Model niemiecki- państwo federalne, państwo prawne Państwo prawne- to państwo gdzie wszystkie kompetencje instytucji są dokładnie określone przez prawo pisane. Koncepcja państwa prawnego (RECHTSSTAAT) Kanclerz-jedyny formalny wykonawcą decyzji politycznych, rodzaj jedynego ministra(ma silniejszą władzę niż premier) to zwierzchnik, który posiada przed sobą silny aparat pomocniczy. System kanclerski- kanclerz jest jedynym formalnym wykonawcą decyzji politycznych, rodzajem jednego ministra. System półkanclerski- w RFN kanclerz nie jest jedynym członkiem rządu dzieli się władzą z ministrami tym nie mniej zachowuje bardzo silną formalnie pozycje w pełni umożliwiającą zakalikowanie tego państwa do systemu półkanclerskiego Reformy niemieckie: 1.racjonalny system adm centralnej i terytorialnej 2. ukształtowanie stałego, zawodowego korpusu urzędników państwowych 3. stworzenie odpowiedzialności państwa przed sądami powszechnymi wprowadzenie samorządu terytorialnego Podział resortowy- resort- dział administracji rządowej, jest podziałem tradycyjnym dotyczy tylko adm centralnej (na szczeblu najwyższym). Resorty- ministerstwa np. R. Sprawiedliwości, Resort Skarbu np. R. Spraw Wew. (ten uważany był za gospodarza kraju) Federalizm- (16 regionów- każdy ma własna władzę sądowniczą, administracyjną, pozostają przed ścisłą kontrolą państwa. Istnieje podział na gminy wiejskie- jej organami jest sołtys i ławnicy oraz gminy miejskie- magistrat na czele z burmistrzem i rada miejska). Cecha charakterystyczna- porządek konstytucyjny- wszystkie przepisy mają charakter prawa pisanego(prawa burmistrza, wójta, sołtysa) Sądownictwo adm- jako najściślejsze z naczelnych, one wykonywały kontrole legalności decyzji adm, nie rozpatrywały sporów cywilnych. Sądy powszechne rozstrzygały spory cywilno prawne których strona jest adm. Istniało zróżnicowane sądownictwo- jednoinstancyjne w Austrii, dwuinstancyjne w Badenii, trójinstancyjne w Prusach Samorząd terytorialny- jest to konstrukcja dualistyczna czyli współistnienie organów reprezentujących władzę centralna i organów terytorialnych (S.T.) adm państwowa zajmuje się sprawami ogólno państwowymi samorząd w ramach zadań własnych- sprawami o znaczeniu lokalnym albo może przyjąć wykonanie zadań zleconych przez adm rządową - ma to charakter obligatoryjny (nie może się uchylić od wykonania takiego zadania), za takie zadania samorząd terytorialny otrzymuje zapłatę Silne uprawnienia nadzorcze nad samorządami- kryteria i środki nadzoru: a)nadzór obejmuje uprawnienia kontrolne oraz prawo wykraczania w sprawy nadzorowanego podmiotu tylko w zakresie i za pomocą środków określonych prze prawo pisane b) kryterium legalności czyli zgodności z prawem i na podstawie przepisów prawa pisanego c) kryterium celowości, rzetelności i gospodarności, (const nakład > max efekt) Służba cywilna- upodobniona do służby militarnej (mundurowej), jest podział resortów niema korpusów. Dostęp do wysokich kadr urzędniczych poprzez wykazanie się profesjonalnymi kwalifikacjami (uzupełnione praktyką w adm i zakończone egzaminem kwalifikacyjny tzw. Status urzędnika merytorycznego). Urzędnik służby cywilnej ma być neutralny politycznie czyli nie może należeć do żadnej partii ani związków, istnieje zasada wyłączności, nie może wykonywać działalność naruszającej powagę urzędu, prowadzić działalności gospodarczej |
Model francuski -system parlamentarny tzn. oparty na politycznej odpowiedzialności rządu i jego członków przed izbami parlamentu -system prezydencki tzn. głowa państwa jest zwierzchnikiem władzy wykonawczej Parlament- składa się z dwóch izb: izba wyższa - senat izba niższa - deputowani Organy centralne Francji -Rada Ministrów- której przewodniczy głowa państwa -Rada Stanu- organ doradczy rządu, ostatni odwoławczy organ instancji państwa - najwyższy trybunał administracyjny. -izba obrachunkowa- organ kontroli finansowej Cecha charakterystyczna modelu francuskiego rozbudowany system uzgadniania decyzji dotyczących różnych jednostek łączą ze sobą - kolektywność (konferencje z udziałem przedstawicieli politycznych) i- jednoosobowość (w przypadku sporu pomiędzy ministerstwami dochodzi do arbitrażu- czyli decyzji podjętej przez premiera) System działa na zasadzie działań koordynacyjnych. Administracja terytorialna cechuje ją wieloszczeblowość i szczegółowość od departamentu poprzez