Pomoc dzieciom niepełnosprawnym w szkole ogólnodostępnej - Dzieci z dysfunkcjami narządu ruchu (w tym z porażeniem mózgowym)
Dziecko trzeba objąć ciągłą rehabilitacją specjalistyczną oraz zaopatrzyć w niezbędny sprzęt rehabilitacyjny.
Konieczne jest zlikwidowanie w szkole barier architektonicznych, usytuowanie klasy na parterze, dostosowanie ławki i krzesła do niepełnosprawnego dziecka.
Należy zapewnić dziecku drugi komplet podręczników, by nie musiało ich nosić z domu.
Jeśli uczeń nie jest dowożony do szkoły, jego lekcje powinno organizować się na pierwszej zmianie.
Jeśli dziecko okresowo przebywało w szpitalu, należy mu zorganizować pomoc w wyrównywaniu braków programowych.
W przypadku dzieci z niedowładami spastycznymi i ruchami mimowolnymi rąk należy:
wspomóc czynność pisania, wykorzystując do tego specjalne urządzenia do trzymania przyborów, a także umożliwić pisanie grubym mazakiem,
umożliwić pisanie na kartkach z liniami narysowanymi w odległości 1-3 cm,
ćwiczenia z analizy i syntezy wyrazów przeprowadzać bez konieczności pisania, stosując klocki literowe, rozsypanki, kartoniki itp.
Przy czytaniu należy stosować zakładki dla ułatwienia wyodrębniania czytanych wyrazów lub części tekstu.
Gdy uczeń ma problemy z opanowaniem umiejętności matematycznych, należy wykorzystywać liczmany, konkretne przedmioty do liczenia.
Nie powinniśmy wyłączać dziecka z inscenizacji, deklamacji wierszy, występów publicznych ani bać się, że narazimy je na śmieszność i spowodujemy, że będą przez to czuły się wyobcowane.
Należy stwarzać sytuacje stwarzające okazje do obcowania z rówieśnikami, także do kontaktów fizycznych (trzymanie się za ręce, taniec), jak również ułatwiać dziecku nawiązywanie kontaktów interpersonalnych.
Trzeba umożliwiać uczniowi - we współpracy z rodzicami - wyjazdy na turnusy wypoczynkowo-rehabilitacyjne i „zielone szkoły”.
Należy stwarzać sytuacje umożliwiające dziecku zbieranie doświadczeń poznawczych, wielozmysłowe poznanie (wycieczki przedmiotowe, wyjścia do muzeum, teatru itp.).
Powinno się w sposób naturalny wdrażać rówieśników do pomocy dziecku niepełnosprawnemu, ucząc tolerancji dla jego słabości.
Pomoc dzieciom niepełnosprawnym w szkole ogólnodostępnej - Dzieci przewlekle chore
Wszelkie ograniczenia aktywności psychoruchowej i społecznej muszą być racjonalnie uzasadnione aktualnym stanem zdrowia i zaleceniami lekarza.
W okresie pogorszenia się samopoczucia wskazane jest:
wyłączenie ucznia z trudnych sytuacji zadaniowych (klasówki, testy, kontrole wiadomości),
wyeliminowanie w tym czasie negatywnego oceniania, a wzmacnianie równowagi psychicznej (jednocześnie nie należy skazywać ucznia na bierność),
umożliwianie w czasie lekcji i na przerwie krótkiego wypoczynku, także w pozycji leżącej.
Nauczyciel powinien posiadać podstawowe informacje na temat tzw. aury przed napadem padaczkowym czy niedocukrzeniem (na podstawie informacji uzyskanych od rodziców i obserwacji dziecka).
Kolegów dziecka chorego należy zapoznać ze specyfiką jego ograniczeń, wyjaśnić ich wpływ na naukę dziecka, uczyć je pomocy i wyrozumiałości.
