Peloidy

Pochodzi od greckiego słowa „pelos”, czyli błoto. Jest to naturalne tworzywo przyrodnicze składające się z substancji mineralnych, organicznych lub mieszanych, które powstało na skutek naturalnych procesów geologicznych lub biologicznych.

Peloidy dzielimy na:

1. Osady podwodne:

• Abiolity- szlamy mineralne, wapniowe, krzemionkowe

• Biolity- muły organiczne (szlamy organiczny), torfy (borowina), szlamy torfiaste

2. Ziemie lecznicze:

• Glinka biała

• Tufy wulkaniczne

Borowina (torf leczniczy).

Borowina jest rodzajem torfu o specyficznych właściwościach fizykochemicznych. Występują w niej składniki organiczne takie jak: kwasy huminowe, bituminy (żywice i woski) , białka, aminokwasy, nieorganiczne- sole mineralne, a także składniki mikrobiologiczne (bakterie i grzyby).

Właściwości fizyczne borowiny.

1. Pojemność wodna- borowina po oczyszczeniu i rozdrobnieniu, mimo że ma już 90% wody może przyjąć jeszcze pewne jej ilości. Pojemność jest bardzo duża- każde dwie świeże części torfu mogą przyjąć jedną część wody.

2. Przewodnictwo cieplne- ciepło przechodzi na drodze przewodzenia bardzo wolno z cząsteczki do cząsteczki. Borowina ochładza się 5-15 razy wolniej niż woda. Małe przewodnictwo cieplne jest bardzo cenne.

3. Pojemność cieplna- duża pojemność dzięki czemu borowina może być uważana za dobry nośnik ciepła.

4. Temperatura obojętna- wynosi 38, przy tej temp. Borowina dostarcza organizmowi w czasie zabiegu ciepło, przy czym pacjent nie ma odczucia ogrzewania. Zabieg borowinowy o temp. Obojętnej, nie jest obojętny dla gospodarki cieplnej.

Działanie zabiegów borowinowych.

1. Działanie cieplne. W zabiegu borowinowym następuje łagodny, powolny wzrost temp. tkanek nie tylko części korowej organizmu ale także rdzennej. Duże przegrzanie uzyskuje się przy mniejszym odczuwaniu ciepła przez organizm. Temp borowiny rzędu 40-42 odczuwa się jak temp wody ok. 37. Warstwa borowiny przylegająca bezpośrednio do skóry, oddając jej ciepło bardzo szybko uzyskuje jej temp. po czym bardzo wolno uzyskuje kolejne porcje ciepła.

2. Działanie mechaniczne. Na powierzchnię ciała zanurzonego w papce działa ciśnienie hydrostatyczne. Ciśnienie jest tym większe im gęstsza jest papka i im głębiej ciało jest zanurzone. Działanie mechaniczne wywiera również tarcie cząsteczek masy o skórę.

3. Działanie chemiczne. Kwasy huminowe działają na mięśnie gładkie jajowodów, macicy a także naczynia krwionośne, zmniejszają ich kurczliwość co prowadzi do zwiększenia ukrwienia tkanek. Kwaśny odczyn borowiny oraz bituminy mogą działać na skórę ściągająco lub drażniąco.

4. Działanie fizjologiczne. Jest to działanie kompleksowe, w którym na pierwszy plan wysuwa się działanie cieplne. Temperatura masy borowinowej powoduje zwiększenie częstości skurczów serca, zwiększenie objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca i obniżenie ciśnienia rozkurczowego. Wywołują przekrwienie głęboko położonych mięśni, powodując ich rozluźnienie. Usuwają ból powstały w wyniku wzmożonego napięcia mięśni. Poprawiają rozciągliwość więzadeł i ścięgien.

Zabiegi lecznicze z wykorzystaniem borowiny.

• Kąpiele całkowite i częściowe

• Zawijania całkowite i częściowe

• Okłady

• Brodzenie

• Gniecenie rękami

• Tampony

• Kąpiele w zawiesinie

Kąpiele całkowite.

Wykonuje się ją w specjalnych wannach. Borowina ma temp 39-42 stopni. Temp należy starannie zmierzyć termometrem. Kąpiel przy pierwszym zabiegu trwa, zależnie od wskazań 10 minut, potem stopniowo wydłużając czas może dojść do 20 minut. Masa borowinowa do kąpieli zawiera 90% wody. W czasie zabiegu należy obserwować pacjenta. Po zabiegu należy spłukać borowinę wodą o temp 37 stopni.

Zawijania całkowite.

Wykonuje się przy użyciu papki zawierającej ok.80% wody. Na stole zabiegowym lub kozetce rozpościera się duży koc wełniany. Na nim rozkłada się folię z tworzywa sztucznego i na niej prześcieradło. Na czyste prześcieradło nakłada się masę o grubości 4-5 cm i temp 42 stopni. Pacjent kładzie się na tak przygotowanej borowinie, jego ciało okłada się podobną warstwą borowiny i zawija w przygotowany podkład. Czas zawijania wynosi 20-30 minut. Po czym borowinę spłukuje się pod natryskiem.

Przygotowanie borowiny do zabiegu.

Pobraną do zabiegu borowinę przygotowuje się w „ kuchni borowinowej”. Przygotowanie polega na oczyszczeniu mechanicznym, rozdrobnieniu, zmieszaniu z wodą, rozpęcznieniu i podgrzaniu. Na ogół do 2 części borowiny dodaje się 1 część wody. Gorącą borowinę dostarcza się urządzeniami hydraulicznym na stanowiska zabiegowe, przy czym droga borowiny przygotowanej do zabiegu nie może stykać się z drogą odstawiania pozabiegowej borowiny.

Przygotowanie pacjenta do zabiegu.

Na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego i wyników badań pracownianych należy rozważyć czy u pacjenta istnieją wskazania do zastosowania borowiny oraz czy nie ma przeciwwskazań. Należy wybrać najlepszy rodzaj zabiegu. Przed zabiegami obowiązuje wyleczenie wszystkich przewlekłych ognisk zapalnych. W przebiegu leczenia borowiną należy często kontrolować stan ogólny chorego.

Bezpośrednio przed zabiegiem pacjent powinien oddać mocz i kał oraz obmyć się. Nie należy wykonywać zabiegu borowinowego bezpośrednio po jedzeniu.

Wskazania do stosowania gorących zabiegów borowinowych.

• Procesy zwyrodnieniowe stawów i chrząstek stawowych

• Stany pourazowe stawów, kości, okostnej, mięśni

• Reumatyzm tkanki miękkiej

• Przykurcze

• Przewlekłe choroby zapalne kręgosłupa

• Bóle towarzyszące osteoporozie trzonów kręgowych

• Wybrane choroby ginekologiczne

• Okłady są korzystne w przypadku zespołów bólowych poszczególnych części kręgosłupa, przewlekłych chorobach przewodu pokarmowego, wątroby i dróg oddechowych

Przeciwwskazania do stosowania gorących zabiegów borowinowych.

• Ostre i podostre stany zapalne w tym gorączka reumatyczna

• Zapalenia w obrębie tkanek miękkich

• Choroby przebiegające z gorączką, ze skłonnością do krwawień

• Niewydolność oddechowa, krążeniowa

• Nowotwory łagodne i złośliwe

• Gruźlica

• Zaburzenia czucia

• Choroby nerek i pęcherza moczowego

• Żylaki, rany, zapalenia skóry

• Podeszły wiek

• Cukrzyca, miażdżyca

• Zaburzenia rytmu serca

• Stany znacznego osłabienia i wycieńczennia

• Niskie ciśnienie krwi

• Ciąża

Fango

Fango (wł. szlam leczniczy) - szlam mineralny pochodzenia wulkanicznego, stosowany w celach leczniczych.

Fango było stosowane już w starożytności!! Wspomina o nim Piliniusz Starszy w dziele „Historia naturalis” z 70 r. n. e. oraz Galen w roku 160 n. e.

Najbardziej znane szlamy, to:

Nieorganiczny szlam pochodzenia wulkanicznego z okolic niemieckiego uzdrowiska Neunahr, noszący nazwę Eifelfango.

