mgr Joanna Liżewska

Pracownicze ubezpieczenia grupowe jako forma zabezpieczenia przed utratą wartości kapitału ludzkiego.

Wprowadzenie

Wraz z transformacją polskiego systemu politycznego i gospodarczego zasadniczym zmianom uległy potrzeby ludności. Zmiana stylu życia oraz podwyższenie świadomości społeczeństwa spowodowały wzrost popytu na różnego rodzaju dobra i usługi, co przyczyniło się do zwiększenia zapotrzebowania na usługi ubezpieczeniowe.

Człowiek oprócz dążenia, do tego, aby mieć więcej, chce móc te dobra zatrzymać i chronić przed utratą wartości. Jeśli jednak zdarzy się, że dobro utraci chce mieć możliwość rekompensaty utraconych zasobów.

Celem niniejszego artykułu jest analiza ubezpieczenia grupowego jako jednej
z form zabezpieczenia przed utratą wartości kapitału ludzkiego

Ustalenia definiujące

Rozpatrywanie problemu należy rozpocząć od wyjaśnia pojęcia ubezpieczenia.
Ubezpieczenie to umowa dwóch stron, że na wypadek zaistnienia zdarzenia, wyszczególnionego w polisie otrzymamy rekompensatę w zamian za ustaloną kwotę składki. Usługa, której zadaniem jest łagodzenie lub w pełni likwidowanie negatywnych skutków zdarzeń losowych przez rozłożenie ciężaru na wiele jednostek, którym takie zdarzenia zagrażają. Gwarantuje komfort, iż w przypadku zajścia wymienionej w polisie sytuacji uzyskane zostanie zadośćuczynienie finansowe. Ubezpieczenie jest więc formą zabezpieczenia finansowego, które zawarte w odpowiednich opcjach gwarantuje wypłatę z góry ustalonych w umowie środków pieniężnych w momencie zaistnienia określonych warunków lub zdarzeń.

Ubezpieczenia w zależności od zastosowania przedmiotu ubezpieczenia dzielimy na majątkowe i osobowe.

Ubezpieczenia majątkowe to ubezpieczenia dotyczące mienia albo odpowiedzialności cywilnej. Mają one na celu pokrywanie strat materialnych,
w wyniku szkody. Podział ubezpieczeń materialnych zależy od rodzaju ryzyka
i przedmiotu ubezpieczenia m.in. komunikacyjne, od pożaru, kradzieży. Szkoda ma charakter wymierny w pieniądzu i zawsze charakter zdarzenia negatywnego. Suma ubezpieczenia ustalana jest na podstawie wartości przedmiotu ubezpieczenia. Wypłata jest w formie odszkodowania. Zawierane na okres do jednego roku.

Ubezpieczenia osobowe to ubezpieczenia zapewniające pokrycie potrzeb finansowych wynikłych w skutek określonych zdarzeń w życiu człowieka takich jak: choroba, kalectwo, dożycie określonego wieku lub śmierci, narodziny dziecka, utrata zdolności do wykonywania danego zawodu. Szkoda ma charakter niewymierny
w pieniądzu i nie zawsze ma charakter negatywny. Suma ubezpieczenia ustalana jest swobodnie przez strony ubezpieczenia. Zawierane na długi okres, zazwyczaj powyżej roku. Wypłata ma charakter świadczenia.

Ubezpieczenia osobowe dzieli się na indywidualne i grupowe. Różnice polegają na:

• wyższej cenie i skromniejszym zakresie ubezpieczeń indywidualnych

• prostszej procedurze zawierania ubezpieczeń grupowych

• braku wpływu wieku, płci, zdrowia, a często ryzyka zawodowego na wysokość składki grupowej

• niedostępności programów grupowych dla osób spoza ubezpieczanego środowiska

Wraz z przemianami politycznymi i gospodarczymi zmieniło się podejście
do zarządzania. Obok finansów i marketingu - kapitał ludzki stanowi prawdziwą siłę przedsiębiorstwa.

