Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki(1), Turo


ANTOLOGIA POLSKIEGO FUTURYZMU I NOWEJ SZTUKI

DOŚWIADCZENIA WCZESNEJ AWANGARDY

Epoka awangardy w sztuce europejskiej rozpoczyna się dnia 20 lutego 1909 r., kiedy to Filippo Marinetti ogłasza w paryskim „Le Figaro” Akt założycielski i manifest futuryzmu. Zwrócił on uwagę na nowe, eksperymentatorskie formy działalności literackiej i plastycznej, zwracające się stanowczo przeciw tradycji realistycznej i naturalistycznej, mające zwykle charakter programowy, tzn. dążące do teoretycznego uzasadnienia własnych metod twórczych i postulatów artystycznych (w szczególności lata 1909-1932 były płodne w rozmaite nurty - futuryzm, kubizm, ekspresjonizm, dadaizm, suprematyzm, konstruktywizm, surrealizm i in.). Innowacyjność, radykalizm idei, negacja utrwalonych zasad sztuki sprawiły, ze przełom awangardy porównywano do przełomu renesansu.

Futuryzm polski był o ponad 10 lat młodszy od europejskiego - w 1919 r., kiedy zaczął się formować, podstawowe manifesty awang. eur. były już ogłoszone, a dzieła namalowane, wykrystalizował się też język sztuki awang. Gwiazdami epoki byli:

OPOZYCJA TRADYCJI I NOWATORSTWA

Manifest Marinettiego sformułował po raz pierwszy ideę buntu przeciwko przeszłości („chcemy uwolnić ten kraj od śmierdzącej gangreny profesorów, archeologów…”), starą sztukę określając jako cmentarzysko, kultowi tradycji przeciwstawiając kult życia i spontanicznej twórczości. Wyrastały z niego postulaty nieograniczonej ekspresji, ciągłego poszukiwania nowych form wypowiedzi i ciągłego porzucania już osiągniętych środków/zdobyczy (idea bezwzględnej wynalazczości).

BUNT PRZECIW SZTUCE

Awangarda zaatakowała tradycyjne przekonania o pięknie jako kategorii bezwzględnej i uniwersalnej oraz ideę sztuki jako rezerwuaru najtrwalszych i najcenniejszych wartości społecznych i moralnych. Dadaiści mieszający wycięte z gazety słowa w kapeluszu i układający z nich poematy lekce sobie ważyli dotychczas uświęconą tradycję estetyczną, okazując ostentacyjną pogardę dla procesu twórczego i materiału poetyckiego. Często dowodzili, że doniosłość ruchu polega na tym, że nie chodzi mu o nic, a autorytet artysty uznano za uzurpację. To dzięki dadaistom sztuka stała się dziedziną, gdzie możliwe i dozwolone jest wszystko.

USPOŁECZNIENIE SZTUKI

Problem sztuka: społeczeństwo ważkim był bardzo w XIX w.; w XX-wiecznej myśli awangardowej wystąpił jednak szczególnie ostro. A więc z jednej strony nowa sztuka miała być produktem nowej sytuacji cywilizacyjnej, z drugiej pojawiały się przekonania o głębokim związku między rewolucją artystyczną a rewolucją społeczną (dla większości grup awang. znamienna była orientacja lewicowa).

ODKRYCIE NISKICH SFER KULTURY

Będąc w pogardzie dla klasycznej estetyki, awangardziści eksplorowali te rejony sztuki, które dotychczas znajdowały się poza obrębem mainstreamu, więc: sztukę murzyńską, „zapomniane, kuriozalne druki”, niskie i peryferyjne obszary kultury. Odkrywali sztukę w tym, co wydawało się pospolitą rozrywką lub przypadkowym wytworem ludzkiej działalności (np. Peiper pisał o wpływie sportu na kanony estetyczne). Szczególne miejsce zajmowała najważniejsza ze sztuk, czyli kino - dla awang. stało się rewelacją artystyczną, zwłaszcza że wtedy jeszcze było traktowane za zjawisko z pogranicza sztuki i jarmarcznej atrakcji. Poezja od kina powinna się uczyć: celowości konstrukcji, oszczędności środków wyrazu, swobody wyobraźni.

Nowy język poetycki:

Rezultatem była poezja o nieciągłym, załamanym toku obrazów, o niespodziewanych i alogicznych związkach słów, trudno wyjaśnialnym przebiegu skojarzeń - poezja odwzorowująca (nie)porządek świadomości.

JERZY JANKOWSKI

STANISŁAW MŁODOŻENIEC

ANATOL STERN

ALEKSANDER WAT

ADAM WAŻYK

HISTORIA ANEGDOTYCZNA POLSKIEGO FUTURYZMU

PROGRAM I POEZJA POLSKICH FUTURYSTÓW

PRECZ ZE SZKAPĄ METAFIZYKI

WSPÓŁCZESCNOŚĆ PRZECIW TRADYCJI

EKSPERYMENT POETYCKI

„SŁOWA NA WOLNOŚCI”

JĘZYK „ZAUMNY”

FUTURYZM A POLSKI EKSPRESJONIZM

FURURYŚCI A SKAMANDRYCI

FUTURYZM A AWANGARDA KRAKOWSKA

DALSZE LOSY FUTURYZMU

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki WSTĘP [opracowanie]
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, HLP po 1918
FUTURYZM FORMIŚCI NOWA SZTUKA Wybór tekstów na podst ANTOLOGIA POLSKIEGO FUTURYZMU I NOWEJ SZTUK
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki A Wat „Mój wiek Pamiętnik mówiony”( tom1) T Peiper „Tęd
Antologia polskiego futuryzmu, Filologia polska, HLP po 1918, DO DRUKU
Antologia polskiego futuryzmu
Antologia polskiego futuryzmu (opracowanie), Polonistyka, 07. Współczesna do 45, OPRACOWANIA
Antologia polskiego futuryzmu, Filologia polska, III rok
Antologia polskiego futuryzmu, Filologia polska, HLP po 1918, DO DRUKU
Antologia polskiego futuryzmu Jarosiński

więcej podobnych podstron