Niemiecki szlam z okolic Freiburga, tzw. Vulkanit

Niemiecki szlam z okolic Bad Boll, tzw. Jurafango

Włoski szlam, fango di Abano

Włoski szlam, fango di Battaglia

Szlam leczniczy z Heviz (Węgry)

Szlam leczniczy z Piestan (Słowacja)

Fango ma postać drobnego, wysuszonego proszku. Przygotowując fango do zabiegów należy do sproszkowanego fango dodać wody w celu uzyskania konsystencji papki. Taką papkę podgrzewa się do temperatury 80-100 stopni C parą przepływającą w podwójnych ścianach kotła miedziowego przy nieustannym mieszaniu drewnianymi łopatkami. Pobiera się zależnie od potrzeby 10-25 dm3 gorącego fango i dolewa się tyle wody, wciąz mieszając, by temperatura obniżyła się do żadanej wartości czyli do ok. 44 - 50 stopni C. Kilkakrotnie sprawdza się termometrem na różnej głębokości temperaturę masy fango i po upewnieniu się, że jest ona równomierna, przygotowuje się zabieg.

Stosowane są następujące zabiegi:

Zawijanie całkowite

WYKONANIE: Na stole zabiegowym lub kozetce rozpościera się duży koc wełniany. Na nim rozkłada się folię z tworzywa sztucznego i na niej tkaninę lnianą. Pacjent kładzie się na boku na brzegu tak rozłożonych trzech warstw materiału, a wykonujący zabieg pokrywa lnianą tkaninę warstwą fango grubością trzech palców, badając jednocześnie jej temperaturę i konsystencję. Następnie pacjent kładzie się plecami na fango, po czym owija się go tkaniną lnianą, folią i kocem. Należy obserwować pacjenta podczas całego zabiegu. Ze względu na całkowite unieruchomienie, pacjenta niekiedy ogarnia lęk. Należy wówczas uwolnić przynajmniej jedną kończynę - na ogól wystarcza to, by złe samopoczucie minęło.

Zawijanie częściowe

WYKONANIE: Wykonuje się je tak jak zawijanie całkowite, lecz tylko na obszarze danej części ciała.

Kąpiel stóp lub rąk

WYKONANIE: Kąpiel taką wykonuje się w wanienkach wypełnionych gorącą papką z fango.

Gniecenia masy fango

WYKONANIE: Zabieg ten polega na wykonywaniu ćwiczeń rękami. Należy gnieść i odpowiednio ściskać gorącą masę fango. Zabieg ten stosowany jest przede wszystkim w artrozach.

Informacje praktyczne:

Czas trwania zawijania: 30min - 1h

Czas trwania gniecenia rękami: 10 - 20 min zależnie od kondycji pacjenta.

W czasie gorących zawijań należy starać się ochłodzić głowę pacjenta przez zmywanie zimną wodą twarzy, czoła, skroni, karku i nakładanie zimnych kompresów na czoło i głowę.

Po zabiegu z łatwością zmywa się fango z całego ciała pacjenta w kąpieli lub pod natryskiem o temperaturze ok. 34 - 35 stopni C. Zmywanie kończy się wodą o nieco niższej temperaturze. Jeśli wskazane jest pocenie się pacjenta po zabiegu, wykonuje się na 30 - 45 min suche zawijanie, podczas którego pacjent leży. Pacjent po zabiegu powinien przez 30 min wypocząć w pomieszczeniu o temperaturze podobnej do tej, jaka była w pomieszczeniu zabiegowym i przez kolejne 30 min w pomieszczeniu o niższej temperaturze. Przy suchej i ciepłej pogodzie zaleca się po zabiegu ruch na świeżym powietrzu.

Zabiegi całkowite wykonuje się co drugi dzień, a częściowe mogą być wykonywane codziennie. Seria wynosi na ogół 10 - 20 zabiegów.

Po zabiegach z użyciem fango wskazane są zabiegi mechaniczne np. masaże.

WSAKAZANIA

Podostre i przewlekłe stany zapalne stawów, ścięgien, więzadeł, pochewek ścięgnistych

Choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa

Pseudoreumatyczne choroby stawów

Podostre i przewlekłe choroby narządów wewnętrznych

Stany po urazach, złamaniach i skręceniach

Otyłość

PRZECIWWSKAZANIA

Choroby gorączkowe

Ostre choroby

Czynna gruźlica płuc

Rozedma płuc

Niewydolność serca i krążenia, nadciśnienie, zapalenia serca

Ciąża

Ciężkie zaburzenia przemiany materii

Zagrożenie krwawieniem

Zaburzenia czucia

Zakrzepowe zapalania żył

Zapalenia nerwów

Choroby skóry, w tym rumień słoneczny

Stosowanie fango w warunkach domowych

Obecnie można kupić gotowe kompresy z fango, które po podgrzaniu, przez zanurzenie w gorącej wodzie, i lekkim wyżęciu nakłada się na skórę. Dostępne są również różne kremy i balsamy do ciała, które w swym składzie mają fango.

PARAFANGO

Jest to preparat, w którego skład wchodzi parafina i sproszkowane fango. W postaci okładu preparat ten długo utrzymuje temperaturę. Podgrzany preparat ma dobre właściwości plastyczne, dzięki czemu ściśle przylega do ciała. Ze wzglądu na skład parafango działa wyłącznie na drodze fizycznej, oddając tkankom swe ciepło.

Podczas zabiegu przy użyciu parafango temperatura części rdzennej ciała podnosi się o 0,5 do 3,0 stopni C.

Prafango stosuje się głównie przy chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa.

Działa przeciwbólowo i rozluźnia mięśnie szkieletowe.

Okład z parafango można wielokrotnie stosować po uprzednim oczyszczeniu mechanicznym i wyjałowieniu przez podgrzewanie przez co najmniej 20 min w temperaturze 130 stopni C. Tworzywa użytego do zabiegu na stopach nie można stosować wielokrotnie, lecz należy je wyrzucić!

Wielokrotne stosowanie preparatów peloidowo - parafinowych wymaga posiadania automatycznego podgrzewacza z mieszalnikiem, umożliwiającego przeprowadzenie dezynfekcji tworzywa. Urządzenia te posiadają różną objętość od ok 10l aż do 120l. Preparat po podgrzaniu w takim urządzeniu nakłada się równą warstwą o grubości ok. 2cm na foilę z tworzywa sztucznego. W celu uzyskania foremnych okładów folia z nakładanym tworzywem może być nałożona na specjalną obramowaną metalową blachę. Po szybkim ochłodzeniu do żądanej temperatury na specjalnym stole chłodzonym zimną wodą, nakłada się okład na część ciała poddawaną zabiegowi. Po nałożeniu okładu owija się go tkaniną bawełnianą lub lnianą, a następnie kocem wełnianym.

• WODOLECZNICTWO I BALNEOTERAPIA

• Zasady oddziaływania i ich skutki

• WODOLECZNICTWO

• Inaczej HYDROTERAPIA - dział lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się oddziaływanie wody na ustrój. Woda w zabiegach może być stosowana we wszystkich stanach skupienia.

• Wpływ zabiegów wodoleczniczych na ustrój

Podstawową rolę w zabiegach wodoleczniczych odgrywa CZYNNIK TERMICZNY

Wpływ czynnika termicznego zależy od:

• Różnicy między temp. wody a temp. ustroju - czyli natężenia bodźca termicznego

• Okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu na ustrój

• Możliwości termoregulacyjnych pacjenta

• Czasu działania bodźca

• Zmiany natężenia działania (czyli różnicy temperatur)

• Powierzchni, na którą działa bodziec

• Właściwości fizycznych środowiska, które wchodzi w bezpośredni kontakt ze skórą

Istotne znaczenie w praktyce zabiegów wodoleczniczych ma odczuwanie przez człowieka temperatury wody.

Skala odczuwania bodźców jest zawarta między odczuciem zimna i ciepła.