W literaturze przedmiotu nie ma jednoznacznej definicji kapitału ludzkiego, najczęściej definiuje się go jako wiedzę, zdrowie i zdolności człowieka, które przyczyniają się do wzrostu jego zdolności produkcyjnej. Jest źródłem obecnych
i przyszłych dochodów oraz zadowolenia. Określa on zdolność do pracy oraz możliwość dostosowania do zmian i kreowania nowych rozwiązań. Trudność
w dokładniejszym zdefiniowaniu kapitału ludzkiego wynika z wieloaspektowych możliwości rozważań. W ujęciu makro i mikro G. S. Becker definiuje go następująco: „Kapitał ludzki to ludzie i ich kompetencje (kombinacja wrodzonych talentów, predyspozycji, wyznawanych wartości oraz nabytych umiejętności i wiedzy) pozostające do dyspozycji firmy”. Kapitał ludzki może być też rozpatrywany jako wielkość wewnętrzna, ucieleśniona w człowieku, umożliwiająca mu maksymalizowanie swego dobrobytu.

Człowiek inwestuje w swój kapitał poprzez zbieranie doświadczeń, poszerzanie wiedzy, rozwijanie swoich zainteresowań i zdolności, dbanie o zdrowie fizyczne
i psychiczne. Samokształcenie jest ważnym elementem rozwoju. Człowiek inwestując w siebie zdobywa nie tylko konkretne umiejętności i wiedzę ale również wzrasta jego samoocena. Sam umie docenić wartość swojego kapitału. Dokonuje świadomych
i racjonalnych wyborów. Pracuje nad dalszym samo rozwojem. Potrafi dostosować się do zmian na rynku i zapotrzebowania na nowe umiejętności. Umie realnie ocenić posiadane kwalifikacje Rozwój jest procesem ciągłym. Rozwój ten wiąże się nie tylko z inwestowaniem w intelekt, ale ze sposobem życia. Przekłada się na wszystkie aspekty funkcjonowania. Weryfikuje sposób myślenia i styl życia. Kapitał ludzki
to również dbałość o zdrowie i unikanie zagrożeń, ponieważ spadek formy oddziałuje na jakość wykonywanej pracy, co może prowadzić do obniżenia dochodów, co
w dalszym czasie przekłada się na obniżenie komfortu życia

Przystępując do omawiania możliwości utraty wartości kapitału ludzkiego należy wyjaśnić pojęcie wartości. W ujęciu ekonomicznym wartość to cecha, jaką możemy przypisać przedmiotom lub usługom wytworzonym nakładem indywidualnej lub wspólnej celowej pracy. A. Smith przedstawił wartość, jako użyteczność przedmiotu, która odnosi się do możliwości zaspokajania różnorodnych potrzeb. Im zdolność
ta jest wyższa, tym większa jest wartość użytkowa przedmiotu. Następny rodzaj wartości opiera się na założeniu, iż o wartości rzeczy decyduje koszt jej wytworzenia.

Określenie pieniężnej wartości kapitału ludzkiego napotyka na trudności, ponieważ zasób ten ma charakter jakościowy. Niektóre jego elementy są unikatowe. Jedną z metod określenia wartości kapitału jest przełożenie go na wartość oczekiwanego dochodu. Płaca stanowi wartość za jaką pracownik jest skłonny użyczyć swoją zdolność do pracy. Wynagrodzenie jest tym wyższe im użyteczność danej osoby jest większa dla pracodawcy. W ujęciu kosztowym kapitał ludzki jest wart tyle ile wyniosły nakłady na jego zdobycie. Do nagromadzenia zdolności, wiedzy, zdrowia i umiejętności potrzebne są nakłady pieniężne. Skapitalizowana suma wydatków daje w efekcie wartość kapitału ludzkiego jednostki.

