczęściej konsystencji żelatynowej, podobne do ucha, owocniki bywają małe lub bardzo duże. Mogą być angiokarpiczne (powstają i dojrzewają we wnętrzu owocników i oddzielają się od podstawek biernie) lub gymnokarpiczne (zarodniki powstają w odsłoniętych częściach owocnika i oddzielają się czynnie od podstawek).
III.1 do zwalczania zgorzeli siewek stosuje się profilaktykę dyspozycyjną, profilaktykę infekcyjną i terapię. Profilaktyka infekcyjna przykłada dużą wagę do wyboru miejsca pod szkółkę. Zaleca ona unikać gleb ciężkich, wilgotnych i źle zdrenowanych. Pod szkółki należy wybierać gleby głębokie, świerze, lekkie piaszczysto-gliniaste. Istotna jest także ochrona szkółek przed wiatkami i ich lokalizacja na północnym stoku, po północnej stronie ściany drzewostanu. Materiał siewny powinien być rodzimy, w przypadku So nasiona powinny być ciemnozabarwione i duże.
Z punktu widzenia profilaktyki infekcyjnej dobrze jest szkółki lokalizować w kompleksach lasów złożonych z innych gatunków drzew niż te, które mają być prowadzone w tych szkółkach. Z kolei należy unikać corocznego dokonywania siewów na tych samych kwaterach, aby uniknąć zbytniego nagromadzenia się materiału zakaźnego w glebie.
Należałoby też wypróbować przydatność w naszych warunkach chemicznego zaprawiania nasion drzew leśnych przeciw chorobom zgorzelowym (Chinozol)
Coraz większe nadzieje budzi też rozwój biologicznego zwalczania zgorzeli siewek. Polega ona na zabezpieczaniu korzeni grzybem Mycelium radicis (MAŃKA 1972)
III.2 Ascomycotina- (workowce)- zarodniki płciowe- zarodniki workowe (askospory) w zarodniach (workach)- zarodniki powstają w środku. Worki najczęściej w owocniach:
-klejstotecjum- otocznia zamknieta. Z reguły niewielki, kulisty i całkowicie zamknięty owocnik, nie mający otworu ani mechanizmu otwierającego. Worki z zarodnikami wydostają się na zewnątrz dopiero po rozpadnięciu się lub pęknięciu ścianki klejstotecium.
-perytecjum- otocznia otwarta, owocniki kształtu kulistego, zaopatrzone na szczycie w otwór wylotowy, przez który wydostają się na zewnątrz zarodniki lub całe worki. Worki skupione się na dnie otoczni w tzw. Hymenium workowym.
-apotecjum- miseczkowate owocniki, szeroko otwarte, a ich hymenium bezpośrednio wystawione jest na działanie czynników zewnętrznych. Przekształcenia jakim ulegają niektóre miseczki i worki pozwalają na wyrzucenie zarodników na duże odległości.
-pseudotecjum- podkładka workowa zbudowana z gęsto upakowanych strzępek wegetatywnych, w trakcie rozwoju podkładek formuje się wewnątrz kilka wolnych przestrzeni, w których z kolei powstają worki. Przed wysypem zarodników partie nibytkanki zanikają i pseudotecja uzyskują kontakt ze środowiskiem zewnętrznym za pomocą szyjkowatych ujść.
III.3 Źródło infekcji- jest to miejsce w którym przebywa patogen i z którego dokonuje infekcji.
Źródła materiału zakaźnego lub rezerwuarów zarazkowych z których łańcuchy zarazkowe mogą się odnawiać:
-zakażony gospodarz (choroby wirusowe, mączniaki, rdze)
-saprofityczne stany rozwojowe patogena poza obrębem żywego gospodarza np. na jego obumarłych częściach (Venturia inaequalis) fitochoria, zoochoria
-zarodniki spoczynkowe (oospory) lub inne utwory przetrwalnikowe ((ryzomorfy (opieńka))
IV.1 Sprawca: Scleroderris langerbergii, Cenanqium ferruqinosum- So i Św
Lokalnie dokuczliwe
-szczytowe pąki lub określone miejsca w najmłodszych pędach w okresie spoczynkowym ulegają nekrozie (brązowieją). Nekroza rozszerza się na całe pędy i znajdujące się na nich igły(na wiosnę brunatnieją i opadają)
-przy silnym porażeniu obumierają starsze pędy a niekiedy całe drzewa
-najgroźniejsza w drzewach I klasy wieku
-w starszych klasach wieku przyspiesza proces oczyszczania się drzew
-występowanie na obumarłych pędach miseczek pozwala bezbłędnie określić sprawce. Czarno brunatne = scleroderris, czrne = cenanqium
-miseczki tworzą się od kwietnia a zarodniki rozprzestrzeniają się od VI do jesieni
-atakuje przez pąki- miękisz korkowy
-zimuje w postaci grzybni
-nie przeszkadzają ich rozwojowi niskie temp.
-warunki sprzyjające to niskie temp i susza
-Zwalczanie- właściwa pielęgnacja uniemożliwia poważne występowanie patogena
-w Norwegii na szkółkach prowadzono opryski.
IV.2. podgromada- basidocycotina
Klasa- hemibasidomycotes
Rząd- uredinales
BUDOWA OWOCNIKÓW!?!?!?!?
