ANALIZA RYNKÓW CZYNNIKÓW PRODUKCJI

RYNEK PRACY

Zróżnicowanie w wysokości wynagrodzeń jest wynikiem popytu i podaży na określony rodzaj pracy.

Podejście do analizy rynku czynników produkcji nie różni się zasadniczo od stosowanego podejścia w analizie rynku dóbr.(popyt. podaż, równowaga, problemy nierównowagi, procesy dostosowawcze, zróżnicowanie popytu i podaży w krótkim i długim okresie).

Analiza rynków czynników produkcji różni się tym od analizy rynków dóbr tym, że nie jest to popyt bezpośredni czy końcowy ale popyt pochodny.

Popyt na czynniki produkcji jest popytem pochodnym, ponieważ wynika z popytu na produkty, do wytworzenia których te czynniki są używane.

Każde przedsiębiorstwo podejmuje jednocześnie dwie decyzje: o rozmiarach swej produkcji oraz o wielkości zapotrzebowania na czynniki produkcji.

Obie są ze sobą ściśle związane. Jednak cały mechanizm jest napędzany przez popyt na pro­dukty firmy.

Wyrównawcze (zapewniające równowagę) różnicowanie płac jest pieniężną rekompen­satą za różnicę w poza pieniężnych cechach tego samego zajęcia w różnych gałęziach gospo­darki. Sprawia ona, iż pracownicy o określonych kwalifikacjach nie są motywo­wani do przenoszenia się do innych gałęzi.

Praca niebezpieczna będzie lepiej opłacana dla danego poziomu kwalifikacji od bezpiecznej, podobnie jak wymagająca wyższych kwalifikacji.

Długookresowy popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji: ceny czynników produkcji i wybór techniki produkcji.

Metodę wytwarzania różnych rozmiarów produkcji przy minimalnym koszcie pokazują krzywe kosztów przedsiębiorstwa.

Wybór metody zależy od: funkcji produkcji, ukazującej wszystkie dostępne alternatywne techniki produkcji, oraz ceny, po których można nabyć usługi poszczególnych czynników.

W długim okresie przedsiębiorstwo wybiera taką technikę produkcji, która pozwala mu zminimalizować koszty wytworzenia danej produkcji.

Na podstawie krzywej kosztu całkowitego pokazującej najtańszą metodę wytworzenia każdej wielkości produkcji, przedsiębiorstwo wylicza długookresowy koszt krańcowy i porównuje go z utargiem krańcowym, co pozwala określić rozmiary produkcji zapewniającej maksymalny zysk.

Wzrost względnej ceny jednego czynnika produkcji będzie działał na rzecz ograniczenia zastosowania tego czynnika w procesie produkcji.

Zatem wzrost stawki płac w stosunku do kosztu kapitału skłaniać będzie przedsiębiorstwo do wyboru w długim okresie bardziej kapitałochłonnych technik wytwarzania. Współczynnik kapitał/praca wzrośnie.

Zasada ta wyjaśnia występujące różnice relacji kapitał/praca w różnych krajach (np.; prace ziemne wykonywane w USA i Chinach).

W długim okresie czasu wzrost ceny pracy (kapitału) wywoływać będzie zarówno efekt substytucyjny, jak i efekt podażowy (produkcyjny).

Efekt substytucyjny skłania przedsiębiorstwo do wytwarzania danej produkcji przy użyciu techniki pozwalającej na oszczędzanie czynnika, który stał się względnie droższy. Stąd też wzrost stawki płac powoduje zastosowanie bardziej kapitałochłonnych technik wytwarzania przy każdym poziomie produkcji.

W wyniku czego wzrastają koszty całkowite i koszt krańcowy.

Ponieważ położenie krzywej przychodu krańcowego się nie zmienia, wielkość produkcji zapewniająca maksymalizację zysku musi się zmniejszyć.

Jest to efekt podażowy, działający w kierunku obniżenia popytu na wszystkie czynniki produkcji.

Efekt podażowy jest tym większy, im elastyczniejszy jest popyt na produkty danej firmy.