okrąg aż do jednolitej gminy miejskiej lub wiejskiej. Stad jednoosobowość -prefekt w departamencie -podprefekt w okręgu -mer w gminie Kategorie spraw sądów administracyjnych: 1nadużywanie władzy w adm. pub. (rozpatrywanie skarg za nielegalne decyzje adm.) organy adm. państwowej musza działać na podstawie przepisów prawa. We Francji istnieje fundamentalne prawo „to co nie jest dozwolone jest zabronione” 2. skarga Ne bezczynność organów- musza one działać efektywnie i bezzwłocznie (w zwykłym trybie wynosi to 30 dni 3. odpowiedzialność funkcjonariuszy adm. - jest ona ograniczona, państwo ponosi część tej odpowiedzialności 4. kontrakty adm. w których jedna ze stron jest organ administracji, on jest zleceniodawca wykonania zamówienia. Spory z tego tytułu rozstrzygają sady adm. Cecha charakterystyczna sądownictwa adm. i objęcie kontrola sądowa nie tylko decyzji ale także aktów administracyjnych o charakterze generalnym. Dualizm administracji pub. a)Adm. samorządowa - lokalna (sama zarządza na swoim terenie) b)adm. rządowa (sprawuje nadzór nad adm. samorządową) okręg - to najniższy szczebel administracji terytorialnej odpowiednik gminy prefekt- jednoosobowa odpowiedzialność w administracji, stworzona po raz pierwszy we Francji ENA- Narodowa Szkoła Adm. - absolwenci szkoły otrzymują tytuł administratora cywilnego, który zapewnia dostęp do najwyższych stanowisk. Korpusy- podział urzędników- -jest ich ok. 1600 np. Korpus Dyplomatyczny, Korpus rady Stanu, Korpus Generalnej Inspekcji Finansów, korpus Izby Obrachunkowej. Służby cywilne- generalne zasady. 1 stabilizacja stosunku służbowego 2 rekrutowanie na zasadzie konkursu albo przez odpowiednią szkole administracyjną 3 niema zasady politycznej neutralności urzędników (w przeciwieństwie do służby cywilnej angielskiej) urzędnicy biorą aktywny udział w życiu politycznym W ramach korpusów istnieją kategorie urzędników. W Radzie Ministrów której przewodniczy głowa państwa rejestruje się tylko decyzje które zapadły już poza nią w trybie bądź uzgodnień bądź arbitrażu. Przewodnictwo prezydenta w R.M. stanowi gwarancje traktowania jej jako symbolicznego a nierealnego miejsca podejmowania decyzji administracyjnych. Podejmowania decyzji inaczej kształtuje się sytuacji politycznej zgodność prezydenta republiki i rządu- prezydent odgrywa wówczas znacząca rolę w procesie decyzyjnym. |
Model Hiszpański- monarchia parlamentarna o strukturze regionalnej. Parlament nosi tradycyjna nazwę- Kortezów, powołuje on takie organy jak: -obrońca ludu (odpowiednik OMBUDSMANA) -radców izby obrachunkowej która kontroluje administracje wspólną Premier- przewodniczący rządu, dysponuje on rozbudowanym aparatem obsługowym Rada Ministrów- Rada Stanu i Izba Obrachunkowa. W Hiszpanii jest stosunkowo mało ministerstw- 15 i jedno szczególne Ministerstwo Prezydencji Rządu. Kraj rolniczo-przemysłowy. Kilkakrotnie przezywał okres dyktatury. Naczelne zasady: -jedność (jednolite państwo) -totalizm (możliwość ingerowania przez państwo we wszystkie dziedziny życia) -hierarchia (organy są zhierarchizowane tj. w Polsce) Rozwiązania z modelu francuskiego. Cechy charakterystyczne modelu- regionalizm, oderwanie się regionów od państwa (np. kraj Basków) poszczególne regiony otrzymują autonomię. Wspólnoty autonomiczne- autonomiczne regiony, rządy i adm. działająca na podstawie statutu autonomicznego danego regionu. Wspólnot jest 17. Zakres autonomii wciąż nie jest identyczny dla wszystkich regionów. Prowincje- (mikroregiony) jest ich 50 z gubernatorami cywilnymi na czele, są to jednostki administracji rządowej a jednoczenie pozostały jednostkami samorządu terytorialnego. Prowincje i regiony- to 2 niezależne organy, gubernatorzy cywilni stoją na czele prowincji, (odpowiednich francuskich prefektów)
