Prawo Rzymskie - Sentencje, język łaciński, hebrajski, jidysz


SENTENCJE Łacińskie

(na podstawie notatek z zajęć prowadzonych przez mgr. S. Skałę, WPK UKSW)

A

Audi, vide, sile!

-Słuchaj, patrz, milcz!

Actori incumbit probatio

-Dowód obciąża powoda.

Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem .

-Zmienna jest wola spadkodawcy aż do śmierci.

Actor sequitur forum rei.

-Powód udaje się do miejsca sądu pozwanego.

Agere non valenti non currit praescriptio.

-Przedawnienie nie biegnie względem tego, kto jest niezdolny do dochodzenia swych roszczeń przed sądem.

Audiatur et altera pars!

-Niech i druga strona będzie wysłuchana!

B

Bis de eadem re ne sit actio. Ne bis in idem procedamus.

-Niech skarga nie będzie dwa razy w tej samej rzeczy.

Nie prowadźmy sprawy dwa razy w tej samej kwestii.

C

Centum dare spondes? Spondeo. Promittis? Promitto.

-Sto dać przyrzekasz? Przyrzekam. Obiecujesz? Obiecuje.

Casum sentit dominus.

-Pan odczuwa (skutki prawne) wypadku.

Confessio est regina probationum.

-Przyznanie się do winy jest królową dowodów.

Crimen grave non potest esse impunibile.

-Ciężkie przestępstwo nie może być bezkarne

Consuetudo pro lege servatur.

- Zwyczaj jest zachowany w miejscu ustawy.

Cogitationis poenam nemo patitur.

-Nikt nie ponosi kary za pomysł.

Commodum eius esse debet, cuius est periculum.

-Korzyść przypada temu, kto ponosi ryzyko.

Confessus pro iudicato est.

- Uznający roszczenie jest uznawany za zasądzonego.

Cessante ratione legis cessat et lex ipsa.

-Kiedy ustaje podstawa prawna wtedy traci moc i sama ustawa.

Conventio omnis intellegitur rebus sic stantibus.

-Każda umowa ma moc, o ile okoliczności zawarcia nie uległy zmianie.

Culpa est immiscere se rei ad se non pertinenti.

-Wina jest mieszaniem się do rzeczy nietyczących się nas.

D

Divide et impera!

-Dziel i rządź!

Dura lex, sed lex.

-Twardy przepis, lecz przepis.

Dormiunt aliquando leges, numquam moriuntur.

-Ustawy niekiedy śpią, nigdy nie umierają.

Da mihi factum, dabo tibi ius.

-Daj mi zdarzenie, dam Tobie ustawę/przepis.

Dies interpellat pro homine.

-Termin wzywa zamiast człowieka.

Damnum aut casu fit aut culpa.

-Szkoda powstaje albo z przypadku albo z winy.

Do, ut des. Facio, ut facias. Do, ut facias. Facio, ut des.

-Daję żebyś dał, czynię żebyś zrobił, daję żebyś czynił, czynię żebyś dał.

E

Ei incumbit probatio, qui dicit, non ei, qui negat.

-Ten ponosi ciężar dowodu, który mówi, nie ten, który zaprzecza.

Excipiendo reus fit actor.

-Pozwany staje się powodem przez podniesienie zarzutu.

Est modus in rebus, sunt certi denique fines.

-Jest miara we wszystkim i są określone granice.

Eius est nolle, qui potest velle.

-Ten tylko może nie chcieć, kto może chcieć.

F

Fraus est fraudem celare.

-Oszustwem jest ukrywać oszustwo.

Fatetur facinus, quid iudicium fugit.

-Kto ucieka z sądu przyznaje się do przestępstwa.

Feci, quod potui, faciant meliora potentes.

-Zrobiłem co mogłem, silniejsi niech zrobią lepiej.

Fiat iustitia, pereat mundus!

- Sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby miał zginąć świat!

Facta probantur, iura novit curia.

-Okoliczności faktyczne należy udowodnić, a prawo sąd zna.

G

Genus perire non censetur.

-Uważa się, że gatunek nie ginie.

H

Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit.

-Spadek co nic innego jak wejście w całe prawo jakie posiadał zmarły.

I

Inter arma silent leges.

-Podczas wojny milczą ustawy.

Impossibilium nulla obligatio.

-Zobowiązanie do wykonania świadczenia niemożliwego jest nieważne.

Ignorantia iuris nocet.

-Nieznajomość prawa szkodzi.

In maleficiis voluntas spectatur,non exitus.

- W przestępstwach liczy się wola, nie wynik działania.

In toto et pars continetur.

- W całości zawarta jest i część.

Imperitia culpae adnumeratur.

- Brak doświadczenia jest zaliczany do winy.

Is fecit, cui prodest.

