Ablativus Absolutus

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ablativus Absolutus (Ablabs) jest składnią, którą tworzy się poprzez połączenie rzeczownika, zaimka lub liczebnika w ablatiwie

z

participium (praesentis activi lub perfecti passivi) w ablatiwie

(dostosowując participium w rodzaju i liczbie do rzeczownika, zaimka lub liczebnika),

a która zastępuje okolicznik czasu, przyczyny, warunku, lub przyzwolenia.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

PARTICIPIUM PRESENTIS ACTIVI

imiesłów czasu teraźniejszego strony czynnej

dla koniugacji I i II:

NOMINATIVUS: temat praes. + ns

GENETIVUS: temat praes. + ntis

np. amo, amare, amavi, amatum (kochać) -> ama-ns, ama-ntis (kochający, kochając)

video, videre, videvi, videtum (widzieć) -> vide-ns, vide-ntis (widzacy, widząc)

dla koniugacji III i IV

NOMINATIVUS: temat praes. + e + ns

GENETIVUS: temat praes. + e + ntis

np. scribo, scribere, scripsi, scriptum (pisać) -> scrib-e-ns, scrib-e-ntis (piszący, pisząc)

audio, audire, audivi, auditum (słyszeć) -> audi-e-ns, audi-e-ntis (słyszący, słysząc)

Participium praesentis activi odmienia się według deklinacji III samogłoskowej (zachowuje się jak przymiotnik).

l. poj. l. mn.

r. m., r. ż., r. n. r. m., r. ż., r. n.

N. audi-e-ns audi-e-nt-es audi-e-nt-ia

G. audi-e-nt-is audi-e-nt-ium

D. audi-e-nt-I audi-e-nt-ibus

Acc. audi-e-nt-em audi-e-ns audi-e-nt-es audi-e-nt-ia

Abl. audi-e-nt-e audi-e-nt-ibus

V. audi-e-ns audi-e-nt-es audi-e-nt-ia

w składni AA wyraża czynność równoczesną z czynnością zdania

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. Utwórz PPA od podanych czasowników:

1. temptare

2. commovere

3. audire

4. quaerere

II. Zapisz utworzone participia w ablatiwusie singularis i pluralis z polskim tłumaczeniem.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

PARTICIPIUM PERFECTI PASSIVI

imiesłów czasu przeszłego strony biernej

temat supini + us / a / um

np. amo, amare, amavi, amatum (kochać) -> amat-us, amat-a, amat-um ([po]kochany)

video, videre, videvi, videtum (widzieć) -> videt-us, videt-a, videt-um (widziany)

scribo, scribere, scripsi, scriptum (pisać) -> script-us, script-a, script-um ([za]pisany)

audio, audire, audivi, auditum (słyszeć) -> audit-us, audit-a, audit-um ([u]słyszany)

Participium praesentis activi odmienia się według deklinacji I i II (zachowuje się jak przymiotnik).

w składni AA wyraża czynność uprzednią, wcześniejszą od czynności zdania

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. Utwórz PPA od podanych czasowników:

1. temptare

2. commovere

3. audire

4. quaerere

II. Zapisz utworzone participia w ablatiwusie singularis i pluralis z polskim tłumaczeniem.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ABLATIVUS ABSOLUTUS

rzeczownik, zaimek, liczebnik w abl. + participium (praes. act., perf. pass.) w abl.

np. Romulo regnante (za panowania Romulusa)

w składni AA wyraża czynność równoczesną z czynnością zdania

Troia capta (po zdobyciu Troi)

w składni AA wyraża czynność uprzednią, wcześniejszą od czynności zdania

AA w zależności od kontekstu tłumaczymy jako zdanie z okolicznikiem czasu, przyczyny, warunku, lub przyzwolenia.

Gaudeo quod tu venis - Cieszę się ponieważ przychodzisz (ok. przyczyny)

Gaudeo cum tum venis - Cieszę się kiedy przychodzisz (ok. czasu)

Gaudeo si tu venis - Cieszę się jeśli przychodzisz (ok. warunku)

Gaudeo quamquam tu venis - Cieszę się chociaż przychodzisz (ok. przyzwolenia)

Gaudeo te veniente - zdanie w AA, znaczy to samo co te 4.

podmiot (tu) wyrażamy ablatiwem, dopełnienie (venis) participium w ablatiwie

AA możemy przetłumaczyć:

• przez odpowiednie zdania rozpoczynające się od spójników „gdy”, „kiedy” (czasowe), „ponieważ”, „gdyż” (przyczynowe), „chociaż”, „jakkolwiek” (przyzwolenia), „jeśli”, „jeżeli” (warunkowe)

• przez odpowiedni rzeczownik z przyimkiem np. „gdy panował = za panowania”, „gdy pokonali = po pokonaniu” (czasowe)

• przez imiesłów przeszły strony czynnej zakończony na -szy np. „gdy pokonali = pokonawszy” (czasowe; tylko gdy w AA jest part. perf. pass. i gdy osoba działająca występuje w zdaniu)

• przez odpowiednie zdania współrzędne

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. Przetłumacz:

1. Romulo regnante Romani cum Sabinie bellum gerebant.

2. Troia capta Graeci in patriam properaverunt.

3. Dux belluo finito triumphum egit.

4. Bello finito mulieres Romae deis gratias agebant.

5. Magister gaudet discipulis bene respondentibus.

6. Uno discipulo interrogante omnes tacent.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ABLATIVUS ABSOLUTUS utajony / imienny / skrócony

występuje, gdy orzeczeniem miałby być czasownik „esse”, a wiec przy określeniu wieku, urzędu, stanowiska itp. Pomijamy wtedy participium (ponieważ nie ma participium od „esse”) i AA tworzymy przez dwa rzeczowniki w ablatiwie lub rzeczownik z przymiotnikiem w ablatiwie.

np. Romulo rege - gdy Romulus (był) królem

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

I. Przetłumacz:

1. Cicerone consule coniuratio Catilinae fuit.

2. Vobis vivis nulla bella fuerunt.

3. Me duce carpe viam.

4. Deo auctore mundus factus est.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

materiał pomocniczy: zakończenia ablatiwów

I deklinacja -a -is

II deklinacja -o -is

III deklinacja -e / -i -ibus

IV deklinacja -u -ibus

V deklinacja -e -ebus

1

---