21. WSPÓŁCZESNE TENDENCJE W PROJEKTOWANIU TERENÓW ZIELENI MIEJSKIEJ
W ostatnich latach na dalszy plan zeszły zagadnienia związane z kształtowaniem zieleni ogólnodostępnej na terenach miejskich; prowadzona była przede wszystkim jej bieżąca pielęgnacja. Co gorsze, przy projektowaniu nowych terenów zieleni przenoszono wzorce z ogrodów indywidualnych na tereny zieleni ogólnodostępnej. Jest to dość często spotykany błąd, popełniany przez osoby projektujące zieleń w otoczeniu zabudowy osiedlowej, na zieleńcach towarzyszących obiektom użyteczności publicznej i trasom komunikacyjnym.
Obecnie na projektantach oraz fachowych służbach ogrodniczych zajmujących się urządzaniem i pielęgnacją terenów zieleni spoczywa obowiązek ich kształtowania w tak przemyślany sposób, aby służyły one - stosownie do pełnionej funkcji - wszystkim mieszkańcom. Decydującą rolę winno więc odgrywać przygotowanie zawodowe służb miejskich.
Zieleń w środowisku miejskim wpływa na kształtowanie obrazu miasta - stanowi oprawę zabudowy miejskiej podkreślając najciekawsze elementy architektury, wprowadza do sylwetki miasta urozmaicenie, koloryt (w zależności od pory roku), łagodzi sztywną zabudowę ulic, kształtuje mikroklimat (parki, ciągi komunikacyjne, bulwary) oraz stosunki ekologiczno-biocenotyczne. Stanowi główny teren wypoczynku mieszkańców po pracy, ułatwiając im regenerację sił psychicznych. Najważniejszą wartością pozostaje jej ogromna rola w łagodzeniu mieszkańcom uciążliwych miast warunków zdrowotno-klimatycznych.
Najważniejsze zasady przy projektowaniu terenów zieleni miejskiej:
Dostosowanie projektu zieleni do obiektu i jego funkcji - Inaczej projektuje się zieleńce, które w wyglądzie miasta pełnią na ogół funkcję dekoracyjną, inaczej zieleń towarzyszącą zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej, która ma zapewnić mieszkańcom podstawowe potrzeby w zakresie odpoczynku biernego i czynnego. Zieleń towarzysząca ciągom komunikacyjnym jest ściśle podporządkowana funkcji obiektów, przy których występuje, a więc trasom komunikacji pieszej, samochodowej i tramwajowej. W tym przypadku najważniejsze jest bezpieczeństwo ruchu i skuteczność zieleni jako izolacji
Znajomość warunków lokalnych, na które składają się:
- usytuowanie obiektu - przeznaczenie, czy intensywność ruchu pieszego
- otoczenie - nawiązanie do istniejącego krajobrazu w zakresie doboru materiału roślinnego, czy rozwiązań funkcjonalnych
- czynniki ekologiczne - warunki glebowe, wodne, skład miejskiego powietrza
- istniejąca szata roślinna, z której składu wynikają wskazówki dotyczące zaprojektowania roślinności, najlepiej przystosowanej do warunków miejscowych
Znajomość przebiegu sieci uzbrojenia podziemnego terenu - na terenach realizacji
nowych inwestycji kompleksowy projekt winien uwzględniać wszystkie branże projektowe łącznie z zielenią
Współpraca z architektami i projektantami branżowymi - jest niezbędna od samego
początku procesu projektowania inwestycyjnego. Tylko w takiej sytuacji projektant zieleni może mieć wpływ na racjonalną gospodarkę zielenią oraz na wkomponowanie zamierzonego projektu do całości inwestycji
Stosowanie do nasadzeń odpowiedniego materiału roślinnego - który jest świadomie
komponowany na podstawie właściwego doboru cech, odpowiednich dla danego typu zieleni w mieście.
Współczesne projektowanie zieleni miejskiej na przykładzie miasta Krakowa i Szczecina
Współczesne tendencje w kształtowaniu miejskich terenów zieleni polegają na wprowadzaniu zieleni do wnętrza miast, przywracając architekturze cechy obiektów natury, co potwierdza zasadę, że architektura i zieleń powinny tworzyć nierozerwalną całość, a zieleń musi stać się trwałym elementem architektury domów.
