POLSKA Adm w Polsce (dziwny twór adm): 1.scierają się tu tradycje adm Wsch. i Zach. 2. „Rzeczpospolita nierządem stoi” odbywa się tu reforma adm pub, niema wizji reform Postulaty zaczął wnosić Jan Ostrorów w 1497r. napisał me morię na temat rzeczpospolitej (narzekał na korupcje, stan dróg, problem żebractwa, braku wizji państwa) jego myśl rozwinął A. Fryvi Modrzewski w książce „O poprawie Rzeczpospolitej” „Rzeczpospolita nierządem stoi” Narzekał na urzędy, domagał się kontroli urzędników, występował przeciwko korupcji. Doprowadziło to do ruchu egzekucyjnego. Wawrzyniec Goślicki- reprezentant oświecenia, wybitny myśliciel. 1764-1795r. lata oświecenia panowanie S.A. Roamatowskiego (ostatniego króla). Okres I Rzeczpospolitej- wpływy Austriackie i Francuskie. Podejmowano próby reform. W dziejach Stanisławskich powołano (1775r.) Radę Nadzorującą. 1764r powołano dwie komisje: -Wojskową -skarbową Powołano ministerstwo (pierwsze). W 1773r powołano Komisje Edukacji Narodowej- to było pierwsze ministerstwo (resort), ta komisja działała na zasadzie kolegialności. Przedstawicielem był Hugo Kołłątaj. Następnie powołano Radę Nieustającą- rząd stały miał ograniczać rade królewska (36+1 król) dzieliła się ona na departament (5): 1.Departament Interesów Cudzoziemskich (minister spraw zagranicznych) 2.departament Policji, czyli dobrego porządku 3. D. Wojskowy 4.D. Sprawiedliwości 5. D. Skarbowy W 1755r. powołano komisję nad szpitalami (zakład nowych szpitali) powszechne, bezpłatne dla najuboższych lecznictwo. Najważniejszym osiągnięciem tych czasów była 1. pierwsza konstytucja (3-go maja 1791r.) w dziejach europy i Polski. Uprowadzała monarchie konstytucji (król był gwarantem prawa, podlegał mu), odpowiedzialność konstytucyjna ministrów, istnieje instytucja senatu. 2. Konstytucja Księstwa Warszawskiego- nadana została w Dreźnie 22 lipca 1807 przez Napoleona. Głosząc zasadę równości wszystkich ludzi wobec prawa, likwidowała odrębne sądy na rzecz jednolitego sądownictwa dla wszystkich obywateli kraju. 3.Konstytucja Królestwa Polskiego- 1815r. Uchwalona przez cara. Była to tzw. konstytucja oktrojowana, czyli nadana odgórnie, nie zaś zatwierdzona przez sejm. Obowiązywała w Królestwie Polskim do 26 lutego 1832, kiedy to Mikołaj I wprowadził w jej miejsce Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego. 4. konstytucja marcowa- 17 marca 1721r. uchwalona przez Sejm Ustawodawczy. Wprowadzała ustrój republiki demokratycznej o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. Władzę zwierzchnią (art. 2) przyznawała Narodowi, który nie sprawował jej sam, lecz za pośrednictwem specjalnych organów, zbudowanych zgodnie z Monteskiuszowską koncepcją trójpodziału władz (art. 2 in fine). 5. Konstytucja kwietniowa- 23 kwietnia 1935r ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej Polskiej z okresu międzywojennego uchwalona przez prezydenta Ignacego Mościckiego. 6. Konstytucja PRL (konst. Stalinowska, K. lipcowa) 22 lipca 1952 uchwalona przez Sejm Ustawodawczy. władza najwyższa należała do sejmu jako emanacji "woli ludu", któremu podporządkowane były inne instytucje: sądownictwo oraz władza wykonawcza z rządem i Radą Państwa. 7. Konstytucja RP (ważna do dziś)- 2 kwietnia 1997r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe. Najważniejszy akt prawny (ustawa zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej, Konstytucja złożona jest z preambuły i 13 rozdziałów, w tym 243 artykułów.
