MIKROEKONOMIA

Przedsiębiorstwo

Przesiębiorstwo jest to podmiot gospodarczy, który prowadzi działalność produkcyjną, handlową lub usługową w celach zarobkowych i na własny rachunek.

Przedsiębiorstwa są zróżnicowane pod względem rozmiarów i form własności.

Biorąc pod uwagę rozmiary przedsiębiorstwa zazwyczaj wyróżnia się trzy grupy:

przedsiębiorstwa małe średnie i duże.

Kryterium tego podziału najczęściej jest liczba zatrudnionych, ale kryterium określenia romiarów przedsiębiorstwa mogą być też przychody ze sprzedaży: produkcji, usług, towarów jakie firma uzyskuje. Może też być wartość majątku produkcyjnego przedsiębiorstwa

Według kryteriów przyjętych w Unii Europejskiej do przedsiębiorstw małych zalicza się takie przedsiębiorstwa które zatrudniają do 50 pracowników. Niekiedy jeszcze statystycznie wyróżnia się tzw. mkropodmioty a więc od 1 do 5 pracowników (zupełnie małe).

50 do 250 pracowników - przedsiębiorstwa średnie i powyżej 250 duże.

U nas kiedyś przedsiębiorstwa państwowe to były przedsiębiorstwa, w których liczba pracowników zaczynała się od 500, 1000, kilku tysięcy osób, np. Łódzkie Zakłady Przemysłu Bawełnianego były takimi obok kopalni kolosami ponieważ pod jednym zarządem skupiały cały cykl produkcyjny. Bywało od 8, 10 tysięcy i więcej , w tej chwili prawie nic z tego nie pozostało, największe mają po 200 osób i mają tylko jakiś niewielki fragmwnt tego co kiedyś było.

Podział przedsiębiorstw na małe,średnie i duże ma znaczenie praktyczne zwłaszcza wówczas gdy Państwo stara się zapewnić sprzyjące warunki do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w taki sposób, że np. małe przedsiębiorstwa mogą prowadzić uproszczoną rachunkowość, korzystają z uproszczonych form opodatkowania, mają nawet niższe stawki podatkowe niż duże przedsiębiorstwa. Małe mogą mieć dostęp do kredytów bankowych na innych zasadach, przy innych poręczeniach, przy innych zabezpieczeniach niż duże. Mogą liczyć np. na różnego rodzaju formy pomocy unijnej typu programy nastawione na wspieranie postępu technicznego, innowacje, eksportu, ochrony środowiska.

Duże firmy mają zalety, ale mają też wady, przede wszystkim zachowują się w sposób monopolistyczny. Wpływają na kształtowanie się cen. Narzucają ceny na czym cierpią i odbiorcy i kooperanci przedsiębiorstw, więc jedną z metod, które mają zmniejszyć wpływ monopolizacji jest właśnie to wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. Dlatego właśnie tak ważny jest podział przedsiębiorstw na małe, średnie i duże.

Kolejny podział przedsiębiorstw to jest podział gdzie za kryterium przyjmuje się formę własności.

Czyli kolejny podział - forma własności.

Typowy podział to jest podział na przedsiębiorstwa prywatne i publiczne

Przedsiębiorstwa prywatne to jest też kategoria zróżnicowana

Do przedsiębiorstw prywatnych wchodzą zarówno takie przedsiębiorstwa (można powiedzieć) jednoosobowe, to znaczy samozatrudniające się, sami tworzą sobie miejsca pracy, sami się zatrudniają.

Są też firmy typu rodzinnego, które dysponują już większym kapitałem, zatrudniają kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt osób i więcej.

A więc firmy prywatne to są zarówno firmy będące własnością pojedynczych pracowników rodzin, ale także co najważniejsze różnego rodzaju spółki.

Własność publiczna

Własność państwowa, czyli własność Skarbu Państwa i własność komunalna.