• Wyróżniamy: GORĄCO

• CIEPŁO

• LETNIO

• OBOJĘTNIE

• CHŁODNO

• ZIMNO

Przekroczenie granicy ciepła lub zimna może prowadzić do uszkodzenia tkanek, nazywanego w skrajnych sytuacjach oparzeniem lub odmrożeniem.

• STREFA KOMFORTU CIEPLNEGO

• To zakres temperatury, w którym nie odczuwa się ani ciepła, ani zimna.

• Zależy od średniej temperatury skóry i jest bliska CIEPLNEMU PUNKTOWI OBOJĘTNEMU skóry (33 stopnie mierzone na tułowiu)

• Zakres strefy jest różny u różnych osób

OBOJĘTNY PUNKT CIEPLNY SKÓRY

• W WODZIE 34 - 36 stopni

• W POWIETRZU 20 stopni

DLATEGO

• Kąpiel w wodzie o temp. 25 stopni chłodna

DZIĘKI DOBREMU PRZEWODNICTWU CIEPLNEMU WODY, CIEPŁO Z USTROJU SZYBKO PRZECHODZI DO WODY

• Kąpiel w powietrzu o temp. 25 stopni ciepła

GORSZE PRZEDOWNICTWO CIEPLNE POWIETRZA UTRUDNIA ODDAWANIE CIEPŁA PRZEZ USTRÓJ

• SKALA ODCZUWANIA PRZEZ CZŁOWIEKA TEMPERATURY WODY

• Zimna (8 - 20°C)

• Chłodna (21 - 27°C)

• Letnia (28 - 33°C)

• Ciepła (34 - 37°C)

• Gorąca (38 - 42°C)

• Przewodnictwo wody jest około 25 razy większe niż przewodnictwo cieplne powietrza

• Utrata ciepła zanurzonego w wodzie organizmu jest około 250 razy większa niż w powietrzu o tej samej temperaturze.

• Temperatura wody wywiera znaczny wpływ na układ krążenia.
  DZIAŁANIE ZIMNA

• Temperatura wody wywiera znaczny wpływ na układ krążenia.
  DZIAŁANIE CIEPŁA

• Zmiany przebiegają zgodnie z prawem Dastre - Morata.

• Bodźce termiczne działając na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń: klatki piersiowej i jamy brzusznej.

• Naczynia nerek, śledziony, wieńcowe wykazują taki sam odczyn jak naczynia skóry

• WPŁYW ZABIEGÓW WODOLECZNICZYCH O RÓŻNEJ TEMPERATURZE NA UKŁADY I NARZĄDY USTROJU

• CZYNNIKI MECHANICZNE ZABIEGÓW WODOLECZNICZYCH, ODDZIAŁUJĄCE NA USTRÓJ

• Ciśnienie hydrostatyczne

• Ciśnienie hydrodynamiczne

• Wypór

• Lepkość wody

• Spójność wody

• CIŚNIENIE…

• Statyczne (hydrostatyczne) - panujące w dowolnym punkcie wody nieruchomej

p_s = p₀ + h · γ w

p_s - ciśnienie statyczne wody

p₀ - ciśnienie działające na powierzchnię wody

h - wysokość słupa wody

γ w - ciężar właściwy wody

W kąpielach - zwiększa się z głębokością zanurzenia oraz gęstością wody

Zmniejsza obwód różnych części ciała ludzkiego zanurzonego w wodzie .

W pozycji stojącej powoduje przesunięcie krwi z żył skóry i jamy brzusznej do klatki piersiowej.

• CIŚNIENIE…

• Dynamiczne (hydrodynamiczne) - w wodzie poruszającej się, odpowiada energii kinetycznej jednostki objętości poruszającej się wody

p_d = E = q · v²/2

p_d - ciśnienie dynamiczne wody

E - energia kinetyczna

q - gęstość wody

v - prędkość przepływu wody

W natryskach, kąpieli wirowej, natrysku podwodnym

• CIŚNIENIE…

• Całkowite - suma ciśnienie statycznego i dynamicznego

p_c = p_s + p_d

• WYPÓR WODY (Wypór hydrostatyczny)

W = γ_w · V_w

W - wypór hydrostatyczny

γ_w - ciężar właściwy wody

V_w - objętość wypartej wody

Siła wyporu zgodnie z PRAWEM ARCHIMEDESA zależy od stanu zanurzenia ciała w wodzie, a mówiąc inaczej od objętości wypartej przez nie wody

• Przy wykonywaniu powolnych ruchów wypór jest wykorzystywany jako czynnik odciążający.

• Przy wykonywaniu szybkich ruchów występują opory wody.

Dawkę zabiegu leczniczego stanowią:

• Powierzchnia ciała, na które wpływa zabieg

• Czas trwania zabiegu

• Czynniki dodatkowe wpływające na odczyn ustroju:

• Wiek

• Płeć

• Stosunek powierzchni ciała do objętości

• Okołodobowe rytmy regulacyjne (faza rozgrzewania i faza ochładzania)

• UWAGI

• Przed zleceniem zabiegu konieczne jest dokonanie oceny stanu gospodarki cieplnej chorego

• Należy pouczyć chorego, że przed zabiegiem konieczne jest opróżnienie pęcherza moczowego, a przy zabiegach długotrwałych także oddanie stolca.

• W trakcie serii zabiegów obowiązuje zasada stopniowego nasilania bodźców termicznych

• Należy obserwować chorego w trakcie zabiegu, szczególnie policzki i usta

• W trakcie zabiegu należy kontrolować tętno ( nie może być wyższe niż 100/min

• Po każdym ciepłym zabiegu stosujemy krótki zabieg zimny

• Pomieszczenia zabiegowe muszą być dobrze wietrzone i odpowiednio ogrzane. Przy zabiegach ciepłych - 22-24 stopnie, Przy zabiegach zimnych - 25-27 stopni.

• BALNEOTERAPIA

• Dział lecznictwa, w którym wykorzystuje się naturalne tworzywa lecznicze.

• Do naturalnych tworzyw leczniczych zalicza się: wody mineralne, gazy zawarte w niektórych zdrojach oraz peloidy

• CO TO JEST WODA LECZNICZA?

• Woda podziemna, bez zarzutu bakteriologicznie i chemicznie, o niewielkich wahaniach składu i swoich właściwości, uznana za leczniczą po przeprowadzeniu badań bądź obserwacji lekarskiej (zatwierdzona przez Min. Zdrowia i Opieki Społecznej)

• LECZNICZE WODY MINERALNE

• Powstają w wyniku wzbogacenia o składniki mineralne wód infiltracyjnych

• Podziału dokonuje się wg dwóch kryteriów: makro i mikroskładników (swoistych, szczególnie aktywnych biologicznie)

• Mogą być także chłodne lub cieplicze (powyżej 20 stopni)

• PODZIAŁ WÓD W PORÓWNANIU TEMPERATUR WODY I CIAŁA

• HIPOTERMALNE - 20 - 35°

• IZOTERMALNE - 35 - 40°

• HIPERTERMALNE - wyżej niż 40°

• PODZIAŁ WÓD W PORÓWNANIU STĘŻENIA SKŁADNIKÓW W WODZIE ZE STĘŻNIEM W KRWINCE CZERWONEJ

• HIPOOSMOTYCZNE - o ciśnieniu mniejszym

• IZOOSMOTYCZNE - o ciśnieniu równym

• HIPEROSMOTYCZNE - o ciśnieniu większym

• ZASTOSOWANIE

• W leczeniu uzdrowiskowym

• Kąpiele

• Wziewania

• Kuracje pitne (krenoterapia)

• Kąpiele lecznicze
  mineralne

Kąpiele w wodach leczniczych to rodzaj leczenia bodźcowego, polegającego na wywoływaniu ogólnych odczynów organizmu w celu przestrojenia pewnych jego czynności lub uodpornienia czynnikami fizycznymi i chemicznymi wód mineralnych i peloidów.

• Bodźcami fizycznymi są: temperatura i ciśnienie wody, promieniowanie (radon) lub procesy elektryczne zachodzące między powierzchnią skóry a wodą mineralną.