Dziecko chore musi korzystać ze wszystkich form działalności klasy. Rola nauczyciela ma polegać na chronieniu go przed sytuacjami, które mogą wpłynąć negatywnie na stan jego zdrowia.
Dużą rolę w terapii odgrywa rozwijanie zainteresowań i mocnych stron dziecka.
W przypadku trudności w nauce wynikających z zaburzeń w sferze percepcyjno-motorycznej należy zapewnić dziecku udział w zajęciach korekcyjno-wyrównawczych.
Pomoc dzieciom niepełnosprawnym w szkole ogólnodostępnej - Dzieci niedosłyszące
Należy zdawać sobie sprawę z dysproporcji między tym, co uczeń wie, a tym, co umie wypowiedzieć.
Dziecko musi poświęcić dużo uwagi odbiorowi informacji od nauczyciela i kolegów. Wymaga to ogromnego wysiłku, ciągłej koncentracji uwagi i dużej odporności na zmęczenie. Wielu informacji nie słyszy wcale lub docierają do niego zniekształcone. Nie rozumie nowych pojęć abstrakcyjnych.
Należy stworzyć optymalne warunki do odbioru mowy:
posadzenia ucznia w pierwszej lub drugiej ławce w rzędzie przy oknie,
podczas mówienia nauczyciel powinien stać przed uczniem niesłyszącym, tak by mógł on odczytywać mowę z ust; podczas mówienia nauczyciel nie może wykonywać gwałtownych ruchów głową, powinien mówić głosem naturalnym o normalnym natężeniu,
zezwolenie dziecku na odwracanie się w stronę mówiących dzieci, których wypowiedzi nauczyciel powinien zapowiadać; w młodszych klasach, gdy uczniowie mówią niewyraźnie, nauczyciel powinien rekapitulować ich wypowiedzi,
trzeba pamiętać, że aparat słuchowy nie przywraca prawidłowego słuchu, ale wzmacnia dźwięki włącznie z hałasem - dziecko używające aparatu doznaje wówczas bardzo dla niego niemiłego urazu akustycznego,
ponieważ dziecko nie może wykonywać dwóch czynności jednocześnie (odczytywać mowy z ust i wykonywać polecenia nauczyciela), należy sadzać go w ławce z uczniem zdolnym, chętnym do pomocy, który pozwoli odpisać swoją notatkę lub wskaże szukane ćwiczenie.
Uczeń z wadą słuchu często mimo ponadprzeciętnej inteligencji bezsłownej osiąga gorsze wyniki od innych. Należy zwrócić uwagę na zdolności i mocne strony dziecka (matematyczne, w orientacji przestrzennej, orientacji w treści schematów, rysunków, umiejętności logicznego myślenia).
Szczególną uwagę należy zwrócić na kształcenie umiejętności cichego czytania ze zrozumieniem, które wzbogaci słownictwo bierne i czynne ucznia. Na początku wdrażamy dziecko do korzystania ze słowników ilustrowanych, dzięki którym uczy się ono rozumienia wyrazów poprzez kojarzenie ich z obrazem. Jeśli chodzi o pismo, dzieci te łatwiej poznają zasady pisowni ortograficznej wzrokowo, bo ich błędy częściej wynikają z niedosłuchu - tak piszą, jak słyszą.
Często mają trudności z gramatyką i budowaniem dłuższych wypowiedzi.
Uczniom zdrowym należy wyjaśnić zasadę działania aparatu słuchowego, przekonać ich, by nie powodowali zbędnego hałasu w klasie.
Należy stwarzać sytuacje, w których w miłej atmosferze dziecko z wadą słuchu będzie nawiązywać kontakt słowny.