Model szwedzki Szwecja jako państwo dobrobytu- rozbudowany system nieodpłatnych świadczeń społecznych udzielanych przez adm centralną i samorząd terytorialny, silna progresja podatkowa. Cechy charakterystyczne modelu: -oryginalność instytucji -rozdzielenie rządu i adm centralnej (tj. w modelu angielskim) -kolegialny tryb podejmowania decyzji (jest klasyczny, szybki i efektywny) Kolegia- jako odrębne urzędy centralne mające jasno określone kompetencje niepodlegające członkom organu rządowego noszące nazwy początkowa senatu potem Rady Stanu. Skutkiem rozdziału rządu i adm centralnej jest: -Mała liczba ministrów resortowych (12 z teką i takich którzy maja przydział spraw w obrębie danego resortu- jest ich 9) -szczupłość aparatu ministerstw Urzędników państwowych mianowanych traktuje się na równi z sędziami, gwarantuje się im stabilizacje stosunku służbowego- niezawisłość Urzędy centralne- jest ich bardzo dużo (obecnie ponad 80) one sprawują nadzór nad działalnością samorządów terytorialnych, ich istotą jest ich oddzielenie od adm rządowej, ale tez wspomaganie instytucji terytorialnych. Ombudsman- najbardziej charakterystyczna cecha modelu jest on rzecznikiem, osobą która wywiera wpływ na czyjąś rzecz, mający za zadanie kontrolowanie adm publicznej. Obecnie jest ich 4- jeden z nich jest szefem całej instytucji. Są wybierani przez parlament, nie podlegają żadnym poleceniem parlamentu ani rządu. Ombudsman nie podejmuje samodzielnie żadnych decyzji, nie rozstrzyga sporów sam tylko wnosi/kieruje sprawę do sądu po stwierdzeniu błędów czy uchybień działalności adm lub na skargę obywatela. Cecha charakterystyczna modelu- dostęp obywatela do dokumentów adm (każdy obywatel ma prawo do dokumentów którymi zainteresowany jest osobiście jak i ze względów ogólnych.) Prawo to ograniczone jest w sytuacji gdy w grę wchodzą kwestie bezpieczeństwa państwa. Dostęp do takich informacji musi być realizowany bezzwłocznie jeśli dotyczy niektórych spraw np. jeśli osoba jest stroną w sprawie. Adm terytorialna- szeroki samorząd terytorialny pozostawał pod nadzorem przedstawicieli władz centralnych. Centralna adm sądownicza- sprawuje nadzór nad adm rządową i samorządową. |
Model amerykański- liberalny i demokratyczny (niezcentralizowany) Wolność jednostki, duże prawa dla jednostki, państwo ingeruje tylko tam gdzie konieczne. Klasyczny poddział na stany rządowe. Parlament- kongres składa się z 2 izb: senatu i izb reprezentantów. U.S.A. to kraj federalny czyli oparty na ustroju federalnym, podzielony na 51 stanów. Każdy stan ma swój parlament-jest to zgromadzenie izbowe. Na szczeblu stanowym szefami władzy wykonawczej są gubernatorzy. Maja swoja władze sądowniczą, własny system prawny- własne kodeksy karne, własne organy. Prezydent- jedyny wybieralny urzędnik, jedyny organ władzy wykonawczej. Niema w USA premiera, kanclerza ani ministrów. Departament- na ich czele stają sekretarze, departamentów jest 14 z których 1- departament Sprawiedliwości ma na czele nie sekretarza lecz prokuratora generalnego. Powołuje ich za radą i zgoda senatu prezydent. Prezydent ponosi odpowiedzialność prawna za całość adm federalnej, podczas gdy sekretarze i inni urzędnicy tyko za swoje działania. Prezydenta można odwołać na podstawie procedury parlamentarnej. Wraz z odwołaniem prezydenta odwoływani są urzędnicy państwowi. Nigdy 2x nie obejmuje się tych samych stanowisk . Cechy charakterystyczne- prezydentowi (absolutny monarcha): -przysługuje prawo naradzania z zespołem doradców -prezydent dysponuje własnym aparatem pomocniczym -kongres mógł wkraczać w sferę adm federalnej tworząc organy typu szczególnego wyłączone z podporządkowania prezydentowi- niezależne agencje -system łupów- wszystkie federalne urzędy adm od najwyższych do najniższych powinny jako łupy każdorazowo przypadać zwycięzcom tzn. politycznym zwolennikom wybranego prezydenta. Niezależne agencje- nie wchodzą w skład struktury departamentu mogą wydawać akty normatywne, mogą rozstrzygać spory, maja charakter władz publicznych, jest ich obecnie ok. 60, są niezależne od prezydenta choć może wydawać im polecenia. System terytorialny- samorząd terytorialny typu angielskiego ale oparty na wyborach. Istnieje ścisła współpraca sektora publicznego z sektorem prywatnym. Sektor publiczny jest zaopatrywany prze sektor prywatny. Burmistrz- pełni funkcję władcy miasta ale nie podejmuje żadnych kluczowych decyzji, te decyzje leżą w kompetencji menagera miasta (decyzje finansowe) burmistrz jest głową reprezentacyjną miasta. Menager- zarządca- istnieje w wielkich miastach które są zarządzane przez menagera pod nadzorem wybieralnej rady. Menager zarządza na podstawie kontraktu z Radą Miasta i rozliczny jest na podstawie kontraktowych zobowiązań. Menager podejmuje tylko decyzje finansowe a nie prawne. Sądownictwo adm- dużo uprawnień sądów wykonują agencje. Służba cywilna- jest poddana ogólnym regułom prawa pracy, pracownicy mają ograniczone prawa.
|