Podstawy filozofii i etyki
Ratownictwo Medyczne I rok
Studia licencjackie
15 godz. wykład
zal. z oceną
2013 r.
Filozofia - definicja. Metafizyczne, racjonalistyczne i metafizyczne założenia myśli europejskiej (poznania naukowego).
Etyka. Nauka o moralności. Etyka opisowa, normatywna. Aksjologia.
Sokrates - definicja i teoria cnoty. Teza intelektualizmu etycznego. Autarkia - wzór mędrca i człowieka godziwego. Etyka cnót, perfekcjonistyczna.
Arystoteles - eudajmonizm. Teoria złotego środka. Co złego w dążeniu do szczęścia?
Epikur - hedonizm etyczny. Teoria potrzeb ludzkich i czterech kardynalnych lęków.
Chrześcijańska antropologia (teoria natury ludzkiej). Istota i źródło zła.
Etyka katolicka - metafizyczne i absolutystyczne założenia. Prawo naturalne. Sumienie. Struktura czynu moralnie słusznego: intencja, wartość wewnętrzna, okoliczności, skutki czynu. Zasada podwójnego skutku i jej zastosowanie w etyce medycznej.
Utylitaryzm J. St. Milla. Zasada użyteczności i jej uzasadnienie (eudajmonizm psychologiczny). Dobro a użyteczność. Kryterium i zakres obowiązywania norm moralnych. Dobro jednostkowe a dobro społeczne. Współczesny utylitaryzm wobec problemów generowanych przez współczesną medycynę.
I. Kant - przewrót antymetafizyczny w filozofii:
epistemologia (nauka poznania i nauki) - aprioryczne warunki procesu poznawczego. Podważenie naukowości metafizyki.
Uniwersalistyczna i racjonalistyczna teoria moralności.
Prawo moralne i jego uzasadnienie. Imperatyw kategoryczny.
Rygoryzm. Bezinteresowność dobra moralnego.
Analiza władzy moralnej (rozumu praktycznego): woli i rozumu.
Koncepcja natury ludzkiej: wola heteronomiczna i autonomiczna.
Warunki dobrej woli: bezinteresowność i autonomia.
Obowiązek jako jedyne źródło czynu moralnie słusznego.
Imperatyw kategoryczny jako zasada bezstronności reguł moralnych oraz ochrona godności osobowej każdego człowieka.
Liberalizm, zasady demokracji. Ideologia podstawowych praw i wolności człowieka.
Podstawowa teza liberalizmu. Definicja wolności negatywnej. Relacja między prawami a obowiązkami moralnymi.
Teoria państwa (wspólnoty politycznej) - teoria umowy społecznej. Społeczeństwo obywatelskie. (T. Hobbes, J. Locke). Zasady dyskursu demokratycznego.
Teoria prawa - pozytywne i negatywne funkcje prawa. Prawo a moralność. Zasada neutralności światopoglądowej prawa/państwa.
Indywidualizm - dobro indywidualne a dobro wspólne.
Wolność a równość. Teorie sprawiedliwości społecznej.
F. Nietzsche - krytyka metafizycznych, racjonalistycznych i uniwersalistycznych
założeń kultury europejskiej.
Darwinowskie założenia koncepcji człowieka. Rozum a wola. Wola silna a wola słaba.
Genealogia moralności - źródła naszych przekonań i ocen moralnych.
Moralność panów i niewolników.
Resentyment jako źródło moralności niewolniczej (chrześcijańskiej, utylitarystycznej).
„Bóg umarł” - nihilizm i dekadentyzm współczesnej (mieszczańskiej) kultury europejskiej.
„Przewartościowanie wszystkich wartości” - ideał nadczłowieka.
Amor fati - źródło najwyższego nakazu dla nadczłowieka.
E. Levinas - Etyka troski.
Pierwotność etyki wobec metafizyki.
Vulnerability (podatność na zranienie) jako istota człowieczeństwa.
Drugi człowiek (obcy) jako źródło dobra i nakazów moralnych.
Niesymetryczność relacji moralnej Ja-Ty. (Bycie z kimś i bycie dla kogoś).
Wolność a wzięcie odpowiedzialności za drugiego człowieka.
Bezinteresowność i antyintelektualizm dobra moralnego.
Filozofia medycyny. Podstawy bioetyki kulturowej.
Medycyna walki a etyka troski. Ideologia szpitalna i utopia świata bez chorób. Priorytety we współczesnej medycynie.
Ontologiczne i funkcjonalne ujęcie choroby.
Dwa modele medycyny: mechanistyczno-redukcjonistyczny i systemowo-funkcjonalny.
