Pojęcie sektora publicznego i finansów publicznych W sferze finansów rozróżniamy finanse prywatne i finanse publiczne, natomiast w sfe­rze realnej (rze­czowej) z uwagi na rodzaj własności - sektor prywatny i sektor publiczny. Obydwa terminy dawniej były często, a czasem nadal są, używane zamiennie, głównie w publi­cy­styce, a również w wypowie­dziach ekonomistów. Wynika to z faktu, że obydwa zbiory (jednostki gospo­darki publicznej i fundusze publiczne) mają wspólną cechę - nie są własnością prywatną. W sektorze publicznym należy odróżnić przedsiębiorstwa publiczne od sek­tora finansów publicznych. Istotne różnice między nimi są przedstawione poniżej. Cechy przedsiębiorstw publicznych: Zjawiska realne, wytwarzanie dóbr i usług; Działalność komercyjna; Źródło finansowania: samofinansowanie wynikające z działalności komercyjnej; Wydatki rzeczowe, ekwiwalentne; Procesy narastania majątku; W analizie działania ważne: wielkość i struk­tura majątku oraz zysk. Cechy finansów publicznych: Zjawiska i procesy pieniężne; Działalność publiczna; Źródło finansowania: redystrybucja docho­dów (podatki, itp.); Wydatki transferowe; Procesy strumieniowe; W analizie działania ważne: wielkość i struk­tura funduszy tworzonych i rozdysponowa­nych, ocena nakładów w stosunku do oczekiwanych korzyści. Przedsiębiorstwa publiczne mają więc takie same cechy jak sektor prywatny i tak samo realizują cele ekonomiczne, nie korzystając z funduszy publicznych (poza ewentualnymi dotacjami, jakie obecnie wystę­pują np. w przypadku kopalni węgla kamiennego). Operują one funduszami państwo­wymi, a więc formalnie publicz­nymi, ale nie są to finanse publiczne w rozumieniu tego terminu. Natomiast finanse publiczne i podmioty realizu­jące je, opierają swą działalność na funduszach publicznych, a nie na samofinansowaniu, jak np. jed­nostki obrony narodowej, administracji pań­stwowej, szkolnictwa państwowego. Podział powyższy nie jest jednoznaczny. Z założenia samofinansujące się przedsiębior­stwa pań­stwowe mogą otrzymywać dotacje z budżetu. Z założenia finansowane z budżetu instytucje publiczne mogą prowadzić dodatkową działalność komercyjną (zwłaszcza w ramach tzw. gospodarki „pozabudżetowej”). Z założenia transferowe operacje finansów publicznych wymagają też odpo­wiednich instytucji publicznych do ich prowadzenia (np. urzędów skarbowych, pośrednictwa poczty, itp.), a więc również ponoszenia wydatków rzeczowych - charak­terystycznych dla zja­wisk realnych

Funkcje finansów publicznych Do podstawowych funkcji finansów publicznych zalicza się: Funkcja alokacyjna Istotą tej funkcji jest to, że f.p. są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji części zasobów przez system finansów publicznych jest dostarczenie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Dostarczenie towarów i usług finansowane jest z funduszy publicznych i następuje w związku z dwojakiego rodzaju zadania stawianymi przed państwem: Zadaniami publicznymi (obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne, służba dyplomatyczna, administracja państwowa)- nie wykorzystuje się tutaj mechanizmu rynkowego Zadaniami społecznymi (zaspokojenie indywidualnych potrzeb obywateli- oświata, 2. Funkcja redystrybucyjna - korygowania poziomu dochodów indywidualnych przez podmioty (nakładanie podatków). Państwo nie wytwarza bezpośrednio żadnego dochodu. Sięga po dochody innych podmiotów wykorzystując atrybut władzy. Ta specyficzna sytuacja dochodowa państwa wymusza redystrybucję dochodów społecznych. Dokonuje się to przez system transferu dochodów (realizowana w formie pieniężnej)- przepływ pieniędzy miedzy rożnymi podmiotami a państwem (ma charakter jednostronny). Transfery: Od podmiotów do władz publicznych (podatki) Od władz publicznych do podmiotów w tym podatników (renty, emerytury, wynagrodzenia pracowników z sektora publicznego itp.) Bezpośrednie Pośrednie Wewnątrz sektora publicznego Transfery nie związane z kontrświadczeniem (emerytalne, renta) Transfery związane z kontrświadczeniem (praca lekarza, nauczyciele) Transfery o charakterze zwrotnym (pożyczki) Kryteria redystrybucji dochodów maja wymiar: - makroekonomiczny aspekt redystrybucji dochodów dotyczy zakresu redystrybucji, PKB, ogólnej struktury dochodów i wydatkó realizowanych przez władze publiczne w ramach redystrybucyjnej funkcji finansó publizcnych.. W tym ujęciu redystrybucji wywołuje wpływ na działy, segmenty, branże - makrospołeczny aspekty redystrybucji dochodów to analizowanie skutków tego rodzaju działalności państwa dla różnych grup społecznych: emerytów, rencistów, sektora prywatnego - jednostkowy Przy realizacji redystrybucji funkcji finansów publicznych państwo musi [podjąć decyzję co do rodzaju instrumentów (np. jakie podatki, ich budowy itd.) 3. Funkcja stabilizacyjna. Celem władz publicznych powinno być umiejętne posługiwanie się instrumentami alokacji zasobów i redystrybucji dochodów do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego, stabilizacyjne oddziaływanie finansów publicznych mogą być różne. Najczęściej wykorzystuje się dwie grupy instrumentów: - podatki - narzędzia redystybucji dochodów - wydatki Podatki, które umożliwiają finansowanie procesów alokacji dóbr publicznych i dóbr społecznych, są narzędziem redystrybucji dochodów. Ta funkcja podatków może być wykorzystywana do stabilizowania cyklu koniunkturalnego, co może być osiągnięty przez odpowiednie skonstruowanie podatków. Sposoby wykorzystania instrumentów podatkowych w ich funkcji stabilizacyjnej: - wbudowanie tzw. Automatycznych stabilizatorów koniunktury w systemie podatku dochodowego - dyskrecjonowe (uznaniowe) regulowanie poziomu opodatkowania podmiotów w zależności od przebiegu koniunktury gospodarczej Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych pojawia się w oddziaływaniu dochodów, wydatków, salda budżetu na: skłonność do oszczędzania skłonność do inwestowania poziom stopy % poziom bezrobocia

Pojęcie oraz instrumenty realizacji polityki fiskalnej Istnieją dwa podstawowe rodzaje instrumentów finansowych, za pomocą których państwo może oddziaływać na gospodarkę: polityka fiskalna (budżetowa); polityka monetarna (pieniężna). Władze fiskalne (rząd, głównie Minister Finansów) są odpowiedzialne przede wszystkim za realizację dwóch bezpo­średnich celów fiskalnych: dostarczenie państwu niezbędnych dochodów i racjonalną ich alokację. Polityka fiskalna powinna uwzględniać następujące ogólne cele pozafiskalne: tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki; tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizację obciążeń podatkowych; ograniczanie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego; przeciwdziałanie bezrobociu; korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów społeczeństwa; łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które kierują się przede wszystkim motywem zysku. Polityka fiskalna, to wiązanie w sposób racjonalny bezpośrednich celów fiskalnych z wyżej wymienionymi ogólnymi celami pozafiskalnymi. Do realizacji tak rozumianej polityki fiskalnej służą przede wszystkim następujące narzędzia polityki fiskalnej: narzędzia podatkowe; zasiłki dla bezrobotnych i wydatki związane z tworzeniem nowych miejsc pracy; wydatki promujące restrukturyzację gospodarki; wydatki na roboty publiczne; deficyt budżetowy i dług publiczny. . Właściwa realizacja celów polityki fiskalnej wymaga dobrze rozwiniętych instrumentów tej polityki. instrumenty polityki fiskalnej: dobrze skonstruowany i rozwinięty system podatkowy z wbudowanymi automatycznymi stabilizatorami koniunktury gospodarczej (podatki pośrednie, podatki dochodowe z odpowiedniki skalami podatkowymi, zasiłki dla bezrobotnych); skuteczny aparat skarbowy i kontrolny; sprawne procedury legislacyjne, łączące stabilność podstawowych rozwiązań prawnych w zakresie podatków i wydatków, z elastycznością rozwiązań szczegółowych, umożliwiających względnie szybką reakcję na zmiany uwarunkowań gospodarczych Zagadnienie „dobrej” polityki fiskalnej jest od dawna przedmiotem rozważań teoretycznych. Istnieją pewne uniwersalne cechy, których przestrzeganie przyczynia się do zmniejszania arbitralności w sto­sowaniu polityki fiskalnej . Są to głównie następujące trzy cechy: Racjonalny fiskalizm. Racjonalne łączenie bezpośrednich celów fiskalnych z celami pozafiskalnymi. 3. Stabilność polityki fiskalnej

Pojęcie i rodzaje wydatków publicznych Istotą wydatków publicznych jest alokacja części dochodu społeczeństwa realizu­jąca zadania państwa i samorządów. Ekonomiczny sens wydat­ków fp polega na alokacji dóbr, tzn. wykorzystaniu części PKB na inwestycje albo konsumpcję, wg wyboru dokonanego przez władze. Wydatki finansów publicznych klasyfikuje się wg różnych kryteriów, z których trzy są najważniej­sze: kryterium funkcji, kryterium przeznaczenia i kryterium szczebla wydatkowania Funkcje wydatków publicznych wynikają bezpośrednio z funkcji państwa i samorządów. Istnieją trzy ogólne funkcje państwa: klasyczne funkcje publiczne państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna) nie zwiększają bezpośrednio PKB, chociaż usprawniając organizację społeczeń­stwa i pro­dukcji albo chro­niąc majątek narodowy i prywatny przed stratami, mogą wpływać na jego wielkość socjalne funkcje władz publicznych -Nato­miast wydatki na infra­strukturę, naukę, ochronę zdrowia przynoszą efekty jeśli chodzi o poziom PKB i jego dynamikę, chociaż związek ten, w odróżnieniu od działalności rynkowych, jest trudny do obli­czenia, tym bardziej, że w większości przypad­ków pozytywne efekty występują po wielu latach. ekonomiczne funkcje państwa Wydatki wg przezna­czenia, dzieli się ogólnie na: 1) wydatki bieżące, w tym wydatki na obsługę długu publicznego; 3) wydatki majątkowe albo kapitałowe (w tym głównie inwestycyjne). Wydatki bieżące obejmują: 1) subwencje ogólne (tylko w budżecie państwa - dla jednostek samorządu terytorialnego)-mają charakter środków wyrównujących dochodowość poszczególnych j.s., w odróżnieniu od dotacji - nie podlegają zwrotowi w razie nie wykorzystania. 2) dotacje (przedmiotowe i podmiotowe), dla jedn. sam. teryt. oraz przedsiębiorstw i instytucji-powiązane z określonym zadaniem realizowanym przez jednostkę dotowaną, a nie wykorzystane w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa albo jednostki samorządu teryto­rial­nego w części, w jakiej zadanie nie zostało wykonane. Dotacje podmiotowe. Wykaz jednostek doto­wanych pod­miotowo musi zawierać ustawa (uchwała) budżetowa. Jeśli nie jest możliwe wskazanie pod­miotu, wykaz taki może zawierać grupy jednostek i łączną kwotę dotacji. Dotacje przedmiotowe mogą być udzielane wówczas, gdy zostaną odpowiednio skalkulo­wane według stawek jednostkowych np.dotacje do podręczników szkolnych i akademickich czy przedsięwzięć rolni­czych 3) świadczenia na rzecz osób fizycznych-Dotyczą głównie emerytur, rent i zasiłków dla bezrobotnych. 4) wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane; 5) zakupy towarów i usług; 6) inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek fp lub realizacją ich statutowych zadań. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa albo jednostki samorządowej obejmują wydatki budżetu z tytułu oprocen­towania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocento­wania zaciągniętych kredytów i poży­czek oraz wypłat związanych z udzielonymi poręczeniami i gwarancjami. Wydatki majątkowe obejmują: 1) wydatki inwestycyjne państwowych albo samorządowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji przedsiębiorstw albo instytucji spoza sektora finansów publicznych; 2) wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego. Podział według kryterium szczebla wydatkowania wskazuje na stopień decentralizacji finansów publicznych. Dzielimy te wydatki w przypadku Polski, gdzie nie ma szczebla regionalnego, na: 1) centralne; 2) lokalne (samorządowe). Wg.kryterium formy funduszu publicznego: wydatki budżetowe; wydatki publicznych funduszy celowych. Inny istotny podział to: wydatki realne, rzeczywiste (nabywcze)- wydatki na utrzymanie instytucji, które zaspakajają bezpośrednio potrzeby w ramach konsumpcji zbiorowej (na szkoły, wojsko) przesunięcie siły nabywczej (zasobów pieniężnych) do innych podmiotów, poza sektor publiczny (transferowe, redystrybucyjne) gospodarstwa domowe( obowiązek państwa, wydatkowanie na ten cel)-świadczenia emerytalne, rentowe, zasiłki-struktura wydatku podejmowana jest przez określona osobę, która otrzymuje świadczenie) przedsiębiorstwa (nie powinny być finansowane przez państwo) np. wspomaganie przedsiębiorstwa na terenie o wysokim bezrobociu. Transfery, wewnętrzne (wewnątrz sektora publicznego) zewnętrzne (poza sektorem publ.) Z punktu widzenia kryterium gospodarka krajowa -zagranica ; wydatki krajowe wydatki zagraniczne Z punktu oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środków: wydatki stałe wydatki zmienne Z podziałem powyższym wiąże się: - wydatki sztywne i pozostałe wydatki

Pojęcie i rodzaje dochodów publicznych Dochody publiczne przejęte przez państwo (samorząd)oznaczają definitywne,czyli bezzwrotne zasilanie finansowe władz publicznych. Źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów, wydatkowanie tych dochodów oznacza ostateczne ich zużycie przez władze publiczne. Wyróżniamy dochody publiczne : Daniny publiczne-są ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Ich cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści). Np.podatki, akcyza, cło oraz świadczenie pieniężne(skłądki ZUS, czy Fundusz Pracowniczy) Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych-są rezultatem zaangażowania majątku w procesy gospodarcze: dochody z dzierżawy dochody z darowizn dochody ze spadków dochody ze sprzedaży majątku (praw majątkowych) pozostałe dochody - towarzyszy im świadczenie ze strony władz publicznych równego rodzaju opłaty składki na różne fundusze publiczne9na ubezpieczenia społ.,zdrowotne) przychody używane dla sfinansowania ujemnego salda / dochody 3 grupy-nie mają charakteru trwałego, należy go zwrócić wraz zodsetkami. Podział na dochody : zwrotne (pożyczki) dochody bezzwrotne wpływy publiczne i dochody publiczne Głównym źródłem dochodów publicz­nych są dochody bie­żące, a wśród nich dochody podatkowe Podatek-jest klasyczną daniną publiczną. Jest to: pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych. Rodzaje podatków: ze względu na kryterium przedmiotowe: podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych podatki od przychodów, dochodów, od wydatków Kryterium z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem: podatki bezpośrednie (precyzyjne określenie zależności pomiędzy rodzajem podatku a jego wysokością, trybem płacenia a podatnikiem podatki pośrednie (obciążają podatnika bez ścisłego związku z jego sytuacją dochodową i majątkową) Kryterium związane z władztwem podatkowym: podatki nakładane przez państwo, podatki nakładane przez władze samorządowe. Inny podział to: podatki centralne; regionalne; lokalne. Szczególnym rodzajem dochodów pub. Są opłaty - świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. Rodzaje opłat: opłaty związane z czynnościami organów władz publicznych - zbliżone w charakterze do podatków, gdyż koszty są minimalne w porównaniu z wysokością opłat opłaty z tytułu usług wytwarzanych przez jednostki sektora publicznego - kształtowane na poziomie rzeczywistego kosztu świadczenia usługi, z możliwością niewielkiego narzutu (zysk). Cła jako żródo dochodów publicznych - a ściśle budźetu państwa, gdyż polityka celna jest domena władz centarlnych-będą w perspektywie wykazywać tendencje spadkową Cła - spełniają różne funkcje, 3 z nich; funkcja fiskalna, funkcja protekcjonistyczna funkcja cenotwórcza Polityka celna jest podporządkowana doktrynie ekonomicznej i roli państwa w stosunku do gospodarki.