W przypadku wzrostu ceny czynnika produkcji efekt substytucyjny i efekt podażowy działają w tym samym kierunku, zmniejszając rozmiary długookresowego zapotrzebowania na ten czynnik.

Krótkookresowy popyt przedsiębiorstwa na pracę.

W krótkim okresie przedsiębiorstwo dysponuje stałą ilością czynników produkcji i prawdo­podobnie również stałą techniką wytwarzania i możliwości jej zmiany są ograniczone.

Rozmiary produkcji w krótkim okresie może ono dostosowywać, zmieniając skalę zaanga­żowania czynnika zmiennego, tj. nakładów pracy.

Przy innych czynnikach stałych, praca podlega działaniu prawa malejących przychodów.

W miarę zatrudniania coraz większej liczby pracowników maleje ich produkt krańcowy, wy­rażony w wielkościach fizycznych.

Wartością krańcowego produktu pracy nazywamy dodatkowy przychód uzyskany w wyniku sprzedaży produktu wytworzonego przez dodatkowego robotnika.

Przedsiębiorstwo zwiększa zatrudnienie dopóki, dopóty wartość krańcowego produktu pracy wytworzonego przez dodatkowego robotnika przewyższa poziom płacy.

Stwierdzenie, iż przedsiębiorstwo dążące do maksymalizacji zysku zwiększa swą produkcję aż do punktu, w którym koszt krańcowy produkcji równy jest przychodowi krańcowemu, jest równoznaczne z stwierdzeniem, że zwiększa ono zatrudnienie aż do punktu, w którym koszt krańcowy pracy jest równy przychodowi krańcowemu z pracy.

Aby obliczyć krańcowy przychód z pracy, znajdujemy najpierw krańcowy produkt pracy wy­rażony w jednostkach fizycznych, a następnie obliczamy zmianę w całkowitym przychodzie przedsiębiorstwa, wynikłą ze sprzedaży tych dodatkowych jednostek towaru.

Jeżeli przedsiębiorstwo nie ma pozycji monopolistycznej na rynku produkowanych przez siebie dóbr, wówczas krańcowy przychód z pracy jest równy wartości krańcowego produktu pracy, tzn. iloczynowi ceny dobra i krańcowego produktu pracy wyrażonego w wielkościach fizycznych.

O ile firma funkcjonuje w warunkach konkurencji doskonałej na rynku pracy, wówczas krańcowy koszt pracy równy jest stawce płacy.

Przedsiębiorstwo działające w warunkach doskonałej konkurencji wyrównuje płacę realną z krańcowym produktem pracy wyrażonym w wielkościach fizycznych.

Opadająca krzywa krańcowego produktu pracy liczonego w wielkościach fizycznych dla przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji pokrywa się więc z krótkookresową krzywą popytu na pracę (ustalonego dla różnych poziomów płacy realnej).

Również wykres funkcji wartości krańcowego produktu pracy pokrywa się z krzywą popytu ujętą w kategoriach płacy nominalnej.

Linia wartości krańcowego produktu pracy dla przedsiębiorstwa przesuwa się w górę wraz ze wzrostem ceny wytwarzanego produktu, zwiększeniem wyposażenia kapitałowego lub gdy postęp techniczny podnosi wydajność pracy.

Krzywa popytu gałęzi na pracę.

Podczas gdy pojedyncze przedsiębiorstwo działające w warunkach wolnej konkurencji nie ma wpływu na cenę ani produktów, ani czynników produkcji, zmiany rozmiarów produkcji całej gałęzi mogą zmienić ceny produktów i stawki płac.

Krzywa popytu gałęzi na pracę jest sumą popytu na pracę poszczególnych przedsiębiorstw przy określonej cenie, ale nie jest zwykłą sumą krzywych krańcowego produktu pracy.

Wyższa produkcja gałęzi jako reakcja na spadek płac będzie obniżała cenę równowa­gi na rynku produktów danej gałęzi lub prowadziła do nadwyżki podaży przy niezmienionym poziomie ceny.

Krzywa popytu gałęzi na pracę jest bardziej stroma (mniej elastyczna) niż odpowiednie krzy­we dla poszczególnych przedsiębiorstw.