• Bodźcami chemicznymi natomiast są zawarte w wodzie, w odpowiednim stężeniu, składniki mineralne lub gazowe. Pewne składniki wód mineralnych przenikają przez skórę (jak np. jod, siarka), inne (dwutlenek węgla) są dla skóry czynnikiem drażniącym. Po każdej takiej kąpieli niezbędny jest godzinny odpoczynek.

• Odczyn ogólny

• zwiększone wydzilanie potu i substancji w nim zawartych (NaCl),

• przyspieszony metabolizm,

• wzrost temperatury ciała,

• zwiększenie przepływu krwi,

• ↓ wysycenie tlenem krwi tętniczej,

• ↑ wysycenie tlenem krwi żylnej.

• Wyróżniamy kąpiele:

• Kąpiele solankowe

• Jest to kąpiel w wodzie mineralnej naturalnej o stężeniu 3-4 procent. Podstawowym składnikiem jest chlorek sodu oraz jony jodu, magnezu, wapnia i inne. Kąpiele solankowe mogą być stosowane w wannie lub w basenie leczniczym. Dodatkową zaletą kąpieli w basenie jest możliwość równoczesnego stosowania odpowiednich ćwiczeń fizycznych.

• Kąpiele solankowe mają zastosowanie w następujących chorobach:

• niedokrwieniu kończyn dolnych na tle miażdżycy i cukrzycy

• polineuropatii cukrzycowej

• w chorobach układu ruchu z towarzyszącą otyłością

• w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa (zespół bólowy )

• w chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych ( kolan i bioder)

• w chorobach pourazowych w zakresie układu ruchu

• Kąpiel kwaso-węglowa

Woda do kąpieli (z CO2) uzyskiwana jest poprzez zmieszanie wody z bezwodnikiem kwasu węglowego w takiej ilości, aby woda kąpielowa osiągnęła temperaturę 32°-34°C. Zawarty w wodzie bezwodnik kwasu węglowego wydziela się na skórze w postaci pęcherzyków gazu i wywołuje w organiźmie wiele zmian poprzez rozszerzenie naczyń włosowatych tętniczych i żylnych. W następstwie tego dochodzi do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Kąpiel CO2 działa także uspokajająco i relaksująco. Stosowana w

• niewydolności krążenia,

• po przebytym zapaleniu mięśnia sercowego,

• w zwyrodnieniu mięśnia sercowego,

• w otyłości,

• w nerwicy.

  Swoistym działaniem tych kąpieli jest osłabienie czucia, bólu i swędzenia skóry oraz ogólne uspokojenie i wzrost senności.

• Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe

Wody siarczkowo - siarkowodorowe zawierają wiele mikroelementów. Głównym czynnikiem aktywnie działającym w wodach jest jon siarczkowy, który bardzo dobrze wchłania się przez skórę i drogą krwi dostaje się do wszystkich tkanek organizmu.

Wody te działają drażniąco na skórę, wywierają czynne przekrwienie zarówno skóry, jak i narządów wewnętrznych i śluzówki dróg oddechowych.

• Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe zapobiegają:

• niszczeniu tkanek przez procesy zapalne,

• uszkodzeniu naczyń krwionośnych,

• zmniejsza krzepliwość krwi.

• działają regenerująco na tkankę łączną, co sprzyja leczeniu chorób reumatycznych (RZS, ZZSK), choroby zwyrodnieniowej stawów,

• korzystnie działają w miażdżycy naczyń tętniczych.

• Mają działanie odtruwające np. przy zatruciach ołowiem.

• korzystnie wpływa w zaburzeniach gospodarki tłuszczowej (obniża cholesterol, trójglicerydy i frakcje LDL cholesterolu).

• Kąpiel jodkowo -bromkowa

• woda jodkowo-bromkowa zawiera jod i selen. Stosowana w niektórych chorobach układu krążenia oraz układu wegetatywnego. Selen zawarty w tej wodzie jest

• niezbędny dla zdrowia mięśnia sercowego i naczyń krwionośnych,

• przeciwdziała powstawaniu nowotworów

• powoduje wzrost odporności organizmu.

• Kąpiel radoczynna

• Kąpiele radoczynne są związane z promieniowaniem jonizującym, które bardzo łatwo przenika zarówno przez skórę jak i błony śluzowe. Promieniowanie jonizujące opisują dwie teorie. Pierwsza z nich - oddziaływania liniowego, mówi iż jest ono zawsze szkodliwe. Druga traktuje promieniowanie jonizujące jako lek, którego działanie szkodliwe bądź lecznicze, jest zależne od dawki.

• Kąpiele radoczynne powodują silne rozszerzenie naczyń, zwiększając ukrwienie narządów. Wpływają na zwiększenie intensywności procesów biologicznych oraz produkcję hormonów tropowych przysadki (działających na nadnercza, narządy płciowe i tarczyce).

• Kąpiele radoczynne

• Wskazania

• przewlekłe choroby zapalne układu oddechowego,

• zaburzenia krążenia obwodowego, będące wynikiem głównie stanów miażdżycowych,

• nadciśnienie tętnicze,

• choroba reumatoidalnego zapalenia stawów,

• nerwice,

• Przeciwwskazania

• wiek powyżej 40 roku życia,

• choroby nowotworowe,

• ciąża,

• zawodowe narażenie na jonizujące promieniowanie,

• Kąpiel borowinowa

• borowina to rodzaj torfu leczniczego występującego powierzchniowo, powstałego na skutek naturalnych procesów w przyrodzie. Czynnikami leczniczymi są ciała estrogenne, kwasy huminowe, białka i garbniki. Zabieg ten polega na gorącej kąpieli nasadowej w wodzie z borowiną lub na nałożeniu rozdrobnionej i zamieszanej z wodą papki o temperaturze 40°-45° C na oczyszczone ciało. Okłady borowinowe szczególnie przydatne są w leczeniu stanów zapalnych stawów i tkanek miękkich.

• Przeciwwskazania do stosowania kąpieli leczniczych:

• • choroby w okresie zaostrzenia i stanie ostrym,
  • kollagenozy,
  • świeże stany pooperacyjne (ortopedyczne),
  • stany zapalne w układzie oddechowym,
  • wszystkie uszkodzenia skóry, stany ropne,
  • ubytki skóry,
  • owrzodzenia żylakowate,
  • krwawienia i skłonności do krwawień,
  • niewydolność sercowo-naczyniowa /III/IV CCS/ III/IV wg NYHA,
  • III* choroby nadciśnieniowej.

• ­­­­­­­

• KRIOTERAPIA

• Leczenie zimnem

• Fizjologiczne reakcje organizmu na zimno

Zimno oddziałując na organizm odbiera energię cieplną tkankom i wzbudza reakcje termoregulacyjne.

Obniżenie temperatury skóry powoduje:

- pobudzenie receptorów zimna i bólu

- zmniejszenie aktywności receptorów ciepła

- miejscowe zwężenie naczyń

- zmiany naczynioruchowe

- zmniejszenie przewodnictwa w nerwach czuciowych i ruchowych (działanie

przeciwbólowe, przeciwzapalne)

- zmniejszenie przemiany materii

- zmniejszenie aktywności komórek

- spowolnienie procesów gojenia się ran,

- zmniejszenie krwawienia (działanie przeciwkrwotoczne, zapobiegające powstawaniu krwiaków)

- zmniejszanie obrzęków pourazowych i zapalnych tkanek

- obniża również napięcie mięśniowe poprzez zmniejszenie przewodnictwa nerwowego i obniżenie reaktywności obwodowych zakończeń czuciowo - nerwowych podwyższając tym samym próg odczuwania bólu

• DWIE FAZY ZASTOSOWANIA ZIMNA NA NACZYNIA KRWIONOSNE:

I faza natychmiastowe zwężenie naczyń w skórze i tkanki podskórnej(reakcja obronna organizmu).
Obniżenie przepływu krwi przez ochłodzenie tkanki, => gorsze zaopatrzenie w tlen i składniki odżywcze.

