Dekalog moralny człowieka w czasach zagrożenia (Czesław Miłosz "Traktat moralny", Zbigniew Herbert "Przesłanie pana Cogito", Albert Camus "Dżuma", Andrzej Szczypiorski "Początek", "Przed nieznanym trybunałem" Jan Józef Szczepański).
“Przesłanie pana Cogito"
- człowiek powinien myśleć, nie dać sobą kierować jednostkom brutalnym
- należy wznieść się ponad relatywne otoczenie, stworzyć własne zasady, których nie wolno będzie zdradzić
- myślenie zobowiązuje do czynu - należy być aktywnym, mieć określony stosunek do rzeczywistości, rozwijać się
- tylko poprzez wyprostowaną postawę, tzn. wierność własnym zasadom dowodzi się swojego człowieczeństwa; nie wolno żebrać o łaskę, być biernym ani poddać się
- rozum może zawieść, ale odwaga cywilna zawsze świadczy o szlachetności człowieka
- gniew rodzi zło, które trudno jest powstrzymać; jest wyrazem naszej bezsilności i poddawania się; musi działać dopingująco
- gniew rodzi pogardę, która ułatwia poddanie się i przejście na służbę do wrogiego obozu
- skompromitowanie donosicieli, zdrajców - nie przedstawiają żadnych wartości
- pokora wewnętrzna
- czystość duchowa, miłość rzeczy prostych, eklektyzm, czerpanie z religii
“Przed nieznanym trybunałem"
- każdy człowiek jest w służbie Wielkiego Armatora - Boga, pod Jego rozkazami
- współczesny człowiek powinien słuchać się swojego sumienia i walczyć
- należy siebie dowartościować
- nie wolno ulec panice, która sieje destrukcję i włada ludzkimi umysłami
"Dżuma"
- należy przyjąć określoną postawę; wobec zła - ciągły bunt
- ofiarność i bezinteresowne poświęcenie się dla idei ratowania człowieka
- umiejętność zrezygnowania ze spraw osobistych w imię dobra wspólnego
- solidarność z zagrożonymi, pomoc upadłym i tym, którzy mogą przegrać
- umiejętność konfrontowania własnej postawy z warunkami oraz potrzebami chwili i innych ludzi; zmiana swoich poglądów zawczasu, gdy jest szansa na ratunek dla siebie lub innych ludzi
- walka z niesprawiedliwościami
- praktyczne zastosowanie własnych umiejętności i możliwości
- na pierwszym planie - pomoc drugiemu człowiekowi
"Początek"
- w sytuacji zagrożenia człowiek powinien zatroszczyć się także o dobro innego; nawet, gdyby groziło to niebezpieczeństwem
- nikogo nie wolno jednoznacznie określać czy jest katem, czy ofiarą
- zaangażowanie, solidarność społeczna, odwaga
- Polska jako od wieków kraj tolerancyjny - przeciwstawienie się ksenofobii jako ciemnej stronie dziedzictwa sarmatyzmu
- budowanie trwałych stosunków między narodami z uwzględnieniem błędów z przeszłości
- odrzucenie stereotypów i mitologizacji cech ujemnych (obcy) czy dodatnich (Polacy)
- jednoznaczny sprzeciw wobec jakiegokolwiek totalitaryzmu