U nas w okresie takim przejściowym, jeżeli chodzi o własność państwa mamy dwa rodzaje przedsiębiorstw: jeden rodzaj przedsiębiorstw to są przedsiębiorstwa państwowe i są przedsiębiorstwa określane jako jednoosobowe spółki Skarbu Państwa to znaczy, że jest spółka, w której jest tylko jeden właściciel i tym właścicielem jest Państwo.

Czyli można powiedzieć od strony formalnej, że państwowe przedsiębiorstwa to jest własność państwa, jenoosobowe spółki to też jest własność państwa.

W praktyce natomiast w rzeczywistości gdy chodzi o podejmowanie decyzji, o status prawny tych przedsiębiorstw różnica jest bardzo duża. Jeżeli przedsiębiorstwo państwowe zostaje prekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, a to się najczęściej dzieje w celu prywatyzacji albo przed prywatyzacją jest tzw. komercjalizacja , chodzi o to, że takie przedsiębiorstwo działa w ramach kodeksu spółek handlowych.

To znaczy, że w takiej spółce jest rada nadzorcza wybierana przez właścicieli. W przypadku państwowych przedsiębiorstw właścicielem jest Skarb Państwa, więc ministerstwo wybiera reprezentantów ale także reprezentantami w radzie nadzorczej są przestawiciele załogi, jakiegoś dużego banku, czy wojewody i już tutaj ta rada nadzorcza wybiera zarząd , odpowiada przed zarządem, zarząd konsultuje z radą nadzorczą jakieś ważniejsze decyzje dotyczące inwestycji itd.

Do własności prywatnej - firm jednoosobowych, rodzinnych i spółek zalicza się także własność spółdzielczą

Własność spółdzielcza to jest taka dziwna forma własności, która u nas w okresie gospodarki centralnie planowanej była traktowana jako niższa forma własności publicznej, a teraz jest traktowana jako niższa forma własności prywatnej.

Spółki pracownicze

W ramach prywatyzacji - często prywatyzacja polegała na tym, że od razu firma państwowa czy jednoosobowa spółka Skarbu Państwa staje się własnością prywatną, tylko najczęściej jest tak, że część udziałów mają pracownicy. Początkowo pracownicy otrzymywali 20 % udziałów za połowę ceny, ale pracownicy nie zawsze mieli pieniądze aby te udziały wykupić więc jeszcze w pierwszych latach transformacji, gdy Solidarność była silna i wywierała wyraźny wpływ na to co się dzieje w gospodarce, przeforsowała ustawę, w której stwierdzono czy 20 % za pół ceny czy 10 % za darmo to jest to samo. Jak już się rząd zgodził na 10 % to potem stwierdzono, że jeżeli 10 % to dlaczego nie 15 % i w ten sposób ostatnio jest tak, że w ramach prywatyzacji najpierw przedsiębiorstwa dostają za darmo 15 % akcji i później albo te akcje zatrzymują sobie albo je sprzedają.

Spółki pracownicze - własność pracownicza, to nie jest forma nowa, która u nas powstała bo takie spółki pracownicze pojawiły się jeszcze przed wojną w USA i Niemczech. Pracownicy rezygnowali z otrzymywania dochodów, które stawały się ich wkładem, ich udziałem w upadajacych bądź mających kłopoty finansowe firmach.

Celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku całkowitego. W analizach teoretycznych zakłada się, że celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku całkowitego.

W praktyce nie zawsze ten cel się osiąga i dlatego ustaliły się różne alternatywne teorie wyjaśniajace zachowanie przedsiębiorstwa, które wskazują, że może być okres gdy przedsiębiorstwo całą swoja strategię ustawia nie pod kątem maksymalizacji zysku, ale np.: przetrwania, utrzymania się na rynku. W duzych spółkach, w których mamy do czynienia z jednej strony z akcjonariuszami, a z drugiej strony z profesjonalnym kierownictwem może być rozbieżność celów właścicieli i zarządu. Celem krótkookresowym może być zwiększenie udziałów firmy w rynku, zwiększenie rozmiarów produkcji itp. eliminacja konkurencji. Ale w długim okresie czasu funkjonowanie firmy bez osiagania zysków jest niemożliwe.