Wartość jednostki kapitału ludzkiego ma wpływ na wartość kapitału ludzkiego całego przedsiębiorstwa. Im wyższa jakość jednostkowego kapitału użytecznego na potrzeby firmy tym wyższa wartość kapitału zespołowego. Inwestycje jednostki wspierane i umacniane przez firmę poprzez politykę firmy, ułatwiającą rozwój kadry. Kursy i szkolenia podnoszą posiadaną wiedzę, pozwalają nabyć nowe umiejętności jak również rozwinąć i utrwalić już posiadane. Dbałość o bezpieczne i komfortowe warunki sprzyja podwyższaniu jakości świadczonej pracy przez pracowników. Należy stworzyć taki system organizacyjny, aby wynik końcowy pracy zespołu był większy od sumy efektów osiągniętych przez każdą jednostkę z osobna.

Kapitał ludzki przekłada się na wartość kapitału społecznego i intelektualnego przedsiębiorstwa. Różni się tym od innych postaci kapitału, że dotyczy inwestowania w siebie, nie stanowi przedmiotu obrotu rynkowego oraz, że nie może zmienić właściciela. Jest źródłem pozyskania kapitału, może być oferowany jako zasób zalet
i cech wyróżniających osobę, ale nigdy nie zmienia właściciela

Kapitał społeczny to nic innego jak kapitał ludzki wzbogacony o relacje
i współpracę. Jest wiedzą opartą na stosunkach międzyludzkich. Wiąże się on
z zaufaniem członków organizacji do siebie, normami i wartościami. Poprawne relacje członków zespołu mogą przyczynić się do ich rozwoju, co prowadzi
do wzrostu jakości świadczonej pracy, która przyczynia się do rozwoju firmy,
a to przynosi wymierne korzyści w zwiększeniu zysków. Dobre relacje międzyludzkie i interpersonalne wpływają na samopoczucie jednostki, co ma odzwierciedlenie
na relacje całego zespołu.

Kapitał ludzki przekłada się na wartość kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa. Kapitał intelektualny jest różnicą między wartością rynkową firmy , a jej wartością księgową. W jego skład wchodzi: konkretna wiedza, doświadczenie, technologia, stosunki z klientami, umiejętności zawodowe. Oczywiste jest więc,
że wartość wszystkich tych składników zależy od wartości kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa. Wszystkie składowe kapitału intelektualnego tworzą ludzie. Mniejszą wagę przywiązuje się do produktów, które można skopiować. Sam produkt nie jest dużo wart, jeżeli zabraknie wiedzy jak go sprzedać konkretnym odbiorcom. Staje się oczywistym, że wpływ na konkurencyjność firmy mają wykwalifikowani
i zmotywowani pracownicy wszystkich szczebli.

Inwestycja w rozwój kapitału ludzkiego wiąże się najczęściej z kosztami poniesionymi na tę inwestycję. Chodzi nie tylko o najbardziej oczywiste koszty finansowe, ale również o koszty organizacyjne i czasowe. Człowiek świadomy własnych wyrzeczeń będzie dążył do rekompensaty poniesionych nakładów. Wynik ostateczny inwestycji powinien przynieść zysk poprzez zwiększenie przyszłych dochodów. Ostatecznym celem jest osiągniecie zadowolenia - satysfakcji.

Z podnoszeniem poziomu indywidualnego kapitału ludzkiego wiąże się zjawisko utraty wartości posiadanego kapitału. Może nastąpić utrata aktualności posiadanego kapitału. Następuje to najczęściej w momencie, gdy zanika popyt na dane umiejętności bez względu na jakim poziomie są one świadczone. Rynek popytu zmienia się, niepotrzebne stają się wcześniej zdobyte umiejętności, a wzrasta zapotrzebowanie na inne.

Najczęściej zdarza się utrata wartości kapitału w wyniku:

• czasowej niezdolności do świadczenia pracy spowodowanej chorobą, sytuacją losową, starzeniem się organizmu;

• przejściowej utraty zdolności do świadczenia pracy przez stres
  lub zmęczenie (wypalenie)

• całkowitej niezdolności do świadczenia pracy w skutek wypadku, nieuleczalnej choroby, a nawet śmierci.

