W.S.Z OECONOMICUS

Wojciechowska Agnieszka

Sem. V gr.31C

Osobowość¹

Osobowość to występujący u każdego człowieka zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych.

Osobowością jest również zespół warunków wewnętrznych i zasób utrwalonych postaw oraz

mechanizmów przystosowawczych pozwalających mu utrzymać równowagę między wewnętrznymi pragnieniami, emocjami, a otaczającym go światem. Jest to

zespół utrwalonych cech określających zachowanie, myśli i emocje wyznaczający indywidualny i niepowtarzalny styl życia. wpływających na sposób, w jaki człowiek przystosowuje się do otoczenia.

Z innego punktu widzenia osobowość jest to zespół psychologicznych mechanizmów: np. tożsamość, mentalność, potrzeby, postawy, inteligencja, uznawane wartości, które powodują, że człowiek jest zdolny do kierowania własnym życiem, a jego zachowania są zorganizowane i względnie stałe.

Najnowsze ujęcia dotyczące osobowości akcentują, że wprawdzie cechy biofizyczne

człowieka i zewnętrzne oddziaływanie są podstawą osobowości, ale jej nie

determinują. Natomiast decydujący wpływ na kształtowanie się osobowości ma

aktywność samej jednostki.

Podstawą osobowości są odziedziczone i nabyte cechy biofizyczne modelowane w procesie rozwojowym w czasie dzieciństwa i młodości przez oddziaływania

kulturowe, społeczne oraz zwyczaje wychowawcze w rodzinie

.

Zagadnieniem osobowości zajmowali się m. in.: S. Freud, C.G. Jung G.W. Allport,

H. Murray, G. Murphy, E.R. Gurthie, J. Dollard, N. Miller, G. Kelley, C. Rogers

i inni.

► TEORIE OSOBOWOŚCI

► TEORIA FREUDA

► TEORIA JUNGA

► TEORIE PSYCHOSPOŁECZNE (Adler, Fromm, Horney, Sullivan)

► TEORIE BODĆCA - REAKCJI (BEHAWIORYZM)

► TEORIE OSOBOWOŚCI

Teorie i typologie osobowości znajdowały się w obszarze zainteresowań

myślicieli i filozofów od wielu wieku. Wymienić tu należy zarówno

filozofów klasycznych, takich jak Hipokrates, Platon i Arystoteles, jak i

późniejszych myślicieli, których poglądy możemy odnaleźć w wielu

współczesnych teoriach: Tomasza z Akwinu, Benthama, Comte'a, Hobbesa,

Kierkegaarda, Locke'a, Nietzschego i Machiavellego. Na tym gruncie od

początku XX wieku zaczęły powstawać psychologiczne teorie osobowości,

różniące się od dawniejszych naukowymi aspiracjami (nie zawsze jednak

znajdowały one wyraz w konsekwentnym przestrzeganiu reguł metodologii

nauki). Na tworzenie się nowych teorii osobowości ważny wpływ wywarły

główne nurty kształtującej się psychologii: kliniczny (Charcot, Janet,

Freud), psychologia eksperymentalna (Helmholtz, Pawłow, Watson i Wundt),

teoria uczenia się, psychologia postaci (Gestalt), koncentrująca się na

pomiarze i badaniu różnic indywidualnych tradycja psychometryczna i inne.

Głównymi teoretykami osobowości byli S. Freud, C.G. Jung G.W. Allport, H.

Murray, G. Murphy, E.R. Gurthie, J. Dollard, N. Miller, G. Kelley, C.

Rogers

► TEORIA FREUDA

Freud porównał psychikę człowieka do góry lodowej, której tylko niewielka

część wystająca ponad wodę jest sferą świadomych działań i dążeń,

natomiast większa część pod poziomem wody jest domeną nieświadomości. W

niej ukryte są popędy, namiętności, wyparte myśli i uczucia, tj. ogromny

zespół niewidocznych sił witalnych będących motorem napędzającym świadome

uczynki i myśli ludzi - energia psychiczna. Badając nieświadomość różnymi

metodami (metodą wolnych skojarzeń, interpretując sny) poznać można

prawdziwe motywy ludzkiego postępowania.

