1. EUROPA

-wszystkie typy wybrzeży

-półwyspy ¼ kontynentu

-rozległe obszary nizinne (szczeg. Wschód)

- pasma górskie (zachód i południe)

- ponad 730 mln ludnośći - więcej w miastach i ciągle rośnie (gęstość największa WB, Hol, Bel, Fran, Wło, Niem; najsłabiej zaludnione północne i wschodnie obrzeża kontynentu, bezludne wyspy za kołem podbiegunowym no. Svalbard, Nowa Ziemia i Ziemia Franciszka Józefa). Średnia długość życia wzrasta, ale rodzi się coraz mniej dzieci

-miasta globalne: Londyn (najważniejszy, tworzy triadę głównych ośrodków metropolitalnych świata z NY i Tokio), Paryż, Moskwa. -> siedziby zarządów wielkich koncernów międzynarodowych, najważniejsze instytucje polityczne, społeczne i gospodarcze. Nie spełnia Moskwa, ale ze względu na jej wielkość i znaczenie Rosji w polityce globalnej też się zalicza.

-metropolie europejskie: Frankfurt nad M., Hamburg, Amsterdam, Monachium, Bruksela.

-metropolie regionalne: Warszawa, Praga, Budapeszt, Rzym, Madryt, Barcelona i Kopenhaga.

-główne produkty rolne: ziemniaki, buraki cukrowe, jabłka, pszenica, jęczmień, żyto i pomidory

-duży eksport węgla kamiennego, także duże złoża węgla brunatnego, gazu ziemnego, kiedyś rudy żelaza, w Polsce rudy miedzi.

-najważniejszym sektorem gospodarki USŁUGI - przedsiębiorstwa lokalne i globalne

-rozwój turystyki

-nierównomierny poziom rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich regionów. Najlepiej rozwinięty obszar położony na tzw. Starym jądrze europejskim: WB, Francja, Holandia, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Szwajcarii, Austria, pół.Włochy. Najsłabiej: peryferie Europy (Południowa + Wschodnia)

Góry skandynawskie, Sudety, Karpaty, Alpy, Apeniny, G.Dynarskie, Pireneje, G.Kantabryjskie, Iberyjskie, Betyckie.

Wyż. Lapońska, poj, fińskie, Nizina Wschodnio - Europejska, Niz polska, niemiecka, angielska, francuska, Wielka nizina Węgierska

2. ROSJA I KRJE WSPÓLNOTY NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW

Armenia - Erywań

Azerbejdżan - Baku

Białoruś - Mińsk

Gruzja - Tbilisi

Kazachstan - Astana

Kirgistan - Biszkek

Mołdawia - Kiszyniów

Rosja - Moskwa

Tadżykistan - Duszanbe

Turkmenistan - Aszchabad

Ukraina - Kijów

Uzbekistan - Taszkent

-WNP - związek 12 republik dawnego ZSRR (nie przystąpiły Litwa, Łotwa, Estonia)

- prawie 280 mln osób (połowa to Rosja)

-zmniejszenie przyrostu naturalnego (teraz)

-największy obszar na świecie, gdzie dochodzi do wyludniania - 6 państw (szczeg. Rosja i Ukraina) - duża powierzchnia, zróżnicowanie przyrodnicze, gospodarcze, społeczne - NIEWŁAŚCIWA POLITYKA DEMOGRAFICZNA, patologie społeczne, likwidacja baz wojskowych, zmniejszanie się liczby urodzeń, niski wskaźnik urodzeń

-obszar rozwoju demograficznego - 6 państw - przywiązanie do tradycyjnego modelu rodziny, przekonania religijne, opieka medyczna lepsza,

-patologie społ. - spożycie alkoholu, spożycie papierosów, narkomania, samobójstwa, aborcje, „drenaż mózgów”

3. AZJA POŁUDNIOWA

Bangladesz - Dhaka

Bhutan - Thimphu

Indie - New Delhi

Malediwy - Male

Nepal - Katmandu

Pakistan - Islamabad

Sri Lanka - Kolombo

-1,4 mln osób - wysokie tempo wzrostu ludności

-najbardziej zaludnione obszary o najlepszych warunkach do rozwoju rolnictwa (barierą wysokość n.p.m i niedogodna rzeźba terenu)

