Zwyczaj to ustalona forma zachowania się w określonych sytuacjach przyjęta przez daną zbiorowość społeczną, z czasem może przekształcić się w obyczaj, wejść w zakres moralności a nawet prawa .To najprostsza definicja jaką możemy znaleźć w Encyklopedii Powszechnej PWM.
Zwyczaj wyjaśnia się na ogół jako przyjęty w danej grupie społecznej sposób zachowania się jej członków w określonych sytuacjach, od którego odchylenia nie budzą sprzeciwu i nie spotykają się z negatywnymi reakcjami otoczenia. Zasadniczą cechą zwyczajów w świetle tej definicji jest to, że nie są reglamentowane społecznie, nie są obwarowane sankcjami społecznymi .Dzieje się tak ze względu na ich mniejszą doniosłość społeczną i słabszą normatywność w porównaniu z obyczajami.
Bronisław Malinowski: traktuje zwyczaj jako istotny element składowy tradycji, pełniący przy tym określoną funkcję regulacyjną ludzkiego zachowania.
.Przytoczę tu jeszcze jedną definicję S.Poniatowskiego, który wiąże zwyczaj z określonym dziedzictwem kulturowym ,charakteryzującym daną kulturę .W związku z nią zostaje określone interesujące nas zjawisko ,,szczątków dawnych obrzędów kulturowych, mających na celu sprowadzenie i dla jednostki i dla ogółu pomyślności w gospodarce, zdrowiu, życiu rodzinnym i społecznym. Pojawienie się sankcji społecznych przekształca dany zwyczaj w działanie obyczajowe; zanik sankcji w przypadku czynności obyczajowej przesuwa ją do sfery zwyczaju.
Obyczaj, forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej, poparta uznaną w niej tradycją, jako jedna z form kontroli społecznej. Obyczaje regulują szeroki zakres spraw społecznych doniosłych dla danej grupy i pozostających poza sferą obowiązywania prawa, moralności, religii. Naruszenie obyczajów danej grupy powoduje negatywną reakcję ze strony grupy. Ogół obyczajów danej grupy składa się na jej obyczajowość -czytamy w słowniku etnologicznym pod red. Zofii Staszczak. Obyczaj jest terminem używanym najczęściej na określenie charakterystycznej i powszechnej w danej grupie społecznej (kulturowej) prawidłowości zachowaniowej (,,ustalony typ lub wzór zachowania") bądź rzadziej -na oznaczenie pewnego rodzaju norm społecznych (nakazów i zakazów) lub reguł wyznaczających określone sposoby postępowania. Egzemplifikacją czyli przykładem tych sposobów rozumienia obyczaju są następujące definicje: ,,Obyczaj jest zestandaryzowanym sposobem zachowania się tradycyjnie narzuconym członkom społeczeństwa" Obyczaj jest po pierwsze: powielanym zachowaniem się ludzi w określonych okolicznościach, po drugie zachowaniem charakterystycznym dla danego środowiska społecznego, obszaru terytorialnego oraz przedziału czasowego. Po trzecie, jest zachowaniem wymaganym (tzn. uświęconym przez tradycję), nieprzestrzeganie go wywołuje określoną reakcję środowiska, dezaprobatę naganę czy nawet karę - pisze L.J. Pełka w Polskim roku obrzędowym (Tradycje i współczesność).Wynika stąd, że obyczaje stanowią jeden z normatywnych systemów składających się na całość procesu kontroli społecznej.
Prawo zwyczajowe
Zwyczaj - to sposób (forma) zachowania w pewnych sytuacjach przyjętych w danej zbiorowości społecznej.
Zwyczaj - określa się jako ustalony, jednorodny sposób postępowania, uznany za wiążący przez określoną zbiorowość społeczną ® tacitus consensus „milczące porozumienie” / ® sankcjonowanie zwyczaju.
Obyczaj - to powszechnie przyjęty, umowny najczęściej utwierdzony tradycją, sposób postępowania w pewnych okolicznościach, charakterystyczny dla pewnego środowiska czy terenu.
Zwyczaj - to powszechnie przyjęty, najczęściej uświęcony tradycją, właściwy pewnej grupie ludzi, charakterystyczny dla danego terenu, okresu sposób postępowania w pewnych okolicznościach, a obyczaj to taki sposób postępowania który mieści się w obyczajowości.
Obyczajowość - odnosi się do całości wzorów zachowania przekazywanych przez tradycję, przestrzeganych przez członków danej grupy. Obyczajowość wiąże się z kulturą obyczajową, czyli sposobem życia, stylem życia nie będącym moralnością ani prawem.
Norma zwyczajowa - wypowiedź nakazująca takie a takie zachowanie Norma zwyczajowa może być uznana za normę prawną jeżeli:
1) ukształtuje się w danej zbiorowości sposób określonego postępowania w określonych okolicznościach.
2) Ukształtuje się przekonanie, że taki sposób postępowania wiąże z prawnego punktu widzenia
3) Określony organ państwowy dokona uznania normy zwyczajowej (akt uznania)
Reguła zwyczajowa - będzie wywoływała skutki prawne poprzez przepisy zawierające odesłanie do zwyczajów ® odesłanie wyraźne / odesłanie formułowane implicite poprzez posłużenie się w przepisach prawnych terminami niedookreślonymi, często o charakterze ocennym.
Nie każda jednak reguła zwyczajowa staje się normą prawną. Wymogi jakie powinien spełnić zwyczaj, aby stać się prawem:
1) Ustalony sposób postępowania powinien być w miarę precyzyjnie określony zarówno pod względem podmiotowym jak i w odniesieniu do sposobu zachowania się adresatów.
2) Przekonanie o wiążącym daną zbiorowość charakterze reguły powinno być w istocie powszechnym przekonaniem, ze takie jest prawo.
3) Wola państwa włączenia reguły zwyczajowej do systemu prawa.