Pracownicze programy ubezpieczeniowe, a ochrona wartości kapitału ludzkiego

Mając świadomość wielkości poniesionych nakładów na podniesienie jakości własnego kapitału oraz prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka utraty jego wartości szuka się możliwości zwrotu poniesionych kosztów. Alternatywą stają się grupowe ubezpieczenia pracownicze. Dają poczucie bezpieczeństwa, że w razie wystąpienia jednego ze zdarzeń wymienionych wyżej otrzymane zostanie świadczenie rekompensujące poniesione wysiłki i nakłady za relatywnie niską składkę. Strata bezpośrednio uderza w jednostkę, ale również pośrednio w jej najbliższych. Odczują obniżenie wartości kapitału, ich komfort również ulegnie pogorszeniu. Na wypadek ostatecznej utraty kapitału ludzkiego, jakim jest kalectwo, niezdolność do wykonywania danego zawodu, w ostateczności śmierć należy zabezpieczyć siebie
i najbliższych. Nigdy nie jest tak, że traci tylko jednostka.

Aktualnie istnieje w Polsce ponad 60 różnych towarzystw ubezpieczeniowych. Na rynku dostępna jest bogata oferta polis pracowniczych ubezpieczeń grupowych.

Dokonując wyboru należy porównywać oferty, które skierowane są do tej samej grupy zawodowej, przy tej samej ilości zatrudnionych.

Wpływ na wybór danej polisy ma nie tylko kwota świadczenia przy danej wysokości składki ale również znajomość marki i logo danego towarzystwa ubezpieczeniowego, okres bycia na rynku, tradycja lokalna. Dla wybierającego grupowe ubezpieczenie ważna jest gwarancja wypłaty danego świadczenia. Bliskość dostępu działu obsługi klienta, która świadczy o szybkości wypłaty świadczenia w pełnej wysokości jaka jest zawarta w umowie. Zaufanie do danego towarzystwa wynika z wcześniejszych doświadczeń w kontaktach z pracownikami firmy ubezpieczeniowej.

Poniżej zaprezentowane zostały przykładowe oferty polis grupowego ubezpieczenia pracowniczego przy składce 45zł miesięcznie na sumę ubezpieczenia
7 000zł, skierowane są do tej samej grupy zawodowej, o tej samej strukturze wieku i płci.

Tabela. Zestawienie wybranych oferty polis ubezpieczeń pracowniczych grupowych przy tej samej kwocie stawki i wartości sumy ubezpieczenia

Nazwa Świadczenia	PZU	Polisa Życie	CERTUM MAX	SIGNAL IDUNA
		kwota w zł
Śmierć ubezpieczonego wskutek NW	70 000	21 000	50 000	20 000
1% trwałego uszczerbku na zdrowiu	280	280	300	240
Śmierć naturalna ubezpieczonego	35 000	7 000	25 000	10 000
Śmierć współmałżonka	7 000	7 000	12 500	5 000
Śmierć współmałżonka wskutek NW	14 000	10 500	25 000	5 000
Śmierć dziecka	2 100	3 500	5 000	3 000
Urodzenie dziecka	1 050	700	1 200	800
Śmierć rodziców ubezpieczonego	1 400	2 450	1 900	2 000
Śmierć rodziców współmałżonka	1 400	2 450	1 900	2 000
Wystąpienie ciężkiej choroby	2 100	1 400	4 500	3 000
Leczenie szpitalne pobyt w szpitalu na skutek -nieszczęśliwego wypadku za pierwsze 14dni -za każdy kolejny dzień -pobyt w szpitalu z powodu choroby	70 35 35	70 35 35	90 45 45	60 30 30
Niezdolność do pracy w zawodzie	7 000	brak	15 000	brak
Odpowiedzialność cywilna w życiu prywatnym	tak	brak	brak	brak

Żródło: Opracowanie własne

Wstępna analiza powyższych danych wskazuje, że największe korzyści w razie wystąpienia zdarzenia objętego polisą dają oferty PZU i Certum Max. Świadczą o tym gwarantowane kwoty wypłaty świadczenia.

