Manifest futuryzmu - manifest programowy włoskich futurystów. Został wydrukowany w nakładzie kilku tysięcy i przesłany do artystów oraz gazet. Ogłoszony ok. miesiąc później, 20 lutego 1909 roku, przez Filippo Tommaso Marinettiego na łamach paryskiego dziennika Le Figaro. Stanowi pierwsze oficjalne wystąpienie twórców tego ruchu artystycznego.

Włoscy futuryści w swym manifeście głosili:

1.Chcemy wyśpiewywać miłość do niebezpieczeństwa, praktykę energii i zuchwałość.

2.Podstawowymi elementami naszej poezji będą odwaga, śmiałość i bunt.

3.Dotąd literatura wychwalała pełen zadumy bezwład, ekstazę i sen, my zaś chcemy sławić agresywny ruch, gorączkową bezsenność, gimnastyczny krok, ryzykowny skok, policzkowanie i cios pięścią.

4.Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o piękno prędkości. Samochód wyścigowy z bagażnikiem zdobnym w grube rury jak węże o buchającym oddechu, samochód rozgrzany do czerwoności, który wygląda jak pędzący pocisk piękniejszy jest niż Nike z Samotraki.

5.Chcemy śpiewać na cześć człowieka trzymającego kierownicę, której idealna oś przecina ziemię; a ta z kolei wystrzelona krąży po swej orbicie.

6.Trzeba, by poeta podejmował wysiłki z zapałem, błyskotliwością i roztropnością, aby podsycać entuzjastyczny zapał pierwotnych żywiołów.

7.Jedynie walka jest piękna. Arcydziełem jest tylko to, co ma agresywny charakter. Poezja musi być gwałtownym szturmem na nieznane siły, ma zmuszać je, by leżały pokornie przed człowiekiem.

8.Jesteśmy na samym krańcu przylądka wieków! Wczoraj umarły Czas i Przestrzeń. Żyjemy już w absolucie, stworzyliśmy już bowiem wieczną i wszechobecną prędkość.

9.Chcemy wysławiać wojnę - jedyną higienę świata - militaryzm, patriotyzm, niszczycielski gest anarchistów, piękne idee, które zabijają, oraz głosić pogardę dla kobiety.

10.Chcemy zniszczyć muzea, biblioteki, zwalczyć moralizm, feminizm i wszelkie przejawy oportunistycznego i użytkowego tchórzostwa.

11.Będziemy wyśpiewywać na cześć wielkich tłumów wzburzonych pracą, przyjemnością lub buntem, wielobarwnych i polifonicznych fal rewolucji w nowoczesnych miastach, arsenałów i fabryk wibrujących nocą pod gwałtownie rozświetlonym blaskiem elektrycznych księżyców, na cześć żarłocznych dworców, wężów, które kopcą, fabryk zawieszonych pod chmurami na sznurkach dymów, mostów skaczących jak gimnastyk nad diabolicznym ostrzem rozświetlonych słońcem rzek, awanturniczych parowców węszących po horyzontach, żelaznych koni zaprzęgniętych do długich rur i na cześć szybowcowego lotu aeroplanów, których śmigło łopocze jak chorągiew i hałasuje jak oklaski rozentuzjazmowanego tłumu.

Awangarda Krakowska - grupa literacka działająca w latach 1922-1927 przy krakowskim czasopiśmie „Zwrotnica”. Grupie przewodził Tadeusz Peiper, główny teoretyk i twórca programu. O założeniach nowej poezji mówił ogłoszony w 1922 r. przez Peipera manifest „Miasto. Masa. Maszyna”. Awangarda Krakowska była jedynym nowatorskim polskim ruchem artystycznym, który opracował swój program poetycki w szczegółach. Hasło Awangardzistów Krakowskich brzmiało: „Minimum słów, maksimum treści”.

Przedstawiciele:

Jan Brzękowski

Jalu Kurek

Tadeusz Peiper

Julian Przyboś

Adam Ważyk

Główne założenia:

- tzw. kult 3 x M ("Miasto, Masa, Maszyna") - kult współczesnej cywilizacji

- artysta jako architekt-budowniczy zdań

- ekwiwalentyzacja uczuć - prezentowanie obrazu będącego ekwiwalentem uczuć

- metafora jako środek wyrażania i tworzenia nowej, poetyckiej rzeczywistości

- zbliżenie rytmu poezji do rytmu prozy

- używanie skrótów myślowych i skondensowanej (spiętrzonej) metafory

- ekonomiczność języka poetyckiego

- zajmowanie się teraźniejszością

- kult nowości

- emocjonalna powściągliwość (antysentymentalizm)