Tendencja ta przejawia się poprzez:
stosowanie w centrum miast zieleńców z większą liczbą roślin zielnych okrywowych, krzewów i krzewinek, w kompozycji z elementami kamiennymi i nawierzchnią żwirową oraz - dla równowagi - dużych przestrzeni zieleni dla celów rekreacyjno - wypoczynkowych na obrzeżach, promenady, bulwary, ciągi spacerowe.
Interesujące wydaje się zwrócenie uwagi na koncepcje zagospodarowania otwartych placów w Szczecinie. Przestrzenie te mają nie tylko wartość przyrodniczą, ale także społeczną i kulturową. Powstałe na styku struktur historycznych i współczesnych, tworzą interesujące przedpole dla zabudowanej tkanki miejskiej. Towarzyszą obiektom historycznym, starannie ukształtowane stać się mogą swoistym zielonym forum miejskim - po prostu miejscem do przebywania, które jest podstawową funkcją przestrzeni publicznej. Estetyzację otwartych przestrzeni wpisać możemy w realizację idei zrównoważonego rozwoju, jeśli postrzegamy estetykę otoczenia jako wartość środowiska. Realizowanie potrzeb społecznych buduje trwałą wartość tych terenów dla obecnych i przyszłych pokoleń.
dużym uznaniem we wszystkich krajach europejskich cieszą się tzw. parki ekologiczne. Zmienia się w nich funkcje tzw. „obiektów nierentownych”, wykorzystując tylko niektóre ich elementy konstrukcyjne np. ścianki wspinaczkowe lub miejsca do zabaw specjalnych (skate parki). Formą zagospodarowania, która potwierdza się w każdych warunkach, są duże powierzchnie trawiaste, przypominające park angielski. Mogą one służyć do aranżacji imprez masowych (jak krakowskie Błonia) lub do swobodnego wykorzystania w ramach indywidualnych potrzeb
wykorzystywanie najmniejszych skrawków wolnych ścian, dachów i tarasów do tworzenia niewielkich enklaw roślinności, dzięki zastosowaniu m.in. pnączy wspinających się po wykreowanych konstrukcjach, lub zwisających kaskadami liści. Sadzenie pnączy jest próbą wyrównania niekorzystnej w skutkach utraty wolnego krajobrazu, jaki stanowiły kiedyś parki i ogrody. Rośliny pnące są tworzywem przyszłościowym ogrodów w zwartej zabudowie. Nie zabierają tak cennego w miastach miejsca, a ich zieleń daje ogromne ilości tlenu, urozmaica elewacje budynków, zmniejsza ich wychłodzenie w zimie i utrzymuje chłód w lecie, wysusza powierzchnie ścian i tłumi hałas. Fasady budynków pokrytych zielenią stanowią ważną przestrzeń życiową dla licznych przedstawicieli świata zwierzęcego - ptaków, pszczół, motyli, co pomaga w ich przetrwaniu, a tym samym w utrzymaniu niezakłóconego obiegu życia w przyrodzie. Ze wszystkich sposobów zazieleniania miasta sadzenie pnączy jest najmniej pracochłonne i najtańsze. Pokryte roślinnością elementy budynków - ściany, tarasy, balkony i garaże stanowią dodatkową, użyteczną ekologicznie zieleń, uzupełniającą tereny zieleni miejskiej
tworzenie "ogrodów na dachach" jako poszukiwanie nowego modelu organizacji życia człowieka w mieście z zapewnieniem mu najkorzystniejszych warunków środowiskowych. Budowa "zielonych dachów" sprawia, że ekspansja zabudowy niekoniecznie oznacza ubytek zieleni. Ogrody na dachach umożliwiają wypoczynek tam, gdzie nie ma możliwości urządzenia w pobliżu większej powierzchni zieleni, stwarzają trwałą przestrzeń życiową dla roślin i zwierząt, oczyszczają powietrze i tłumią hałas, a ponadto stanowią ochronę dachu przed nadmiernym ogrzaniem i gwałtownymi zmianami temperatury
coraz częstsze stosowanie zieleni na szkle (np. elewacje budynków) lub w betonie (np. murki, pojemniki). W tej nienaturalnej scenerii wymaga ona dobrego wyeksponowania.