Według Freuda osobowość podzielić można na trzy główne systemy:

Id. Jest pierwotnym zbiornikiem ślepej energii psychicznej - prawdziwą

rzeczywistością psychiczną, na którą składają się wszelkie pragnienia,

popędy i emocje. Id kieruje się zasadą przyjemności (redukcji napięcia) i

dąży do spełnienia pragnień (także w snach).

Ego. System osobowości kierujący się myśleniem realistycznym,

konfrontujący subiektywne pragnienia z rzeczywistością. Główną zasadą jest

zasada rzeczywistości, tj. powstrzymanie redukcji napięcia poprzez

realizację przyjemności do czasu odnalezienia obiektu spełnienia. Głównym

zadaniem jest wiec testowanie rzeczywistości (reality-testing), któremu

podporządkowane są wszystkie funkcje poznawcze i intelektualne jednostki.

Superego. Jest to trzeci system osobowości, będący wewnętrzną

reprezentacją tradycyjnych wartości i ideałów społeczeństwa. Główne

zadania superego to: hamowanie impulsów id, narzucanie ego celów moralnych

w przeciwieństwie do realistycznych, dążenie do doskonałości. Superego

kieruje się zasad± introjekcji, tj. przyswajania sobie zewnętrznych norm i

nakazów.

Na energię psychiczną, której suma - podobnie jak w fizyce - jest stała,

ale może zmieniać swoje formy składają się popędy, czyli psychiczne

reprezentacje potrzeb. Pobudzenie i zaspokojenie popędów podlega w

psychice człowieka przymusowi powtarzania. Najwięcej miejsca w swoich

pracach poświęcił Freud popędowi życia (przyjmującemu formę energii

libido) i popędowi śmierci (autodestrukcyjnemu). Ponadto Freud przedstawił

własną teorię mechanizmów i stadiów rozwoju osobowości.

► TEORIA JUNGA

Carl Gustav Jung był uczniem Freuda, ale później zerwał z nim stosunki, z

powodu niezgody co do istoty psychoanalizy (wg Junga Freud utożsamiał

psychoanalizę ze swoją teorią seksualności) i podążył własną drogą.

Uznając procesy nieświadome jako główną rzeczywistość psychiczną, a

historię indywidualną wraz z historią całej ludzkości jako główne

determinanty zachowania człowieka dołączył do nich również cele i

aspiracje człowieka (aspekt prospektywny, teleologiczny). Jung kładł

nacisk na wspólne dla całego rodzaju ludzkiego źródła osobowości

(doświadczenie przodków - archaiczne, prymitywne, nieświadome,

uniwersalne), które nazywał nieświadomości zbiorową Osobowość jednostki

jest wypadkową powyższych sił zewnętrznych i modulujących je sił

wewnętrznych indywidualnego doświadczenia. W swojej teorii i swoich

badaniach jung szeroko korzystał z badań antropologów, historyków i

religioznawców. Podstawowe struktury osobowości :

Ego, czyli świadoma psychika

Nieświadomość osobowa, czyli stłumione doświadczenia jednostki,

formujące kompleksy będące sumą nieświadomych doświadczeń zbiorowych i

indywidualnych (np. kompleks matki)

Nieświadomość zbiorowa, czyli suma ukrytych śladów pamięciowych

doświadczeń naszych przodków, sięgających czasów archaicznych.

Składnikami nieświadomości zbiorowej są archetypy, czyli formy pojęciowe

(idee) zawierające silny ładunek emocjonalny (np. archetyp matki -

historycznie niezmienna istota macierzyństwa).

Persona, czyli rola jaka jednostek przyjmuje dostosowując się do

obyczajów i tradycji społecznych.

Anima i animus, czyli archetypiczne elementy psychiczne płci przeciwnej

zawarte w psychice jednostki, tj. elementy kobiece w psychice mężczyzny

i elementy męskie w psychice kobiety.

Cień, czyli uosobienie zwierzęcej natury człowieka (archetyp cienia).

Jaźń, czyli suma procesów psychicznych osobowości powstała dzięki

ludzkiemu dążeniu do jedności (archetypicznym symbolem jest mandala).

Zdaniem Junga rozwój osobowości człowieka wiedzie poprzez proces

indywiduacji (dążenia do harmonijnej jedności) i funkcję transcendentną do

samourzeczywistnienia.