-Ten uczynił (ten jest winien), kto odniósł korzyść.

Indivisa est causa pignoris.

-Niepodzielny jest przedmiot sporu (zastawu).

In legibus fundamentum rei publicae.

-W ustawach jest podstawa rzeczy publicznej.

In pari causa melior est condicio possidentis.

-W jednakowej sprawie lepsze jest położenie posiadacza.

In poenalibus causis benignius interpretandum est.

-W sprawach karnych należy stosować łagodniejszą interpretację.

In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur.

- W testamencie pełna wola testatora jest wyrażona.

Id, quod nostrum est, sine facto nostro ad alium transferri non potest.

-To co jest nasze nie może być przeniesione na innego bez naszego uczynienia.

In dubiis benigniora praeferenda sunt. In dubio pro reo.

-W przypadku wątpliwości wybiera się życzliwsze rozwiązanie.

W razie wątpliwości (należy orzec) na korzyść pozwanego.

Iniuriam qui facturus est, iam facit.

-Już czyni krzywdę kto zmierza jej dokonać.

L

Locus regit actum.

-Miejsce kieruje działaniem (postępowaniem prawnym).

Lex retro non agit.

-Ustawa nie działa wstecz.

Lex prospicit, non respicit.

-Przepis patrzy w przyszłość nie w przeszłość.

Leges salutem civitatis saluti singulorum anteponunt.

-Ustawy przekładają dobro państwa nad dobro jednostki.

Lex specialis derogat legi generali.

-Ustawa szczegółowa uchyla ustawę ogólną.

Legum ministri magistratus, legum interpretes iudices.

-Urzędnicy są sługami prawa, sędziowie są interpretatorami prawa.

Lex iubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria.

-Przepis zaleca to wszystko co należy czynić i zabrania sprzeciwiania się prawu.

Lege non distinguente nec nostrum est distinguere.

-Jeżeli ustawa nie rozróżnia również my nie powinniśmy rozróżniać.

Lex posterior derogat legi priori.

-Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą.

Lex posterior generalis non derogat legi anteriori speciali.

-Ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej.

M

Mora trahit periculum.

-Zwłoka ciągnie za sobą niebezpieczeństwo.

Manifestum non eget probatione.

- Czyn oczywisty nie wymaga dowodu.

Mater semper certa est, pater quem nuptiae demonstrant.

-Matka jest zawsze pewna, ojca wskazuje małużeństwo.

Multis terribilis caveto multos.

-Człowiek budzący strach w wielu niech strzeże się wielu.

Male enim nostro iure uti non debemus.

-Nie powinniśmy używać naszego prawa źle.

N

Neglegentia culpa est.

-Niedbalstwo jest winą.

Novus rex, nova lex.

-Nowy król, nowe prawo (ustawa).

Necessitas frangit legem.

-Konieczność łamie przepis.

Nullum crimen sine lege. Nulla poena sine lege.

-Nie ma zbrodni bez przepisu. Nie ma kary bez przepisu.

Nemo iudex idoneus in propria causa.

Nemo testis idoneus in propria causa.

-Nikt nie jest stosowanym sędziom we własnej sprawie.

Nikt nie jest odpowiednim świadkiem we własnej sprawie.

Nihil probat, qui nimium probat.

-Niczego nie dowodzi ten, który zbyt wiele dowodzi

Nemo de domo sua extrabi potest.

-Nikt nie może być wyciągnięty siła ze swojego domu.

Nihil consensui tam contrarium est, quam vis atque metus.

-Nic nie jest tak przeciwne zgodzie jak przemoc i groźba.

Non numeranda, sed ponderanda sunt argumenta.

-Nie liczba ale waga argumentów się liczy.

Nemo ex suo delicto moliorem suam condicionem facere potest.

- Nikt nie może poprzez pszestępstwo uczynić leprzym swego położenia.

Nemo plus iuris ad alium transferre potest, guam ipse habet.

-Nikt nie może przenieść na innego więcej praw niż sam posiada.

Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest.

-Nikt nie może umrzeć rozporządzając majątkiem po części w testamencie po części na mocy ustawy.

Ne eat iudex ultra petita partium.

-Niech nie idzie sędzia poza żądania stron.

Nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur.

-Nikt rozumny nie każe dlatego, że popełniono przestępstwo lecz dlatego by nie popełniano przestępstw.

Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur.

-Dziecko poczęte a nie narodzone, uważa się za narodzone ile razy chodzi o jego korzyść.

Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur.

-Nie uważa się że postępuje nie uczciwie kto wykonuje swoje uprawnienia.

O

Omnis definitio in iure civili periculosa est.

-Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna.

P

Privatorum conventio iuri publico non derogat.

- Umowa osób prywatnych nie uchyla prawa publicznego.

Princeps legibus solutus.

-Cesarz nie jest związany ustawami.