- intelektualna dyscyplina

- precyzyjna budowa wiersza, zwięzłość

Bruno Jasieński:

But w butonierce:

Prowokacyjny z założenia wiersz But w butonierce ukazał się publicznie w 1921 roku w debiutanckim tomiku poezji Jasieńskiego o tym samym tytule. Ten niezwykły utwór miał oznaczać początek wielkiej rewolucji w polskiej poezji. Odtąd to futuryści mieli nadawać ton. Brzmienie słowa miało wyprzeć jego znaczenie. Widać to doskonale już w tytule wiersza, który z racjonalnego punktu widzenia jest absurdalny, ponieważ but nie zmieściłby się do butonierki. Dla Jasieńskiego ważniejsze zestawienie tych dwóch podobnie brzmiących słów, niż ich treść. Zabieg ten nosił cechy poezji lingwistycznej.

But w butonierce to wyrafinowany poetycki żart. Nie ma on charakteru prześmiewczego, satyrycznego, jest raczej optymistyczny i pogodny. W ten sposób odzwierciedla emocje, które panowały w Polsce zaraz po odzyskaniu niepodległości.

Bohaterem wiersza jest sam autor. Jego nazwisko pada nawet w tekście. Jasieński zaprezentował siebie jako młodego, dynamicznego, pewnego siebie geniusza, który, wędrując przez świat odmienia go. Co ważne, nie ogląda się za plecy. Nie interesuje go przeszłość, tylko to, co przed nim. Zapewnia, że nic i nikt nie jest w stanie zatrzymać jego triumfalnego marszu. Poza poety jest silnie narcystyczna, bezkrytyczna, można powiedzieć, że mamy do czynienia z samouwielbieniem. Jasieński odważył się nawet nie tyle postawić się na równi z wielkimi: Leopoldem Staffem i Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem, ale wręcz ich „uśmiercił”.

Ważną rolę w Bucie w butonierce odgrywa cywilizacja i nowoczesność. To one pchają podmiot liryczny do przodu i nie pozwalają mu odwrócić się za siebie. „Motoryczny pęd”, na który powołuje się poeta, to nieubłagany postęp technologiczny, intelektualny i kulturowy. W utworze pojawia się między innymi samochód (jeden z ulubionych motywów Jasieńskiego).

Stanisław Młodożeniec:

Lato:

Wiersz Młodożeńca pt. "Lato" jest formą wyzwania rzuconego tradycyjnej poezji. Poeta udowadnia w nim, że możliwe jest inne niż semantyczne wykorzystanie słowa - a mianowicie fonetyczne, dźwiękowe. Walory te tracimy w momencie zapisu słowa, zatem poezja powinna być formą mówioną, nie pisaną. Tylko tak zachowa zdolność do zaskakiwania swoich odbiorców.

Tytus Czyżewski:

Hymn do maszyny mego ciała:

W wierszu tym Tytus Czyżewski przedstawił funkcjonowanie organizmu poprzez zapisanie wiersza w 3 wąskich słupkach wyrazów w górnej partii. W tej to partii również ukazał obieg krwi w organizmie. W drugiej części, symetrycznie podzielonej dwiema pionowymi liniami opisana została elektryczna maszyna serca i jej funkcje. Wszelkie żyły, tętnice, które transportują krew, przyrównane zostały do kabli i przewodów czy skręconych drutów. Wspomniane zostało także o akumulatorze, który to odgrywa ważną rolę w elektronice, tak jak serce w organizmie. Wymienione zostały również elektryczne płuca, magnetyczna przepona brzuszna, transmisyjny pas kiszek. To wszystko proszone jest o łaskę podmiotu lirycznego, który najprawdopodobniej boi się o swoje życie. Można to rozumieć w ten sposób, że poeta może stracić swoje życie tak łatwo, jak łatwo i szybko może popsuć sie jakieś urządzenie. W dolnej partii wiersza, połączonej dwiema w/w liniami z górną centralną jak przewodami telefonicznymi, mowa jest właśnie o telefonie jego "mózgu", a więc o urządzeniu tworzącym impulsy elektryczne, płynące przez mózg do ciała. Stąd to, co przedstawione jest graficznie, zostaje potwierdzone pojęciowo. Dolna partia wiersza kończy się apostrofą do "maszyny [jego] ciała" i poeta prosi tam ją, by funkcjonowała, obracała się, a przede wszystkim, żeby żyła, by tak jak w organizmie krew krążyła między mózgiem a sercem, by jak najdłużej ten kontakt między tymi czynnikami się utrzymał, co znaczy poeta będzie jak najdłużej żyć.

---