► TEORIE PSYCHOSPOŁECZNE

Wielu zwolenników Freuda (Adler, Fromm, Horney, Sullivan) zaczęło

przekształcać teorię psychoanalityczną w kierunku nauk społecznych.

Alfred Adlerjako jeden z pierwszych położył nacisk na społeczną naturę

człowieka w kształtowaniu się jego osobowości. Teoria osobowości opiera

się na pięciu głównych pojęciach:

Fikcja jako cel: zachowanie jednostki determinowane jest przez

wyobrażony (a więc fikcyjny) cel, wspólny dla wielu osób,

niejednokrotnie niemożliwy do realizacji.

Dążenie do wyższości: agresywna wola mocy i dominacji, gwarantująca

spójność jednostce, przybierająca także kształt dążenia do doskonałości.

Poczucie niższości i kompensacja: poczucie niższości w pewnej dziedzinie

rodzi w jednostce dążenie do kompensacji np poprzez intensywne ćwiczenie

jakiejś umiejętności.

Zainteresowanie społeczne: dążenie człowieka do zachowań prospołecznych

(współpraca, identyfikacja z grupą, empatia) będące motorem rozwoju

społeczeństw.

Styl życia: indywidualna, niepowtarzalna zasada wg której funkcjonuje

osobowość danego człowieka jako całość.

Podstawowym założeniem koncepcji osobowości Ericha Fromma jest idea, że

człowiek czuje się samotny i wyobcowany po zerwaniu więzi jakie łączyły go

z przyrodą i innymi ludźmi. Im więcej więzi zostaje zerwanych, tym

bardziej człowiek czuje się osamotniony. Dwie drogi wyjścia z dylematu

wiodą ku stworzeniu nowego społeczeństwa poprzez zjednoczenie się z innymi

ludźmi lub ku ucieczce od wolności w totalitarny system społeczeństwa.

Fromm był pod silnym wpływem wczesnych pism Marksa, ale stosował do jego

interpretacji elementy teorii psychoanalitycznej. Uważał się za humanistę

dialektycznego, uważając, że "zrozumienie psychiki człowieka musi być

oparte na analizie jego potrzeb, wynikających z warunków jego

egzystencji". Jako główną swoistą potrzebę człowieka wymieniał potrzebę

transcendencji, tj. stworzenia związków wykraczających poza naturę

zwierzęcą człowieka. Ważnymi potrzebami człowieka jako istoty społecznej

s± także potrzeba zakorzenienia (naturalnej przynależności - bycia kimś,

lub przynależności do kogoś) oraz potrzeba posiadania systemu orientacji -

spójnego sposobu postrzegania świata.

Według Karen Horney elementarnym doświadczeniem rozwoju osobowości (w

okresie dzieciństwa) jest lęk podstawowy (basic anxiety) - zagrożenie

poczucia bezpieczeństwa. W odpowiedzi na lęk jednostka rozwija różne

racjonalne i irracjonalne strategie (potrzeby) determinujące dynamikę

osobowości. Strategie irracjonalne (neurotyczne) Horney zgrupowała w trzy

kategorie: dążenia ku ludziom (np. potrzeba miłości), odsuwanie się od

ludzi (np. potrzeba niezależności), występowanie przeciw ludziom (np.

potrzeba władzy).

Harry S. Sullivan przedstawił stanowisko teoretyczne nazywane

interpersonalną teorią psychiatrii. Wg niej osobowość jest pojęciem

hipotetycznym, "względnie trwałym układem powtarzających się sytuacji

interpersonalnych, charakterystycznych dla życia danego człowieka". Od

urodzenia zanurzeni jesteśmy w polu społecznym - sieci realnych i

wyobrażonych interakcji społecznych determinujących w sposób typowy dla

gatunku ludzkiego nasze postępowanie.