Zysk całkowity - nadwyżka przychodów ze sprzedaży nad kosztami całkowitymi związanymi z ich uzyskaniem.

Przychody ze sprzedaży to utarg całkowity, który obliczamy mnożąc ilość sprzedanych jednostek przez cenę jednostkową.

UC = Q x CJ

UC - utarg całkowity

Q - ilość

CJ - cena jednostkowa

Utarg przeciętny, jednostkowy - utarg całkowity podzielony przez rozmiary produkcji

Utarg krańcowy - przyrost utargu całkowitego do przyrostu produkcji, czyli dodatkowy utarg całkowity jaki osiaga przedsiebiorstwo dzięki sprzedaży kolejnej produkcji.

Zysk - różnica między utargiem całkowitym i kosztami całkowitymi.

O tym jak się kształtuje cena i jak się kształtują utargi decyduje sytuacja, w jakiej działa przedsiębiorstwo.

Dwie sytuacje:

1. Cena jest niezalezna od przedsiębiorstwa.

2. Kształtowanie się utargu w warunkach ceny zależnej od przedsiębiorstwa.

Rynek doskonały:

1. Na rynku istnieje wielu producentów i wielu odbiorców i żaden z nich nie ma wpływu na ceny.

2. Istnieje swoboda wejścia na rynek i swoboda wyjścia z niego, tzn. nie ma żadnych barier (technicznych, ekonomicznych, organizacyjnych, itp.), które sprawiają, że ktoś nie może podjąć się produkcji danego wyrobu lub z niej zrezygnować ( nie ma bariery wyjścia z branzy).

3. Produkty są jednorodne, nie ma różnic jakościowych między nimi, producent jest anonimowy, nie jest ważna marka.

4. Doskonała informacja o rynku, rynek jest klarowny, przejrzysty, i odbiorcy i producenci wiedzą, co się na nim dzieje.

Cena w przypadku rynku doskonałego jest jednakowa, utarg całkowity rośnie wraz z rozmiarem produkcji (zależność liniowa), utarg krańcowy (uzyskany dzięki sprzedaży każdej kolejnej jednostki) jest taki sam jak cena, nie ulega zmianie. Cena jest jednocześnie utargiem przeciętnym i utargiem krańcowym. Utarg całkowity rośnie wraz z ilością sprzedanych produktów. Ceny niezależne od przedsiębiorstwa.

Rynek niedoskonały:

Utargi kształtują się w warunkach ceny zależnej od przedsiębiorstwa. W praktyce z takimi rynkami mamy do czynienia, może być ich bardzo dużo.

Zajmiemy się trzema ich typami:

1. Konkurencja monopolistyczna

2. Oligopol

3. Monopol

Producent jest jedynym producentem i w w związku z tym może narzucać swoją cenę. Utarg całkowity nie rosnie liniowo. Początkowo rosnie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, ale od pewnego momentu utarg całkowity zaczyna spadać. Utarg krańcowy spada jeszcze wolniej od ceny, która jest jednocześnie utargiem przeciętnym. Może mieć wartość ujemną.

Koszty - wiążą się one z prowadzeniem działalności gospodarczej. Są analizowane przez księgowych i wtedy są to koszty księgowe. Interesują icj koszty faktycznie poniesione, czyli udokumentowane wydatki pieniężne związane z prowadzeniem okreslonej działalnosci. Mogą być liczone w różny sposób.

Koszty ekonomiczne - analizowane przez ekonomistę, koszty faktycznie poniesione oraz koszty alternatywne.

Koszty alternatywne - (koszty utraconych możliwości) równowartość dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby wykorzystano go w innym możliwie najlepszym zastosowaniu. Są to łączne koszty związane z działalnością ekonomiczną. Koszty wymierne i koszty alternatywne musimy uwzględniać przy podejmowaniu decyzji.

Zysk księgowy - utarg całkowity minus koszty faktycznie poniesione.

Zysk ekonomiczny - utarg całkowity minus koszty ekonomiczne.