II faza po 2 - 3 minutach naczynia ulegają rozszerzeniu, następuje przekrwienie tkanek powodując nawet czterokrotnie większy przepływ krwi. Stan taki może trwać 2 - 4 godzin po zabiegu.

• Wskazania
  i
  przeciwwskazania

• Wskazania do krioterapii są następujące:

• Reumatoidalne zapalenie stawów

• Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

• Łuszczycowe zapalenie stawów

• Dyskopatia

• Zmiany zwyrodnieniowe kregosłupa i stawów

• Stany pourazowe

• Zmiany wynikłe z przeciążeń narządu ruchu

• Odnowa biologiczna

• Przeciwwskazania do krioterapii stanowią:

• Klaustrofobia

• Nadwrażliwość na zimno

• Niewydolność układu krążenia i oddechowego

• Stany gorączkowe

• Zmiany zakrzepowe, zatorowe i zapalne w układzie naczyniowym

• Zmiany miażdżycowe tętnic uniemożliwiające reakcję naczyniową,

• Otwarte rany i owrzodzenia

• Zaburzenia czucia skórnego

• Nowotwory

• Odmrożenia

• Porażenie choroby nerek, pęcherza moczowego

• Ciąża

• Wiek starczy

• Podział zabiegów krioterapeutycznych

- miejscowe (kriopol)

- ogólnoustrojowe (kriokomora)

- krótkotrwałe 30s - 3 min

- przerywane

- długotrwałe

• Miejscowe zabiegi krioterapeutyczne

• masaż lodem czy nacieranie lodem ( małe zastosowanie)

• zimne okłady (wykonywane przy pomocy chust oziębionych albo worków plastykowych napełnionych wodą lub lodem, obecnie są to worki ze sztucznego tworzywa zawierające specjalny żel)

• zwijania

• zimne okłady z solanki (gąbka wiskozowa moczy się w solance, następnie wkłada się do worka ze sztucznego tworzywa i oziębia w zamrażalniku)

• oziębienie przy użyciu ciekłego chlorku etylu

• miejscowe zabiegi przy użyciu gazów chłodzących - ciekły azot dwutlenek węgla lub nadmuch zimnego powietrza ( kripol)

Kriopol

• Ogólne zabiegi krioterapeutyczne

Kriokomora

Kriosauna

Kriosauna - są to jednokomorowe, otwarte pomieszczenia przeznaczone przeważnie dla jednej osoby, w których działaniu temperatury poniżej - 100ºC poddawane jest całe ciało pacjenta z wyjątkiem głowy.

Kriokomora - jest to duże, zamknięte stacjonarne, sterowane komputerowo urządzenie, wykorzystujące do schładzania powietrza w jego wnętrzu ciekły azot lub trójkaskadowy system chłodniczy i umożliwiające równoczesne przebywanie we właściwej komorze o temperaturze poniżej - 100ºC kilku pacjentów.

• ZABIEGI Z WYKORZYSTANIEM
  CIŚNIENIA HYDROSTATYCZNEGO
  WODY

1. kąpiele całkowite

2. kąpiele obejmujące ¾ powierzchni ciała

3. półkąpiele

4. kąpiele nasiadowe

5. kąpiele rąk, ramion, stóp i nóg

• Kąpiel całkowita

Polega na zanurzeniu w wodzie ciała leżącego ponad stawami barkowymi aż do brody. W ten sposób prawie cała powierzchnia ciała zostaje poddana działaniu bodźców termicznych i mechanicznych kąpieli. Kąpiel całkowita nie może być stosowana w niewydolności krążenia.

• Kąpiel chłodna lub zimna

Kąpiel w wodzie o temp. 8-20 st. C, trwa od kilku sekund u osób nieprzyzwyczajonych do zimna, do 20 sekund. W czasie kąpieli powinno się wykonywać energiczne ruchy, aby przyspieszyć wystąpienie odczynu naczyniowego.

Działanie: Kąpiel ta stanowi silny bodziec do wytwarzania ciepła przez zwiększenie przemiany materii; działa pobudzająco i odświeżająco.

Wskazania: Może być pobierana tylko przez osoby ze zdrowym sercem i zdrowym układem naczyniowym; zaleca się ją w otyłości i zatruciach metalami.

Przeciwwskazania: Niewydolność krążenia, choroby serca i naczyń krwionośnych, skurcze naczyń, skłonność do drgawek, silna nerwica ogólna, choroby układy moczowego i jelit, nerwobóle, zapalenia nerwów, niedokrwistość, ogólne osłabienie, choroby reumatyczne.

• Kąpiel letnia

Wykonuje się ją w wodzie o temperaturze

28-33 st. C. Przez 10-20 minut.

Wskazania: Choroba Basedowa, niskie ciśnienie tętnicze krwi, astma oskrzelowa, rozedma płuc, duża pobudliwość nerwowa.

• Kąpiel o temperaturze obojętnej

Wykonuje się ją w wodzie o temperaturze

34-36 st. C. Czas kąpieli wynosi 15-20 minut.

Wykonanie: Pacjent wchodzi do wanny napełnionej wodą o odpowiedniej temperaturze. Podczas kąpieli nie wykonuje ruchów. Działanie zwiększają dodatki do wody np. odwarów z ziół.

Działanie: Uspokajające i nasenne.

Wskazania: Nerwobóle, niedokrwistość.

Przeciwwskazania: Niskie ciśnienie krwi, wyczerpanie, niewydolność krążenia.

• Kąpiel łagodnie ciepła

Wykonywana jest w wodzie o temperaturze

ok. 37 st. C. Czas trwania kąpieli wynosi 15-20 minut.

Działanie: Powoduje rozluźnienie mięśni szkieletowych, zmniejsza pobudliwość mięśni i ich napięcie w porażeniach spastycznych, stwardnieniu rozsianym, pląsawicy i szpotawości stawów.

Przeciwwskazania: Niewydolność krążenia, duże wyczerpanie, niskie ciśnienie krwi.

• Kąpiel gorąca (zanurzeniowa)

Wykonywana jest w wodzie o temperaturze

40-43 st. C. Czas trwania kąpieli wynosi 1-4 minuty, przy czym kąpiel należy zakończyć przed wystąpieniem potów.

Wykonanie: Do wody wchodzi się powoli. W kąpieli należy zachować się spokojnie. Początkowo występują dreszcze. Występuje paradoksalny odczyn naczyniowy:naczynia ulegają skurczowi. Następnie pojawia się uczucie ciepła.

Działanie: Pobudzające, odświeżające, zwiększa siłę.

Wskazania: Tylko u osób zdrowych, szczególnie sportowców.

Przeciwwskazania: Wszystkie choroby.

• Kąpiel przegrzewająca

• Szczególna odmiana kąpieli o stopniowo wzrastającej temperaturze, mająca na celu podwyższenie temperatury części rdzennej ciała. Wykonywana jest w wodzie o temperaturze początkowej 35-36st. C, podnoszonej stopniowo co 5min o 1st. C do końcowej temperatury 40 (42)st. C.

• Kąpiel przegrzewająca

Wykonanie: Pacjent powinien leżeć wygodnie, w całkowitym odprężeniu.

Podczas kąpieli należy kontrolować co 5 min. tętno na tętnicy szyjnej.

Wskazania: Rwa kulszowa, zapalenie wielonerwowe.

Przeciwwskazania: Osłabienie serca i krążenia, zaburzenia ukrwienia serca, miażdżyca naczyń krwionośnych.

• Kąpiel 3/4

Temperatura wody wynosi 36-38 st. C. Czas trwania kąpieli wynosi 10-15 minut.

Działanie: Działanie zależy od czasu trwania kąpieli - przy krótszym czasie trwania działa uspokajająco, przy dłuższym pobudzająco.

Wskazanie: Niepokój ogólny, niedokrwistość, stany napięcia nerwowego, zaburzenia snu.

Przeciwwskazania: Niewydolność krążenia.

• Półkąpiel

Stanowi słabszy bodziec niż kąpiel całkowita i kąpiel 3/4. W półkąpieli pacjent siedzi, jest zanurzony w wodzie do wysokości grzebienia biodrowego. Wysokość słupa w wannie wynosi ok 25-30 cm.