Rola finansów publicznych w gospodarce rynkowej: komercyjne przedsiębiorstwa publiczne Finanse publiczne są elementem gospodarki. Instrumenty takie jak podatki, opłaty , dotacje, pożyczki itd.wpływają bezpośrednio lub pośrednio na całą gospodarkę narodową oraz na mikropodmioty. Procesy tworzenia funduszy publicznych ograniczają więc dochody jednych podmiotów, a jednocześnie zwiększają dochody innych podmiotów. Redystrybucja dochodów dokonywana przez system finansów publicznych wywiera wpływ funkcjonowania mechanizmu rynkowego przez regulowanie popytu na towary i usługę, podaży towarów i usługę, rynku czynników wytwórczych, rynku kapitałowego itd. Powracając do prawnych aspektów funkcjonowania finansów publicznych należy zauważyć, że jest ono możliwe dzięki istnieniu norm prawnych, poczynając od ustawy zasadniczej, w której z reguły określone są kompetencje organów wtedy w sprawach finansów publicznych, przez ustawy o ustroju budżetowym, ustawy podatkowe itd., aż po szereg aktów wykonawczych organów władzy różnego szczebla. Finanse publiczne są instrumentem władzy, stad tez muszą być analizowane w kontekście funkcjonowania mechanizmu politycznego. Chodzi np. o badanie wpływu różnych czynników politycznych na wielkość funduszy publicznych, źródła ich powstawania i kierunki wydatkowania środków publicznych. Procesy tworzenia funduszy publicznych (np. z podatków) oraz ich wykorzystanie (np. zasiłki, renty, emerytury) mają nie tylko charakter gospodarczy, lecz także społeczny np.analiza interesów grupowych realizowanych za pośrednictwem finansów publicznych a także wiele innych aspektów funkcjonowania funduszy publicznych, jest przedmiotem zainteresowania socjologii. Dla nauk ekonomicznych F.P. to przede wszystkim sposób alokacji zasobów w gospodarce. Nauki ekonomiczne badają więc efektywność sektora prywatnego, funkcjonowanie całego mechanizmu rynkowego, zakres i kierunki redystrybucji dochodów, wpływu instrumentów finansowych na decyzję podmiotów w skali mikroekonomicznej itd. XIX wieczni liberałowie uważali, że państwo powinno ograniczać się do roli stróża nocnego czyli zapewnić bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne i tworzyć prawno-organizacyjne ramy dla gospodarki rynkowej. Później jednak zaakceptowali liberałowie podejmowanie przez sektor publiczny takiej działalności, której sektor prywatny nie chce bądź nie może prowadzić (np. ochrona środowiska, kolej, poczta) W wieku XX ukształtowała się teoria konieczności interwencjonizmu państwowego (przedstawiciel Keynes ), która uznaje, że konieczne jest regulacyjne oddziaływanie sektora publicznego na gospodarkę przez wykorzystanie dochodów (ulgi i zwolnienia podatkowe) i wydatków (subwencyjne np. dla rolnictwa) publiczne rozbudowa infrastruktury społecznej zwłaszcza związanej z inwestycjami w człowieka (oświata, kultura, ochrona zdrowia) redystrybucyjna dochodów z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej ( ochrona najbiedniejszych, nie radzących sobie w warunkach działania praw rynku). Obecnie w Europie popularne są teorie krytykujące aktywną politykę państwa ale w praktyce dominuje koncepcja ponoszenia przez państwo odpowiedzialności za przebieg i wyniki procesów gospodarczo - społecznych więc występuje wiele instrumentów wskazujących na interwencjonizm. komercyjne przedsiębiorstwa publiczne Przede wszystkim trzeba zadać sobie pytanie: czy pomiary publiczne powinny zajmować się komercyjną przedsiębiorczością. Zadania, które nie są zastrzeżone dla państwa w odniesieniu do samorządu , zasady reguluje państwo, tworzy ramy prawne. Państwo ma prawo określania działania jednostek samorządowych. Argumenty: Liberałowie, zwolennicy rynku formułują argumenty, które prowadzą do zakazu prowadzenia działalności przedsiębiorstwa nastawionej na zysk-komercyjne. Przeciw: Możliwość dezorganizacji rynku lokalnego, istnieje potencjalne prawdopodobieństwo, że jednostki będą faworyzowane(już traktat rzymski mówi o nie uprzywilejowaniu przedsiębiorstw) Nie należy prowadzić na większą skalę przedsiębiorczość publiczną-efektywność sektora prywatnego jest większa niż sektora publicznego. Każdy podział sektora publicznego ma za zadanie zaspakajanie potrzeb zbiorowych tych które nie można pozostawić sektorowi prywatnemu. Zaniedbywanie zadań publicznych na rzecz pogoni za zyskiem z działalności dodatkowej. Sektor prywatny bez sektora publicznego będzie zanarchizowany (sprzedaż dóbr jest usługą sektora prywatnego). Zwolennicy (za):by gminy prowadziły działalność prywatną Ci którzy twierdzą: należy zakładać przedsiębiorczość, jeżeli są to nowe stanowiska pracy, w ośrodkach o dużym bezrobociu wypełnienie luki podażowej-z sektora prywatnego (jeżeli nie ma podobnego przeds. Prywatnego) argument finansowy- dobrze prowadzone przeds. Publiczne może dawać zyski Dobrze prosperujące przeds. sektora publicznego jest w stanie osiągnąć nadwyżki, które mogą być transferowane do sektora-finansowanie określonego projektu Francja: zaleca się szanowanie konkurencji prywatnej, a jeżeli powstaje przeds. prywatne powinno być uzupełniane pomocą od przeds. państw. Niemcy: jeżeli gmina chce założyć przeds. pryw. Musi prosić o zezwolenie przez Terytorialną placówkę monopolową USA- wniosek musi być poparty argumentami o wypełnieniu luki podażowej Polska- w latach 90- gminy zaczęły zakładać pzreds. Własne(scentarlizowane) ekwiwalent mienia komunalnego, samorządowego.. Holandia, Dania, Szwecja-brak regulacji zakazujących otwierania działalności gospodarczej przez gminy. 1996- ustawa o gospodarce komunalnej. W Polsce wszystkie jedn. Gospodarcze, które mieszczą się w definicji jedn. Komunalnych maja być w formie zakładu budżetowego. Jednostki nastawione na zysk-komercyjne powinny być konsekwentnie nastawione na sprywatyzowanie. Jednoosobowa spółka na szczeblu państwowym, jednoosobowa spółka na szczeblu samorządowym-gminy. Jednoosobowa spółka skarbu państwa może funkcjonować jeśli są luki podażowe, zapobiega bezrobociu. Te 2 warunki nie obowiązują jeśli spółka musi istnieć z ważnych powodów wpływających na rozwój gminy. Rada gminy decyduje o tym co jest ważne.

Dotacje budżetowe dla przedsiębiorstw komercyjnych: problem przedsiębiorstw użyteczności publicznej W ramach sektora publicznego występuje działalność przedsiębiorstw komercyjnych, których właścicielem jest państwo lub związki publiczno-prawne o charakterze lokalnym. Fakt że pewna część tych przedsiębiorstw wykazuje deficyt i wymaga subsydiowania z funduszy publicznych, nie zmienia charakteru działalności w którą zaangażowany jest sektor publiczny. Różnica między działalnością skomercjalizowanych przedsiębiorstw i jednostek publicznych z zakresu administracji publicznej sprowadza się głównie do źródeł finansowania. Na obecnym etapie transformacji systemowej kluczowym zagadnieniem jest status przedsiębiorstw państwowych oraz status przedsiębiorstw przekształconych w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. W zachodniej teorii finansów publicznych przyjmuje się że przedsiębiorstwa komercyjne mimo, że są własnością państwa nie wchodzą w całości do finansów publicznych- płacą podatki. jednak traktowane są inaczej przedsiębiorstwa państwowe płacą mniejsze podatki oraz korzystają z subwencji z funduszy publicznych. Im mniejsza jest rentowność przedsiębiorstw państwowych tym mniejsze są dochody z podatków. Polityka finansowa państwa doprowadziła do radykalnego zmniejszenia bezpośrednich dotacji dla przedsiębiorstw z budżetu państwa, ale nie jest to równoznaczne z redukcją wydatków publicznych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstw państwowych. Fundusze te zostały obciążone przez radykalny wzrost zasiłków dla bezrobotnych oraz wypłat emerytur związanych z polityką tzw. Wcześniejszych emerytur, ulgi dla przedsiębiorstw państwowych lub odłożenie w czasie zobowiązań przedsiębiorstw państwowych wobec budżetu. Dalsze implikacje dla systemu finansów publicznych ma ukryte finansowanie przedsiębiorstw państwowych Odbywa się ono nie poprzez dotowanie czy systemowe ulgi podatkowe lecz niepłacenie podatków, obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne i na inne fundusze publiczne. Zaległości podatkowe i z tytułu składek na ubezp. Społeczne są często umarzane w części lub całości, wydawanych jest wiele zindywidualizowanych decyzji o ulgach podatkowych, państwo udziela przedsiębiorstwom poręczeń i gwarancji kredytowych, które w części przeistaczają się w rzeczywiste ciężary przenoszone z przedsiębiorstw państwowych na barki podatników, co oznacza w istocie ukryte finansowanie z budżetu państwa przedsiębiorstw państwowych.

