KOMÓRKA ROŚLINNA

KOMÓRKA ROŚLINNA

Komórka - jest to najmniejsza budulcowa i funkcjonalna jednostka organizmów żywych. Jest ona zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie).

Komórka roślinna - podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna budująca organizm rośliny. Pod względem kształtu komórki roślinne można podzielić na:

równowymiarowe - o kształcie kuli (parenchymatyczne),
silnie wydłużone w jednym kierunku (prozenchymatyczne).

0x01 graphic

Skład komórki roślinnej:

ściana komórkowa
plasmodesma
błona komórkowa
chloroplast
błona tylakoidu
mitochondrium
aparat Golgiego
wakuola, wodniczka
retikulum endoplazmatyczne gładkie
retikulum endoplazmatyczne szorstkie
jądro komórkowe
błona jądrowa
jąderko
cytoplazma

Jądro komórkowe, najważniejsze z organelli komórkowych występująca w komórkach organizmów jądrowych (Eukarionty), odgrywająca decydującą rolę w przekazywaniu cech dziedzicznych i przebiegu przemiany materii. Jądro otoczone jest podwójną błoną jądrową, zaopatrzoną w pory zapewniające kontakt z treścią komórki, w środku jądro komórkowe wypełnione jest nukleoplazmą (karioplazmą), w której wyróżnić można chromatynę, będącą siedliskiem informacji genetycznej (kwasy nukleinowe), jąderko i sok jądrowy (kariolimfa).
Główne procesy zachodzące w jądrze komórkowym to samopowielanie DNA (replikacja DNA) zawartego w chromatynie oraz przekazywanie informacji genetycznej na RNA (transkrypcja). Jąderko jest miejscem syntezy RNA rybosomowego, składa się z odcinka DNA kodującego syntezę rRNA oraz zRNA i białka, nie jest otoczone żadną błoną. Podstawowym składnikiem silnie uwodnionej kariolimfy wypełniającej przestrzenie między strukturami jądra są białka, szczególnie enzymy związane z funkcjami jądra.

Ściana komórkowa, wytwór protoplastu charakterystyczny dla komórek roślinnych i grzybów, chroniący komórkę przed czynnikami zewnętrznymi i siłą turgoru. Ściana komórkowa warunkuje także kształt komórek. Powstaje w telofazie podziału mitotycznego, jej pierwszym stadium jest tzw. przegroda pierwotna, w której tworzeniu biorą udział struktury Golgiego. Całkowicie wykształcona ściana komórkowa zbudowana jest głównie z celulozy, może ulegać dalszemu grubieniu wskutek odkładania kolejnych warstw celulozowych, także wtórnym zmianom (modyfikacjom), takim jak: drewnienie (lignifikacja), korkowacenie (odkładanie suberyny), kutynizacja (odkładanie kutyny), śluzowacenie (np. w nasionach lnu) lub mineralizacja (inkrustowanie ściany komórkowej solami wapnia albo krzemionką, np. u turzycowatych, traw i skrzypów). Młode komórki roślin otoczone są ścianą pierwotną, której strukturę wewnętrzną stanowią ułożone w sposób nieuporządkowany łańcuchy celulozowe wypełnione hemicelulozą i pektyną. W starszych komórkach obserwuje się również ścianę wtórną - powstającą po wewnętrznej stronie ściany pierwotnej, zwykle grubszą i bardziej wytrzymałą niż pierwotna, o uporządkowanej budowie szkieletu celulozowego, również wypełnionego hemicelulozą i pektyną. Ulega ona inkrustacji (węglan wapnia, krzemionka lub lignina) i adkrustacji (kutyna, suberyna, woski).

Błona komórkowa, plazmolema, plazmolemma - półprzepuszczalna błona biologiczna oddzielająca wnętrze komórki od świata zewnętrznego. Jest ona złożona z dwóch warstw fosfolipidów oraz białek, z których niektóre są luźno związane z powierzchnią błony (białka peryferyjne), a inne przebijają błonę lub są w niej mocno osadzone białkowym lub niebiałkowym motywem (białka błonowe).

Cytoplazma - część składowa komórki (z wyłączeniem jądra komórkowego), zawierająca stałe elementy strukturalne, jak organelle komórkowe z siateczką wewnątrzplazmatyczną (retikulum endoplazmatyczne) i bezpostaciową macierz (cytoplazma podstawowa).
W tej części komórki odbywa się cała przemiana materii, dzięki której organizm uzyskuje energię, oraz biosynteza białka i innych związków. Jądro komórkowe i cytoplazma są ze sobą ściśle związane tak, że żadne z nich nie może żyć samo.

Retikulum endoplazmatyczne - siateczka śródplazmatyczna błoniasty system kanalików pęcherzyków lub cystern biorących udział w transporcie wewnątrz komórkowym różnych substancji, syntezie białek, izolacji przeciwstawnych procesów metabolicznych zachodzących w różnych obszarach cytoplazmy, przemianach węglowodanowych, lipidowych oraz w obronie przed toksycznym działaniem związków chemicznych

Aparat golgiego - to struktury błoniaste ułożone jedna na drugiej niczym zmniejszające się spodeczki. Występuje w pobliżu jądra gromadzi wydzieliny oraz produkty syntezy. AG pozostaje w ścisłym związku z retikulum endoplazmatycznym lizosomami oraz plazmalemą

Lizosomy - to pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną lipidowo białkową zawierające enzymy hydroliczne zdolne do degradowania większości biologicznie makrocząsteczek. Funkcją jest trawienie wewnątrzkomórkowe.