Podczas pogłębionej analizy należy rozważyć ryzyko wystąpienia danego zdarzenia oraz długość oddziaływania go w czasie na daną osobę. Ubezpieczenia na życie mają charakter długookresowy.

Ryzyko wystąpienia częściowej, przejściowej oraz całkowitej utraty zdolności do wykonywania pracy dla każdej osoby indywidualnie będzie miało inne prawdopodobieństwo zaistnienia. Osoba, która nie ma już rodziców, ani teściów nie będzie brała pod uwagę wysokości świadczenia za zgon tych osób. Tak samo osoba, która posiada dzieci i nie planuje dalszego powiększenia rodziny nie będzie przywiązywała większej wagi do wartości świadczenia za urodzenie dziecka. Osoba samotna największą uwagę zwróci na kwoty świadczeń procentu uszczerbku
na zdrowiu, wystąpienia choroby, niezdolności do pracy w zawodzie. Osoba utrzymująca rodzinę, zapewniająca środki na utrzymanie będzie kierowała się wysokością świadczenia za śmierć ubezpieczonego i niezdolności do pracy.

Wykres. Kwoty świadczeń wypłacanych w przypadku wystąpienia trwałej niezdolności do wykonywania pracy

Źródło: Opracowanie własne

Można zauważyć, że najwyższe kwoty wypłaty świadczeń za trwałą utratę zdolności do pracy, jaką jest śmierć ubezpieczonego i niezdolność do wykonywania pracy w zawodzie przy tej samej składce daje polisa PZU, następnie Certum Max. Pozostałe polisy gwarantują dużo niższą kwotę świadczenia w przypadku śmierci ubezpieczonego i to zarówno naturalnej, jak i wskutek nieszczęśliwego wypadku. Polisa Życie i Signal Iduna nie obejmują swoją ofertą ryzyka utraty zdolności do pracy w zawodzie.

Jedynie PZU oferuje w tej opcji swojego ubezpieczenia odpowiedzialność cywilną w życiu prywatnym. Daje to dodatkową ochronę, w przypadku roszczeń finansowych osób trzecich za wyrządzone im nieumyślnie krzywdy takie jak np. zalanie mieszkania, pogryzienie przez psa ubezpieczonego, wybicie szyby itp. Ta wersja ubezpieczenia grupowego dodatkowo wpływa na poczucie bezpieczeństwa osoby ubezpieczonej.

Oferta ubezpieczenia polisy PZU skoncentrowana jest na wypłatę wyższych świadczeń przy całkowitej utracie zdolności do wykonywania pracy. Polisa ta ma zapewnić środki na utrzymanie najbliższym ubezpieczonego w momencie utraty jego dochodu.

Świadczenia w przypadku wystąpienia czasowej niezdolności do wykonywania pracy takich jak leczenie szpitalne, śmierć rodziców i teściów, śmierć współmałżonka ubezpieczonego są wyższe w przypadku pozostałych. Koncentrują się one na zapewnieniu zasobów finansowych w razie wystąpienia wyżej wymienionych zdarzeń samemu ubezpieczonemu.

Każda z przedstawionych polis ubezpieczenia pracowniczego grupowego gwarantuje ochronę przed utratą wartości kapitału ludzkiego.

Zakończenie

Podsumowując ubezpieczenie na życie i zdrowie to konieczność. Nikt nie może przewidzieć co będzie w przyszłości. Realna jest groźba przejściowej, częściowej lub stałej utraty wartości kapitału ludzkiego, która dotyka nie tylko jednostkę, ale i jej najbliższych.

Ubezpieczenia grupowe mają wiele zalet. Podstawową jest niższa składka niż w przypadku ubezpieczeń indywidualnych. Następną ochrona dająca wsparcie finansowe najbliższym w przypadku śmierci ubezpieczonego. Mogą zapewnić ubezpieczonemu środki na powrót do pełnej sprawności wykonywania pracy, ewentualnie pomóc przetrwać okres potrzebny na przekwalifikowanie przy utracie zdolności do wykonywania danego zawodu.