Rola finansów publicznych w polityce socjalnej W literaturze polskiej pojawia się traktowanie polityki socjalnej jako " tej sfery działania państwa oraz sił socjalnych, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich" . Dla mnie jednak polityka socjalna jest wyodrębnioną dziedziną działalności państwa mającą na celu zgromadzenie odpowiednich środków na zaspokajanie elementarnych potrzeb materialnych, zdrowotnych i edukacyjnych obywateli, na wyrównanie szans życiowych oraz kształtowanie systemów wspierania przezorności osobistej i zbiorowej. „Państwo opiekuńcze zorientowane na politykę socjalna działające w rozwiniętej gospodarce rynkowej wyróżnia się szczególnie wysokim poziomem wydatków publicznych na transfery w ramach zabezpieczenia społecznego (systemy ubezpieczeniowe - dofinansowanie składek składek pracowników i pracodawców celu zapewnienia tego poziomu świadczeń emerytalno - rentowych + zasiłki rodzinne + stypendia + zasiłki dla młodych matek + mieszkaniowe) oraz na bezpośrednie finansowanie usług społecznych (oświata, ochrona zdrowia),. Finansowanie kształcenia jest kontrowersyjne a zwolennicy państwa opiekuńczego wskazują na to że wykształcenie ma wpływ zewnętrzny na społeczeństwo jako całość. Państwo kształtuje strukturę wydatków publicznych w odzwierciedleniu swoich priorytetów np.. aktywnej polityki demograficznej państwa ------ duże znaczenie opiekuńczości państwa wobec rodzin wychowujących dzieci ( w Polsce - obniżenie podatków w BRD) zasiłki wychowawcze i na dzieci (wyższe na każde następne dziecko), Szwecja - system bezpłatnej opieki przedszkolnej Ostatnio nastąpił kryzys państwa opiekuńczego z powodu coraz bardziej rosnących zasiłków (starzenie się społeczeństwa) dofinansowań. Kryzys rozwiązywany jest obniżaniem poszczególnych zasiłków i niestety ograniczaniem wydatków na tzw. usługi niematerialne (kultura w Polsce powołano Fundusz celowy. F. Rozwoju kultury na świecie) Na świecie państwa stopniowo wycofują się z wydatków o charakterze nabywczym (ostatecznym) i tak np. w zakresie kultury zostały wyodrębnione 2 obszary (edukacyjny i rozrywkowy) edukacyjna + prestiżowe . Instytucje ( zbiory dzieł sztuki) utrzymywane są przez państwo.” Budżet państwa jest planem finansowym polityki państwa oraz narzędziem polityki społecznej. Ma on na celu pobieranie dochodów od jednostek gospodarczych, a następnie wydatkowanie ich na określone w planie cele. Jego rola, we wciąż zmieniających się warunkach finansowych i gospodarczych naszego kraju, wciąż wzrasta. Mówiąc o rosnącej roli budżetu w polityce socjalnej nie możemy zapominać, że jest on tylko instrumentem. Konstruując budżet nie tworzymy polityki socjalnej państwa, lecz zastanawiamy się jak ją realizować. Budżet ma dać odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: - jakimi środkami dysponuje państwo na realizację swojej polityki, - jak środki te rozdzielić, by państwo mogło się wywiązać ze swoich zobowiązań i zrealizować swe zamierzenia. Treść założeń polityki socjalnej nie jest ściśle określona w ustawach. Z roli, jaką mają spełniać założenia wynika jednak, że powinny obejmować przynajmniej takie elementy jak: - politykę w zakresie wydatkowania środków budżetowych na oświatę, ochronę zdrowia, pomoc społeczną, kulturę itp., - założenia systemu tak zwanych świadczeń socjalnych, - założenia systemu pozabudżetowych funduszów celowych. Dzięki środkom pieniężnym, zgromadzonym w formie dochodów budżetowych, rząd może realizować plany polityki socjalnej poprzez ich wydatkowanie na określone cele. Natomiast, wydatki budżetowe przeznaczane głównie na cele socjalne. Jest to podstawowy element tej polityki. Dzięki wydatkowaniu środków zgromadzonych na rachunkach budżetu państwa wiele resortów, osób i grup społecznych otrzyma potrzebne im pieniądze, co, jak wiemy, jest domeną polityki socjalnej. Świadczenia społeczne- głównym zadaniem jest przekazanie części funduszy społecznych, pozostających w dyspozycji państwa, do dyspozycji określonych grup społecznych i na określone cele społeczne Ważnym element polityki socjalnej, są fundusze celowe. Wśród funkcji socjalnych państwa ważne miejsce zajmują ubezpieczenia społeczne. Wyrosły one na tle ubezpieczeń gospodarczych opartych na przezorności grupowej. Ubezpieczenia społeczne w tworzeniu których państwo odegrało rozstrzygającą ról, są jednym z największych zdobyczy cywilizacyjnych. Społeczeństwo oczekuje od państwa nie tylko odpowiedzialności politycznej za ubezpieczenia społeczne, lecz także gwarancji finansowych. Zakres odpowiedzialności państwa nie ogranicza się tylko do świadczeń emerytalno - rentowych ale i do; ubezbiecznia (zabezpieczenia zdrowotnego)-zaspokojenie elementarnych potrzeb człowieka związanych z ochrona zdrowia i leczeniem ubezpieczenia (zabezpieczenia) na wypadek bezrobocia Źródłem finansowania świadczeń zdrowotnych są dochody gospodarstw domowych. Wśród ubezpieczeń społecznych centralne miejsce zajmują ubezpieczenia emerytalno-rentowe-mają one nie tylko wymiar społeczny ale i wymiar ekonomiczny. Funkcjonowanie ubezpieczeń społecznych zawsze oznacza konieczność gromadzenia funduszy na ten cel, bez względu na to czy źródłem tych funduszy są skłądki ubezpieczeniowe , czy podatki celowe, czy podatki ogólne. W badaniu zależności między składkami emerytalnymi a świadczeniami emerytalno-rentowymi istotne jest , czy system ubezpieczeń wytwarza nadwyżki, czy wywołuje deficyt. Przez ubez.społ. dokonuje się międzygeneracyjna redystrybucja dochodów oraz poziom wypłacanych emerytur i reny jest zdeterminowany stanem gospodarki; dotyczy to także realności świadczeń emerytalno-rentowych. Dla ubezpieczeń społ. Charakterystyczne jest to, ze ostateczne konsekwencje nierównowagi finansowej w funduszach emerytalnych ponosi państwo. Wynika to z charakteru świadczeń i szczególnej wrażliwości problemów wywołanych prze niewydolny system ubezpieczeń spol Do zakresu ubezpieczeń społecznych należą także ubezpieczenia zdrowotne oraz ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. Źródlem fianansowania publicznych usług zdrowotnych są podatki wpływajace do budżetu pastwa i budżetów samorządowych, przy czym podatki te mają charakter ogólny a nie celowy (wada-wydatki na ochronę zdrowia kształtowane są w ramach procedury budżetowej ze wszystkimi konsekwencjami). Innym rozwiązaniem jest wprowadzenie ubezpieczeń zdrowotnych których finansowanie opiera się na składkach, w tym rozwiązaniu organizacja i finansowanie ubezpieczeń zdrowotnych mogą być prowadzone przez władze publiczne. Finansowanie zasiłków dla bezrobotnych może odbywać się ze specjalnych składek o charakterze ubezpieczeniowym, płaconych przez pracodawców lub/i pracowników. Środki pochodzące ze składek gromadzone są na ogół w ramach funduszu celowego publicznego a ewentualnie jego dofinansowanie następuje w sytuacjach szczególnych Stosownie do głównych założeń tej polityki zasiłki dla bezrobotnych, podobnie jak i inne wydatki publiczne kreujące popyt w gospodarce, powinny być wypłacane nawet wtedy, gdy brakuje pieniędzy w funduszach tworzonych w celu finansowania świadczenia dla bezrobotnych lub w budżecie państwa. Fundusze celowe są na ogół wykorzystywane do finansowania zadań socjalnych oraz zadań związanych z ochroną środowiska naturalnego. W roku 1999 istniały następujące klasyczne państwowe fundusze celowe: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) Fundusz Emerytalno - Rentowy (FER) Fundusz Prewencji i Rehabilitacji (FpiR) Fundusz Administracyjny Fundusz Pracy Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych Państwowy Fundusz Kambatantow Fundusz Alimenatacyjny Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepelnosparawnych Fundusz Ochrony Gruntow Rolnych.

Opiekuńcza funkcja państwa a dobra publiczne Dobro publiczne dla nauki o finansach publicznych podstawowe znaczenie ma pojęcie dobra publicznego istnienie tego rodzaju dobra jest przyczyną gromadzenia funduszy publicznych, koniecznych do finansowania procesów tworzenia dóbr publicznych (budowa dróg. Lotnisk, portów morskich) jak też finansowania eksploatacji urządzeń publicznych. Najczęściej stosowanym kryterium jest: -kryterium użyteczności (kryterium społeczne) -kryterium odpłatności (kryterium ekonomiczne) Według kryterium ekonomicznego o tym czy dobro ma charakter publiczny czy prywatny decyduje źródło odpłatności. Dobrami publicznymi są te towary czy usługi, które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. W takim ujęciu dobra publiczne tworzą konsumpcję zbiorową społeczeństwa, która finansowana jest z funduszy publicznych. Wadą dóbr publicznych jest fakt że są one bezpłatne dla odbiorcy ale w sensie ekonomicznym są opłacane zbiorowo. Konsumpcja dóbr publicznych zawsze oznacza konsumpcję przymusową, narzuconą poszczególnym jednostkom. Istnieją trzy kategorie dóbr: dobra publiczne dobra społeczne dobra prywatne korzyści z używania dobra czystego publicznego są niepodzielne do dóbr tych należą: powietrze, jeziora rzeki autostrady bezpieczeństwo zewnętrzne, działalność służb dyplomatycznych itp. niektóre z dóbr publicznych powstają dzięki działalności człowieka jnp. Obiekty wojskowe, budynki administracji publicznej, drogi publiczne. Dobra społeczne to takie dobra które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek doktryny społecznej prowadzonej przez władze publiczne polityki społecznej są dostępne dla każdego obywatela. Sytuacja taka dotyczy podstawowych potrzeb ludzkich tj. ochrona zdrowia, edukacja. Dobra społeczne wytwarza się dzięki istnieniu urządzeń, które są własnością publiczną i które zostały sfinansowane z funduszy publicznych. tak jak w przypadku budynków szkół publicznych, obiektów szpitalnych i innych służących ochronie zdrowia, obiektów sportowych itd. Dostąp każdego obywatela jest nieograniczony ze względu na posiadane dochody. W przypadku dóbr społecznych przesłankami do tworzenia tychże jest umożliwienie konsumpcji dóbr społecznych obywatelom, których dochody indywidualne mogłyby uniemożliwiać lub ograniczać ich nabycie gdyby dobra te były alokowane na zasadach rynkowych. Budowana doktryna polityczna Państwa to: przejęcie przez władze publiczne (państwowe i samorządowe) odpowiedzialności za kluczowe dla życia obywateli dziedziny publiczne przyjęciu odpowiedzialności za dziedziny publiczne odpowiedzialność formalna polega na stworzeniu przez władze publiczne efektywnego systemu wytwarzania oraz dostarczania dóbr zaspokajających potrzeby indywidualne i zbiorowe,oznacza to że w przypadku pewnych dóbr, które utracą status dóbr publicznych, państwo będzie określać reguły działania podmiotów tak, aby ograniczać skutki agresywnego mechanizmu rynkowego w takich dziedzinach jak np.pchrona zdrowia, edukacja, kultura, ubezpieczenia społeczne. Odpowiedzialność materialna oznacza przyjęcie przez władze publiczne obowiązku bezpłatnego dostarczania określonych dóbr publicznych, a więc wiąże się z koniecznością fiannsowania tych dóbr ze środków publicznych pochodzących głównie z podatków.

Struktura systemu finansów publicznych; transfery wewnątrz systemu, bilans sektora publicznego Wyjście od funkcje finansów publicznych: -funkcja alokacyjna -redystrybucyjna -stabilizacyjna Realizacja zadań społecznych to zapokajanie indywidualnych potrzb obywateli, które ze względu na ich cechy fizyczne mogłyby być zaspokajane na zasadach rynkowych (ograniczenie pewnych dóbr ) Funkcja alokacyjna finansów to wytwarzanie i dostarczanie dóbr publicznych obywatelom, społecznościom lokalnym, społeczeństwu jako całości. Procesy te wymagały zasobów ziemi, zasobów pracy, zasobów kapitału trwałego i obrotowego. Spełniając funkcje konstytucyjne (obrona narodowa bezpieczeństwo publiczne, administracja, edukacja) państwo musi ponosić wydatki związane z alokowaniem dób publicznych i społecznych. W przypadku polski system finansów tworzą: -budżet państwa -budżety województw -budżety powiatów -budżety gmin -państwowe i samorządowe fundusze celowe -kasy chorych -jednostki i zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne w sektorze rządowym oraz w sektorze samorządowym. Transfery między funduszami publicznymi można podzielić na zwyczajne i nadzwyczajne. Transfery zwyczajne wynikają z istniejącego systemu podziału dochodów np. udziału gmin w dochodach podatków centralnych czy istniejących zasad zasilania gmin z tytułu subwencji ogólnej. Sytuacja poszczególnych dysponentów funduszy publicznych w przypadku powstawania transferów nadzwyczajnych jest wyraźnie różna. Dysponenci budżetu państwa korzystając z przywileju władzy oddziałują na rozmiary i strukturę nie tylko budżetu państwa, lecz w ogóle funduszy publicznych. Przykładami są: ustalanie stawek podatkowych, określanie udziału władz samorządowych w dochodach z podatków centralnych, przyznawanie ulg podatkowych, określanie stawek maksymalnych podatków gminnych. Z kolei władze samorządowe mają zagwarantowaną w ustawie znaczną autonomię finansową. Z powyższego wynika, że najczęściej występującymi nadzwyczajnymi transferami wewnątrz systemu finansów publicznych są transfery z budżetu państwa do budżetów samorządu oraz z budżetu państwa do państwowych funduszy celowych. Powstają one w szczególnych okolicznościach np. załamania się zwyczajnych dochodów funduszy celowych czy budżetów samorządowych. Do najważniejszych cech wspólnych poszczególnych elementów systemu finansów publicznych należy zaliczyć: -publiczną własność funduszy -identyczną lub zbliżoną metodę gromadzenia dochodów(przymusowo, bezzwrotnie) -szczególną kontrolę ze strony społeczeństwa (jego przedstawicieli) przy wydatkowaniu środków -na ogół nie gospodarcze lub tylko pośrednio związane z gospodarką wydatkowanie środków. Wymienione cechy, zwłaszcza ostatnia z nich, nakazują łączne traktowanie funduszy publicznych , gdyż ich suma stanowi łączną stopę redystrybucji PKB przez system finansów publicznych. Jej poziom określa więc skalę bezpośredniej ingerencji władz publicznych w gospodarkę, skalę redystrybucji dochodów, zakres alokacji zasobów. Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej. Dokonuje się poprzez system transferów dochodów. Transfery te przyjmują postać przepływu pieniądza między różnymi podmiotami a państwem. Władze publiczne dokonują transferów na rzecz podatników np.wówczas gdy administracja publiczna dokonuje wypłat wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze publicznym, wypłat rent emerytur stypendiów itd. Osobną grupą transferów są transfery wewnątrz sektora publicznego np.transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych, transfery z budżetu państwa do budżetów sanorządowych, transfery między różnymi szczeblami gestorów pieniężnych środków. Kryteria redystrybucji dochodów mają wymiar zarówno makroekonomiczny oraz makrospołeczny, jak i jednostkowy. Makroekonomiczny aspekt redystrybucji dochodów dotyczy zakresu redystrybucji produktu krajowego brutto.(dochodu narodowego) ogólnej struktury dochodów i wydatków reaalizowanych przez władze publiczne w ramach redystrybucyjnej funkcji finansów. Makrospołeczny aspekt redystrybucji dochodów to analizowanie skutków tego rodzaju dzałalności państwa dla różnych grup społecznych: emerytów rencistów, pracowników sektora publicznego (nauczycieli lekarzy) grup zawodowych, sektora prywatnego. Struktura systemu finansów publicznych: Gromadzenie i rozdysponowywanie pieniężnych środków publicznych wymaga działania określonych podmiotów nie tylko najwyższego szczebla władzy ustawodawczej lecz także sieci instytucji (podmiotów) , które na bieżąco realizują dochody i wydatki publiczne.Podmioty te mają określoną formę organizacyjną, działają na podstawie aktów normatywnych, w oparciu o określone instytucje finansowe (budżet państwa, fundusze ubezpieczeniowe) Finanse publiczne tworzą więc złożony system w przekroju podmiotowym, prawnym instytucjonalnym, instrumentalnym. W przekroju podmiotowym najważniejszymi elementami systemu fiannsów publicznych są: władze ustawodawcze szczebla centralnego (parlament) oraz władze szczebla pośredniego (rady regionalne) i szczebla samorządowego (rady gminne) władze wykonawcze (rządy i zarządy itp.) wymienionych wyżej szczebli władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, których zasięgiem kontroli objęte są wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego, które implikują finanse publiczne w przypadku Polski to Najwyższa Izba Kontroli i Regionalne Izby Obrachunkowe aparat skarbowy (finansowy) zajmujący się na bieżąco realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą (tzw. Policja skarbowa) zarządzaniem budżetem, funduszami ubezpieczeniowymi itp. struktura aparatu skarbowego (finansowego) podmioty ,jednostki które są finansowane z funduszy publicznych (szpitale, szkoły jednostki wojskowe jednostki sądownictwa jednostki policji jednostki administracji publicznej itd.) W przekroju prawnym system finansów publicznych tworzą: konstytucja lub inna ustawa zasadnicza zawierająca ogólne zasady tworzenia funduszy publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych w zakresie uchwalania, wykonywania i kontroli funduszy publicznych prawo budżetowe z reguły w randze ustawy, regulujące zasady budowy ustroju budżetowego coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów ustawy podatkowe ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych ustawy o finansach samorządowych(lokalnych regionalnych) ustawy regulujące działalność ministra finansów (skarbu) oraz działalność aparatu skarbowego (finansowego) ustawa karno-skarbowa ustawa o zobowiązaniach podatkowych -ordynacja podatkowa będąca swoistym kodeksem praw i obowiązków podatnika akty normatywne regulujące działalność ministra finansów (skarbu), rządu (rada Ministrów) innych ministrów na szczeblu lokalnym zaś zarządu gminy i jego przedstawicieli W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące najczęściej formę: budżetu państwa budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego (powiatu, samorządowego, regionu samorządowego) Funduszy ubezpieczeń społecznych Pozostałych funduszy publicznych Fundacji publicznych W przekroju instrumentalnym funkcjonowanie systemu finansów publicznych zapewniają zwłaszcza następujące narzędzia: podatki centralne podatki lokalne opłaty cła dochody z majątku publicznego (np.dywidendy renty) składki na ubezpieczenie społeczne subwencje dotacje kredyty państwowe i pożyczki publiczne Techniczne elementy systemu finansów : klasyfikacja budżetowa procedura budżetowa metody planowania dochodów i wydatków Bilans sektora finansów publicznych 1.Dochody ogółem W tym transfery wewnątrz systemu 2.Dochody własne (bez transferów) 3. Wydatki ogółem w tym transfery wewnątrz systemu 4. Wydatki (bez transferów) 5.Wynik (1-3) 6. Wynik netto (2-4)

