KOORDYNACJA - koordynacyjne zdolnosci motoryczne są elementem fenotypu człowieka i odzwierciedlaja zlozone stosunki pomiedzy czynnikami ruchowo psychicznymi, umozliwiajace skuteczne sterowanie i regulacje ruchowych czynnosci w skomplikowanym wielowarstwowym systemie, opierajacym się na podstawach logicznych.Sa to właściwości psycho-motor.które okreslaja gotowosc do optymalnego sterowania i regulacji ruchowych czynności .Zdolnosci koordyn uzewnetrzniaja się w sposobie wykonywania ruchu(w technice ruchu).Warunkuja jakosc i szybkosc uczenia się a także decyduja o wl.wyborze dzialania ruchowego w zmiennych wraunkach.Koord.jest to proces kontroli i sterowania ruchu którego obrazem jest przebieg ruchu w czasie i w przestrzeni.Dzieki wspoldzialaniu somat.czesci osr.nerw.pomiedzy ukl.ruchu dochodzi do koordynacji-wspoldzialanie ze soba ukladow 2 czlony+staw i grup miesniowych.RODZAJE WSPOLDZIALANIA:*w zaleznosci od rodz.obciazenia-wspoldz.2 grup miesniowych obslugujacych 1 staw(obciazenie stale,zginanie pracuja zginacze,prostowanie-prostowniki)gdy obciazenie maleje-przemieszczenie mas majacych duza bezwladnosc.*wzaleznosci od rodzajau ruchu:wolne-pracuje albo jeden miesien albo drugi,ruchy balistyczne-rozpoczyna jedna grupa miesni potem bezwladny ruch dalej wlaczaja się ruchy antagonistyczne,które maja wychamowac cialo.KOORDYNACJA DZIELI SIĘ NA 2 rodz.:*rownoczesna-przy ruchach zginania pobudzone zginacze a hamowane prostowniki*nastepcza-kiedy ruch jest szybki nastepuje hamowanie pobudzenia zginaczy a pobudzenie prostow.wzrasta.PARAMETRY INFORMACYJNE ZWIAZANE Z KOORDYNACJA-STEROWANIE-sprowadza się do przetwarzania informacji plynacychz tele i propriorec.i ich przekazywania do aparatu ruchu. Kierowanie ruchem, dotyczy czasu, przestrzeni, sily sterowanie obejmuje:1)synchronizacje pobudzenia mm w danej chwili czasowej,wybur pobudzenia grup mm.2)synchronizacje pobudzenia jedn.nerw.-miesn.KRYTERIA JAKOSCI STEROWANIA RUCHAMI 1)stabilnosc-regulator powinien zapewnic powrot do pozycji rownowagi mimo zaklocen2)max,pasmo przenoszenia-zapewnic wlasciwa regulacje ukl.przy b.szybkich ruchach,3)dokladnosc sterowania-blad mdz.sygnalem wejscia i wyjscia był jak najmniejszy 4)czas regulacji-by wykonac zadanie w jak najkrotszym czasie.KRYTERIA OCENY ZDOLNOSCI KOORD.SA to:prawidlowosc,dokladnosc wykonania ruchu,szybkosc,ekonomika ruchu-racjonalnosc ruchu,kreatywnosc,pomyslowosc w rozwiazywaniu dzialanruchowych do konkretnej sytuacji.*Rozne ruchy stawiaja rozne wymogi koordynacyjne.POZIOMY WYMOGOW KOORDYNACYJNYCH dokladnosc wykonania(w niezmiennych warunkach,bez nieograniczonego czasu),np.pchniecie kula,strzelanie*szybkosc idokladnosc-deficyt czasu(wyscigi)*zmiennosc,szybkosc,dokladnosc-deficyt czasu w zmiennych warunkach(gry zespolowe)*dokladnosc,zmiennosc(golf,bilard)TRZY POZIOMY KOORDYNACYJNE: 1.Charakteryzuja zdolnosci do sterowania i regulacji przestrzenna dokladnoscia prostych, znanych i kierowanych czynnosci ruchowych w standardowych warunkach bez ograniczenia czasowego i zapewnieniu ciaglosci sprzezenia zwrotnego, zdolnosc do precyzyjnej regulacji ruchu 2.wyznaczaja zdolnosci do sterowania i regulacji przestrzenna dokladnoscia krotkotrwalych i szybkich czynnosci ruchowych w standardowych warunkach, zdolnosc do koordynacji w ograniczonym czasie 3.okreslaja zdolnosc do sterowania i regulacji dokladnoscia nieznanych szybkich czynnosci w zmiennych warunkach i sytuacjach, zdolnosc do adekwatnego dostosowania i przedstawianie motorycznego. ORIENTACJA PRZESTRZENNA - umozliwia okreslenie pozycji ciala oraz jej zmian w trakcie ruchu calego ciala w przestrzeni i w czasie w odniesieniu do ustalonego pola działania,np.boiska,przyrzadu