Prohibenda est ira in puniendo.

-Należy powstrzymywać gniew w karaniu.

Pacta sunt servanda.

-Umów należy przestrzegać.

Prior tempore, potior iure.

-Pierwszy w czasie, lepszy prawem.

Q

Quid leges sine moribus?

-Cóż znaczą ustawy bez obyczajów?

Qui curat, non curatur.

- Kto sprawuje opiekę (piecze prawną) nie wymaga opieki (pieczy prawnej).

Qui iure suo utitur, neminem laedit.

-Kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi.

Quod attinet ad ius civile, servi pro nullis habentur.

-Odnosi się to do prawa cywilnego, że niewolnicy uważani są za nic.

Quod ad initio est vitiosum, non potest tractu temporis convalescere.

-Co od początku jest wadliwe, nie może z biegiem czasu być uzdrowione.

Quidquid agis, prudenter agas.

-Cokolwiek czynisz czyń roztropnie.

Qui tacet, consentire videtur.

-Wydaje się, że ten kto milczy zgadza się.

R

Res ipsa loquitur.

-Rzecz mówi sama za siebie.

Res iudicata pro veritate accipitur.

- Rzecz osądzona uważana jest za prawdę.

Res est in iudicium deducta, lis pendet.

-Rzecz jest prowadzona przez sąd, sprawa się toczy.

Res nullius cedit primo occupanti.

-Rzecz niczyja należy do pierwszego znalazcy.

Reo negente actori incumbit probatio.

-Kiedy pozwany przeczy udowodnienie nalerzy do powoda.

Rem tene, verba sequentur.

-Trzymaj się sensu rzeczy a słowa się znajdą.

Regula est, quae rem, quae est, brevite enarrat.

-Reguła jest to co wypowiada krótko rzecz która jest.

Ratio est anima legis.

-Sens ustawy jest jej duszą.

S

Superficies solo cedit.

-Powierzchnia gruntu należy do niego.

Semper specialia generalibus insunt.

-Zawsze to co szczegółowe mieści się w tym co ogólne.

Societas delinguere non potest.

-Społeczeństwo nie może popełniać przestępstwa.

Semel heres, semper heres.

-Raz dziedzic, na zawsze dziedzic.

Salus rei publicae suprema lex esto.

-Dobro publiczne państwa niech będzie największym prawem.

Servitutibus civiliter utenbum est.

-Służebność należy wykonywać uczciwie.

Sancti habeantur legati. Ne impediatur legatio.

-Posłowie niech będą uważani za świętych. Niech będzie ograniczone poselstwo.

Species perit ei, cui debetur.

-Rzecz oznaczona indywidualnie przypada temu, komu się nalerzy.

Summum ius summa iniuria.

-Najwyższe prawo najwyższym bezprawiem.

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem.

-Znać ustawy to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie (moc).

T

Tempus regit actum.

-Czas kieruje działaniem (postępowaniem prawnym).

Testes estote!

- Bądźcie świadkami!

U

Ubi societas, ibi ius.

-Gdzie (jest) społeczeństwo, tam (jest) prawo.

Ubi lex, ibi poena.

-Gdzie (jest) przepis, tam (jest) kara.

Usus est unus legum corrector.

-Praktyka jest jedynym korektorem ustaw.

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio.

-Przy takim samym sensie ustawy, takie same postanowienia (dyspozycje) ustawy.

V

Volenti non fit iniuria.

-Chcącemu nie dzieje się krzywda.

Vim vi repellere licet.

-Siłę wolno odeprzeć siłą.

Videant consules, ne quid detrimenti res publica capiat.

-Niechaj czuwają konsulowie, by państwo nie poniosło żadnej szkody.

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo Rzymskie - Prawo rzeczowe, język łaciński, hebrajski, jidysz
Łacina - Koniugacje 1, język łaciński, hebrajski, jidysz
Curso De Hebraico Bíblico, język łaciński, hebrajski, jidysz
Legendy żydów polskich - dla Ż[1]. Duchowego, język łaciński, hebrajski, jidysz
Łacina - Teksty (tłumaczenie), język łaciński, hebrajski, jidysz
Łacina - Koniugacje 1, język łaciński, hebrajski, jidysz
prawo rzymskie Paremie (terminy łacińskie tłumaczone na języ
Sentencje łacińskie obowiązujące na Prawie Rzymskim 2009, Prawo Rzymskie
Paremie (terminy łacińskie tłumaczone na język polski), PRAWO RZYMSKIE
paremie lacinskie, Prawo UWR, Prawo Rzymskie
prawo rzymskie - opracowanie, Młodzież, Język polski, Prawo, PRAWO
sentencje łacińskie, język łaciński(2)
Sentencje, PRAWO, Prawo rzymskie

więcej podobnych podstron