• Półkąpiel zimna

Temperatura wody wynosi 15-20 cm. Czas trwania 5-10 cm.

Wykonanie: Przed kąpielą należ ogrzać ciało. Pacjent pomału i ostrożnie wchodzi do wanny wypełnionej do połowy (ok. 20-25cm), zimną wodą. Najpierw kuca, potem, siadając, prostuje nogi. Pozostaje w tej pozycji 5-10 sek., ewentualnie zwilżając okolicę serca. Po wyjściu z wanny pacjent osusza okolicę lędźwiową i krzyżową i wchodzi do ogrzanego łóżka. Podaje mu się ciepłą herbatę.

Wskazania: Nerwicowe dolegliwości sercowe.

Przeciwwskazania: Osłabienie krążenia, skurcze naczyń krwionośnych, choroby układu moczowego i jelit, reumatyzm, skłonności do drgawek.

• Półkąpiel gorąca

Temperatura wody wynosi 40-45st. C, a czas trwania 4-6 min.

Wykonanie: Pacjent siada w wannie wypełnionej do połowy gorącą wodą; nie zanurza w wodzie rąk. Zabieg kończy się przed wystąpieniem potów, z chwilą wystąpienia uczucia gorąca. Przed wyjściem z wanny pacjent powinien obmyć sobie twarz, okolicę serca i kark zimną wodą.

• Kąpiele nasiadowe

Kąpiele nasiadowe obejmują dolną część ciała do wysokości pępka i górną część ud z wyłączeniem pozostałych części kończyn dolnych. Są wykonywane w wannach specjalnym kształcie, mających odpowiednie oparcia dla rąk i grzbietu. Można ją jednak wykonywać też w zwykłej wannie. Wówczas pacjent siada tak, aby stopy były oparte o górną krawędź wanny lub o stołeczek wstawiony do wanny, co pozwala na zanurzenie w wodzie tylko górnych części ud.

• Kąpiele nasiadowe

Przykłady:

kąpiel nasiadowa zimna

kąpiel nasiadowa o temperaturze obojętnej

kąpiel nasiadowa ciepła lub gorąca

kąpiel nasiadowa o wzrastającej temperaturze wody

kąpiel nasiadowa zimnocieplna

• Kąpiele kończyn dolnych

Zimna kąpiel stóp

Temperatura wody wynosi ok. 12-18st. C. Czas trwania od 15sek. Do 2 minut. Odmianę zimnej kąpieli stóp stanowi:

- brodzenie w wodzie,

- bieganie boso po rosie,

- bieganie boso po śniegu,

- chodzenie boso.

• Kąpiele kończyn dolnych

Do zimnej kąpieli stóp i jej odmian odnosi się generalna zasada wodolecznictwa: im zimniejsza jest woda, tym lepiej, ale tym krócej się ją stosuje.

Wykonanie: Przed zabiegiem należy ogrzać pacjentowi stopy. Następnie wkłada się je do naczynia wypełnionego zimną wodą, tak by sięgała do łydek. Czas trwania kąpieli wynosi ok. 15-60sek.

Podczas zimnej kąpieli stóp należy okryć resztę ciała.

• Kąpiele kończyn dolnych

Działanie: Powoduje czynne miejscowe przekrwienie tkanek, przemieszcza krew z mózgu i górnych części ciała. Działa hartująco, uspokajająco, nasennie, zwiększa odporność na infekcje i napięcie ścian żył.

Wskazania: Bóle głowy, bezsenność, krwawienie z nosa, zaburzenie krążenia żylnego, przegrzanie, stany po stłuczeniu, nerwica serca, zmęczenie stóp.

Przeciwwskazania: Ostre choroby infekcyjne układu moczowego, dreszcze, zimne stopy,niewydolność wieńcowa, wysokie nadciśnienie krwi, ostre podrażnienie nerwu kulszowego, skłonność do kurczu mięśni nóg.

• Kąpiele kończyn górnych

Polegają na zanurzeniu w wodzie jednej lub obydwu rąk, przedramion i ramion do połowy. Najczęściej wykonuje się kąpiele rąk o stopniowo wzrastającej temperaturze, zmiennocieplne i gorące. Wskutek odruchowych połączeń obszarów skóry kończyn górnych poddanych zabiegowi z narządami klatki piersiowej wywierają korzystne działanie na oskrzela, płuca, naczynie wieńcowe serca.

• Specjalne kąpiele lecznicze

- kąpiele z ćwiczeniami ruchowymi (hydrogimnastyka)

- kąpiel z równoczesnym zabiegiem rozciągającym kręgosłup

- kąpiel za wzmocnieniem działania wyporu wody

- masaż podwodny

- podwodny natrysk biczowy

- kąpiele wirowe

- hydromasaż w wannach wieloosobowych typu jacuzzi

• Kąpiele z dodatkami gazowymi

- kąpiele tlenowe

- kąpiele perełkowe

- kąpiele piankowe

- kąpiel z dodatkiem odwaru z siana

- kąpiel z dodatkiem odwaru ze słomy owsianej

- kąpiel z dodatkiem wyciągu ze skrzypu polnego

- kąpiel z dodatkiem odwaru z sosny

- kąpiel z dodatkiem odwaru z rumianku

- kąpiel z dodatkiem odwaru z kory dębu

- kąpiel z dodatkiem odwaru z tymianku pospolitego

- kąpiel lawendowa

- kąpiel rozmarynowa

Zabiegi z wykorzystaniem hydrodynamicznego ciśnienia wody.

Zabiegi te można podzielić na:

• Polewania:

• Zimne

• O zmiennej temperaturze

• Natryski:

• Stałe

• Ruchome

• Z masażem

Polewania

• Stanowią podstawowy zabieg wodoleczniczy wprowadzony do lecznictwa przez Kneippa. Doskonale hartują organizm oraz mają działanie lecznicze w chorobach przewlekłych.

• Cechują się tym, że strumień wody wypływa pod ciśnieniem z węża połączonego z kranem i swobodnie spływa po polewanej części ciała. Wąż ma średnicę 18-20 mm i długość 2-3 m. Pacjent stoi na tzw. raszkach z tworzywa sztucznego. Najczęściej stosuje się polewania zimne, wg zasady Kneippa: „Stosować tyle ciepła ile jest to konieczne, a zimna tyle, ile jest tylko możliwe”

Polewania dzielimy ze względu na temperaturę na:

• Bardzo zimne: temp. 10-12^oC

• Zimne: temp. 18-20^oC

• Gorące: 40-42^oC

• O zmiennej temperaturze: czyli od10-16^oC do 38^oC

Temperaturę wody za każdym razem powinien ustalić lekarz zależnie od wskazań!

Działanie zimnych polewań:

• Hartowanie

• Dobre ukrwienie tkanek

• Działanie ćwiczące naczynia krwionośne i limfatyczne

• Pobudzanie przemianę materii i układ nerwowy

• Działanie przeciwzapalnie i przeciwbólowo

• Utrzymywanie równowagi gospodarki cieplnej

• Ćwiczenia serca, układu krążenia i oddechowego

Przeciwwskazania:

• Astma oskrzelowa

• Nadczynność tarczycy

• Choroby serca i układu krążenia

Zasady wykonywania polewań:

• Wykonujemy je tylko u pacjentów z prawidłową gospodarką cieplną.

• Pacjent przed zabiegiem nie może być zmarznięty, najlepiej gdyby był lekko ogrzany np. poprzez rozgrzewkę.

• Po większym wysiłku fizycznym przed rozpoczęciem zabiegu należy odczekać ok. 30 min, po posiłku ok. 2 h.

• Zabieg kończymy z chwilą wystąpienie objawów tj. lekkie zaczerwienienie skóry, uczucie ciepła lub bólu w polewanej części ciała.

• Zabieg powinien być krótki- szacuje się go na o. 40-60 s, w szczególnych przypadkach 80s.

• Po zabiegu należy ogrzać skórę, pacjent powinien natychmiast się ubrać.

• Pomieszczenie zabiegowe powinno mieć stałą temperaturę ok. 20-22^oC.