2. Mała konstytucja 1947 (styczeń) Ustawa Konstytucyjna o ustroju i zakresie dzialania nawyzszych organow RP, tymczasowa konstytucja składajaca się z 32 artykółów ujetych w 9 rozdzaiłach 3. Mała kons. 1992 (październik) Ustawa Kon. Z dnia 17 października 1992r o wzajemnych stosunkach miedzy władzą ustawodawczą i wykonawcza RP oraz o samorządzie terytorialnym. Uchwalona przez Sejm
|
*Kobstytucja 3-go Maja* rząd- satała na czele całej administracji pub, adm była skupiona w 6 komissjach -wojsko -policji -skarbu -komisja edukacji nar. Administracja Lokalna- utworzono woj., powiaty, mialy charakter naturalny- tworzyły jednorodną strukturę lok. Pierwotnie istniały ziemie ale z czasem zanikły. Kons. Ta nie obowiązywała ani jednego dnia została przyjęta lecz sprzeciwiło soe kilka osób-Liberum Veto. W maju 1722r powstała konfederacja targowicka (w Targowicy) -obalona kons. 3-go maja. W 1793r odbył się ostatni sejm Szlacheckiej RP- Sejm Niemy. Powołano znowu rade nieustającą. *Administracja Powstań Narodowych* 1. Insurekcja Kościuszkowska- 1794- powstanie nieudane, zakończone rozbiorem Polski. 2. Powstanie Listopadowe- 1830-1831 polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło w nocy z 29 listopada na 30 listopada 1830 roku, a zakończyło się 21 października 1831 roku[5]. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część prowincji zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń). 3. pow. Styczniowe- (1863-1864) - polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy. 4. Rewolucja 1935r. 5. Pow. Warszawskie 1945r Powstania Lokalne: 1 powstanie Wlkp. 2. pow Lwowskie 1918r 3. pow Śląskie 1919r 4.pow Śląskie 1920r 5. pow. Śląskie 1921r Wszystkie pow wytworzyły adm Narodowe. Istota Panstwa Podziemnego- tworzy ono system organów tajnych. Wszystkie powstania ujawniły adm rządowe specjalne. T. Kościuszko powołał Radę Najwyższą Narodową. Dziali la się n 8 wydziałow. Adm sprawował wydział porządku. Naczelnikiem Raady NN był Kosciuszko. Nie był on wybierany- sprawował władzę absolutna. Na prowincji utworzono komisje porządkowe które dzieliły się na wydzialy.
*Administracja Księstwa Warszawskiego* (1807-1814-formalnie do 1815) twór Napoleoński, 22 lipca 1807r Napoleon nadał K.W. konstytucje i model francuskiej administracji „Kodeks napoleona” podział resortowy adm, centralizacje i decentralizacje, jednoosobowa odpowiedzialnośc, urzędnicy zawodowi, najwyższą władzę sprawował król (monarchia konstytucyjna)książe Warszawski sprawował rząd a władze wykonawczą sejm, król mianował dekrety (nie mogł odwołać sądow), ministrowie (6), sekretarz stanu (szef kancelarii prezesa rady ministrów) zastępował on ksiecia warszawskiego, rada stanu wykonywała kompetencje ministrów, wprowadzono system adm lokalnej, księstwo na departamenty-> powiaty->gminy (organ stanowiący-Powiatowe rady Departamentowe) Prefekci, podpref. Gminy otrzymały osobowośc prawną. Gminy: mijeskie (rady miejeskie-burmistrz) wiejskie (ławników-wójt, wsie nie miały osobowości prawnej). Kształcenie urzędników wzorem franc komisje egzaminacyjne 1808r Szkoła Prawa w Wa-wie 1811r Szkoła Nauk Adm 1816r Królewski Uniw Wa-ki (te szkoły weszly do tej struktury i powstał wydział Prawa i Adm.) *Hrabia Fryderyk Skarbek połączył prawa z ekonomia *Dominik Krysiński ekonomista