lub poruszajacego się obiektu,np.partner,przeciwnik laczac w sobie postrzeganie i dzialanie motoryczne. Podzial orientacji: 1.Wzrokowa-lokalizacja i rozpoznawanie -są dwoma odrebnymi procesami, przewodzone roznymi kanalami 2.Sluchowa - wychwycenie zmian w dlugosci fali 3.Dotykowa - np. u bokserow 4.inne - np. wechowa Orientacja zalezy od: sprawnosci procesow informacyjnych,proc.sterowania i regulacji, wieku, pory dnia, treningu, stanu psychicznego,od przyswajania informacjiz roznych receptorow. ROWNOWAGA - to zdolnosc do utrzymania zrownowazonej(stabilnej) postawy ciala,(r.st) oraz zachowanie i odzyskiwanie tego stanu w czasie czynnosci ruchowej lub po jej zakonczeniu(r.d). R.statyczna - punkt podparcia jest staly, glowna role odgrywa analizator kinestetyczny np.stanie na rekach. R.dynamiczna - punkt podparcia jest zmienny - glowna role odgrywa analizator przedsionkowy np. jazda na lyzwach Balansowania przedmiotami lub na przedmiotach-r.chwiejna- windsurfing.U podstaw zdolnosci zachowania rownowagi leza glownie informacje pochodzace z analizatorow dotykowych,kinestetycznych(czucia glebokiego),optycznych i przedsionkowych(lokacyjna,obrotowa(rotacyjna).Rownowaga zalezy od:1)funkcji neurofizjolog.-sprawnosci przenoszenia informacji,budowy narzadow zmyslow,wrazliwosc poszczegolnych rec.,koordynacja nerw.miesn.,rola mozdzku,2)czynniki strukturalne-budowa ciala,plec,stopien wytrenowania,3)czynniki psychiczne-koncentracja,wyobrazenia,skupienie,4)samopoczucie,uzywki.
SZYBKOSC REAKCJI - pozwala na szybkie zainicjowanie i wykonanie celowego, krotkotrwalego działania ruchowego na okreslony sygnal, w którym zaangazowane może być cale cialo lub jego czesci. Rodzaje:1.podzial ze względu na rodzaj receptorow - wzrokowe, sluchowe, dotykowe 2.podzial ze względu na rodzaj sygnalu: a)prosta - 1bodziec ->1 reakcja np. u sprinterow b)zlozona - z wyboru - na jeden bodziec możemy reagowac w różny sposób np. narciarz może ominac przeszkode albo ja przeskoczyc, - roznicowa - zlozone sytuacje wymagające szybkiego reagowania na duza liczbe sygnalow np. odleglosc od bramki, pozycja i zachowanie partnera. Bodzce: a)optyczne - gry zespolowe, b)akustyczne - starty, c)dotykowe i kinestetyczne - sporty walki ZDOLNOSC ROZNICOWANIA - jest to zdolnosc do dostosowania się do sytuacji. Warunkuje wysoka dokladnosc i ekonomike wykonania calych ruchow jak i poszczegolnych faz.Na istote roznicowania kinestet.skladaja się 3 komponenty: a)silowy -decyduje o stanie napiecia zaangazowanych miesni, b)przestrzenny -przyjecie i ocena oraz przetwarzanie informacji o katowej pozycji w stawach, c)czasowy - wiaze się z wyczuciem predkosci wykonywanych ruchow,decyduje o tempie ruchow.Podstawoa kinest.roznic.jest precyzyjne postrzeganie parametrow sily,czasu i przestrzeni w toku czynnosci motorycznej pod katem najkorzystniejszego rozwiazania calego zadania ruchowego,np.podanie pilki na okrslona odleglosc,utrzymanie stalego tempa biegu. Roznicowanie prze dokladnosc i subtelnosc ruchowych wrazen i spostrzezen.Odpowiedzialne sa za to propriorec.również telerec.i czucie glebokie,np.biegi-czucie czasu,saneczkarstwo-czucie lodu,gimnastyka-czucie przyrzadu. ZDOLNOSC SPRZEZENIA (LACZENIE) -zdolnosc do powiazania i koordynowania ruchow czesci ciala pod katem osiagniecia zamierzonego celu,np.laczenie krazen rr z ruchami lokomocyjnymi,powiazanie ruchu rr nn i tulowia w plywaniu.Zdolnosc sprzezenia(laczenia)ruchow zapewnia celowa organizacje ruchow czesci ciala, prowadzac do integracji przestrzennych, czasowych i dynamicznych parametrow ruchu i podporzadkowania zadaniu ruchowemu realizowania przez cale cialo,np.