Jest ona także tym mniej elastyczna, im mniejsza jest elastyczność popytu na produkty gałęzi.

Popyt na czynniki produkcji ma charakter pochodny. Przedsiębiorstwa zgłaszają zapotrze­bo­wanie na czynniki tylko dlatego, iż widzą możliwość zaspokojenia z zyskiem popytu na swoje produkty.

Nic zatem dziwnego, że elastyczność popytu na pracę dla konkretnej gałęzi powinna odzwier­ciedlać elastyczność popytu na produkty tej gałęzi.

Podaż pracy.

Zasób siły roboczej to ogół jednostek pracujących lub poszukujących zatrudnienia.

Nakład pracy w procesie produkcji równa się liczbie robotników pomnożonej przez licz­bę przepracowanych przez nich godzin.

Indywidualna podaż pracy jest tym większa, im wyższa jest płaca realna, (tj. płaca nominalna podzielona przez cenę dóbr).

To płaca realna będzie wpływała na decyzje o podaży pracy.

Mając do dyspozycji 24 godziny, alternatywą dodatkowej godziny pracy jest dłuższy wypo­czynek.

Model wyboru konsumenta - to dobra materialne z jednej strony i czas wolny z drugiej.

Jednostka będzie gotowa zwiększać czas pracy aż do momentu, w którym krańcowa użytecz­ność dóbr, uzyskanych w wyniku dodatkowej pracy, zrówna się z krańcową użytecznością ostatniej godziny czasu wolnego.

Tylko wówczas gdy jednostka czerpie jednakową krańcową użyteczność z alternatywnych sposobów spędzania czasu, jakim dysponuje, jej dobrobyt osiąga maksimum.

Wzrost płacy realnej zwiększa względną opłacalność pracy. Wyzwala to efekt substytucyjny tj. czysty efekt względnych cen, który sprawia, iż ludzie chcą dłużej pracować. Jednocześnie wyższe płace realne zwiększają realne dochody ludności. Pojawia się więc efekt dochodowy. Przy wzroście dochodu oczekujemy gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na wypoczynek, gdyż jest on prawdopodobnie dobrem luksusowym.

Ostateczny rezultat wzrostu płacy realnej, a co za tym idzie i kształt krzywej podaży zależą od tego, który z tych efektów jest silniejszy.

Jak wynika z badań empirycznych, dla mężczyzn oba efekty w praktyce niemal całkowicie się znoszą, natomiast w przypadku kobiet przeważa efekt substytucyjny.

Krzywa podaży godzin pracy jest więc krzywą rosnącą w przypadku kobiet, zaś dla mężczyzn przebiega niemal pionowo.

Z badań empirycznych wynika, że wzrost płacy wypłacanej na rękę poprzez obniżenie podatku dochodowego, w odniesieniu do dorosłych mężczyzn prawie wcale nie wpływają na ilość świadczonej pracy.

Skłonność ludzi do wejścia do zasobu pracy określane jest stopniem aktywności zawodowej.

Stopień aktywności zawodowej to odsetek danej grupy ludności w wieku produkcyjnym, który pracuje lub decyduje się powiększyć zasoby siły roboczej.

Może się zdarzyć, ze osoby uzyskujące dochody ze źródeł nie związanych z pracą, wolą w ogóle nie pracować.

Teoretycznie istnieją cztery czynniki zwiększające stopień aktywności zawodowej:

• wyższe płace realne,

• niższe stałe koszty podejmowania pracy,

• niższe dochody z innych niż praca źródeł,

• zmiany gustów preferujące aktywność zawodową kosztem wolnego czasu.

Za pomocą tych czynników można wyjaśnić systematyczny wzrost stopnia aktywności zawo­dowej zamężnych kobiet, obserwowany przez kilka ostatnich dziesięcioleci.(zmiana w pod­stawie społeczeństwa, nacisk na równouprawnienie, podniesienie płac w porównaniu z mężczyznami, - mechanizacja prac domowych, upowszechnienie drugiego samochodu, zmiany w postawach małżonków, itp.).