zasady publicznej gospodarki finansowej Zasady budżetowe są to postulaty nauki formułowane pod adresem konstruktorów budżetu, mające zapewnić prawidłowe działanie gospodarki budżetowej: Zasada jedności. Zasada jedności wymaga, by budżet (państwa, samorządu terytorialnego) był ujmowany w jednym doku­mencie. Nie można obok ustawy budżetowej tworzyć odrębnych planów finansowych dotyczących państwo­wych środków publicz­nych. Zasada jedności ma zapewnić władzy ustawodawczej racjo­nalne planowanie budżetowe i pełną orientację w zakresie dochodów i wydatków, bez potrzeby badania wielu dokumentów. Obraz ten jest zakłócony przez wyłączanie poza budżet funduszy celo­wych i gospodarki poza­budżetowej. . Zasada powszechności Zwana zasadą zupełności lub zasadą brutto wymaga, by wszystkie dochody i wydatki budżetowe były w całości ujmowane w planach budżetowych, czyli bez potrącania jakichkolwiek wielkości, głównie bez potrącania kosztów uzyskania dochodów. Jednostki budżetowe pokrywają swoje wydatki bez­po­średnio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu pań­stwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zasada nie odnosi się do gospodarki pozabudżetowej Zasada jawności Obowiązek ujawniania budżetu uznawany jest za elementarną zasadą demokracji parlamentarnej. Zasadę tę należy rozumieć nie tylko jako obowiązek ujawniania pełnej treści ustawy budżetowej, ale także przedsta­wienia jej w takiej formie, by przez nadmierną komplikację nie stała się dokumentem czytelnym tylko dla jej autorów i wąskiej grupy specjalistów, do publicznej wiadomości podawane są kwoty dotacji budżetowych i zbiorcze dane dotyczące finan­sów publicznych. Zasada szczegółowości oznacza, że: należy dokładnie określić źródła dochodów i przeznaczenie wydatków publicznych środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie wydatki powinny być ponoszone w wysokości ustalonej w budżecie Realizacja zasady szczegółowości następuje w praktyce poprzez klasyfikację dochodów i wydatków wg: działów i rozdziałów, określających rodzaj działalności np. administracja państwowa, szkolnictwo wyższe, opieka paragrafów określających rodzaj dochodu, przychodu oraz wydatku Podział ten reprezentuje funkcjonalne ujęcie środków publicznych, umożliwiających ocenę stopnia ich zaangażowania w realizację różnych funkcji państwa. Zasada nie wiązania wydatków z dochodami Postulat wynika z potrzeby przeciwstawienia się tendencjom róż­nych lobby politycznych do zagwarantowania środków budżetowych z określonych źródeł na sfinansowanie okre­ślonych celów. Polega na “przypisaniu” jakichś dochodów budżetowych okre­ślonym wydatkom budżetowym. Jeśli racjonalność funkcjonowania środków publicznych wymaga wiązania dochodów z wydatkami, to tworzy się fundusze celowe, które nie podlegają wszystkim rygorom budżetowym Zasada specjalizacji (ustawa budżetowa jest ustawą specjalną) Zasada specjalizacji zabrania uwzględniać w ustawie budżetowej zapisów finansowych z projektów innych ustaw, które nie weszły jeszcze w życie Zasada gospodarności i oszczędności W ustawie o finansach publicznych zasada ta została sformułowana :w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów; w sposób umożliwiający terminową realizację zadań; w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.” Najbardziej znanym przejawem nieoszczędnego gospodarowania budżetowego - na etapie planowania - jest od lat ukształtowana praktyka polegająca na tzw. “planowaniu z zakładką”. Zasada równowagi budżetu W ujęciu tradycyjnym, postulat równowagi budżetowej oznacza takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały one wysokości dochodów, tzn. by nie wystąpił deficyt budżetowy. Wspomniana równowaga budżetowa jest w praktyce trudna do osiągnięcia ze względu na dług publiczny i finansowanie zadań za pomocą deficytu. Deficyty budżetowe są nie tyle środkiem, ile efektem polityki gospodarczej, pojawiają się w trakcie wykonywania budżetu Zasada przejrzystości Wymaga, by ustawa budżetowa była skonstruowana w sposób czytelny i zrozu­miały - kilkupoziomowa, funkcjonalna kla­syfikacja budżetowa. Obowiązująca w Polsce klasyfikacja budżetowa nie spełnia warunku przejrzystości, gdyż niektóre najistotniejsze informacje o strukturze wydatków budżetowych przedstawia w sposób zanadto uproszczony. Dotyczy to przede wszystkim tzw. wydatków bieżących budżetu państwa, które stanowią w poszczególnych częściach znaczną część tych wydatków. Zasada jednoroczności Oznacza ujęcie dochodów i wydatków w budżecie państwa i budżetach samorządowych na okres 1 roku Zasada realności- postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych

zasada jedności finansów publicznych Zasada jedności wymaga, by budżet (państwa, samorządu terytorialnego) był ujmowany w jednym doku­mencie. Nie można obok ustawy budżetowej tworzyć odrębnych planów finansowych dotyczących państwo­wych środków publicz­nych. Gdyby środki publiczne były prezentowane w więcej niż jednym dokumencie, nie byłoby pewności, że wszystkie znajdą się pod kontrolą parlamentu. Zasada jedności ma zapewnić władzy ustawodawczej racjo­nalne planowanie budżetowe i pełną orientację w zakresie dochodów i wydatków, bez potrzeby badania wielu dokumentów. Obraz ten jest zakłócony przez wyłączanie poza budżet funduszy celo­wych i gospodarki poza­budżetowej. Ich dochody i wydatki tylko formalnie są zawarte w ustawie budżeto­wej, nie są dodawane do dochodów i wydatków budżetowych, są przedstawione w odrębnych załącznikach do ustawy budżetowej w ograniczonym zakresie.

finanse państwa a finanse samorządu terytorialnego Finanse samorządu terytorialnego są elementem systemu finansów państwa, a ich rola i miejsce w tym systemie zależą od wielu czynników, takich jak: stopień decentralizacji władzy publicznej, struktura organizacyjna finansów państwa, koncepcje finansowania samorządu terytorialnego, struktura tego samorządu itp. Decentralizacja finansów państwa oznacza przekazywanie ze szczebla centralnego na rzecz samorządu terytorialnego państwowych zasobów finansowych na finansowanie przekazanych zadań oraz wyposażenie samorządu we własne źródła dochodów. W skład finansów państwa wchodzą więc finanse jednostek samorządu terytorialnego i ich związków. Powiązanie finansów samorządowych z finansami państwa sprowadza się w nowym systemie głównie do transferów finansowych ze strony państwa dla samorządów terytorialnych, związanych m.in. z powierzeniem mu określonych zadań publicznych. O znaczeniu finansów samorządowych w strukturze finansów państwa decyduje zarówno ich wielkość na tle innych elementów finansów państwa, mierzona głównie wielkością wydatków, jak i zakres ich niezależności , mierzonej przede wszystkim ich dochodami własnymi lub dochodami wpływającymi bezpośrednio na ich rzecz

pionowy podział zadań i wydatków publicznych Podział wydatków publicznych na: wydatki materialne związane z zakupem przez władze publiczne dóbr i usług niezbędnych do spełniania przez nie funkcji statutowych. Wydatki transferowe nie związane bezpośrednio z ruchem towarów i usług, lecz będące najoczywistszym wyrazem redystrybucji dochodów przez państwo (emerytury zasiłki, subwencje) Podstawowe kryterium podziału wydatków publicznych wiąże się z funkcjami państwa i samorządu. Funkcje te, z kolei mogą być różne, zawsze jednak należy do nich zaliczyć trzy podstawowe: klasyczne funkcje publiczne państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna) socjalne funkcje władz publicznych ekonomiczne funkcje państwa W ramach klasycznych funkcji państwa rozróżnia się: -funkcje zewnętrzne, -funkcje wewnętrzne funkcje zewnętrzne polegają na tym, że władze państwowe mają obowiązek zapewnienia społeczeństwu bezpieczeństwa, co wiąże się ze znacznymi wydatkami publicznymi na utrzymanie armii. W ramach funkcji zewnętrznych ponosi się też wydatki na utrzymanie służb zagranicznych państwa .Wraz z rozwojem międzynarodowej współpracy politycznej i gospodarczej wzrasta także znaczenie wydatków publicznych zewnętrznych związanych z udziałem danego kraju w różnych międzynarodowych organizacjach, ugrupowaniach gospodarczych czy militarnych. W ramach funkcji wewnętrznych ponosi się wydatki na utrzymanie administracji , sądownictwa, bezpieczeństwa wewnętrznego itd. Wydatki dzieli się według szczebla wydatkowania środków na: -wydatki szczebla centralnego (ogólnokrajowego) -są to wydatki państwowe -wydatki szczebla regionalnego - wydatki państwowe, wydatki samorządowe lub rządowo samorządowe -wydatki szczebla lokalnego -są to wyłącznie wydatki samorządowe (gmin, powiatów) Ważnym kryterium jest podział według formy funduszu publicznego: wydatki budżetowe-obejmujące wydatki budżetu państwa i wydatki budżetów samorządowych wydatki publicznych funduszy celowych- obejmujące wydatki zarówno funduszy państwowych jak i funduszy samorządowych Ze względu na podmioty wydatkujące środki publiczne rozróżnić należy: -wydatki jednostek budżetowych -wydatki jednostek pozabudżetowych (zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych) Struktura wydatków publicznych wg tabeli Budżet państwa Budżety gmin Budżety samorządowe Fundusze celowe Kasy Chorych Państwowa gospodarka pozabudżetowa Gminna Gospodarka pozabudżetowa

pionowy podział dochodów publicznych Dochody publiczne przejęte przez Państwo (samorząd) oznaczają definitywne czyli bezzwrotne zasilanie finansowe władz publicznych.Zródłem tach dochodów są dochody innych podmiotów.Wydatkowanie tych dochodów oznacza także ostateczne ich zużycie przez władze publiczne. Dochody publiczne są różne pod względem treści: można wśród nich wyróżnić następjące rodzaje dochodów: -daniny publiczne -dochody publiczne z majątku i praw majątkowych -pozostałe dochody Daniny publiczne są klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści).Typową daniną publiczną jest podatek ,akcyza cło Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych są rezultatem zaangażowania majątku( np.skarbu państwa, majątku komunalnego) w procesy gospodarcze.Władze publiczne znajdują się w pozycji rentiera.Łatwo zauważyć że ten rodzaj dochodów państwa (samorządu)jest najmniej konfliktogenny, gdyż jego źródłem są dochody wypracowane za pomocą majątku (praw majątkowych). Do pozostałych dochodów publicznych zaliczają się przede wszystkim: -różnego rodzaju opłaty -składki na ubezpieczenie społeczne -składki na ubezpieczenie zdrowotne -składki na różne fundusze publiczne (w Polsce na PFRON i na Fundusz Pracy) Struktura dochodów publicznych wg tabeli Budżet państwa Budżety gmin Budżety samorządowe Fundusze celowe Kasy Chorych Państwowa gospodarka pozabudżetowa Gminna Gospodarka pozabudżetowa

samodzielność a samofinansowanie w samorządzie terytorialnym Samodzielność sam. teryt. polega na swobodzie podejmowania różnych form aktywności gospodarczej a zwłaszcza na wykorzystywaniu możliwości stworzonych przez rozwinięte i sprawnie funkcjonujące rynki kapitałowe. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o sam. teryt. ustaliła iż gminy prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie ustalonych corocznie budżetów gminnych (budżety te nie wchodzą już w skład zbiorczych budżetów województw). Stworzenie gminom niezależności finansowej można ująć w następujący sposób: -gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność a jej samodzielność podlega ochronie sądowej; -gmina ma osobowość prawną; -gmina dysponuje ustawowo określonymi dochodami własnymi a ponadto przysługują jej subwencje państwowe przyznawane każdej gminie bezpośrednio z budżetu państwa;- gmina ma obowiązek wykonania zadań zleconych przez administrację rządową na podstawie ustaw; -gminie wykonującej zadania zlecone przysługuje dotacja z budżetu państwowego; -gmina ma prawo zaciągnięci kredytów i pożyczek emitowania pap. wart. -organy nadzoru nad działalnością gmin mogą interweniować tylko w przypadkach określonych ustawowo a rozstrzygnięcia tych organów mogą być zaskarżane przed sądem administracyjnym. W punkcie tym. należy podkreślić iż nie należy identyfikować samodzielności funkcjonowania sam. teryt. z samodzielności finansową rozumiana jako samofinansowanie czyli pokrywanie wydatków gmin w całości lub choćby tylko w większości dochodów własnych jak się to dzieje np.: w Szwecji. Znane są też przypadki np.: Holandia lub Francja gdzie dochody własne są w małym stopniu źródłem pokrycia wydatków budżetów lokalnych a mimo to organy samorządowe dysponują samodzielnością majątkową i dochodami z centralnego budżetu państwowego. Należy jednak zdać sobie sprawę iż w Polsce jest cały czas sprawą przyszłości wprowadzenie w pełni zobiektywizowanego systemu dotowania budżetów lokalnych gdyż wymagana jest tu duża modernizacja.