-eksplozja demograficzna + niedorozwój społeczny = migracje. Tak powstały megamiasta

-dzika suburbanizacja - obecność substandardowej zabudowy dla ubogich

-kraje rozwijające się

-zróżnicowane potencjału gospodarczego - sektor rolnictwo Nepal 44% pkb, sektro przemysł mniej niż 1/3 więc słabiutkie uprzemysłowienie

-ważne znaczenia dla uboższych krajów ma pomoc międzynarodowych organizacji

-eksplozja demograficzna

-natężenie zgonów zmniejsza się

-zahamowanie chorób: malaria, sopa, cholera, gruźlica

-niedożywienie i brak podstawowej wiedzy z zakresu higieny i troski o zdrowie - ale już lepiej

-spadek współczynnika umieralności niemowląt (dzięki ONZ)

-uprzemysłowienie, rozwój urbanizacji, upowszechnienie oświaty

-wysoki poziom analfabetyzmu

-tradycyjny model rodziny - wysoka dzietność kobiet - polityka regulacji urodzeń

-poziom współczynnika urodzeń kształtuje: wykształcenie, religia, wykonywany zawód, stan majątkowy

-średnia długość życia zwiększa się - poprawy wymaga opieka zdrowotna (dostarczenie wody pitnej, zmiana systemu odżywiania)

-wysoki poziom zaludnienia, wysoki wskaźnik gęstości zaludnienia

-makroregiony ludnościowe: pierwszy - południe i wschód Azji - nad oceanem indyjskim i spokojnym. Drugi - słabiej zaludniony - obszary położone w głupi lądu i część południowo -zachodnia

-zróżnicowanie w rozmieszczeniu przestrzennym spowodowane różnorodnością środowiska przyrodniczego (klimat - granicą Himalaje), gleby - dobre to rolnictwo i osiedlenie

-niski poziom urbanizacji

-wzrost odsetka ludności miejskiej

4. AZJA POŁUDNIOWO - WSCHODNIA

Birma - Rangun ----- najbiedniejszy

Brunei - Bandar Seri Begawan (wyspy)

Filipiny - Manila (wyspy)

Indonezja - Dżakarta (wyspy)

Kambodża - Phnom Penh

Laos - Wientian ----- najbiedniejszy

Malezja - Kuala Lumpur

Singapur - Singapur

Tajlandia - Bangkok

Timor Wschodni - Dili (wyspy)

Wietnam - Hanoi

-państwa zamożne: Singapur - korzystne położenie geograficzne nad cieśniną Malaka - port: przemysł stoczniowy, elektroniczny, rafineryjny. Najlepsza jakośc dróg i lotnisk. USŁUGI

Brunei - ropa naftowa! Gaz ziemny, przemysł rafineryjny, rolnictwo straciło na znaczeniu. Super edukacja.

-Malezja - palma oleista, kauczuk, cyna + gaz ziemny i ropa naftowa; nowoczesne zakłady produkujące podzespoły elektroniczne, samochody

-Tajlandia - cenne gatunki drewna: wylesienie -> powodznie -> zakaz wyrębu lasów; rybołówstwo, kamienie szlachetne, gaz ziemny.

-w obu krajach przemysł przetwórczy - duży procent PKB

-Filipiny+Indonezja - najludniejsze w regionie - rolnictwo: kawa, ryż, herbata; ropa naftowa, gaz ziemny, przemysł nowoczesny: komputery, układy scalone; inwestycje w infrastrukturę; ruch turystyczny ograniczony - terroryści

-Wietnam, Kambodźa, Laos, Birma, Timor Wschodni (oprócz) - komunizm i gospodarka centralnie planowana. Zacofanie gospodarcze Rolnictwo w dolinach delt rzek; narkotyki (szczeg. Opium); nielegalne wycinanie lasów, dużo surowców mineralnych ale małe wydobycie. Trystyka zagraniczna słabo rozwinięta. Wietnam najbardziej zaawansowany