Przedstawiona analiza czynników sprawdza się najlepiej w odniesieniu do robotników wy­kwa­lifikowanych. Nabywanie kwalifikacji jest czasochłonne. O ile w dłuższym okresie możliwy jest wzrost podaży pracy o określonych kwalifikacjach, to w krótkim może być potrzebny czas na przeszkolenie czy wykształcenie.

Dla pojedynczej gałęzi przebieg krzywej podaży pracy zależy od płacy jaką uzyskują zatrud­nieni w niej pracownicy w porównaniu z płacami w innych gałęziach, oferowanymi pracow­nikom o podobnych kwalifikacjach.

Cechy poza pieniężne to np.: ryzyko, komfort, praca w warunkach szkodliwych, w godzinach nocnych, poza miejscem zamieszkania.

Pojęcie bieżącej stawki płacy musi być korygowane dla poszczególnych gałęzi, aby uwzględ­nić zapewniające równowagę zróżnicowanie płacy, kompensujące te poza pieniężne niedo­god­ności i sprawiające, że pracownicy o takich samych kwalifikacjach nie preferują szcze­gólnie żadnej gałęzi spośród tych, w których mogą pracować.

Jeżeli występuje wyrównawcze zróżnicowanie płacy, to suma motywów pieniężnych i poza pieniężnych sprawia, że pracownicy nie są pobudzani do przenoszenia się z gałęzi do gałęzi.

Gdy krzywa podaży pracy dla gałęzi nie jest doskonale elastyczna, aby zwiększyć zatrud­nie­nie, gałąź ta musi zaoferować wyższe płace.

Dla ostatniego przyjętego do pracy pracownika płaca jest czystym dochodem transferowym, potrzebnym do przyciągnięcia go do pracy w danej gałęzi.

Pracownicy pracujący w tej gałęzi za niższą płacę otrzymują rentę ekonomiczną, wynikająca z faktu, że trzeba im dać taką stawkę jak ta, która jest niezbędna dla przyciągnięcia ostatniego pracownika do gałęzi.

Dochód transferowy czynnika produkcji w określonym zastosowaniu to minimalna wypłata potrzebna, aby skłonić ten czynnik do świadczenia usług właśnie w tym zastosowaniu.

Renta ekonomiczna jest to dodatkowa wypłata jaką otrzymuje dany czynnik produkcji, ponad dochód transferowy konieczny do skłonienia go do świadczenia swych usług właśnie w tym zastosowaniu.

Stwierdzić wypada, że płace są wysokie dlatego, iż popyt jest również wysoki. Tłumy kibiców na stadionach i sprzedaż praw do transmisji telewizyjnych czynią tę produkcje wysoce opłacalną. Utalentowani gracze są dobrem rzadkim. Krzywa podaży dobrych zawodników przebiega stromo.

Gdyby nie osiągano wysokich zysków, popyt pochodny na zawodników byłby niższy, a ich płace musiałyby odpowiednio się obniżyć.

W sytuacji równowagi na rynku pracy, w warunkach wolnej konkurencji niektórzy pracow­nicy decydują się nie podejmować pracy za ustaloną stawkę. Dobrowolnie pozostają oni bezrobotnymi.

Natomiast bezrobocie przymusowe to różnica między zamierzoną podażą a zamierzonym popytem na pracę przy stawce płacy różniącej się od stawki równowagi.

Występuje gdy pracownicy pragną podjąć pracę, za występujące na rynku stawki płac, ale nie mogą jej znaleźć.

Poglądy na szybkość dochodzenia rynku pracy do równowagi są rozbieżne.

Wśród możliwych przyczyn przymusowego bezrobocia wymienia się :

• porozumienia o minimalnych płacach, działalność, - mogą tłumaczyć przymusowe bezro­bocie wśród pracowników o niskich kwalifikacjach.

• związków zawodowych, - silne związki mogą wymusić stawki wyższe niż wynikające z równowagi rynkowej

• efekty skali, - trudności z wejściem nowych firm do gałęzi,

• zróżnicowanie pracowników na swoich (już zatrudnionych) i obcych, - obcych niżej opłacanych niż pracownicy już zatrudnieni.

• ustalanie płacy według wydajności.

1

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---