przesłanki i metody zasilania zewnętrznego budżetów samorządowych Wśród metod zasilania zewnętrznego budżetów lokalnych, należy wyróżnić: -udziały we wpływach z podatków państwowych; -dotacje celowe (specjalne) i ogólne (wyrównawcze), które pochodzą z budżetu państwowego; - wpływy pochodzące z tzw. redystrybucji poziomej dokonywanej pomiędzy jednostkami terytorialnymi tego samego szczebla na zasadzie obciążania gmin zamożniejszych na rzecz gmin uboższych. Poniżej przedstawię w ogólnym zarysie 5 kwestii dot. zasilania zewnętrznego budżetów lokalnych. Przyczyna pierwsza - dysproporcja teryt. rozkładu źródeł dochodów własnych wynikająca z różnych warunków naturalnych: położenia geograf., warunków klimat., jakości gleb itp. Tu dochodzą też różnice w stanie sieci komunik., gęstości zaludnienia, odległości od rynków zbytu, uprzemysłowienia itp. Przyczyna druga - konieczność stosowania zasileń oparta jest na względnej równomierności rozkładu teryt., zadań i wydatków, które związane są z zaspokajaniem potrzeb ludności (infrastruktura socjalna i komunalna). Potrzeby społeczności lokalnej powinny być zaspokajane możliwie równomiernie w skali całego kraju. Wyrównywanie poziomu natomiast powinno dot. przynajmniej zaspokajania potrzeb podstawowych (oświata, ochrona zdrowia, opieka społ.). Trzecia przyczyna - to niemożność pełnej komercjalizacji wpływów w postaci opłat za usługi komunalne i socjal.; gosp. Komunalna i usługi socj. Nie są poddawane ze względów społ. procesom komercjalizacji. Tu wyklucza się ich rentowność, a ewentualna odpłatność pokrywa zaledwie część kosztów świadczonych usług. Przyczyna czwarta- to konieczność likwidacji nadmiernych odrębności w stanie infrastruktury technicznej w skali całego kraju: sprawna telekomunikacja, bazy energetyczne i transportowe, ochrona środowiska naturalnego. Przyczyną piątą jest fakt, iż wiele decyzji podejmowanych jest na szczeblu centralnym. Należy tu wspomnieć, iż decyzje te mają wyraźny wpływ na gospod. lok. Mogą one pogłębiać lub wręcz powodować nierównomierność możliwości i efektów rozwoju poszczególnych jednostek teryt. Skutki takich decyzji centralnych wymagają oczywiście wyrównania przez państwo

obiektywizacja kryteriów podziału dotacji ogólnych dla samorządu terytorialnego W państwach Europy zach. ukształtowały się trzy sposoby metod obiektywizacji kryteriów podziału pomocy finans. dla budżetów samorządu teryt. Pierwszym z nich jest podział dotacji wg. potrzeb przeliczanych najczęściej na jednego mieszkańca danej jednostki teryt. i określanych z reguły wielkościami dot. zjawisk demograf. Jak również miernikami związanymi z powierzchnią gruntów oraz liczbą i wysokością budynków, liczbą mieszkań itp., tu w grę może wchodzić również szczególny charakter niektórych miejscowości np. uzdrowiska, miejscowości położone wysoko w górach. Drugi z podziałów jest podział, który uwzględnia własne możliwości finans. poszczególnych jednostek teryt., oparty na metodzie ustalania przeciętnego, „gwarantowanego” dochodu własnego, przypadającego na jednego mieszkańca danej jednostki teryt., porównywania go z dochodem rzeczywiście osiąganym, a następnie wyrównywania niedoboru wynikającego z konfrontacji „własnej siły finansowej” z „dochodem gwarantowanym”. Trzeci podział nosi cechy mieszane, tj. uwzględnia zarówno własne możliwości finansowe jak i potrzeby lokalne. Zestawienie obu tych wielkości umożliwia obliczenie brakujących kwot, naturalnie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Obliczenie tej kwoty należnej dotacji wymaga zatem pomnożenia „dopłaty jednostkowej” przez liczbę mieszkańców. Warto tutaj także wspomnieć, iż w literaturze zach. znajdziemy poświęcenie problematyce mechanizmów podziałów dotacji ogólnej, na której pokrycie składa się także pula środków finans. pochodzących z określonego udziału samorządu teryt. we wpływach z podatków państwowych lub „wspólnych”. Możemy wyodrębnić trzy modele takiej redystrybucji, przy jakiej gminy otrzymują należne im kwoty z tyt. zewnętrznej pomocy finans. Pierwszym modelem jest redystr. pionowa, polega na przekazaniu dotacji obciążających stronę wydatkową budżetu centralnego oraz ewentualnych udziałów w podatkach wspólnym, bezpośrednim odbiorcom tych dochodów. Drugi model to redystr. pozioma - tu nadwyżki podejmowane od zamożniejszych jednostek samorządu teryt. dzielone są pomiędzy jednostki mniej zamożne, o niższej wydajności dochodów własnych, o relatywnie większych potrzebach. Trzecim modelem jest redystr. dokonywana przy użyciu instytucji funduszu, stanowiąca raczej metodę uzupełniającą powyższe modele. Może ona polegać np. na tworzeniu samorządowych funduszy wyrównawczych, pełniących także funkcję rezerwową.

dotacje celowe jako instrument polityki regionalnej państwa Zanim nastąpi tu rozwinięcie pojęcia samych dotacji celowych jako instrumentu polityki regionalnej państwa warto nadmienić, iż dotacje celowe ot. tzw. zadań zleconych, do których należą zadania doraźne, tzn. akcje jednorazowe, do których przeprowadzenia państwo może zobowiązywać związki samorządu teryt., przydzielając im na ten cel odpowiednie środki finansowe. Dotacje celowe są ściśle reglamentowane przez podmiot decydujący o udzieleniu tej formy pomocy dla samorządu teryt. Z punktu widzenia centrum dotacja celowa to skuteczny, sprawny i elastyczny środek realizacji jednolitej polityki stymulowania rozwoju społ-gospod., ułatwiający neutralizację dyspozycji terytorialnych w stopniu zaawansowania tego rozwoju. Z p-tu widzenia natomiast władz lokalnych dotacja celowa jest traktowana często jako narzędzie ograniczania ich samodzielności, gdyż jej udzielenie wiąże się nie tylko z wyznaczeniem kierunku wydatkowania owych środków pieniężnych, lecz także z nadzorem nad sposobem wykorzystywania i obowiązkiem zwrotu niewykorzystanych pozostałości tych środków. Tu kontrowersyjny problem pojawia się podczas nadzoru, który mimo odniesienia do zadań zleconych, w praktyce może dotyczyć też sfery działalności własnej gminy. Może się wydawać, iż państwu wygodna jest dotacja celowa, gdyż sprawuje nadzór nad działalnością samorządu teryt. Dotacje celowe ocenia się pozytywnie jako dogodny instrument regulowanej centralnie redystrybucji teryt., zmierzających do osiągania celów wyznaczonych przez politykę regionalną państwa. Natomiast warto tu wspomnieć, iż podmioty samorządu teryt. skłonne są do traktowania tych dotacji celowych jako ograniczający instrument nadzoru, a nawet „nakazowego” decydowania o wyborze kolejności i intensywności finansowania zadań lokalnych

redystrybucja pozioma w systemie zasilania zewnętrznego samorządu terytorialnego Redystrybucja pozioma ta w której nadwyżki przyjmowane od zamożniejszych jednostek samorz. teryt. dzielone są pomiędzy jednostki mniej zamożne o niższej wydajności dochodów własnych relatywnie większych potrzebach i podziału tego dokonuje się zazwyczaj łącznie z podziałem środków pochodzących z centralnego budżetu państwowego i wg tych samych kryteriów, a jego skutki są dwojakie: -zmniejszenie obciążenia budżetu państwowego kosztami pomocy finansowej dla budżetów lokalnych; - wprowadzenie do systemów finansów sam. teryt. elementów egalitaryzmu, który ma strony ujemne polegające na osłabianiu motywacji gmin bogatszych do powiększania ich zamożności dzięki własnej inicjatywie i gospodarności. Teza 7 EKST poleca gminom stosowanie zewnętrznego zasilania finansowego, które nie mają dostatecznych dochodów własnych aby finansować obligatoryjne zadania. Obowiązkiem państwa jest budowanie systemu zewnętrznego finansowego dla słabszych jednostek teryt. tak żeby stworzyć równowagę. System zasilania zewnętrznego obejmuje nie tylko dotacje z budżetu państwa oznaczające uszczuplenie dochodów państwa ale może być zastosowane opodatkowanie bogatszych gminna rzecz gmin uboższych. System redystrybucji poziomej do Polski został wprowadzony w latach 90 - tych oparty o doświadczenia niemieckie. Oznacza że bogate gminy mają duże nadwyżki a część tych nadwyżek obowiązane są przekazać do funduszu na rzecz gmin uboższych. Jeśli państwa europejskie maja nadwyżki w budżetach państwowych to minimalne i sporadyczne. Deficyt budżetowy ogranicza możliwości dotowania budżetów samorządowych udzielania tej pomocy najbiedniejszym, najbardziej zacofanym, położonych na najgorszych terenach kraju. Ściąganie podatków z gmin bogatszych na rzecz gmin uboższych pojawił się w tzw. państwach opiekuńczych, których deficyt był skutkiem nadmiernie rozbudowanych świadczeń socjalnych. Pojawiła się więc idea przejmowania części nadwyżek od gmin zamożniejszych na rzecz wspólnej puli środków. Można więc pokrótce stwierdzić iż redystrybucja pozioma polega na przekazywaniu części nadwyżek gmin zamożniejszych do wspólnej puli środków i razem z dotacją ogólną dzieli się pomiędzy gminy uboższe mające braki w środkach finansowych i te które mają ujemne saldo budżetowe

przychody zwrotne w budżetach samorządowych; przesłanki stosowania, formy znaczenie Dochody zwrotne budżetów lokalnych to pożyczki publiczne które zaciągane są najczęściej na cele inwestycyjne umieszczane w budżetach nadzwyczajnych. Pożyczki publiczne mogą pochodzić z rozmaitych źródeł np.: z państwowych instytucji kredytowych, banków komunalnych, instytucji ubezpieczeniowych. Szczególne formy dochodów zwrotnych budżetów lokalnych mogą się wiązać z instytucja samorządowych funduszów pożyczkowo - zapomogowych. Możliwe jest także zaciąganie pożyczek od ludności np.: w formie emitowania obligacji miejskich. Wiadomo też że gminom można zaciągać długi na konkretne cele gł. Inwestycyjne ale przy zachowaniu określonych zabezpieczeń gwarantujących możliwość zwrotu zaciągniętej pożyczki. Często w prawie budżetowym ustala się obligatoryjną normę dopuszczalnego zadłużenia w relacji procentowej do wielkości poszczególnych budżetów lokalnych, które miałyby być zasilone dochodem zwrotnym. Natomiast na przeszkodzie wyżej wspomnianych obligacji może stanąć kwestia kwalifikacji aparatu administracji lokalnej. Interesujący może stać się powrót do instytucji samorządowych funduszów pożyczkowych, które w imieniu swych klientów np.: gmin zaciągałyby pożyczki w bankach i udzielały tych pożyczek konkretnym gminom emitowały obligacje własne lub rozprowadzały obligacje emitowane przez poszczególne gminy.

perspektywy finansów samorządu terytorialnego w Polsce na tle standardów UE, zwłaszcza - Europejskiej karty Samorządu terytorialnego EKST to dokument o tzw. miękkim charakterze zawiera ona dyrektywy i zalecenia które nie zawsze są akceptowane przez państwa członkowskie zalecenia unijne ustaliły maksimum stawki podatku od wartości dodanej na poziomie 20%, Dania i Szwecja mają stawkę podstawową 25% zalecenia unii wykluczają dotację przedsiębiorstw prywatnych. 10 lat po Traktacie Rzymskim odbyła się konferencja władz lokalnych i regionalnych w Strasburgu, która sformułowała propozycję zasad autonomii lokalnej dla EWG. Po trzech latach pomysł zyskał rekomendację Rady Europy. W 1985 r. przyjęto EKST tu wyjątek stanowiła Wielka Brytania. Polska natomiast nie będąc członkiem unii ratyfikowała EKST w 1994 r. EKST wyróżnia dyrektywy mówiące o rozwoju finansów lokalnych. Tezy te brzmią następująco: teza 5 dochody budżetów lokalnych powinny być dostosowane do zadań finansowanych z tych budżetów - tu wyklucza się ustalenie budżetów lokalnych z deficytem; Teza 6 mówi o tym iż spośród dochodów publicznych (danin publicznych) powinny być wyodrębnione podatki i opłaty lokalne ich stawki powinny być kształtowane przez władze lokalne postulat ten jest respektowany częściowo. W Polsce podatki i opłaty lokalne objęte są ustawą, gdzie ten postulat jest częściowo respektowany, ale ma ograniczenia kwotowe wynikające z ustawy; teza 7 mówi iż system zasilania zewnętrznego słabszych ekonomicznie jednostek teryt. powinien zapewniać tym jednostkom równowagę budżetu ale bez nadmiernego ograniczenia ich samodzielności

Jedność finansów publicznych a fundusze parabudżetowe Zasada jedności finansów publicznych postuluje, aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny, umożliwiający łatwą orientację czy budżet jest zrównoważony, gdyż wystarczy porównać ogólną sumę wydatków i ogólną sumę wpływów, zapisanych w jednym dokumencie. Najczęściej występującymi wyjątkami od zasady jedności są fundusze celowe, zwane „parabudżetowymi”. Łączą one w sobie określone rodzaje dochodów publicznych z określonymi kierunkowo wydatkami publicznymi - na zasadzie wyłączenia ich z gospodarki budżetowej. Fundusze parabudżetowe powstały jako pewna odpowiedź na słabe strony budżetowego gromadzenia i wydatkowania środków publicznych. Chodzi zwłaszcza o następujące cechy budżetu: ogólność, roczny okres, sztywność. Eliminowanie lub ograniczanie tych cech dokonuje się przez tworzenie obok budżetu (stąd nazwa parabudżety) celowych funduszy publicznych. Fundusz funkcjonuje z reguły w okresie dłuższym niż rok i umożliwia kumulację nie wykorzystanych w danym roku fiskalnym środków. Gospodarka środkami finansowymi odbywa się na podstawie planu. W związku z tym, istnieje znacznie większa swoboda w dysponowaniu środkami, co wynika stąd, że gospodarka tymi środkami nie podlega rygorom właściwym gospodarce budżetowej. Ta cecha finansowania funduszowego jest szczególnie ważna w przypadku zadań inwestycyjnych. Z tego względu zadania finansowane z funduszy papabudżetowych muszą odznaczać się ciągłością i trwałością. Przeciwnicy funduszów parabudżetowych twierdzą, iż funduszowanie uniemożliwia przerzucanie środków między zadaniami, usztywnia jeszcze bardziej gospodarkę budżetową oraz krępuje podejmowanie operatywnych decyzji

25.zasada szczegółowości a klasyfikacja budżetowa Zasada szczegółowości /specjalizacji oznacza, że: 1)dochody i wydatki powinny być ujmowane nie w sumach ogólnych, lecz z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczenia wydatków 2)środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości ustalonej w budżecie 3)środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie. Szczegółowe zasady opracowywania projektu budżetu państwa,jego uchwalania, wykonywania i kontroli określa procedura budżetowa. Klasyfikacji budżetowa czyli klasyfikacja wydatków i dochodów jest dokonywana zgodnie z zasadą szczegółowości.działy budżetu reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych. Działowy układ budżetu informuje o gromadzeniu oraz wydatkowaniu środków budżetowych niezależnie w jakim resorcie środki te są wydatkowane. Rozdziały budżetu o pogłebiona klasyfikacja działowa.paragrafy budżetu, treścią których są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych Budżet sporządzany jest na rok.

