23. Charakterystyka odwzorowań map świata.

Mapa jest symbolicznym odwzorowaniem, czyli projekcją sferycznej powierzchni Ziemi na płaszczyźnie.

siatką kartograficzną nazywa się przebieg siatki współrzędnych odwzorowany na mapie.

skala, albo podziałka mapy Stosunek odległości na mapie do odległości rzeczywistej na Ziemi.
Nie istnieje mapa uniwersalna. Odwzorowania kartograficzne powstają przez rzutowanie siatki geograficznej, na odpowiednio dobraną, możliwie rozwijalną płaszczyznę. Ze względu na nierozwijalność kulistego kształtu Ziemi, żadne z odwzorowań kartograficznych nie może dać w pełni wiernego obrazu. Zatem sposób odwzorowania trzeba dobrać pod kątem przeznaczenia, tak, aby zniekształcenie jak najmniej utrudniało korzystanie z mapy.
W zależności od rodzaju akceptowanych zniekształceń mapy mogą być:

• równokątne (wiernokątne lub konforemne), o pomijalnym zniekształceniu kątów; dobrze oddają kształt obszarów; nawigacyjno - lotnicze, morskie (trasa statku jako kąt do południków)]

• równoodległościowe (wiernoodległościowe), dokładnie odwzorowujące odległości wzdłuż danego południka albo równoleżnika;

• równopowierzchniowe (wiernopowierzchniowe), zachowujące tylko prawidłowy stosunek powierzchni na mapie i w terenie; siatka Mollweidego - normalna, tworzona na zasadzie wzorów matematycznych; służy do przedstawienia całej powierzchni Ziemi]

• dowolne, dobierane do zastosowania; w określonych granicach są w miarę równokątne, równoodległościowe i równopowierzchniowe.

W zależności od sposobu budowy siatki kartograficznej można wyróżnić podstawowe rodzaje odwzorowań (projekcji) kartograficznych:

• Odwzorowania azymutalne powstające w wyniku rzutowania powierzchni Ziemi na płaszczyznę styczną do niej, w dowolnym jej punkcie. Zależnie od położenia środka rzutu odwzorowanie azymutalne może być:

• centralne - środek rzutu znajduje się w środku Ziemi;

• zewnętrzne - środek rzutu znajduje się w określonej odległości poza Ziemią;

• ortograficzne - środek rzutu jest oddalony od płaszczyzny rzutu nieskończenie daleko;

• stereograficzne - środek rzutu jest umieszczony na biegunie południowym;

• Odwzorowania walcowe, gdzie sferyczną powierzchnię Ziemi przenosi się na boczną powierzchnię walca obejmującego kulę ziemską. Powierzchnia Ziemi może być styczną lub sieczną do powierzchni walca.

• odwzorowanie Merkatora, gdzie oś Ziemi pokrywa się z osią walca; południki i równoleżniki są proste i równoległe (łatwo określać współrzędne), równokątne, zmienna skala odległości.

• odwzorowanie Gaussa, w którym oś Ziemi jest prostopadła do osi walca; zachowuje kąty i podobieństwo figur, loksodroma i ortodroma są krzywymi (ortodromy do 1000 km.

• odwzorowanie Kahna (tzw. ortodromiczne), w którym oś Ziemi tworzy kąt do osi walca różny od 0° i 90°); zniekształcenie długości do 0,5% w pasie 1000 km od osi mapy, w pobliżu osi mapy ortodroma jest prostą.

• Odwzorowania stożkowe - powierzchnię Ziemi jest rzutowane na wewnętrzną powierzchnię stożka. Może być styczne lub sieczne; na kołach styczności (lub sieczności) odległości są odwzorowane bez zniekształceń, praktycznie równokątne, loksodroma jest krzywą (wypukłość w stronę równika), natomiast ortodroma jest krzywą z przegięciem na równoleżniku o najmniejszej skali.

• Odwzorowania wielostożkowe - powierzchnię Ziemi przenosi się na kilka stożków stycznych do równoleżników - dla każdego pasa Ziemi, co np. 4° szerokości geograficznej, tworzy się osobny stożek;

W zależności od skali, mapy dzielimy na:

· topograficzne - o skalach większych niż 1 : 200 000, są to mapy szczegółowe, przedstawiające powierzchniowe elementy krajobrazu.

· przeglądowe - wykonane w skalach mniejszych niż 1 : 200 000, są to mapy obejmujące większe obszary, przedstawiające główne cechy środowiska geograficznego.

Rodzaje odwzorowań kartograficznych ze względu na płaszczyznę rzutowania:

a) azymutalne

- normalne (kartka styczna w jednym z biegunów)

- poprzeczne (punkt styczności na równiku)

- ukośne (punkty styczności w dowolnym miejscu z wyjątkiem bieguna i równika)

b) walcowe

- normalne (gdy oś walca pokrywa się z osią ziemską) np.: siatka Merkatora

- poprzeczne (gdy oś walca pokrywa się z płaszczyzną równika)

- ukośne (gdy oś walca przecina w dowolnym miejscu oś ziemi)

c) stożkowe

- normalne

- poprzeczne

- ukośne

---