Większy zawsze będzie zysk księgowy.

Zysk - w mikroekonomii celem działalnosci przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku. Jest specyficzną formą dochodu, gdyż:

1. Zysk nie może być negocjowany lub ustalany wcześniej. Zysk jest to wartość wynikowa, którą uzyskujemy po odjęciu od uzyskanych przychodów kosztów całkowitych.

2. Zysk jest to kategoria ekonomiczna, która w przeciwieństwie do innych źródeł dochodów może przybierać wartość ujemną, gdy przedsiębiorstwo przynosi straty.

O dużej roli zysków w przedsiębiorstwie decydują:

1. Wiekość zysku decyduje o możliwościach rozwojowych firmu.

2. Wielkość zysku przesądza o stopniu samofinansowania bieżącej działalności firmy.

3. Od wielkosci zysku zależy wysokośc dochodów właścicieli firmy.

4. Zysk pełni funkcję motywacyjną.

5. Zysk jest ważną kategorią makroekonomiczną, gdyż jeżeli przedsiębiorstwo ma zysk, wówczas płaci podatki, rozwija się, rośnie popyt na produkty nabywane przez to przedsiębiorstwo, poprawia się sytuacja gospodarcza.

Krótkookresowa teoria produkcji

Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości dóbr lub usług.

Produkcja całkowita jest funkcją nakładu pracy, ziemi i kapitału i ich łączeniu dzięki czemu uzyskujemy dobra lub usługi.

Pewne czynniki produkcji można szybko i łatwo zwiększyć (pracowników) inne trudniej (ziemia lub kapitał).

Czynniki produkcji:

1. Stałe - nie można ich zwiększyć w danym okresie czasu

2. Zmienne - mogą być zwiększone szybko i bez dodatkowych inwestycji.

Okresy:

1. Krótki - przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały i produkcja rośnie w wyniku dodowania do tego czynnika stałego coraz większej ilości czynników zmiennych.

2. Długi - wszystkie czynniki traktowane są jako zmienne.

Okres krótki - dwa czynniki produkcji:

Produkt przeciętny - produkt całkowity dzielony przez liczbę pracowników.

Produkt karańcowy - ilość produktu, jaką wytwarza każdy kolejny zatrudniony.

Wraz ze wzrostem nakładów pracy początkowo dość szybko rośnie produkt całkowity, później zaczyna spadać. Produkt przeciętny rośnie i zaczyna spadać. Ta zalężność jest traktowana jako jedno z ważniejszych praw ekonomicznych, czyli tak zwane prawo malejących przychodów. Polega ono na tym, że zwiększanie nakładów czynnika zmiennego zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze przyrosty produkcji. Oznacza to, że produkcyjność kolejnych jednostek czynnika zmiennego zmiejsza się. Nie jest więc racjonalne ani możliwe dodawanie w nieskończoność kolejnych jednostek czynnika zmiennego do czynnika stałego w celu zwiększenia rozmiarów produkcji. Jeżeli chcemy zwiększyć rozmiary produkcji musimy zacząć dodawać inne czynniki zmienne, ale też do pewnego momentu, a potem znów musimy dodawać inne czynniki zmienne.

Okres długi - wszystkie czynniki produkcji traktowane są jako czynniki zmienne. Rosną nakłady, przedsiębiorstwo ma wiele możliwości. Ważna jest skala prowadzonej działalności, czyli rozmiary produkcji. Zwiększenie rozmiarów produkcji nie musi prowadzić do jednakowych zmian w produkcji.

Są trzy możliwości:

1. Rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie, jak rozmiary czynników produkcji i mamy wówczas stałe efekty skali.

2. Rosnące efekty skali to jest sytuacja, gdy rozmiary produkcji rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.

3. Malejące efekty skali - rozmiary produkcji rosną wolniej niż nakłady czynników produkcji.

Koszty w okresie krótkim dzielimy na :

1. Koszty stałe - ich wielkość nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji np. czynsz.

2. Koszty zmienne - ich wielkość zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji np. pensja, premia.

---