27.zasadność, organizacja i formy kontroli finansowej w sektorze publicznym Do finansów publicznych należy zarówno tworzenie, jak i stosowanie prawa finansowego, tym samym kontrola tych procesów winna być uznawana za kontrolę finansową w sektorze publicznym. Główne zasady kontroli finansowej to: wysokie kompetencje kontrolujących i ich niezależność, oddzielenie funkcji kontrolnych od funkcji władczych, racjonalna równowaga między uprawnieniami kontrolujących i kontrolowanych oraz efektywnością kontroli a zasadami demokratycznego państwa prawnego. Wśród podstawowych rodzajów systemu kontroli finansowej w Polsce można wyróżnić: kontrolę parlamentarną oraz wykonywana przez organy stanowiące j.s.t. i Prezydenta RP, kontrolę finansową NIK, kontrolę skarbową, kontrolę podatkową, kontrolę dewizową, kontrolę celną, kontrolę prokuratorską, sądową i sprawowaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich, kontrolę gospodarki finansowej j.s.t., wykonywana przez regionalne izby obrachunkowe, kontrole wewnętrzną, zwłaszcza wykonywaną przez inspekcję resortową Ministra Finansów, głównych księgowych i komisje rewizyjne w j.s.t. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. Przedmiotowo - kontroluje całą sferę publiczną oraz wykorzystanie majątku i środków publicznych w sferze niepublicznej. NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej w zakresie finansów publicznych. Podstawowym aktem prawnym regulującym zakres kontroli NIK, ogólne zasady działania, usytuowanie wobec innych organów oraz status Prezesa NIK jest Konstytucja RP. Na tle tych zasad i innych wymogów, organizację NIK oraz zasady prowadzenia przez ten organ kontroli finansowej można uważać za klasyczne i wzorowe dla całego systemu kontroli finansowej w Polsce. Przykładem kontroli finansowej, której zasady często odbiegają od kontroli finansowej NIK jest kontrola skarbowa. Natomiast przykładem kontroli przypominającym zasady NIK jest system kontroli finansowej jednostek samorządu terytorialnego, sprawowana przez regionalne izby obrachunkowe.

28.zasada równowagi finansowo - budżetowej; przyczyny i skutki deficytów Zasada równowagi finansowo - budżetowej w ujęciu tradycyjnym to konieczność wzajemnego dostosowania ogólnej kwoty dochodów budżetowych do ogólnej kwoty wydatków budżetowych. Na równowagę budżetową wpływają wszystkie operacje dochodowe i wydatkowe budżetu. Równowaga budżetowa nie występuje prawie nigdy. Najczęściej mamy do czynienia z odchyleniami od stanu równowagi. Różnicę między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalonymi dla okresu rozliczeniowego nazywa się wynikiem (saldem) budżetowym. Dodatni wynik finansowy stanowi nadwyżkę budżetową, ujemny jest deficytem budżetowy. Deficyt budżetowy związany jest z okresem rocznym i dotyczy zobowiązań zaciąganych w formie przychodów w ramach danej gospodarki budżetowej. Skutkiem deficytu budżetowego jest powiększanie się długu publicznego, którego obsługa pochłania dochody sektora publicznego. Dług publiczny tworzą przede wszystkim skumulowane deficyty budżetowe planowane w budżecie państwa i w budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Dług publiczny dotyczy okresu wieloletniego i powstaje poprzez nawarstwianie się w ciągu tego okresu różnorodnych zobowiązań finansowych. Wzrost lub obniżenie rozmiarów długu publicznego związane jest bezpośrednio z wielkością deficytu budżetowego planowanego w ustawie budżetowej, a następnie wykonywanego. Wydatki finansowane poprzez zwiększenie długu publicznego ograniczają możliwości rozwoju gospodarki, zmniejszając rozmiary inwestycji. Wysoki poziom deficytu budżetowego ma ujemny wpływ na obciążenia podatkowe, poziom inflacji, stopy procentowe, bilans obrotów bieżących kraju, kursy walutowe, a w konsekwencji - na aktywność gospodarczą oraz możliwość wydatków publicznych w przyszłości

29.dług publiczny; rodzaje, struktura, zagrożenia Dług publiczny - finansowe zobowiązanie władz publicznych (państwowych, samorządowych) z tytułu zaciągniętych pożyczek. Przyczynami powstawania długu publicznego mogą być jednak także skutki innej działalności władz publicznych, np. przymusowe wywłaszczenie mienia na zasadach odpłatności, zobowiązań odszkodowania powstałe na mocy orzeczeń sądów lub wynikające z ustaw i inne. Dług publiczny jest najczęściej skutkiem zobowiązań państwa (władz publicznych) powstałych w wyniku: - zaciągnięcie bezpośrednich pożyczek oraz kredytów; w zakres pożyczek mogą wchodzić depozyty różnych podmiotów lokowane na rachunkach władz publicznych, - emisji papierów wartościowych, które są specyficzną formą zaciąganie pożyczek pieniężnych, a papiery wartościowe są potwierdzeniem stosunków wierzycielsko - dłużniczych między władzami publicznymi a pożyczkodawcami - nieuregulowanie przez jednostki sektora publicznego wymaganych zobowiązań. Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego jest jednak zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego. Wpływy z tytułu długu publicznego wywołują koszty, które muszą być pokryte w przyszłości. Zaciąganie pożyczek jest wie operacją wywołującą inne skutki ekonomiczne i prawne niż realizowanie dochodów publicznych w formie podatków i przymusowych opłat. Władze publiczne uchwalając deficytowy budżet ponoszą odpowiedzialność za jego sfinansowanie, czyli znalezienie źródeł pożyczek, oraz za ich opłatę wraz z odsetkami. Przyczyny powstawania długu publicznego uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług publiczny okresy wzmożonych wydatków publicznych, zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów gospodarczych realizowana doktryna ekonomiczna, która może zakładać świadome utrzymywanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie podatków, ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych wpadniecie władz publicznych w pułapkę zadłużenia Rodzaje długu publicznego kryterium dobrowolności udzielania pożyczek: dług publiczny dobrowolny dług publiczny przymusowy rozpoznanie przyczyn i skutków zadłużenia publicznego: globalny dług publiczny, obejmujący dług samorządów oraz innych związków publicznoprawnych 3. kryterium geograficzne wewnętrzny (krajowy) dług publiczny zewnętrzny (zagraniczny) dług publiczny Kryterium czasu: dług krótkoterminowy (płynny) dług długoterminowy (fundowany) z punktu widzenia zasad ewidencji, a także z punktu widzenia rzeczywistego obciazenia gospodarki i społeczeństwa długiem publicznym: dług publiczny brutto dług publiczny netto dług nominalny realny dług rzeczywisty potencjalny kryterium terytorialne centralny (państwowy) lokalny (samorządowy) Najczęściej stosowane instrumenty finansowania deficytu budżetowego i długu publicznego są: - weksle skarbowe (bony)- są to krótkoterm. Papiery wartościowe emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych. Są one emitowane w dużych nominałach. Weksle należą do podstawowych instrumentów tzw. Operacji otwartego rynku, a wiec oprócz zaspokojenia popytu państwa (rządu) na pieniądz, są narzędziem ułatwiającym władzom monetarnym regulowanie podaży pieniądza w gospodarce. - Obligacje skarbowe-papier wartościowy, który zawiera zobowiązanie emitenta do zapłacenia posiadaczowi obligacji jej nominalnej wartości wraz z oprocentowaniem, za przedstawieniem kuponów odsetkowych na warunkach podanych w obligacji lub w ogólnych zasadach subskrypcji. Gwarantuja stałe oprocentowanie. Deficyt budżetu państwa w Polsce może być sfinansowany (pokryty przychodami pochodzącymi) z: kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych (j.s.t. - tylko krajowych); pożyczek; z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa (j.s.t.); nadwyżki budżetu państwa (budżetu j.s.t.) z lat ubiegłych Zagrożenia Dług publiczny jest kosztownym sposobem finansowania wydatków publicznych w tym sensie, ze dług należy zwracać wraz z odsetkami. Obsługa długu pociąga za sobą koszty, koszty obsługi pomniejszają w przyszłości bieżące dochody budżetu i są przyczyną zaciągania następnych pożyczek kwestia ciężaru długów i zagadnienia międzypokoleniowej redystrybucji dochodów-chodzi o to, ze moment zaciągania długu publicznego różni się od momentu spłaty, nawet kilkadziesiąt lat, np. długi zaciągane przez rządy w czasie wojny, których finansowe skutki ponoszą pokolenia urodzone znacznie później. problem kosztów obsługi długów-należy dążyć do optymalizacji warunków, na które pożyczane są pieniądze władzom publicznym (niemałe znaczenie mają koszty jego administrowania)-chodzi o koszty bezp.jednostki administracji publicznej zarządzającej dł. Oraz koszty związane z pozyskiwaniem środków. O ile jest to możliwe, należy dążyć do zmniejszania udziału pośredników finansowych w operacjach skarbu państwa

31.tendencja stałego wzrostu wydatków publicznych; przyczyny i skutki Stałym wzrostem wydatków publicznych zajął się jako pierwszy niemiecki ekonomista Adolf Wagner. Główna teza jego twierdzenia, oparta na historycznej analizie obserwacji mówi, że wraz z rozwojem społecznym władze publiczne ( a zwłaszcza państwo) zgłaszają popyt na coraz większe dochody, stanowiące skutek rosnących wydatków publicznych. Potrzeby publiczne rosną szybciej niż potrzeby indywidualne. Wzrost potrzeb zbiorowych ma charakter intensywny i ekstensywny. Intensywny - wynika z rozwoju cywilizacyjnego, na skutek czego państwo musi w coraz szerszym zakresie wykonywać realizowane w przeszłości zadania wobec społeczeństwa. Natomiast wzrost ekstensywny jest rezultatem presji społeczeństwa na podejmowanie przez państwo nowych funkcji i obowiązków wobec zbiorowości. Prawo wzrastających wydatków publicznych uzasadnia koncepcję państwa dobrobytu, w którym realizowano na szeroką skalę wydatki socjalne, w tym wydatki na ubezpieczenia społeczne. Przyczyny wzrostu wydatków można podzielić na cztery grupy: zmiana koncepcji państwa w państwo opiekuńcze, postęp techniczno - organizacyjny, przyczyny socjologiczno - psychologiczne związane z rozwojem i rozrostem administracji publicznej, przyczyny historyczne związane z obsługą długu publicznego. Skutkiem stałego wzrostu wydatków publicznych jest wzrost zapotrzebowania na dochody, które państwo może osiągnąć np. poprzez podwyższenie stawek podatkowych. Przyczyna występowania wydatków publicznych czynniki ekonomiczno polityczne - zmiany sposobu spostrzegania państwa- umacniające się w kręgach politycznych przekonanie, że państwo powinno aktywnie działać na gospodarkę. Wzrost obowiązków państwa - pomoc dla przedsiębiorstw prywatnych, tworzenie nowych miejsc pracy. Zmiany w świadomości ludzi. Rozwój ubezpieczeń społecznych. ekonomiczno - społeczne - zmienia się społeczeństwo i jego mentalność o charakterze patologicznym nadmierny wzrost wydatków na administrację - wydatki te rosną bardzo szybko szybciej niż efekty i dochody z tej administracji. Niewskazany nadmierny rozrost administracji - dłuższy obieg informacji. Historyczne grupa wydatków rośnie w wyniku łańcuch przyczynowo skutkowego. Prawo Laffera - państwo może ponosić podatki do pewnego poziomu i mieć z tego korzyści , ale potem dochody z tego tytułu będą spadać (szara strefa, ucieczka, nie można więc pokryć w ten sposób rosnących wydatków) Zaciągane kredyty jedno pokolezaciąga kolejne musi spłacać. występowanie deficytów - skutki postępu technicznego - z jednej strony postęp techniczny przyczynia się do rozwoju gospodarczego a z drugiej strony zwiększają się wydatki na ochronę środowiska. Postęp w dziedzinie medycyny (kosztowne badania), motoryzacji, nauki związany jest z dużymi wydatkami bieżącego budżetu . Państwo powinno próbować dostosować tempo wzrostu wydatków do tempa wzrostu dochodów (pamiętając o prawie Laffera). Utrzymywać bezpieczny wzrost wydatków stosowny do dyrektywy MFV - wzrost wydatków na poziomie 30 % PKB.

39.daniny publiczne: pojecie rodzaje, znaczenie Daniny publiczne są klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Ich główna cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian za to żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści). Typową daniną publiczną są: podatki, opłaty lokalne. Podatek to pieniężne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np. samorządów). Podatki dzielą się na: - podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych, - podatki od przychodów, - podatki od dochodów, - podatki od wydatków. Szczególnym rodzajem danin publicznych są opłaty. Opłata jest świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. Można wyróżnić dwa rodzaje opłat: - opłaty związane z czynnościami organów władz publicznych, - opłaty z tytułu usług wytwarzanych przez jednostki sektora publicznego. Znaczenie danin publicznych jest bardzo ważne, gdyż to one stanowią największą część dochodów budżetowych.