(laczenie wymachow czy krazenia rr z ruchami lokomocyjnymi).Zdolnosc sprz.odgrywa dominujaca role w koordynacyjnie zlozonych czynnosciach sportowych wyst.,np.w gimn.sport.akrobat.lyzwiarstwie,tancu,grach zespol.gdzie organizacja ruchow musi często uwzgledniac wspoludzial przyborow i przyrzadow lub wspolpartnera ,przeciwnika.Ze zdolnoscia sprzezenia wiaza się czyniki:*Czyn. czasowy - uwidacznia się w jednoczesnym lub nastepczym udziale ruchow czesciowych w przebiegu calej czynnosci,np.w przewrocie w tyl przez stanie na rr-w I fazie wyst.jednoczesneopuszczenie rr oraz ugiecie nn,natomiast w II nastepuje ulozenie rak na podlozu z rownoczesnym wyprostem w biodrach. Cz.przestrzenny - decyduje o tym, ze każdy nastepny ruch czesciowy może rozpoczac się wtedy, gdy cialo znajduje się w okreslonej pozycji,np.cw.jw.wyprost w st.biodr.może nastapic dopiero wtedy gdy srodek ciezk.ciala znajduje się nad plaszcz.podparcia. Podzial :informacje kinestetyczne i inf optyczne. *Ksztaltowanie sprzezenia ruchow sprzyjac może:1)wykonywanie cw.wymagajacych koordynowania rownoczesnych i nastepujacych po sobie ruchow cz.ciala w trakcie calego przebiegu ruchowego.2)zastosowanie cw.zmuszajacych do plynnego laczenia roznorodnych form ruchowych w uklady i kombinacje. ZDOLNOSC RYTMIZACJI RUCHOW -Każdy ruch ma okreslona często charakterystyczna strukture przestrzenno-dynamiczna(dynamiczno-czasowa)zwana rytmem.Sa to charakteryst.proporcje czasowe mdz.fazami okreslonego ruchu.Zdolosc rytmizacji pozwala na uchwycenie ,zapamietanie, odtworzenie i realizacje okresonej czasowo dynamicznej struktury ruchow cyklicznych(np.wioslarz) i acyklicznych(np.lyzwiarstwo). Przejawia się w dostosowaniu ruchow do podanego rytmu zewn.lub przyjeciu celowego rytmu wlasnego.Uzewnetrznia się wmozliwosciach:utrzymaniu,uchwyceniu proporcji czasowych mdz.fazami ruchu niezaleznie czy ruch jest wykonywany wolno czy szybko oraz dostosowanie formy ruchu czyli skretu,obrotu,przysiadu do narzuconego rytmu zewn.Inicjowania indywidualnych zmian rytmu(biegu,gry,tabca).Przez wyczucie rytmu rozumie sie zdolnosc dokladnego odtwarzania zadanego rytmu i odpowiednio jego korygowania w zaleznosci od zmieniajacych się warunkow.Poziom rozw.tej zdolnosci zalezy od:jakosci procesow przetwarzania informacji(akustyczne.wizualne-decyduja o efektywnosci motorycznej min.w dyscypl.sportu jak:lyzw.figur.,gimn.artyst.sportowa,wioslarstwo.kajakarstwo.(wrazenia kinestetyczne i dotykowe-zapasy judo,jazda figurowa parami).*Kryteria oceny zdolnosci rytmizacji to-:precyzja i powtarzalnosc odtwarzania rytmu narzuconego zewn.-celowosc i pomyslowosc wyboru rytmu wlasnego(wewn) ZDOLNOSC DOSTOSOWANIA -pozwala na odroznienie optymalnego programu działania ruchowego oraz jego zmieniania i przystosowanie w przypadku dostrzezenia lub przewidywania zmiany sytuacji. Jeśli z jakichs powodow obrany program zostanie zaklocony i niemozliwe jest jego kontynuowanie dochodzi wtedy do wdrozenia nowego programu działania. Jest to zdolnosc przestawnainia, przebudowy ruchow. ZWINNOSC - zdolnosc dowykonywania zlozonych pod względem koordynacyjnym aktow ruchowych, przestawiania się w jednych scisle zkoordynowanych ruchow na inne, a także umiejetnosc szybkiego wyboru odpowiedniego aktu ruchowego do nieoczekiwanych sytuacji.(bieg na czworakach po kopercie).Testy:biegi ze zmiana kier.biegu,bieg na dystansie5m(10x),bieg z przewrotem w przod(Denisiuka) ZDOLNOSCI HYBRYDOWE Zdolnosci motoryczne:1 Zdolnosci kondycyjne (energetyczne) a)wytrzymalosciowe, b)silowe 2.Zdolnosci koordynacyjne (informacyjne) a)laczenia, b)roznicowania, c)rownowagi, d)orientacji, e)rytmizacji, f)szybkosci reakcji, g)dostosowania 3.Zdolnosci kompleksowe (hybrydowe) a)zwinnosciowe, b)szybkosciowe