• Po zabiegu pacjent powinien odpocząć.

Wykonywanie polewań:

• Zabieg zaczyna się od polewania stóp, wpierw prawa strona ciała, potem lewa, przednią powierzchnię od dołu ku górze, z tyłu odwrotnie.

• W górę polewa się powoli, w dół szybciej.

• Można zastosować podpórki w celu ustabilizowania postawy pacjenta.

• Wylot węża znajduje się ok. 10-15 cm. od ciała.

• Polewanie o zmiennej temperaturze: zaczyna się ciepłą wodą przez 1-2 min. potem zimną 20 s. Zabieg kończy się po 2 zmianach zimnym polewaniem.

Natryski

• Wykorzystuje się w nich oprócz działania termicznego, mechaniczne działanie ciśnienia wody. Są silniejsze od polewań i słabsze od biczy. Podobnie jak bicze są przeciwwskazane dla osób słabych, o zwiększonej pobudliwości nerwowej i dzieci poniżej 6 lat.

Dzielimy je na:

• Stałe: wykonywane za pomocą urządzeń utrzymujących stały kierunek padania wody na ciało.

• Ruchome: za pomocą giętkiego węża połączonego z katedrą natryskową umożliwiają regulacje temperatury i ciśnienia, którym porusza wykonujący zabieg.

• Deszczowe: łagodny wypływ dobrze rozbitego strumienia wody, należą do natrysków stałych.

Działanie bodźcowe natrysku…

… jest tym większe im mniejsze są otwory i większe ciśnienie wody.

Natrysk płaszczowy

Bicze, polewania biczowe, ruchome natryski biczowe

• Bicze działają nie tylko termicznie, ale również mechanicznie- ciśnienie wody wynosi od 100 do 300 kPa.

• Ze względu na zmianę temperatury wyróżniamy bicze zimne, gorące i zmiennocieplne.

• ZE względu na stopień rozdrobnienia strumienia i ciśnienia wody wyróżniamy: natryski deszczowe, nitkowate i wachlarzowate.

Aparatura:

Katedra natryskowa składa się z giętkiego węża z wymienną końcówką o różnych otworkach tzw. głowicą. Zabieg wykonuje się w dużym pomieszczeniu wyłożonym kafelkami.

Zasady wykonania:

• Należy stale poruszać strumieniem wody.

• Bicze całkowite można stosować jedynie u osób zdrowych.

• Czas wykonania nie może przekraczać 4 min.

• Zabieg zaczyna się i kończy natryskiem deszczowym.

Inne natryski:

• Szkockie: natryski o zmiennej temperaturze, wykonuje się je wachlarzowatym strumieniem wody stosując na przemian natrysk deszczowy i kolczysty. Używa się do tego katedry natryskowej.

• Z masażem: klasyczny masaż częściowy lub całkowity z równoczesnym niskociśnieniowym natryskiem stałym wykonywanym za pomocą odpowiedniego urządzenia. Wykonuje się do ciepłą lub gorącą wodą.

ZABIEGI WODOLECZNICZE ZA POŚREDNICTWEM TKANINY

I. ZMYWANIA

1. Stanowią najłagodniejszy zabieg wodoleczniczy (wykorzystywane są nawet u obłożnie chorych)

2. Zabieg ten jest szybki (lecz bez zbędnego pośpiechu)

3. Zatem bodźce termiczne działają na organizm krótko

4. Z reguły wykonuje się je przy użyciu zimnej wody o temp. 12-16^oC, u osób wrażliwych może to być uprzednio woda o temp. 20-23^oC

5. Raczej nie używa się do nich ciepłej wody tylko w rzadkich przypadkach na zlecenie lekarza (np.przy dreszczach)

Działanie biologiczne:

Łagodnie pobudzają układ krążenia, układ oddechowy i układ nerwowy.

Ćwiczą mechanizmy termoregulacji, działają hartująco, zapobiegają przeziębieniom.

Pobudzając układ nerwowy wpływa na zwiększenie napięcia ścian naczyń krwionośnych, przeciwdziałając zwiotczeniu ich pod wpływem różnych toksyn chorobowych.

Ułatwiają organizmowi przejść z nocnego stanu rozluźnienia i bezczynności do dziennej aktywności.

Usuwają pot i złuszczony naskórek ze skóry.

Zwiększają łaknienie.

Działają tonizująco.

Obniżają gorączkę.

Ogólne zasady zmywań:

Wykonuje się je jako zabieg częściowy lub całkowity.

Używa się podczas zabiegu tkaniny bawełnianej lub lnianej (500x500 mm lub 200x250mm) kilkakrotnie złożonej do wielkości dłoni.

Można też wykonywać je rękawicą do mycia lub myjką.

Najlepiej wykonywać je rano, w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej i przy zamkniętych oknach.

Po zmoczeniu zimną wodą tkaninę lekko wykręcić dla komfortu pacjenta.

Powierzchnię ciała zwilża się wodą.

Po wykonaniu zmywania wolno osuszyć tylko twarz i szyję, na wilgotne ciało nakłada się piżamę i wypoczywa pod przykryciem przez 20 min.

Zabieg wykonany jak ww. nie powoduje z reguły wystąpienia silnych potów. Jeśli chcemy je wywołać to należy wykonać seryjne zmywania.

2 ZASADY

1. Zimnych zmywań nie należy wykonywać u osób zmarzniętych, odczuwających chłód, posiadających chłodne stopy lub ręce. Należy je najpierw ogrzać metodami takimi jak we wszystkich zabiegach zimnych.

2. Po zabiegu należy zatroszczyć się o szybki powrót ucieplenia skóry do normy.

Zmywania dzielimy na :

Zmywania częściowe :

górnej części ciała

dolnej części ciała( dolegliwości towarzyszące żylakom kkd, zmniejszona perystaltyka jelit, wzdęcia oraz bezsenność)

brzucha( takie same jak wyżej)

Zmywania całkowite :

zapobieganie odleżyn, działa odświeżająco i odżywczo.

Zmywania seryjne :

Wykonuje się je w ostrych chorobach infekcyjnych w celu obniżenia temperatury ciała.

Działanie: Napotnie, obniżają temperaturę ciała, pobudzają krążenie

Zmywania zmiennocieplne :

Wykonuje się je u osób wrażliwych na zimnow identyczny sposób jak i w takiej samej kolejności jak zmywania całkowite zimne z tą różnicą jednak, że najpierw wykonuje się zmywanie gorące(50^oC) i zaraz po nim zimne.

II ZAWIJANIA

1. Są to zabiegi w których wykorzystuje się różnej wielkości chusty lniane, bawełniane lub prześcieradła zmoczone wodą o różnej temperaturze, którymi szczelnie zawija się poszczególne części ciała.

2. Na ogół stosuje się wodę zimną, rzadko ciepłą lub gorącą.

3. Na mokrą tkaninę nakłada się większą suchą, a na nią nieco większy koc wełniany.

Działanie biologiczne:

Zadaniem zawijań jest pobudzenie czynności skóry.

Działają one na gospodarkę cieplną, krążenie krwi i układ nerwowy.

Zwiększają wydzielanie przez skórę odpadowych produktów przemiany materii i toksyny, których źródłem może być proces chorobowy.

Wywierają działanie ogólne, zwiększające zdolności organizmu do zwalczania infekcji i chorób.

Siła bodźcowego działania zawijań.

Zależy od:

temperatury wody

stopnia wilgotności tkaniny użytej do zabiegu

długości czasu utrzymywania zawijania.

Im bardziej sucha tkanina tym zabieg jest słabszy i odwrotnie,

im bardziej mokra tym zabieg jest silniejszy.

Stopień wilgotności dopasowuje się do temperatury ciała.

Długość czasu zależna jest co zabieg ma powodować:

chłodzić

rozgrzewać

powodować pocenie się.