► TEORIE BEHAWIORYSTYCZNE

Jest to zasadniczo zbiór stanowisk teoretycznych posiadających wspólne

źródła i metodologię. Opierają się przede wszystkim na próbach wyjaśnienia

zjawisk związanych z nabywaniem i utrwalaniem nowych form zachowania pod

wpływem doświadczenia (teoria uczenia się). Teorie SR nie negują czynników

wrodzonych, ale główny nacisk kładą proces pośredniczący między

obiektywną, fizjologiczną reakcja jednostki a różnorodnymi bodźcami

zewnętrznymi (sytuacją). Behawioryści skłaniali się do odrzucenia pojęcia

świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej. Zachowanie

człowieka jest, zdaniem behawiorystów, reakcją na określone bodźce nie

tylko w przypadku prostych odruchów, ale również dla bardziej złożonych

problemów (rozwiązywanie zadań intelektualnych, konflikty motywacyjne,

myślenie itp.). Behawioryści wykazywali mniejsze zainteresowanie pojęciem

osobowości jako zespołu niezmiennych struktur, w przeciwieństwie do

procesów uczenia się i rozwojowych. Stały elementem osobowości są na pewno

nawyki (utrwalone wzorce reakcji na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne -

popędy).

Głównymi przedstawicielami tego kierunku byli: J.B. Watson (prekursor),

B.F. Skinner (behawioryzm radykalny), E. Tolman, E.L. Thorndike

(behawioryzm umiarkowany), C.L. Hull (neobehawioryzm).

Szczególne miejsce zajmuje teoria wzmacniania sprawczego Burrhusa

Skinnera. Jej specyficzną cechą było m.in. szczególne zainteresowanie

reakcjami (tzw. zachowaniami sprawczymi - operants), które nie muszą być

wywołane przez żaden bodziec, lecz są pod silnym wpływem swych następstw

(wzmocnienia).

Społeczeństwo, jedno z podstawowych pojęć socjologicznych, różnie definiowane i

rozumiane. Najczęściej określa się społeczeństwo jako wszelkie formy życia

zbiorowego w ramach jednego narodu czy państwa, oparte na zasadzie odrębności,

utrzymujące swój byt przez dłuższy okres. Szeroko również upowszechnione s±

poglądy, które upatrują istotę społeczeństwa w fakcie istnienia organizacji

społecznej, w związku z czym społeczeństwo definiowane jest jako ogół instytucji

i urządzeń zapewniających ludziom wspólne zaspokajanie potrzeb, zorganizowane

współżycie i rozwój. Społeczeństwo uważane jest także za system grup społecznych

wzajemnie zależnych, podlegających przeobrażeniom.

Na gruncie socjologii wyróżnia się:

1) społeczeństwo globalne oznaczające dużą zbiorowość, żyjącą na rozległej

przestrzeni, w której wytworzyły się i utrzymują więzi społeczne oparte na

wspólnym dorobku kulturowym, na funkcjonowaniu instytucji nieformalnych i wzorów

zachowania.

2) społeczeństwo lokalne (społeczność), czyli zbiorowość ludzką mieszkającą na

określonym terytorium (np. osiedle mieszkaniowe, dzielnica miasta, wieś), w

której więzi społeczne oparte są na wspólnocie warunków życia, sąsiedztwie,

wspólnej kulturze, ścisłej społecznej kontroli.

Rola społeczna,

1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół

reguł, norm i wzorów postępowania.

2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów

społecznych. W różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie

rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym czynnikiem regulującym

zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy.

Osobowość społeczna²

Zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej

postępowanie, a wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych

pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości ludzkich, w których

jednostka została wychowana i w których uczestniczy.

Największe znaczenie ma proces socjalizacji jako proces przekształcenia

biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego i

kulturalnego.

W tym procesie grupy wychowujące (rodzina, szkoła, grupy rówieśników) przekazują

człowiekowi wiele wartości i systemów wartości. Innym składnikiem socjogennym są

role społeczne wykonywane w różnych zbiorowościach oraz wyobrażenia o osobie

własnej wytworzone pod wpływem oddziaływania innych (jaźń subiektywna), a także

zespół wyobrażeń o sobie odtworzonych z wyobrażeń innych ludzi o nas (jaźń

odzwierciedlona).

Bibliografia:

¹,²) Hasło opracowano na podstawie ;Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska

Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena

Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.

Materiały dostępne w internecie: „Wiem Socjologia”

Zimbarde

Rozdział X „Teoria i pomiar osobowości”

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---