5. AZJA WSCHODNIA

Chiny - Pekin

Japonia - Tokio

Korea Południowa - Seul

Korea Północna - Phenian

Mongolia - Ułan Bator

-początki cywilizacji ludzkiej, sprzyjające warunki przyrodnicze (klimat monsunowy, liczne rzeki, urodzajne gleby)

-najbardziej zaludniony region świata (gęstość zaludnienia)

- zróżnicowane rozmieszczenie spowodowane różnicami w poziomie rozwoju gospodarczego poszczególnych części kraju: przesiedlenia w Chinach. Imigracje z głębi kraju na wybrzeże. Migracje zagraniczne. „Chińczycy zamorscy” (USA, Kanada) + Rosja nielegalnie

-polityka ludnościowa - ograniczenie liczby urodzeń - Chiny bardzo spadł współczynnik, Tajwan, Korea Południowa - aktywizacja zawodowa kobiet, rozwój opieki społecznej, łatwy dostęp do antykoncepcji. W Japonii, Mongolii i Korei Północnej nie podjęto - duży wpływ procesy urbanizacyjne

-wysoki poziom urbanizacji!

-szybki rozwój gospodarczy i ekonomiczny - prywatni przedsiębiorcy (USA)

-Samsung, Hyundai, LG, Daewoo,

-przemysł samochodowy (Toyota, Honda, Nissan) na wielką skalę; stoczniowy - światowa produkcja stali - koncerny hutnicze; elektroniczny - komputery, półprzewodniki itp.

-szybkie uprzemysłowienie

-reformy systemów bankowych

-ChRL - budowa zapór i elektrowni wodnych

-rozwój transportu i handlu zagranicznego

6. AFRYKA PÓŁNOCNA I AZJA POŁUDNIOWO ZACHODNIA

- islam : post, jałmużna, pielgrzymka do Mekki, modlitwa, wyznanie wiary. Zakaz spożywania wieprzowiny więc hodowla w zasadzie nie istnieje. Przepisy Koranu dotyczące lichwy - ograniczenia w funkcjonowaniu banków. Kobiety traktowane jako niezdolne do podejmowania ważnych decyzji, mają ubierać się skromnie itp.

-monarchia (Maroko, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Jordania, Katar, Kuwejt, Oman, Zjednoczone Emiraty Arabskie)

-systemy irygacyjne

-podziemne kanały

-najuboższe w wodę regiony świata - Wielka Sztuczna Rzeka w Libii oraz Nowa Dolina w Egipcie

-nowoczesne techniki pozyskiwania i gospodarowania wodą - realizacja wielkich projektów wodnych

-ropa naftowa + gaz ziemny -BOGACTWO (Arabia S., Kuwejt, Emiraty)

-rozwój przetwórstwa

-rozwija się sektor usług -> centrum biznesowo-informacyjno-tyrystyczne

-niedostatek swobód obywatelskich, szans zawodowych dla kobiet, wiedzy i wykształcenia

-niski dostęp do Internetu

-żadne miasto regionu nie jest na światowej liście miast o wysokiej jakości życia, a 3 z nich uznane są za najgorsze

-ośrodki pielgrzymkowe: Jerozolima, Mekka, Medyna - rozwój turystyki ale nadal ruch tur. jeden z niższych na świecie. The best Turcja, Tunezja, Egipt. + duży ruch wewnątrzregionaly. Wybudowano drogi, lotniska, lepszy transport. Turystka pustynna (safari), nurkowanie

-EKSTERMIZM RELIGIJNY

7. AFRYKA NA POŁUDNIE OD SAHARY

-Afryka „Biała” (północna) -> przewaga białej ludności, silniejsze związki polityczne i ekonomiczne z Bliskim Wschodem, Basenem Morza Śródziemnego, Europą

-Afryka „Czarna” (na południe od Sahary) -> prawdziwa Afryka, „Czarny Ląd” -> ludy czarne i mieszane. Ale lepiej Afryka na południe od Sahary - mieszanie kultur i ras, poprawność polityczna

-Afryka Zachodnia, Środkowa, Południowa (najlepiej), Wschodnia (najsłabiej rozwinięta gospodarczo), Róg Afryki

-różnorodność kulturowa (religie, języki itp.)