Dobrze wybrane grupowe ubezpieczenie pracownicze jest inwestycją na przyszłość. Daje poczucie bezpieczeństwa. Posiadając gwarancję na przyszłość można skupić się nad inwestowaniem w podnoszenie wartości kapitału ludzkiego.

Bibliografia

1. Por. J. Monkiewicza, Polski rynek ubezpieczeń, Poltext, Warszawa 2001,

2. P. Bochniarz, K. Gugała; Budowanie i pomiar kapitału ludzkiego w firmir; Poltext, Warszawa 2005

3. B. Mikuła, A. Pietruszka-Ortyl, A. Potocki, Zarządzanie przedsiębiorstwem XXI wieku, Diffin, Warszawa 2002,

4. Por. S.R. Domański, Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, PWN, Warszawa 1993,

5. R. Putnam, R. Leonardi, R. Y. Nanetti, Demokracja w działaniu: tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech ,Znak, Warszawa 1995,

6. Por. A. Szablewski , R. Tuzimek, Wycena i zarządzanie wartością firmy, Poltext, Warszawa 2005,

7. Por. H. Króla, A. Ludwiczyńskiego, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWN, Warszawa 2006

8. M. Dobija, Rachunkowość zarządcza i Controling, PWN, Warszawa 2002

9. G. Łukasiewicz, Kapitał Ludzki organizacji, PWN, Warszawa 2009

10. B. Kożuch, Inwestowanie w kapitał ludzki a rozwój gospodarki, Sesja IV, Przedsiębiorczość i konkurencyjność, Zeszyt 12, Warszawa 1998

11. Wyniki finansowe towarzystw ubezpieczeniowych w I półroczu 2009 roku, Główny Urząd Statystyczny w Warszawie , Warszawa wrzesień 2009

12. Ogólne warunki grupowego ubezpieczenia pracowniczego Typu P plus PZU Życie

13. Ogólne warunki ubezpieczenia indywidualnie kontynuowanego Typu P plus PZU Życie

14. Ogólne warunki ubezpieczenia na życie i dożywocie PZU Życie

Por. J. Monkiewicza, polski rynek ubezpieczeń, Poltext, Warszawa 2001, s.35-36

Por. J. Monkiewicza, polski rynek ubezpieczeń, Poltext, Warszawa 2001, s.35-36

Ogólne warunki ubezpieczenia PZU

P. Bochniarz, K. Gugała; Budowanie i pomiar kapitału ludzkiego w firmir; Poltext, Warszawa 2005 s. 12

B. Kożuch, Inwestowanie w kapitał ludzki a rozwój gospodarki, Sesja IV, Przedsiębiorczość

i konkurencyjność, Zeszyt 12, Warszawa 1998, s. 8.

M. Dobija, Rachunkowość zarządcza i Controling, PWN, Warszawa 2002, s.15

G. Łukasiewicz, Kapitał Ludzki organizacji, PWN, Warszawa 2009, s.96-97

G. Łukasiewicz, Kapitał Ludzki organizacji, PWN, Warszawa 2009, s.102

B. Mikuła, A. Pietruszka-Ortyl, A. Potocki, Zarządzanie przedsiębiorstwem XXI wieku, Diffin, Warszawa 2002, s. 48

Por. S.R. Domański, Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, PWN, Warszawa 1993, s .19

R. Putnam, R. Leonardi, R. Y. Nanetti, Demokracja w działaniu: tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech ,Znak, Warszawa 1995, s. 258

Por. A. Szablewski , R. Tuzimek, Wycena i zarządzanie wartością firmy, Poltext, Warszawa 2005, s.61-68

Por. H. Króla, A. Ludwiczyńskiego, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWN, Warszawa, s.113

Wyniki finansowe towarzystw ubezpieczeniowych w I półroczu 2009 roku, Główny Urząd Statystyczny w Warszawie , Warszawa wrzesień 2009

---