IV.3 Źródło infekcji- jest to miejsce w którym przebywa patogen i z którego dokonuje infekcji.
Źródła materiału zakaźnego lub rezerwuarów zarazkowych z których łańcuchy zarazkowe mogą się odnawiać:
-zakażony gospodarz (choroby wirusowe, mączniaki, rdze)
-saprofityczne stany rozwojowe patogena poza obrębem żywego gospodarza np. na jego obumarłych częściach (Venturia inaequalis)
-zarodniki spoczynkowe (oospory) lub inne utwory przetrwalnikowe ((ryzomorfy (opieńka))
V.1 opieńkowa zgnilizny korzeni:
-przebudowa drzewostanu jednogatunkowego w miarę możliwości na drzewostany różnogatunkowe składające się głównie z jodły i buka
-używać do zalesień jedynie rodzimego materiału nasiennego
-unikanie zakładania drzewostanów iglastych po drzewostanach liściastych, chyba że poprzednio nastąpiłoby wykarczowanie pniaków drzew liściastych
-przy zabiegach uzupełniania i pielęgnowania usuwać drzewa chore lub obumarłe z upraw i młodych drzewostanów razem z korzeniami.
-pielęgnacyjne wycinanie drzew połączone z pozostawieniem w glebie pniaków i korzeni należy przeprowadzać późną wiosną lub w lecie, a pniaki koniecznie okorować.
Huba So:
- w okresie czyszczeń usuwać rozpieracze, najlepiej z korzeniami.
- w drzewostanach między 25 a 35 rokiem życia przeprowadzić specjalne podkrzesywanie dla tego celu wybranych drzew przyszłościowych
- w trakcie trzebieży usuwać drzewa z owocnikami grzyba, brać pod uwagę także mniej pewne objawy chorobowe (pustowatość, uszkodzenia pnia, zły stan oczyszczania strzały), nie kaleczenie drzew.
V.2. Kwarantanna roślin jest jedną z form profilaktyki, której celem jest niedopuszczenie do wprowadzenia i rozwleczenia groźnych chorób i szkodników z kraju do kraju (zewnętrzna), bądź też wewnątrz kraju (wewnętrzna). Służba kwarantannowa kontroluje cały ruch graniczny w zakresie handlu roślinami i ich produktami lub częściami. W razie stwierdzenia na niej szkodnika, choroby lub chwastu, uznawanego przez ustawodawstwo za groźne, służba ta zarządza zwrot tego materiału roślinnego. Dalszy jego transport dopuszcza się jedynie na podstawie urzędowego zaświadczenia (certyfikatu) stwierdzającego, że materiał ten jest wolny od występowania chorób, szkodników itp. Wymienionych na aktualnej liście obiektów kwarantannowych.
V.3 Sprawca: Scleroderris langerbergii, Cenanqium ferruqinosum- So i Św
Lokalnie dokuczliwe
-szczytowe pąki lub określone miejsca w najmłodszych pędach w okresie spoczynkowym ulegają nekrozie (brązowieją). Nekroza rozszerza się na całe pędy i znajdujące się na nich igły(na wiosnę brunatnieją i opadają)
-przy silnym porażeniu obumierają starsze pędy a niekiedy całe drzewa
-najgroźniejsza w drzewach I klasy wieku
-w starszych klasach wieku przyspiesza proces oczyszczania się drzew
-występowanie na obumarłych pędach miseczek pozwala bezbłędnie określić sprawce. Czarno brunatne = scleroderris, czrne = cenanqium
-miseczki tworzą się od kwietnia a zarodniki rozprzestrzeniają się od VI do jesieni
-atakuje przez pąki- miękisz korkowy
-zimuje w postaci grzybni
-nie przeszkadzają ich rozwojowi niskie temp.
-warunki sprzyjające to niskie temp i susza
-Zwalczanie- właściwa pielęgnacja uniemożliwia poważne występowanie patogena
-w Norwegii na szkółkach prowadzono opryski.
Sposoby dokonywania się infekcji:
BAKTERIE-możliwe są tylko 3 drogi infekcji: przez rany, przez miejsca nie osłonięte nabłonkiem, przez naturalne otwory. Wiele bakterii, zwłaszcza atakujących nadziemne części roślin, zakaża je przez naturalne otwory, jak szparki oddechowe, przetchlinki, hydatody. Objawami chorób roślin powodowanych przez bakterie są zwykle zgnilizny mokre, przebarwienia liści, zgorzele, zatkanie naczyń i narośle.
GRZYBY- w sposób aktywny. Mogą one wtargnąć do rośliny gospodarza różnymi drogami. Jako główne drogi infekcji możemy wyróżnić:
-zakażenie przez nie uszkodzoną takankę okrywającą albo przez naturalne otwory w jego ciele (szparki oddechowe i przetchlinki)
-zakażenie przez miejsca uszkodzone, a wiec różnego rodzaju i pochodzenia rany na ciele gospodarza.
WIRUSY- wnikanie do roślin gospodarzy odbywa się tylko biernie i tylko przez rany:
-przez kontakt powierzchniowy rośliny chorej ze zdrową, w czasie którego następuje uszkodzenie tkanki okrywającej.
-za pomocą owadów przenoszących wirusy.
-przez przeszczepienie tkanki rośliny chorej do rośliny zdrowej.
Uredinales źródła infekcji z przykładami.??????????