-minimum egzystencji

-wędrówki w poszukiwaniu „ziemi obiecanej”

-tymczasowość, prowizorka, brak ciągłości materialnej <- cechy

-niska średnia gęstość zaludnienia

-wysoka umieralność (klęski żywiołowe, choroby, niedożywienie)

-NAJSŁABIEJ ROZWINIĘTY REGION POD WZGLĘDEM SPOŁECZNO - GOSPODARCZYM

-niski udział w światowym eksporcie

-praca szczeg. w rolnictwie

-bardzo duże zadłużenie zagraniczne

-największy udział na świecie ludności żyjącej w ubóstwie i niedożywieniu

-malejąca średnia długość życia

-choroby zakaźne i pasożytnicze (pandemie AIDS, zimnica)

-spadek produktywności rolnictwa

-słaba edukacja, analfabetyzm

-ZASOBY NATURALNE NAJWIĘKSZYM BOGACTWEM REGIONU (rolnictwo + górnictwo)

-główny odbiorca pomocy żywieniowej na świecie

-podział na miasta bogate i biedne (europejskie i afrykańskie)

-tania, niewykwalifikowana siła robocza -> kapitał zagraniczny

-bariery do inwestowania: wysokie podatki, brak dostępu do kredytów, korupcja, brak stałych dostaw energii elektrycznej

-słabo rozwinięta infrastruktura transportowa

-kobiety - udział w handlu art. spoż

-niestabilna struktura społeczna

- Somalia - państwo upadłe

-niezbyt przyjazne środowisko przyrodnicze

8. AMERYKA PÓŁNOCNA

Kanada - Ottawa

Stany Zjednoczone - Waszyngton

-znaczna część światowych zasobów: węgla kamiennego, rud ołowiu, cynku, miedzi

- + przyrost naturalny, dodatnie saldo migracji zewnętrznych

-rozmieszczenie ludności nierównomierne, zależne od środowiska przyrodniczego (warunki klimatyczne)

-Kanada 3 skupiska ludności na południu kraju -> żyzne gleby i dostępność komunikacyjna

- USA pól-wsch część kraju + region Wielkich Jezior i wzdłuż oceanu spokojnego -> występowanie zespołów metropolitalnych i dobre warunki klimatyczne (słońce)

-wysokie migracje wewnętrzne (do Nevady, Kaliforni, Arizony) osoby w wieku emerytalnym

-wysoki stopień urbanizacji

-Kanada - wsie rybackie

-MEGALOPOLIS -między Bostonem a Waszyngtonem

-duża liczba emigrantów z Ameryki Łacińskiej (więcej niż Afroamerykanów) - wybierają największe obszary metropolitalne

-przestrzenna koncentracja imigrantów z danego kraju („Latynoski Nowy Jork”)

-Kanada - imigranci z Azji (50%) wybierają najbardziej rozwiniętą gospodarczo prowincję -. -Polityka wielokulturowości (prasa etniczna, uczenie w szkołach języków ojczystych itp.)

-Toronto - najbardziej wielokulturowe miasto świata

-proces decentralizacji miast - komputeryzacja, rozwój środków masowego przekazy i motoryzacji

-proces reurbanizacji - elita, zamożni w centrum. Powstają centa handlowe, obszary rekreacji i rozrywki

-osadnictwo letniskowe (drugie domy)

-regiony przemysłu zaawansowanych technologii

-miasta światowe: NY, Los Angeles, Chicago, San Francisco

-turystyka - w niektórych stanach główne źródło dochodów, także w Kanadzie; wysoka pozycja w wydatkach rodzin (Floryda)

MEKSYK, AMERYKA CENTRALNA I REGION KARAIBSKI

Meksyk - Mexico City

Gwatemala -

Honduras -

Salwador -

Nikaragua -

Kostaryka -

Panama -

Belize -

Kuba -

Dominikana -

Haiti -

Portoryko -

Jamajka -

Trynidad i Tobago - Port of Spain

Antigua i Barbuda, Bahamy, Barbados, Dominika, Grenada, St.Kitts i Nevis, St.Lucia, St.Vincent i Grenadyny, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany, Montserrat, Turks i Caicos, Geadelupa, Martynika, St.Pierre I Miquelon, Aruba, Antyle Holenderskie, Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych

• Meksyk - wiele kultur i języków, różnorodnośc krajobrazów i stref klimatycznych

-rolnictwo: kukurydza, fasola, przyprawa Chile, dynia

-trzcina cukrowa, kawa, pomidory, bawełna

-NARKOTYKI (szczeg. marihuana) -> napięcia na granicy Stanów Zjed. Przyczynia się do rozwoju narkomanii

-GÓRNICTWO, srebro, ZŁOŻA ROPY NAFTOWEJ

-polityka uprzemysłowienia kraju i urbanizacji

-podzielony na 31 jednostek federalnych - 8 regionów

• Am. Centralna

-ludność tubylcza + pochodzenia hiszpańskiego + afrykańskiego

-uprawy eksportowe: banany

-wiele wojen domowych do dzisiaj ich następstwa

-rolnictwo!

• Karaiby

-zróżnicowanie szaty roślinnej

-bardzo narażone na huragany, cyklony, trzęsienia ziemi, czynne wulkany

-nie dysponują bogatymi zasobami naturalnymi, oprócz Trynidad i Tobago -> złoża ropy naftowej i gazu naturalnego - oparcie gospodarki, wydobycie i przetwórstwo

-zróżnicowany rozwój gospodarki

-spadek znaczenia rolnictwa

-SZANSĄ TURYSTYKA (najważniejsze dziedzina gospodarki Bahamów, Jamajki, Portoryko i Dominikany) - tur. z USA i Europy

-atrakcje: poznawanie historii i tradycji, turystyka ekologiczna, sporty wodne i nowe sporty ekstremalne

-USŁUGI - wykorzystywanie nowych technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych

-bezrobocie i bieda

-migracje często nielegalne do ameryki północnej

-imigracje do Dominikany i Portoryko

-wewnątrz regionu - Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Trynidad i Tobago

- Kuba największe i najważniejsze państwo - jedyne komunistyczne. Sytuacja kraju bardzo trudna - deficyt budżetowy, izolacja, wahania ruchu turystycznego

-plantacje trzciny cukrowej - korzystne warunki dla rolnictwa

-Haiti - najbiedniejszy kraj regionu - niestabilna sytuacja polityczna, walka z analfabetyzmem i ubóstwem postępuje powoli; tradycyjne olnictwo samozaopatrzenoiwe; sezonowe migracje do Dominikany i nielegalne wyjazdy do USA

-Dominikana - migracje do USA, gospodarka - sektor wydobywczy, energetyka oparta na zasobach wodnych, turystyka.Ryż kukurydza. Zamożniejsza

-Portoryko - wysoki poziom życia , obywatele amerykańscy (mogą bez problemu do USA). Petrochemia, farmacja, elektronika, zwolnienia podatkowe, tania siła robocza

-Jamajka - boksyty, rolnictwo (trzcina cukrowa), turystyka

-Trynidad i Tobago - złoża ropy naftowej, rafinerie, najbardziej zróżnicowany pod względem etnicznym i kulturowym

-marginalna pozycja w świtowej gospodarce

10. AMERYKA POŁUDNIOWA

Argentyna - Buenos Aires

Boliwia - La Paz

Brazylia - Brasilia

Chile - Santiago

Ekwador - Quito

Falklandy/Malwiny - Stanley

Gujana - Georgetown

Gujana Francuska - Kajenna

Kolumbia - Boliwia

Paragwaj - Asunción

Peru - Lima

Surinam - Paramaribo

Urugwaj - Montevideo

Wenezuela - Caracas

• surowce mineralne i inne bogactwa natury:

- ropa naftowa; najbogatsze złoża w Wenezueli, także w Brazylii, Argentynie, Kolumbii

- gaz ziemny (Wenezuela)