Rybosomy - ziarniste twory zbudowane z RNA i białek. Tworzą je dwie podjednostki większa i mniejsza. Biorą udział w biosyntezie białka. Zwykle połączone w łańcuszki tworzą tzw polirybosomy

Jądro - jest nadrzędną organelą każdej komórki, warunkuje właściwy jej metabolizm reprodukcję i wzrost

Chloroplast - organella właściwa komórkom roślinnym; w nim zachodzi proces fotosyntezy

Plasmodesma, plazmodesma - połączenie międzykomórkowe występujące w komórce roślinnej (oraz w komórkach grzybów, sinic i bakterii), pasma cytoplazmy i siateczki śródplazmatycznej (retikulum endoplazmatyczne) przechodzące przez szczeliny (jamki) w ścianie komórkowej. Plasmodesmy łączą ze sobą protoplasty komórek, które sąsiadują ze sobą. Dzięki nim komórki w łatwy sposób mogą wymieniać pomiędzy sobą różne substancje. Plazmodesmy są odpowiednikami złączy szczelinowych w komórkach zwierzęcych.

Mitochondrium (w liczbie mnogiej mitochondria) - otoczone błoną organellum, obecne w większości komórek eukariotycznych. Organella te mają różną wielkość, przeważnie od 2 do 8 μm, mogą też szybko zmieniać swój kształt i rozmiary. Są one miejscem, w którym w wyniku procesu oddychania komórkowego powstaje większość adenozynotrifosforanu (ATP) komórki, będącego jej źródłem energii. Oprócz tego, mitochondria są zaangażowane w wiele innych procesów, takich jak sygnalizacja komórkowa, specjalizacja, wzrost i śmierć komórki, czy też kontrola cyklu komórkowego^.Nazwa pochodzi od greckiego μίτος (mitos) - nić oraz χονδρίον (chondrion) - ziarno.

Tylakoid - pęcherzykowata struktura, podstawowy element budowy wewnętrznej chloroplastu komórki roślinnej lub podobna struktura wchodząca w skład samożywnej komórki prokariotycznej. W chloroplastach tylakoidy tworzą tzw. system lamellarny, w którego skład wchodzą grana, czyli zwarte stosy spłaszczonych tylakoidów (lamelle gran) oraz intergrana, czyli tylakoidy stromy (lamelle stromy) będące pojedynczymi pęcherzykami tylakoidów łączących grana.

Wakuole (wodniczki) - struktury komórkowe występujące u roślin i niektórych pierwotniaków oraz w komórkach zwierzęcych. W komórkach zwierzęcych występuje wiele małych wodniczek (wakuol), natomiast w roślinnych jedna lub kilka dużych. U pierwotniaków występują wodniczki tętniące, odpowiedniki wakuoli, ale od wakuoli o wiele mniejsze. Zajmują do 90% komórki. Ze starzeniem się komórki zachodzi proces rozrośnięcia się i zamienienia wakuoli w jedną wodniczkę. W wakuoli, w soku komórkowym gromadzone są cukry proste oraz dwucukry jako materiały zapasowe.

Błona jądrowa, otoczka jądrowa, kariolemma (caryotheca, caryolemma, nucleomembrana) - podwójna błona białkowo-lipidowa odgraniczająca wnętrze jądra komórkowego od cytoplazmy.

Jąderko - ultraelement jądra komórkowego odpowiedzialny za syntezę RNA, głównie rRNA. Jakościowo stanowi zagęszczenie chromatyny. W trakcie podziału komórkowego jąderko zanika. Można to uzasadnić zablokowaniem transkrypcji genów kodujących rRNA, ponieważ wtedy chromosomy ulegają kondensacji.

Peroksysom, dawniej mikrociałko (peroxysoma) - organellum komórki eukariotycznej o średnicy 0,2-1,8 μm, otoczone jedną błoną, o kształcie owalnym bądź sferycznym. W komórce roślinnej peroksysomy znajdują się w bezpośrednim kontakcie z chloroplastami i mitochondriami i stykają się z powierzchniami ich błon.

U zwierząt występuje tylko jeden typ peroksysomu - zawierający enzym katalazę - uczestniczący w procesie neutralizacji szkodliwego nadtlenku wodoru:

2H₂O₂ → 2H₂O + O₂

Peroksysom zawiera także oksydazę tworzącą nadtlenek wodoru.

Protoplast - aktywna metabolicznie część komórki bakterii, grzyba lub rośliny czyli część komórki bez ściany komórkowej. Protoplasty sztucznie uzyskiwane w wyniku trawienia ściany komórkowej enzymami mają kształt kulisty lub zbliżony i pozostają zdolne do życia i stanowią ważny obiekt badań cytologicznych. Protoplasty są zdolne do regeneracji ściany komórkowej i fuzji, przy czym są w stanie tworzyć mieszańce somatyczne między gatunkami niespokrewnionymi (np. protoplast marchwi zwyczajnej z limfocytem ludzkim).

Protoplast zawiera m.in. następujące składniki:

cytozol
cytoszkielet
centriole
rybosomy
jąderko
system GERL
mikrociałka
mitochondrium
jądro
plastydy