Rodzaje zawijań:

Ze względu na temperaturę użytej wody:

zimne

chłodne

ciepłe

gorące

Ze względu na użytą wodę:

woda czysta (wodociągowa)

woda z dodatkami

Ze względu na wielkość części ciała poddanej zabiegowi:

zawijania małe (ręki, ramienia, stopy, łydki, całej kd, szyi, głowy)

zawijania średnie ( piersi, lędźwi, krótkie, szal, dolne i górne okłady)

zawijania duże ( dolne, zawijania ¾, zawijania całkowite, płaszcz hiszpański, mokrą koszulę, koszulę z gliną, solą lub sianem)

Charakterystyka zawijań o różnej temperaturze:

1. Zimne zawijanie ochładzające:

temp. wody 12-16^oC * u osób wrażliwych na zimno, dzieci i ludzi w wieku starczym 20-25^oC

Stosuje się w przypadku podwyższenia temperatury tkanek miękkich bądź gorączce, stanach zapalnych.

Wykonuje się je przy stosunkowo mokrej tkaninie, która pozostaje na ciele do chwili kiedy się nie ogrzeje ok. 15-30 min. Do 40 min. Przy wysokiej gorączce zabieg kończymy po 15 min.

1. Zimne zawijanie przegrzewające:

Wykonuje się przy użyciu tkaniny zanurzonej w zimnej wodzie i następnie dobrze wyżętej.

Zawijanie utrzymujące ciepło

Stosowane dla uzyskania przekrwienia danej okolicy ciała.

Znajduje zastosowanie w chorobach przewlekłych.

Zawijanie utrzymuje się do momentu fazy tzw. parowania poprzedzającej pocenie się ( mniej więcej 45-75 min.)

Stosowany w przypadku podniecenia nerwowego, zaburzeniach snu, zaparciach.

3. Zimne zawijanie napotne:

Stosuje się by usunąć z potem szkodliwe substancje.

Stosuje się je w chorobach infekcyjnych, z przeziębienia, w stanach samozatrucia lub zatrucia np. spożywczego.

Konieczność zwiększenia przemiany materii ( w otyłości)

Nerwobóle, zapalenia nerwów, nadpobudliwość nerwowa

Wykonanie jak wyżej , zmienia się tylko czas 60-120 min.

Dla pacjentów dla których pocenie się może stanowić zbyt duże obciążenie należy przerwać zabieg w fazie parowania.

3. Zawijanie o umiarkowanej temperaturze:

Temp. wody 20-25^oC

Stosuje się tylko przy wyraźnie wysokiej temperaturze skóry chorego.

Wysoka gorączka, po gorących kąpielach.

O temp 25-30^oC stosowane przez 1-1,5h działa uspokajająco i nasennie .

1. Zawijanie ciepłe:

Bardzo rzadko wykonywane, gdyż podczas wykonywania bardzo szybko stygnie.

5. Zawijanie gorące:

Temp. wody 38-42^oC przez 30-45 min.

Wskazane w kolce nerkowej, wątrobowej, nerwobólach.

Dostarcza dużo ciepła, jednak b. szybko stygnie, w związku z tym działa jak zwijanie ciepłe.

Dodatki do wody używanej w zabiegu

Używa się w celu zwiększenia siły bodźcowego działania zawijania lub spowodować dodatkowe, specyficzne działanie takich składników jak np. wyciągi roślinne.

Dodatki do zimnych zawijań

Ocet winny- dobrej jakości w ilości 6-10 łyżek stołowych na 1 litr wody.

Glina- gęsta papka powstała po dodaniu 2 garści sproszkowanej i odpowiednio wyprażonej gliny do 3 litrów wody.

Sól kuchenna- W 1 litrze rozpuszcza się 1-2 łyżki stołowe. Wywiera działanie drażniące. ( nieżyt oskrzeli, zapalenie płuc- wykonuje się zawijanie piersiowe)

Dodatki do gorących zawijań

Siano- odwar przygotowuje się z 1-3 garści okruchów siana gotowanych przez ½ h w 4-5 litrach wody. Po odcedzeniu moczy się odwarem tkaninę użyta później do zabiegu. Używa się głównie przy zapaleniu pęcherza moczowego, nieżycie oskrzeli, chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Rumianek- odwar przygotowuje się z 2-3 garści kwiatów rumianku gotowanych przez 15 minut w 4-5 litrach wody w zamkniętym garnku.

Skrzyp- to co wyżej tylko gotowanie przez 30 min. Wykorzystuje się w chorobach skóry, odmrożeniach, żylakach odbytu.

Przykładowe zawijania:

Wskazania .

Ostre i przewlekłe zapalenie żył.

Przewlekłe rozsiane zapalenia komórek tkanek łącznej.

Zapalenie płuc.

Zapalenie oskrzeli.

Astma oskrzelowa.

Zapalenie opłucnej.

Niektóre procesy zapalne toczące się w jamie brzusznej.( ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie jelita grubego)

W zapalnych chorobach narządu rodnego kobiety

Stany skurczowe jelita grubego

Choroby reumatyczne.

W stanach przebiegających ze zmianami napięcia mięśni szkieletowych, na podłożu statycznym jak i zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa.

Przeciwwskazania.

niewydolność krążenia,

ciężka nerwica wegetatywna,

stany znacznego wyczerpania.

III OKŁADY I KOMPRESY

Jest to odmiana zawijań.

Różnią się tym, że nie obejmują całego obwodu części lub całego ciała.

Kompresy są mniejsze od okładów.

Wykonuje się je przez nałożenie kilkakrotnie złożonej wilgotnej tkaniny lnianej lub bawełnianej na określoną część ciała i przykrycie inną suchą.

Podział O i K:

Zarówno kompresy i okłady dzieli się na :

ZIMNE

Chłodzące

Wysychające

Pod ceratką

GORĄCE

Rodzaje okładów:

1. Okłady zimne chłodzące:

Częste zmienianie okładu, za każdym razem zanurzanego w zimnej wodzie i wyżymanego.

Działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, zmniejsza obrzęki, zmniejsza przekrwienie tkanek.

Umiejscowione ostre stany zapalne, krwawienia, krwotoki, stany po stłuczeniach.

1. Okłady zimne wysychające:

Tkaninę po jednorazowym zmoczeniu wyżętą nakłada się na określoną część ciała. Na nią nakłada się kilka warstw suchych tkanin bawełnianych.

Czas wysychania układu to 2-3h

Działają uspokajająco i rozgrzewająco.

Nerwobóle, przewlekły nieżyt oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie opłucnej, grypa, astma oskrzelowa, kamica nerkowa, bolesne miesiączkowanie.

3. Okłady zimne pod ceratką:

Jeżeli zimny okład małych rozmiarów przykrywa się dodatkowo folią lub ceratką, powstaje zmodyfikowana odmiana zabiegu zwana poprawniej kompresem pod ceratką.

Okład ten nie wysycha powodując rozmiękanie naskórka. Dlatego nakładamy go na małe powierzchnie ciała w umiejscowionym ostrym zapaleniu skóry (np. czyraki)

3. Okłady gorące:

Temp. wody 40-45^oC i po wyżęciu nakłada się na określoną część ciała pokrywając suchą tkaniną bawełnianą lub wełnianą.

Zabieg ten nazywany jest także kompresem parowym.

Kolka wątrobowa, kolka nerkowa, miejscowe stany skurczowe.

Łatwe do wykonania w domu.

Należy pamiętać o możliwości oparzenia się .

IV OKLEPYWANIE

jest zabiegiem łączącym działanie zimnej wody z bodźcem mechanicznym.

Wyżętym po zmoczeniu w zimnej wodzie ręcznikiem oklepuje się stycznie do powierzchni plecy pacjenta. Ruchy ręką powinny być elastyczne i szybkie. Nie wolno uderzać kręgosłupa.

Powoduje odruchowe pobudzenie oddychania i krążenia płucnego w przewlekłym nieżycie oskrzeli, zapaleniu płuc itd.

V SZCZOTKOWANIE

Jest prostym zabiegiem wykorzystującym szczotkę z włosia. Wyróżniamy szczotkowanie suche i mokre. Wykonuje się je podobnie jak zmywanie.

Profilaktycznie choroby serca i układu krążenia, choroby reumatyczne.

---