40.konstrukcja podatku i zasady podatkowe Podatek jest klasyczną daniną publiczną należy do najstarszych kategorii finansowych i ekonomicznych. Definicja podatku: to pieniężne i przymusowe ogólne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych (np.samorządów). Cechą podatku jest jego ogólny charakter, co oznacza, że wszystkie podmioty są objęte podatkiem. Podatek jest złożoną kategorią prawną, fiskalną ekonomiczną polityczną i społeczną. Fiskalna dlatego,że podatek jest podstawowym narzędziem przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz.Ekonomiczne znaczenie podatku polega na tym, że skutkiem nakładania podatków jest zmiana sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na ich zachowanie, na podejmowanie decyzji gospodarczych, decyzji o oszczędzaniu itp. Technika podatkowa służy do obliczenia i ściągnięcia należności podatkowej.Elementami tej techniki są: -Podmiot opodatkowania -Przedmiot opodatkowania -Podstawa opodatkowania -Stawka podatku -Skala podatkowa -zwolnienie, ulgi i zwyżki podatkowe stawki podatkowe stawka progresywna stawka regresywna stawka degresywna Zasady podatkowe W wyniku historycznego rozwoju instytucji państwa, budżetu i podatków wykształciły się pewne zasady podatkowe.Są one rezultatem doświadczeń podatkowych.Jest to zestaw zaleceń formułowanych przez teorię ekonomii i fianansów pod adresem państwa tzn. parlamentu, rządu partii politycznych. Twórcą pierwszych zasad podatkowych był Adam Smith, który sformułował cztery kanony podatkowe: 1)równość 2)pewność 3)dogodność 4)taniość Przegląd zasad podatkowych (Wagner) Zasady podatkowe -Fiskalne -wydajność -elastyczność -stałość -Ekonomiczne -nienaruszalność majątku podatników Sprawiedliwości -powszechność -równość -zdolność dochodowa Techniczne -pewność -dogodność -taniość Do grupy zasad fiskalnych zalicza się zasadę wedle, której podatki powinny być wydajnym źródłem dochodów władz publicznych tzn. państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu opodatkowania (rzecz,zdarzenie) który dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji funkcji i zadań państwa oraz władz samorządowych. Inna zasadą fiskalną jest zasada elastyczności oznacza ona iż podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodarcze oraz społeczne.Podatki (skale podatkowe) powinny być tak skonstruowane, żeby uwzględniały różną w różnym czasie sytuację podatników jak i całej gospodarki. Ostatnią z zasad fiskalnych jest zasada stałości, która zwraca uwagę państwa na konieczność ograniczonych zmian w systemie podatkowym.Chodzi zarówno o unikanie wprowadzania nowych podatków, jak też o unikanie zmian w podatkach już istniejących. Nazbyt częste zmiany w systemie podatkowym wywołują negatywne skutki w gospodarce, są też niebezpieczne ze względów społecznych i politycznych, gdyż destabilizują panujący układ stosunków.Przy nadmiernej fluktuacji systemu podatkowego ani przedsiębiorcy ani konsumenci ani inwestorzy nie mogą podejmować racjonalnych decyzji zwłaszcza dotyczących dłuższego horyzontu czasu. Podstawowa zasada ekonomiczna podatków polega na tym, że w wyniku ciężarówpodatkowych nie może być naruszony majątek podatnika. Innymi słowy podatek powinien być pokrywany z bieżących dochodów. Wśród zasad sprawiedliwego opodatkowania mniej wątpliwości budzi zasada powszechności, według której ciężary podatkowe powinny mieć charakter powszechny czyli każdy obywatel przedsiębiorca powinien być objęty podatkiem jeśli spełnione są warunki powstania stosunku podatkowego.(np.Wszyscy rolnicy, wszyscy posiadacze nieruchomości, samochodów psów itp. Druga zasadą sprawiedliwego opodatkowania jest zasada równości.Głosi ona,że ciężary podatkowe powinny być rozłożone równomiernie Na wszystkich podatników.Jedną z możliwych realizacji tej zasady jest obciążenie podatników proporcjonalnie do ich dochodów. Zasada zdolności podatkowej(dochodowej) nawiązuje do zasady równości ofiar (twórca JS Mill) według którego podatnik osiągający taki sam dochód powinien poświęcić na rzecz wpólnoty, państwa identyczną korzyść czyli ponieść taką samą ofiarę. W ramach zasad sprawiedliwości opodatkowania wyróżnia się zasadę sprawiedliwości poziomej i pionowej.Istota sprawiedliwości poziomej sprowadza się do tezy „równi powinni być traktowani równo”i kosekwentnie nierówni powinni być traktownai nierówno. Narzędziem realizacji tego celu będą podatki progresywne. Ostatnią grupą zasad podatkowych są zasady techniczne. Zasda pewności głosi,że podatki powinny być takie aby były niezawodnym źródłem dochodów państwa. Druga zasad techniczna, zasada dogodności oznacza pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe podatnika czyli charakter jego działalności. Z powyższym wiąże się trzecia zasada techniczna zasada taniości poboru podatku.Chodzi o to by koszty realizowania podatków nie uszczuplały nadmiernie dochodów państwa.

41. kryteria klasyfikacji podatków Podatki mogą być klasyfikowane dla celów poznawczych jak i praktycznych.W klasyfikacjach stosowane są różne kryteria Ze względu na kryterium przedmiotowe podatki dzielą się na: -podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych -podatki od przychodów -podatki od dochodów -podatki od wydatków Z punktu widzenia związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem rozróżnia się: -podatki bezpośrednie -podatki pośrednie Podział związany z władztwem podatkowym: -podatki nakładane przez państwo -podatki nakładane przez władze samorządowe Podatki państwowe i samorządowe wiąże się podział -podatki centralne -podatki regionalne -podatki lokalne Podział ten oparty jest na kryterium terytorialnym (informuje jakie podatki zasilają szxczebel centralnych władz publicznych, jakie podatki są domeną władz szczebla regionalnego (krajowego stanowego itp. w zależności od struktury administracyjnej państwa) a jakie są domeną władz lokalnych W klasyfikacji podatków ważny jest także podział według podmiotowych źródeł pochodzenia. Podział ten jest istotny w różnego rodzaju analizach potrzebnych np. do ustalania rzeczywistego obciążenia podatkami.Przyjmując kryteria stosowane w Systemie Rachunkowości Społecznej można wyróżnic podatki płacone przez: -sektor przedsiębiorstw niefinansowych -sektor instytucji finansowych -sektor gospodarstw domowych -sektor zagranicy

42.pojecie, zalety i wady podatków bezpośrednich i pośrednich Według klasyfikacji związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem rozróżnia się: -podatki pośrednie -podatki bezpośrednie Charakterystyka: Podatki bezpośrednie to takie podatki, w przypadku których istnieje precyzyjnie określona zależność między płaconym podatkiem tzn. rodzajem podatku jego wysokością trybem płacenia a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki od dochodów i podatki majątkowe. Podatki pośrednie obciążają podatnika w sposób nie pozostający w ścisłym związku z jego sytuacją dochodową i majątkową.Są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podatników są bardziej anonimowe.Klasycznymi podatkami pośrednimi są wszystkie podatki od sprzedaży (podatki od przychodów ,akcyza) Podział podatków na bezpośrednie i pośrednie ma więc istotne znaczenie praktycznie i musi być uwzględniony przy budowie systemu podatkowego, polityce podatkowej, kształtowaniu stanu finansów publicznych.Konieczne jest zachowanie właściwych proporcji między podatkami bezpośrednimi a pośrednimi.Preoporcje te są ważne ze względu na przestrzeganie elementarnych zasad opodatkowania jak też realizację fiskalnej funkcji podatków, czyli zaspokojenie popytu państwa na pieniądz. Wadą podatków pośrednich jest to że łatwiej jes przeżucać na inne podmioty, co sprzyja istotnym deformacjom w rozkładaniu ciężarów publicznych w stosunku do zakładanego przez państwo i akceptowanego przez społeczeństwo modelu

43.podatki dochodowe - liniowe czy progresywne a zasady podatkowe Z punktu widzenia zarówno mikropodmiotu, jak i całej gospodarki narodowej istotne jest rozróżnienie podatków ze względu na rodzaje stawek i skal opodatkowania.Przekroczenie granic opodatkowania onacza ciężary podatkowe nałożone na dany podmiot są tak duże, że zmuszony on jest ograniczyć dzaiałalnoćć gospodarczą, a w krańcowych przypadkach jej zaniechać.W sytucji podatków progresywnych, przy których tempo przyrostu podatku jest wyższe niż tempo przyrostu dochodu.Przy niskich skalach progresji podatkowej dochody państwa rosną szybko, gdyż niewielki ciężar podatkowy powoduje wzrost aktywności gospodarczej, a w konsekwencji wzrost dochodów będących przedmiotem opodatkowania

44.problem uchylania się od podatków: szara strefa podatkowa Ucieczka przed podatkami jest zjawiskiem zachodzącym między podatnikami a państwem. Konsekwencje gospodarcze i społeczne podatków prowokują do ucieczki przed nimi na drodze nielegalnej lub na drodze poszukiwania luk w prawie podatkowym, a w związku z tym stwarzają podłoże tworzenia się szarej strefy podatkowej. Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje przyczyn uchylania się od podatków: moralne, polityczne, ekonomiczne, techniczne. Do przyczyn moralnych należy zaliczyć dualizm postępowania pod względem norm etycznych. Obywatel przestrzega bardziej rygorystycznie norm odnoszących się do życia prywatnego niż di życia publicznego. Symptomy zachowania się państwa zachęcają podatnika do ucieczki przed podatkiem. Przykładem tego jest m.in. narzucanie przez państwo swojej decyzji podatnikowi, stosowanie wyśrubowanych stawek podatkowych, preferowanie interesów podatkowych grup rządzących itp. Podatnik w takiej sytuacji przybiera postawę obronną wobec rażąco nierównych stosunków między nim a państwem. Niekiedy podatnik ucieka przed ciężarami ze względów politycznych, jeżeli np. nie akceptuje panującego ustroju czy realizowanej przez siły rządzące doktryny społecznej lub gospodarczej. Ucieczka przed podatkiem jest więc jednym z możliwych środków sprzeciwu wobec państwa. Ekonomiczne podłoże uchylania się od podatków występuje w sytuacji niemożności przerzucania podatków, najczęściej w okresie stagnacji gospodarczej. Do przyczyn ekonomicznych można zaliczyć także istnienie tzw. drugiego obiegu gospodarczego, rozwiniętego zwłaszcza w okresie kryzysu gospodarczego. Tworzenie międzynarodowych przedsiębiorstw sprzyja przepływowi dochodów między krajami i ucieczce przed opodatkowaniem. Techniczne przyczyny są związane z wysokim stopniem skomplikowania współczesnych systemów podatkowych. Ucieczka przed podatkiem może przyjmować dwie podstawowe formy: unikanie podatku, oszustwa podatkowe. Unikanie podatku polega na świadomym powstrzymywaniu się przed dokonywaniem pewnych czynności, które wywołują powstanie stosunku podatkowego, albo na wyszukiwaniu luk w przepisach podatkowych po to, aby w ogóle uniknąć podatku lub zmniejszyć jego ciężary. Natomiast oszustwa podatkowe są łamaniem prawa i podlegają karze. Typowymi formami oszustw podatkowych są: zatajenie materialne, polegajace na ukrywaniu przedmiotów podlegających opodatkowaniu, zatajenie rachunkowe, wyrażające się w niezgodnym ze stanem faktycznym prowadzeniu rachunkowości, fałszywe kwalifikowanie, które polega na ukrywaniu rzeczywistej sytuacji prawnej podatnika przez fikcyjną sytuację prawną (np. podstawianie osób, zmiana treści operacji finansowych).

