Anna Affek

“ Fluctuation of Forms of Art” Pitrim Sorokin

Pitrim Sorokin w swoim dziele „ Fluctuation of Forms of Art” przedstawił systemy kulturowe jako logicznie zintegrowane całości. Ich integracja jest zarówno wewnętrzna, co wynika z wspólnoty uczuć , doświadczeń i emocji, jak i zewnętrzna, związana ze związkiem obiektów, wydarzeń i procesów.

Obiekty kultury pozbawione wewnętrznego znaczenia są puste.

Sorokin wyróżnił cztery rodzaje integracji kulturalnej na której podstawie powstają konglomeraty kulturowe:

1. oparte na bliskości przestrzennej

2. oparte na oddziaływaniu zewnętrznym

3. oparte na więzi przyczynowo- funkcjonalnej

4. oparte na integracji logiczno- znaczeniowej

Systemy kulturowe posiadają swoją autonomię, samoregulację oraz odporność na warunki zewnętrzne. Przeznaczenie kultury jest kierowane przez naturę systemu, a nie zewnętrzne okoliczności. Determinanty systemu kulturowego zawierają się w nim samym- wynikają z jego natury( self-regulation, self-direction)

Zmiana systemu jako całości , jest manifestowana w jego częściach, co przypomina działanie organizmu, który rozwijając się i wzrastając zmienia każdy ze swoich organów. Jak organizm może zostać zainfekowany, również system kulturowy może zostać zainfekowany, co miało miejsce w historii np. w przypadku ataku czarnej śmierci. Przejawia się to wtargnięciem na jego teren nieoczekiwanie niekorzystnych wpływów, które jednak po pewnym czasie zostają wycofane na skutek obrony organizmu.

Człowiek , aby poznać prawdziwe znaczenie dzieła kultury musi zrozumieć zamysł jaki przyświecał jego twórcy . Jest to możliwe dzięki analizie listów, książek, kronik, w których niejednokrotnie autorzy zapisuję swoje intencje. Oprócz psychologicznej interpretacji systemów kulturowych istnieje również:

1 przyczynowo-funkcjoanalna

Odkrywanie kultury poprzez analizę jej funkcji, oraz szukanie powiązań przyczynowo-skutkowych.

2.logiczno-znaczeniowa

Logiczne badanie faktów kultury, oraz odczytywanie centralnej idei, która przenika caly system.

Kanon logiczny służący do interpretacji kultury pozostaje ten sam, jednak każdy system kulturowy musi być kategoryzowany z punktu widzenia własnej mentalności oraz idei stającej u podstaw danego systemu.

Pitrim Sorokin podzielił systemy kulturowe na trzy główne kategorie :

1. System ideacyjny

Rzeczywistość tu jest skryta pod powłoką zewnętrzną. Prawda jest to, co duchowe, niematerialne. Poszukiwane jest zaspokojenie duchowych potrzeb: zbawienia duszy, służby Bogu, spełnienie przymusu moralnego. Sposobem zaspokojenia potrzeb jest zmiana siebie i własnego podejścia do rzeczywistości.. Charakterystyczne jest w tym systemie kulturowym utożsamianie się z bóstwem , a nie ze światem materialnym. Osoba nie troszczy się nadto o sprawy doczesne , nie obawia się śmierci, gdyż jej uwaga jest skierowana ku transcendencji i sprawom wieczności. Świat postrzegany jest tu jako statyczny, gdyż punktem odniesienia jest niezmienne bóstwo. Wyróżniamy tu podtypy

1. Ascetyczny

Jednostka dąży do minimalizacji potrzeb cielesnych oraz kompletnego oddzielenia od świata zmysłowego oraz siebie samego. Poprzez odpowiednie praktyki duchowe jak medytacja pozbawia się fizycznych pragnień i podąża ku światu duchowemu.

2. Aktywny

Zalecane jest tu intensywne zaangażowanie w świat fizyczny, jednak wyłącznie w celu przybliżenia rzeczywistości do Boga i wywierania na niego pozytywnego wpływu. Zadaniem jednostki jest uporządkowanie świata zgodnie z wyznawanymi moralnymi nakazami.

2. System sensualny

W sensualnym systemie kulturowym rzeczywistość postrzegana jest poprzez zmysły. Wierzy się w to co jest namacalne. Podstawowym sposobem jej badania jest badanie empiryczne- skoncentrowanie na wiedzy o rzeczach materialnych. Jednostki skupiają się na zaspokajaniu potrzeb fizycznych takich jak głód, sex, schronienie, ubranie. Osiągane jest to w różnorodny sposób, przez modyfikacje świata bądź jego wykorzystanie. Liczy się ekstrawertyczność , to co zewnętrzne. Wszystko spostrzegamy w sposób dynamiczny jako stawanie się, ewolucja. Wartości mają charakter krótkoterminowy, a więc liczy się perspektywa progresywna. W typie sensualnym możemy wyróżnić trzy podtypy:

1. Aktywny

Polega na dążeniu do zmiany świata zewnętrznego , aby jak najlepiej zaspokoić własne potrzeby. Charakteryzuje się dużym dynamizmem i wolą działania, zmian, ingerencji w świat zewnętrzny, aby go ulepszyć. Reprezentantami tej kultury są budowniczy, zdobywcy, którzy w doczesnym świecie widzą wartość i mają chęć poprawy świata.

2. Pasywny

Za cel uznawana jest tu maksymalna eksploatacja świata aby uzyskać jak największą przyjemność i radość. Jednostka będąca nosicielem tej kultury pozostaje bierna i nie szuka twórczych sposobów kreowania zastanej rzeczywistości, a jedynie jej doczesnej konsumpcji.

3. Cyniczny

Próba uzyskania jak największych korzyści pod przykrywką dążenia do szczytnych celów i ideałów. Zakładanie masek i dopasowywanie się do sytuacji z wyłącznie egoistycznym nastawieniem.

2. System mieszany

Jest to system łączący oba podejścia, ma on na uwadze zarówno świat fizyczny , jak i duchowy. Wyróżniamy tu podtypy:

1. Idealistyczny

Materia jest tu poddana duchowi, oba te wymiary są uznane za istotne. W celu zaspokojenia potrzeb zalecana jest zmiana samego siebie, równolegle ze zmiana otoczenia. Kombinacja tych dwóch wysiłków ma zapewnić sukces i pełną satysfakcje.

2. Pseudo- ideacyjny

Jest to kultura , która wytwarza się pod dominacją, po długotrwałym okresie podejmowanych prób w celu zmiany sytuacji i otoczenia. Po doznanych rozczarowaniach

społeczność decyduje się na minimalne zaspokojenie potrzeb z baraku innego wyjścia. Ma ona miejsce w systemach autorytarnych bądź niewolniczych. Wywołuje w ludziach apatie i podejście nastawione na przetrwanie.

Według Sorokina kultura jest zjawiskiem cyklicznym. System sensualny przechodzi w ideacyjny, by następnie stać się mieszanym. Zależnie od dominacji danego typu kultury inna dziedzina nauki rozwija się . W czasach kultury ideacyjnej są to dyscypliny skoncentrowane na sferze ducha, jak teologia, filozofia i etyka. Wiedza jest zdobywana głównie dzięki objawieniu oraz otwarciu się na sferę metafizyczną. Natomiast kiedy wzmacnia się podejście sensualne prym wiodą nauki ścisłe i przyrodnicze , które zajmują się światem namacalnym, fizycznym.

Proces tej przemiany jest wynikiem ciągłego wyczerpywania się możliwości jednego systemy kulturowego i przechodzenia ludzi do kolejnego etapu dziejów.

3

---