- rudy metali: żelaza (Brazylia), manganu, niklu, chromu, kobaltu, molibdenu, wolframu,

miedzi, cynku, ołowiu, cyny, boksyty

- metale szlachetne: srebro, złoto (głównie Brazylia), platyna

- saletra (Chile)

- diamenty, szmaragdy

- drewno z wilgotnych lasów równikowych

● eksportowane płody rolne: kawa, soja, cukier trzcinowy, banany, tytoń, kakao, kukurydza,

orzechy brazylijskie, pomarańcze, cytryny, fasola

● najbogatsze państwa: Urugwaj, Chile, Argentyna

● Największe miasta: Sao Paulo, Rio de Janeiro, Buenos Aires, Santiago, Lima, Bogota

● zagadnienia, które można krótko omówić:

- migracje wewnętrzne i zewnętrzne

- dzielnice biedy na obrzeżach miast

- regiony transgraniczne i ich problemy

- tradycyjne rolnictwo w Andach

- zagłada lasów deszczowych - przyczyny i skutki.

11. AUSTRALIA I NOWA ZELANDIA

Australia - Canberra

Nowa Zelandia - Wellington

-najmniejszy kontynent

-6 stanów, 2 terytoria zależne

-znikoma średnia gęstość zaludnienia

-terytoria zamorskie - wyspy i archipelagi oceaniczne

-ogólnie słaby rozwój wybrzeży, północne wybrzeża lepiej rozwinięte - zatoki; niedostępność

-osobne państwo roślinne i kraina zoograficzna

-oddalenie od cywilizacji

-trudne warunki klimatyczne

-pustynne wnętrze lądu

-przemysł przetwórczy, USŁUGI

-rolnictwo ->uprawy nawadniane w dorzeczu Murray i południowo-wschodniej częśći kraju. Eksport (USA, Japonia, Korea Poł.): mięso, pszenica, jęczmień, cukier, owoce i warzywa. Ważne bo stanowi na słabo zaludnionych terenach jedyną podstawę bytu.

-górnictwo -> węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny, boksyty. WYSOKA I STABILNA POZYCJA, źródło dochodów w handlu zagranicznym

-dostawca węgla, uranu, złota

- koncentracja osadnictwa w stolicach stanowych i w ośrodkach portowych -> warunki klimatyczne na ogół lepsze na wybrzeżach, gosp. Surowcowo - wywozowa więc porty, biznes turystyczno-rekreacyjny skupia się w dużych ośrodkach miejskich , wyspiarski charakter państwa, nowe dziedziny gospodarki rozwijają się w dużych nadmorskich ośrodkach

-wyjątkowo atrakcyjna turystycznie

-wysoko rozwinięta

-eksport surowców rolniczych - 50% pkb

-troskliwe podejście do przyrody - obszary chronione

-wypasowa hodowla

-wełna, przetwory mleczne, mięso i ryby, owoce

-przemysł - przetwórstwo artykułów rolnych

-usługi - sektor turystyczny -> rozpowszechniona rekreacja i uprawianie sportu na wolnym powietrzu, sporty ekstremalne. Bardzo perspektywiczna dla rozwoju

12. ANTARKTYDA

-Układ Antarktyczny

-mało rozczłonkowana linia brzegowa

-półwysep Antarktyczny

-przybrzeżne wyspy

-najwyższy kontynent ziemi

-zasoby surowców są w skałach odsłaniających się w niewielu miejscach słabo rozpoznane

-probably ropa naftowa i gaz ziemny, węgiel kamienny, chrom - możliwe do eksploatacji nie są znane

-zasoby żywych zwierząt (foki, uchatki, słonie morskie)

-nie ma rdzennej ludności

-zamieszkuje się od 1000 osób zimą o 4000 latem -> przedstawiciele 26narodów: załogi stacji badawczych + załogi statków, samoloty zaopatrujące stacje naukowe + turyści

-nie prowadzi się działalności gospodarczej w takiej skali jak na innych kontynentach: rybołówstwo i turystyka (tylko lato grudzień-luty). Nowoczesne i komfortowo wyposażone statki turystyczne

-tur. poważne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego

-roszczenia terytorialne

---