45.proces harmonizacji systemów podatkowych w Unii Europejskiej Harmonizacja podatków najogólniej oznacza kompromis pomiędzy niskim stopniem koordynacji a idealnym poziomem standaryzacji (taki sam system podatkowy, bardzo podobne podstawy opodatkowania i stawki). Największe doświadczenie i najlepsze rezultaty na tym polu mają kraje Unii Europejskiej. Harmonizacja podatków wiąże się z ujednoliceniem prawa wewnątrz Unii , ale nie ma na celu wyeliminowania narodowych systemów prawnych. Oceniając dotychczasowe dokonania krajów UE w dziedzinie harmonizacji na pierwszym miejscu należy wymienić wprowadzenie podatku od towarów i usług (VAT) w miejsce podatków obrotowych. Fundamentem upowszechnienia VAT były zalecenia Komitetu Neumarka, które opierały się na raporcie Timbergena z 1953r. W latach 1967-1977 wydanych zostało 6 dyrektyw, które stworzyły formalne podstawy ujednolicenia VAT. Do nie rozwiązanych spraw należy różnorodność podatków oraz liczba i rozmiary ulg fiskalnych. Odrębność wiąże się też z podatkiem dochodowym od osób prawnych. W rezultacie kraje UE wprowadziły nie tyle jeden podatek od dochodu, ile zunifikowały podatek dochodowy od tychże osób. Niewątpliwym osiągnięciem państw UE w zakresie harmonizacji opodatkowania było ujednolicenie opodatkowania wyrobów tytoniowych oraz opłat stemplowych. Ujednolicenie tych ostatnich było niezbędnym warunkiem wolnego przepływu kapitału. Przeciwwagą tych osiągnięć był nikły postęp PDOP, podatków i wpłat na ubezp.społ. oraz źródeł zasiłków dla bezrobotnych. Oceniając osiągnięcia i porażki w dziedzinie harmonizacji podatków w państwach UE trzeba mieć na uwadze trzy elementy: - mamy tu do czynienia z najstarszymi krajami na kontynencie, które przez wieki wypracowały różne systemy podatkowe, - harmonizacja podatków wiąże się z rolą rządu i jego funkcjami oraz kompetencjami gospodarczymi, - harmonizacja podatków związana jest nierozerwalnie z integracją polityczną i monetarną państw, które chcą ją - ---wprowadzić, co powoduje, że nie można oczekiwać postępu w dziedzinie unifikacji fiskalnej bez postępu unifikacji w innych dziedzinach. Ogólnie można stwierdzić, że struktura polskiego systemu podatkowego - po zmianach, jakie nastąpiły z początkiem lat dziewięćdziesiątych - jest zbliżona do systemów istniejących w krajach Unii i następuje ciągła synchronizacja poszczególnych elementów tego systemu. W Europie występują systemy wielopodatkowe (średnio 30 typów instytucji finansowych, ponieważ w niektórych krajach bardzo rozbudowane są drogi finansowe). Grupy podatków występujących w krajach UE. I (symbol 1000) Podatki dochodowe mieszczą się tu: - 1100 podatek od osób fizycznych (PIT) - (1200) podatek od osób prawnych II.(Symbol 2000) Składki ubezpieczeń społecznych - 2100 składki które płaci pracownik - 2200 składki które płaci pracodawca III.(Symbol 3000) - podatku od płac (lub podatki od zatrudnienia ) IV Podatki majątkowe (symbol 400) - 4100 podatki od masy majątku (od kapitałów) - 4200 podatki od przyrostu majątku V (Symbol 5000) Podatki od towarów i usług -5100 powszechne podatki obrotowe występują w UE w formie podatku od wartości dochodowej VAT -5200 akcyzy - selektywne, wybiórcze mają charakter niepowszechny, niekiedy stanowią 2/3 dochodów budżetu. VI (Symbol 6000) śmietnik podatkowy -wszystkie inne nie zakwalifikowane do żadnej z powyższych grup. Np. podatek przemysłowy w Niemczechj Teaecher wymyśliła podatek od każdego obywatela bez względu na jeg zamożność. Ad). I Podatek dochodowy: a) od osób fizycznych Jest to podatek powszechny z wyjątkiem rolników. Objęte są nim wszystkie dochody niezależnie od ich charakteru z pracy najemnej jak też z emerytur, rent z indywidualnie prowadzonej działalności gospodarczej. Podatek liniowy proporcjonalny stosuje tylko Estonia. Cała Europa progresywny, progi podatkowe Najniższa stawka progresji Francja od 5 % Niemcy 19% Polska 19 % Holandia 38 % Dania 22 % dla budżetu --- 30 % dla gminy i powiatu Zamożniejsi jeszcze więcej. Liczba progów od 6 do 12 w różnych krajach. Zróżnicowane są też bardzo zwolnienia i ulgi. Różnie podchodzi się do kosztów uzyskania , ryczałtów, polityki prorodzinnej. b)od osób prawnych Składki z tytułu ubezpieczeń społecznych Jest traktowana jako obciążenie fiskalne. Jest kilka typów w krajach UE. emerytalno - rentowe ubezpieczenia od bezrobocia ubezpieczenia od wypadków w pracy Ubezpieczenie zdrowotne nie jest w Europie rozpowszechnione Przeciętnie wysokość obejmująca te ubezpieczenia mieści się w przedziale 30 - 40 % podstawy opodatkowania Są odchylenia : najniższa w Wielkiej Brytanii 19 % Duża 60,8 Francja 58,6 Holandia 56 Włochy Ta składka jest dzielona pracownik i pracodawca. W prawie wszystkich państwach więcej płaci pracodawca wyjątkiem jest tylko Holandia gdzie jest odwrotnie. Ad. IV Podatki majątkowe - najbardziej powszechny jest podatek od nieruchomości. Podatek od przyrostu majątku to np. podatek od spadku lub otrzymania darowizny. Podatki od nieruchomości oraz od spadku i darowizn są w Europie podatkami samorządowymi. Podatki majątkowe dzielą się na: Nominalne (pośrednie) - brak tożsamości przedmiotu źródła zapłacenia podatku, np. podatek płaci się z dochodu podatnika, przedmiotem opodatkowania jest wartość przedmiotu. Nie mają związku z przedmiotem opodatkowania Realne (bezpośrednie) - jest zbieżność przedmiotu opodatkowania i źródła zapłaty, następuje zmniejszenia wartości przedmiotu opodatkowanego, zmniejszenia majątku kapitału. Tego typu majątki są szczególnie niebezpieczne z punktu widzenia finansowego, uszczuplają bazę, na której oparta jest działalność. Podatki od nieruchomości są podatkami najstarszymi. W Polsce jest on przygotowany do reformy , ma on postać % od kwoty wartości nieruchomości. Podatek od nieruchomości w Europie Podstawą wymiaru podatku jest katastralna wartość nieruchomości. Co kilka lat spisuje się nieruchomości, specjaliści wyceniają ich wartość. Jeżeli co kilka lat dokonuje się wyceny nieruchomości, to jest uaktualniana wartość tej nieruchomości. W Europie podatek kształtuje się ok. 1-5 %. W Polsce podatek rolny jest nie dostosowany do UE. Tylko specjalne typy płodów rolnych są objęte podatkiem dochodowym. Projekty zakładają włączenie podatku od gruntu jako katastralnego podatku od nieruchomości. Jest tendencja do uciekania od podwojonego podatku. Podatkiem od nieruchomości nie są objęte lokale mieszkalne, nie płaci podatku właściciel wielo lokalowego budynku wynajmowanego, ponieważ płaci podatek od przyjmowanych czynszów. Podatkiem od nieruchomości objęte są budynki prowadzące działalność gospodarczą oraz budynek dla celów prywatnych (1%). Grunty obciążone są podatkiem na rzecz gminy i powiatu (ok. 3%). Obniżanie podatków bezpośrednich tworzy impulsy do tworzenia dodatkowych miejsc pracy oraz osiąga się wzrost dochodu budżetowego, zmniejsza bunt przeciw przeciwstawianiu się płacenia podatków. Badania Adama Smitha obejmowały lata 72-82 w różnych państwach Europy.. Dotyczyły przeciętnej stopy opodatkowania dochodów w ramach podatków bezpośrednich: - Szwecja - wysoki poziom opodatkowania , ok. 50 % dochodów, było następstwem spadku dochodu budżetowego. Tak było we wszystkich państwach, gdzie poziom opodatkowania był w granicach 40-50% dochodu budżetowego. Niemcy - 37% dochodu -tu nastąpił przyrost dochodów budżetowych ok. 7%. Hiszpania - 23% dochodu - nastąpił przyrost dochodów budżetowych o prawie 60% Ad V Podatki od towarów i usług Są to podatki dostarczających podstawowych zależności budżetowych (w Europie przede wszystkim). Jest to taka grupa podatków które najbardziej skutecznie rośnie są wydajne sukcesy pełnej harmonizacji w Unii zostały osiągnięte dzięki akcyzom a). Podatek jednofazowy pobierany tylko w jednej fazie o dosyć umiarkowanych stawkach nie przekracza 10 % b) podatek kaskadowy - dodawany do cen we wszystkich formach obrotu. Działa w kierunku podwyższenia ceny(najbardziej popularny )VAT pobierany na wszystkich etapach obrotu od wartości sprzedaży nie od pełnego obrotu Etap harmonizacji do końca 92 państwa członkowskie EWG muszą mieć jednolite stawki podstawowe jedne stawki ulgowe - stawka VAT jednolita

46.reforma polskiego systemu podatkowego w okresie transformacji ustrojowej W latach 1992-1993 nastąpiła radykalna zmiana w systemie podatkowym. Polegała ona przede wszystkim na wprowadzeniu powszechnego podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego. Przedsięwzięcia te z pewnością uchroniły system finansów publicznych przed kompletnym załamaniem, jak też odegrały ważną rolę w zahamowaniu negatywnych tendencji fiskalnych w 1993r

47.przesłanki, przebieg i efekty zmian w systemie finansów publicznych RP od 1990r. Proces zmian w systemie finansów publicznych rozpoczął się w 1990r. Przesłanki tych zmian nasiliły się już w 1989r. i były następujące: gwałtowne załamanie się produkcji w latach 1990-1991, co znalazło wyraz w istotnym spadku PKB w ujęciu realnym, w 1990r. wystąpiła hiperinflacja (megainflacja) 585,8%, zaczęło nasilać się zjawisko bezrobocia, nastąpiło załamanie się dochodów budżetu państwa, w związku z załamaniem się budżetu państwa, a także z trudnościami w realizacji zadań finansowanych z innych funduszy publicznych, jak też ze zinstytucjonalizowaniem zadłużenia zagranicznego (długu publicznego) stan finansów publicznych buł określany jako stan kryzysowy, wyraźna tendencja spadkowa rentowności brutto przedsiębiorstw państwowych, wyraźna zmiana struktury dochodów budżetowych w kierunku zwiększenia roli podatków pośrednich, w 1990r. radykalnie zmniejszyły się dotacje budżetu państwa dla przedsiębiorstw, na skutek trudności finansowych państwa zmniejszyły się wydatki majątkowe budżetu państwa, nastąpił spadek zadłużenia zagranicznego Polski na skutek m.in. częściowej redukcji długu przez zagranicznych wierzycieli zrzeszonych w Klubie Paryskim (długi wobec rządów zagranicznych) oraz w Klubie Londyńskim (długi wobec banków komercyjnych). Państwo i społeczeństwo stanęło wobec niebezpiecznego w skutkach zjawiska kryzysu finansów publicznych. Upadek realnego socjalizmu w Polsce stworzył potrzebę zbudowania systemu finansów publicznych adekwatnego do gospodarki rynkowej.

48.budżet a Skarb Państwa W systemie finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa. Wynika to stąd, że w budżecie państwa gromadzi się i dziali największą część środków publcznych. Lecz także stąd że władze centralne nadal dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju.Budżet państwa dokonuje też istotnych transferów na rzecz innych elementów systemu finansów publicznych, zwłaszcza budżetów samorządowych oraz funduszy ubezpieczeń społecznych.Budżet Państwa odgrywa ważną rolę w kształtowaniu finansowych stosunków międzynarodowych min. Jako źródło pożyczek dla innych krajów. Współczesne definicje budżetu państwa precyzują go jako scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środów pieniężnych w wiązku z funkcjami państwa.Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. W tym sensie budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Cele i zadania państwa są realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone. Wiele z wydatów publicznych znajduje odzwierciedlenie w budżecie w ujęciu mikroekonomicznym przez które rozumie się budżet jednostki podstawowej podmiotu/sektora publicznego wytwarzającego dobra i usługi publiczne, budżet władz samorządowych szczebla lokalnego (gminy powiatu) W budżecie tak określonych mikropodmiotów tkwią istotne możliwości wykorzystania go jako narzędzia zarządzania nim. Charakterystykę możliwości budżetu można podzielić na funkcje jakie może on spełniać w podmiocie sektora publicznego.Do funkcji budżetu mikropodmiotu zalicza się: funkcję zarządzania funkcję optymalizacji i marnotrawstwa funkcję promocyjną funkcję demokratyczną lub autokratyczną funkcję integracyjną W zakres funkcji wchodzą: -planowanie dochodów i wydatków -monitoring -kontrola wykonania dochodów i wydatków pod względem merytorycznym i formalnym -możliwość podziału budżetu na część operacyjną i część inwestycyjną -budowanie budżetu różnymi metodami -możliwość wydłużania okresów na które sporządzany jest budżet -możliwość sporządzania budżetów w okresach krótszych. -możliwość sporządzania budżetu gotówki (cash flow) różniącego się od budżetu planistycznego. Funkcja demokratyczna lub autokratyczna budżetu zależy od sposobu budowania budżetu mikropodmiotu. Konsekwencją funkcji demokratycznej budżetu jest funkcja integracyjna, polegająca na integracji zespołu (załogi) mikropodmiotu wokół realizacji budżetu, a w ostateczności użytecznych (naturalnych i rzeczowych) celów działalności jednostki.Uczestnicy budżetu procesowego ponoszą odpowiedzialność za podmiot, którego budżet dotyczy. Budżet państwa jest planem finansowym obejmującym dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa na okres jednego roku budżetowego, którym w przypadku polski jest rok kalendarzowy. Zakresem budżetu państwa objęte są: organy władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa sądy i trybunały organy administracji rządowej Ponadto ustawa budżetowa zawiera plany przychody funduszy celowych oraz tzw. Gospodarki pozabudżetowej (zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze, środki specjalne). Budżet Państwa uchwalany jest przez Sejm w postaci aktu prawnego najwyższej rangi-ustawy budżetowej. Opracowanie budżetu państwa uwarunkowane jest znajomością stanu gopodarki i przebiegiem podstawowych procesów ekonomicznych oraz spolecznych.W związku z tym za punkt wyjścia budowy budżetu trzeba przyjąć makroekonomiczną prognozę nie tylko na rok następny ale także na kolejne okresy.Ponadto konieczne jest uwzględnienie przewidywanego wykonania budżetu państwa w bieżącym roku fiskalnym. Zwłaszcza chodzi o następujące prognozy dotyczące: stopy wzrostu gospodarczego stopy bezrobocia stopy inflacji czynników kreacji pieniądza podaży pieniądza poziomu rezerw oficjalnych podstawowych stóp procentowych kursów walutowych salda bilansu handlowego salda bilansu płatniczego przeciętnej płacy w gospodarce przeciętnej emerytury i renty liczny rencistów liczny młodzieży kształcącej się liczby zatrudnionych w sferze budżetowej Interpretacja pojęcia Skarb Państwa rozumie się majątek publiczny który tworzy sektor publiczny jak i bieżące dochody publiczne, gromadzone najczęściej w ramach budżetu państwa lub innych funduszy publicznych. Skarb Państwa jest kategorią majątkową, reprezentującą stosunki własnościowe państwa z otoczeniem.Majątek państwa powstawał w wyniku kumulacji, która była w jakieś mierze rezultatem wykorzystywania przyz państwo budżetu i jego instrumentarium (podatki). Obecnie klucowymi dla Skarbu Państwa są przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne. We wprowadzonej w życie 1 stycznia 1999r. Ustawie o finansach publicznych rozróżnia się poojęcie sektora finansów publicznych oraz pojęcie skarbu państwa.Sektor finansów publicznych dzieli się na: -sektor rządowy -sektor samorządowy Ustawodawca zdefiniował też pojęcie finansów publicznych jako procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowywaniem środków publicznych a w szczególności z: -pobieraniem i gromadzeniem dochodów -wydatkowaniem środków publicznych -finansowanie deficytu publicznego -zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne -zarządzaniem środkami publicznymi -zarządzaniem długiem publicznym Skarb państwa jest udziałowcem wielu spółek prawa handlowego.

49.komercyjna działalność gmin Problem komercyjnej działalności gmin. Przed omówieniem komercyjnej działalności gmin warto zdefiniować samą gminę. Gmina to podstawowa jednostka terytorialna a zarazem podmiot sam. teryt. Wchodzi ona w skład zwartego organizmu państwowego, dlatego też uzasadnione jest stosowanie określonych instrumentów oddziaływania państwa na gospodarkę samorządową w ramach polityki regionalnej noszącej pewne cechy interwencjonizmu państwowego. Jako podstawowe ogniwo sam. teryt. gmina posiada osobowość prawną co umożliwia gminie m. in.: -czerpanie korzyści z prowadzenia własnej dział. Gosp; -jeśli prawo danego kraju pozwala gmina ma wyodrębniony majątek tzw. „mienie komunalne”; -prawne możliwości występowania przeciwko państwu w sprawach kiedy podmioty samorządowe uważają że decyzje podejmowane przez organy państwowe są sprzeczne z konstytucją lub regułami tworzącymi podstawy samorządu. Literatura wyróżnia 2 koncepcje modelu gminy: -traktowanie gminy jako podmiotu którego prawa kształtują się na wzór praw naturalnych jednostki; -gmina powinna być całkowicie podporządkowana państwu gdyż przez nie została powołana, funkcją jej jest: jednostki terytorialnej i wykonanie zadań zleconych przez państwo. Komercyjna działalność gmin polega na: zakładaniu i prowadzeniu przedsiębiorstw przez gminy przy czym przy czym tu istnieje niebezpieczeństwo łamania konkurencji rynkowej na rynku lokalnym. Istnienie na rynku takiego przedsiębiorstwa destabilizuje rynek lokalny ponieważ dysponujący władzą właściciel takiego przedsiębiorstwa może je uprzywilejować poprzez np.: przyznanie takiemu przedsiębiorstwu dotacji. Ponadto efektywność przedsiębiorstw prywatnych jest lepsza od efektywności przedsiębiorstw publicznych gmina jakoby wyklucza rynek finansując potrzeby zbiorowe takie jak np.: usługi komunalne. Istnieją jednak zwolennicy prowadzenia takich przedsiębiorstw publicznych podtrzymując się następującymi argumentami: -w gminach małych oddalonych od dużych aglomeracji może zdarzyć się brak oferty ze strony przedsiębiorstw prywatnych tzw.: luka podażowa, następnie przy uznanym przez gminy wysokim bezrobociu powinna ona stworzyć nowe miejsca pracy. W Wielkiej Brytanii ustawa o samorządzie teryt. Zakazuje kategorycznie gminom prowadzenia działalności gospodarczej która zagrażałaby konkurencji na rynku lokalnym. Na terenie Europy istnieją trzy państwa gdzie brak jest ograniczenia prowadzenia przedsiębiorstw gminnych.

---