|
*Adm Królestwa Polskiego* 1815 (formalna likwidacja jego w 1869) Aleksander I Cesarz Rosji nadał mu kons, był wtedy królem Polski, sam się koronował, rzadził za pomocą namiestnika (wydawał dekrety król, namiestnik postanowienia) Niema jednoosobowej odpowiedzialności, wprowadza kolegialność, namiestnik Polak-Zajączek, wielki Ksiąze Konstanty Dowudca Wojska Polskiego. Rada Stanu- Zgromadzenie ogólne Rada Adm-super rząd (rząd to koalicje rządowe) sekretarz stanu pozostał Prokuratura gen. - chroniła interesy majątkowe skarbu Państwa Ministrowie obradowali w radzie ministrów; 1815-1830- Prezes rady Ministrów; w powstaniu listopadowym zlikwidowano kolegialność ministrów Adm lokalna kr polskiego-podzial na województwa, utworzono obwody ->kolegialności nie były efektywne-> komisje woj. O powołaniu komisarzy (kont rolowi) zachowano jednostki samorządu terytorialnego (podział na gminy miejskie i wiejskie, bez powiatów), instytucja prezydenta miasta, sołtys. Adm pow Listopadowego- rada adm (rząd tymczasowy) rada nawyzsza narodowa Wolne miasto- Gdańsk i Kraków (1815-1846) - patriotyzm; 3 mocarstwa zaborcze (Rosja Prusy Austria); rezydenci; senat (12 senatoró) nie był organem stanowczym, dzialił się na wydziały Urząd budowniczy- urbanizacja- umiastowienie, rozwój miast. Adm. terytorialna- gminy miejskie i wiejskie, gmina zbiorowa, instytucje zastępców radnych i wójta. Od 1832r. - koncepcja panstwa prawnego Rechtsstaat. Robert Van Mohl , składa się z przepisów prawa pisanego ( obowiązki i uprawnienia-> wzajemnie sobie odpowiadaja, maja charakter wzajemny)
Akty prawne sa schierarchizowane na ich czele stoi konstytucja.
*Adm w czasach panstwa prawnego* Konstytucjonalizm(konstytucj-łac. Ustawiać) organy działają na podstawie określonych reguł, kompetencji Konstytucja- na charakter pisany. Połowa XIX w.- większość krajów europejskich posiada konstytucje(Niemcy-NIE) Tyypy panstwa prawnego w.g. Mohla: *monarchia-rodz. Panstwa, monarchia wykonuje suwerenność, suwereny jednosobowe, władza dziedziczna(elekcja), ona wydaje prawa, którym podlega : W.Brytania, Szwecja, Norwegia ( prawa.g. Boga); zwierzchnik panstwa- prezydent. *arystokracja- rzadzi grupa najszlachetniejsza(nie chce wzbogacac się na rzadzeniu) *demokracja- ludowładztwo, lud pragnie prawa ustanawiac.
COMMON LAW- system oparty na prawie nie pisanym. To taki system, który nigdy nie zostanie z kodyfikowany. Jest oparty na prawach sprawiedliwości i słuszności. System, w którym sądy tworzą prawo.
Rule od law (rządy prawa) oznacza rządy common law czyli jest oparty na rządach prawa sprawiedlowsci i słuszności.
Rechtsstaat- zasada panstwa prawnego, czyli wszystkie uprawnienia i obowiązki sa oparte na prawie pisanym. Obowiazuje zasada ludzi jednostki. Zadada wobec jednostki-> „co jest dozwolone nie jest zabronione” Zasada wobec panstwa-> „co nie jest dozwolone jest zabronione”
|
|