Liberalno-demokratyczne standardy w etyce medycznej.
Etyka świętości życia czy jakości życia?
Literatura:
Jakakolwiek Historia Filozofii
red. P. Singer, Przewodnik po etyce, Książka i Wiedza, Warszawa 2002. (i następne)
M. Środa, Etyka dla myślących, Warszawa 2010
P. Vardy, P. Grosch, Etyka, Poznań, 1994
M. Ossowska, Normy moralne, Próba systematyzacji, PWN Warszawa 1985
S. Jedynak (red), Mały słownik etyczny, Bydgoszcz 1999.
Z. Bauman, Etyka ponowoczesna, PWN Warszawa1996
P. Kelly, Liberalizm, Warszawa 2007
K. Szewczyk, Dobro, zło i medycyna. Filozoficzne podstawy bioetyki kulturowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Peter Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997.
Weronika Chańska, Nieszczęsny dar życia. Filozofia i etyka jakości życia w medycynie współczesnej, Wrocław 2009.
Przykładowe pytania testowe:
Nr 10. Wg I. Kanta;
żadne działanie nie ma wewnętrznej wartości moralnej i może być oceniane wyłącznie na podstawie moralnej oceny ich skutków,
cnota nie jest sama w sobie wartościowa - nabiera wartości dzięki maksymalizacji użyteczności,
same cnoty bez zasad są ślepe (uczciwość, lojalność można wykorzystać do osiągania różnych celów),
działania spontaniczne, płynące z naturalnych skłonności, choćby szlachetne, nie zasługują na szacunek,
wszystkie odpowiedzi są fałszywe.
Nr 10. Wg I. Kanta autonomia woli polega na:
podleganiu nie koniecznym prawom przyrodniczym, ale regułom społecznym,
tym, że sama tworzy reguły swego postępowania niezależnie od autorytetu i obcych, zewnętrznych determinacji w akcie własnego a zarazem powszechnego prawodawstwa,
realizowaniu własnych indywidualnych celów przy braku zewnętrznego przymusu ze strony innych ludzi,
działaniu motywowanym miłością bliźniego,
możliwością osiągania celów, jakie wyznaczamy sobie w życiu,
wolność polega na dobrowolnym poddaniu się woli Boga.
Nr 27. Etyka katolicka głosi, że
a. należy się wyzbyć wszelkich naturalnych skłonności i celów, by działać moralnie,
b. jedynym motywem moralnym powinien być szacunek dla boskiego z pochodzenia i natury prawa moralnego,
c. cnota jest sama w sobie celem i nagrodą,
d. nigdy nie wolno podporządkować dobra jednostki dobru ogólnemu,
e. jednostkę wolno przymusić do działania dla jej własnego dobra,
f. żadna z tych odpowiedzi nie jest prawdziwa.
Nr 12. Źródłem nakazów i obowiązków moralnych wg E. Levinasa jest:
najwyższe dobro, jakim jest Bóg,
bezwzględne poszanowanie osoby ludzkiej,
autorytet rozumu, w oparciu o który organizujemy obopólnie korzystne relacje międzyludzkie,
spotkanie z drugim człowiekiem „twarzą w twarz”,
zasada: „kochaj bliźniego jak siebie samego”,
partnerskie relacje międzyludzkie.
Nr 52. Które z poniższych sformułowań są zgodne z koncepcją dotyczącą istoty i funkcji prawa głoszoną przez klasyczną teorię liberalizmu:
funkcją prawa jest ustalanie powszechnie obowiązujących norm moralnych w oparciu o rozpoznanie obiektywnej prawdy i dobra,
liberalizm głosi względną niezależność prawa i moralności, a zatem zbiory norm prawnych i etycznych nie pokrywają się i tworzą dwa względnie niezależne od siebie kręgi,
ponieważ prawo powinno mieć oparcie w akceptowanym przez społeczeństwo systemie wartości, zbiór norm prawnych powinien wynikać i pokrywać się ze zbiorem norm etycznych,
społecznie tworzone standardy moralne powinny być zgodne z obowiązującym prawem,
prawo może wymuszać na obywatelach działania bądź zabraniać innych dla ich własnego dobra,
państwo ma obowiązek wspierać przymusem prawnym wszelkie zasady moralne, nie tylko te, które dotyczą zachowań względem innych.
Nr Parafrazując imperatyw kategoryczny I. Kanta F.Nietzsche sformułował najwyższy nakaz dla nadczłowieka, potęgujący wolę mocy i nadający sens życiu:
„Postępuj zawsze tak, .............................................................................................................
..............................................................................................................................................
........................................................................................................................................”...
Iwonna Rapałło