Pomoc dzieciom niepełnosprawnym w szkole ogólnodostępnej - Dzieci niedowidzące
Należy:
dopilnować, by uczeń nie wstydził się używać szkieł optycznych i lup oraz zapewnić właściwe oświetlenie klasy,
posadzić dziecko blisko nauczyciela i tablicy,
stosować pomoce służące do powiększania, używać czarnego flamastra i powiększonych liter do napisania loteryjek, rozsypanek literowych itp.,
pogrubić linijki w zeszycie dziecka, a przy ocenianiu nie wyolbrzymiać roli kaligrafii,
uwzględnić wolniejsze tempo pracy,
rozwijać zainteresowania i zdolności, zachęcać do wypowiedzi słownych, wykorzystywać umiejętność kompensowania ubytków wzroku przy pomocy słuchu i innych zmysłów.
Pomoc dzieciom niepełnosprawnym w szkole ogólnodostępnej - Dzieci upośledzone umysłowo
Upośledzenie umysłowe może być sprzężone z wadami wzroku, słuchu, upośledzeniem narządu ruchu, motoryki, mowy, chorobą przewlekłą (padaczka, porażenie mózgowe, choroby układu krążenia, układu oddechowego).
Podstawowym zaburzeniem jest utrudnione przechodzenie od poznania zmysłowego do poznania racjonalnego, od konkretów do abstrakcji.
Dzieci upośledzone umysłowo mają zmniejszoną ruchliwość procesów myślowych. Kształtowanie operacji myślowej zatrzymuje się u nich na poziomie operacji konkretnych. Szczególną trudność sprawia im wskazywanie cech istotnych, podobieństw i różnic, związków przyczynowo-skutkowych. Wykonują operacje szeregowania, klasyfikowania, porządkowania, działania matematyczne - pod warunkiem że dotyczą one konkretów. Nie radzą sobie natomiast z sytuacjami problemowymi. W podejściu do zadania wymagającego myślenia teoretycznego nie szukają skutecznych rozwiązań, tylko powtarzają te same stereotypowe działania, nie uświadamiając sobie, że nie potrafią rozwiązać zadania.
Mają uboższy zasób słownictwa.
Trudności w spostrzeganiu można opisać następująco: to co inni ludzie widzą od razu, oligofrenicy widzą kolejno. Najbardziej koncentrują ich uwagę obrazy barwne, kształtne i duże, a nie te o największym znaczeniu dla danego kontekstu.
Mają ubogą wyobraźnię, często nie rozumieją tekstów, jeśli ich treść nie łączy się z ich doświadczeniem.
Pamięć logiczna jest zaburzona w zakresie zapamiętywania i odtwarzania, pamięć mechaniczna jest często bardzo dobra.
Charakteryzują się dużą chwiejnością, rozproszeniem i małą podzielnością uwagi - nawet słabe bodźce odwracają ich uwagę. Łatwiej zniechęcają się, przerywają pracę zarówno z powodu nietrwałości uwagi, jak i słabej motywacji i woli.
W zakresie osobowości wyróżnić można trzy grupy:
dzieci z przewagą procesów pobudzania:
nadmiernie ruchliwe, chwiejne emocjonalnie, drażliwe, afektywne,
z nasiloną skłonnością do impulsywności, negatywizmu i agresji,
dzieci z przewagą procesów hamowania charakteryzujące się zwolnionym tempem reakcji, biernością, powolnością ruchów, obojętnością w stosunku do otoczenia, brakiem wiary we własne siły,
dzieci z równowagą pobudzania i hamowania - bez zaburzeń w zachowaniu.
Mimo obniżonego poziomu rozwoju uczuć wyższych w codziennych kontaktach dzieci takie odczuwają potrzebę więzi uczuciowej, cierpią z powodu braku akceptacji, cieszą się, gdy są nagradzane i obdarzane serdecznością.
W czasie wolnym wymagają większej troski wychowawczej, gdyż łatwo ulegają negatywnym wpływom. Spowodowane jest to obniżeniem ich zdolności do krytycznej oceny sytuacji, przewidywania skutków swego postępowania oraz zwiększoną sugestywnością.