Sokrates (469-399)

(ur. w Atenach), filozof grecki

Sokrates prowadził w Atenach działalność nauczycielską, podobnie jak to czynili współcześni mu sofiści. Podejmował rozmowy, pytając się o to, jak można dobrze żyć - jak powinno się dobrze żyć w nawiązaniu do moralnych cnót. Uczyć, czym jest cnota, to uczyć ludzi wnikać w ich własną świadomość moralną, w ich daimoniona. Sokrates wskazywał drogę poszukiwań, unikając spekulacji oderwanych od praktycznego życia człowieka. Wiedzieć, czym jest dobro, sprawiedliwość, czy mądrość, to potwierdzać te wartości w działaniu. Moralność powstaje i rozwija się wraz z ludzkim doświadczeniem, dopiero wówczas może być przedmiotem namysłu. Dialog umożliwia zarówno odkrycie tych prawd jak i ich konfrontację z moralną ignorancją czy iluzją. Toteż zawsze „wiem, że nic nie wiem".

W wieku 70 lat Sokrates został postawiony przed sądem ateńskim. Zarzu­cono mu bezbożność i deprawację młodzieży. Zaakceptował wyrok śmierci, wypijając kielich z cykutą. Z czasem śmierć Sokratesa przybrała wymowę symboliczną. O jego życiu i śmierci, o jego nauczaniu i głoszonych przez niego ideach, najwięcej pisał Platon. Część filozoficznej spuścizny Platona, tzw. dialogi sokratyczne, odtwarzają i rozwijają rozmowy Sokratesa, nadając im piękną formę literacką.

---