W. K. Wimsatt: Eksplikacja jako krytyka

Eksplikacja - między parami pojęć:

1. część i całość, 2) wartość pozytywna i negatywna, 3) wartość i neutralność, 4) explicite i implicite.

Eksplikacja - rozpatruje utwór jako całość znaczeniową, pozwala sprawdzić, jak estetyczne teorie porządku i całościowości stosują się do dzieł literackich.

1. części układu mogą być piękne tylko dzięki swemu odniesieniu do całości. Wartość całego utworu ma wyrastać z jego części,

2. wartość negatywna - nieobecność wartości i źródło niezadowolenia przy czytaniu złej poezji. Negatywność - brak czegoś.

2 rodzaje prawdy mają znaczenie dla krytyki:

• prawda w sensie zgodności (akcent eksplicytności),

• prawda w sensie koherencji (akcent implikacji).

W poezji wymiar koherencji jest spotęgowany, ale i tak struktura znaczeniowa ma za podstawę jakieś bezpośrednie odniesienie do rzeczywistości zewnętrznej - gdyby nie było tego odniesienia, poezja nie mogłaby błądzić.

• elastyczność w związku między słowami a rzeczami;

• prawda znajdowana w poezji musi być czymś więcej, niż tylko zadowoleniem;

• wartość negatywna powstaje, gdy abstrakcyjnie prawdziwe twierdzenie ulega zamazaniu / zniekształceniu. Eksplikacja odsłania wartość negatywną, pokazuje nieobecność tego, co nadaje się do eksplikacji;

• wewnątrz utworu nie ma celów i środków, a tylko całość i część;

• idealizm Crocego (złączenie techniki i wartości, wiedzy i wartości) - biegun tendencji poznawczej w krytyce;

• rozdział między techniką a wartością - Richards;

• wartość negatywna to sprawdzian, w jakiej mierze teoria utworu poetyckiego jest poznawcza i koherentna;

• krytyka wyjaśniająca - ma określać relacje między wartością a neutralnością;

• krytyk nie ma oceniać utworu (tj. używać terminów szacujących lub napominających), ale ma go usytuować w historycznym kontekście, wyjaśniać, porównywać i analizować;

• wartości występują z przeżyciem, są ucieleśnione w faktach i ich strukturze. Wartość jest zawsze zawarta implicite. Krytyka - stopniowe wyjaśnianie tego, co dane implicite;

• s. 326 odrzucać określenie ciepła, przyjemności, podziwu (…), trzymać się ściśle zarysu faktu, stosując styl neutralny i tylko implicite krytyczny;

• sposoby nie mające charakteru eksplikatywnego - 1) dobry smak w wyborze fragmentów i ich cytowaniu, 2) mówienie, że te fragmenty mamy podziwiać;

• 3 klasy terminów - 1) oceny pozytywne i negatywne, 2) neutralne elementy technicznego opisu, 3) referencyjne terminy i oceny szczegółowe;

• s. 328 wartości nie da się przełożyć na neutralność. Jeżeli wartość mieści się w całości, to analiza musi prowadzić do neutralności;

• w eksplikacji neutralnej - eksplikacja to objaśnienie - wychodzenie poza utwór w celu zrozumienia jego odniesień do rzeczywistości;

• jeśli eksplikacja zmierza ku sądowi obejmującemu całość, to stara się być i eksplikacją tego, co dane explicite, i eksplicytacją tego, co dane implicite;

• s. 330 nasz główny problem krytyczny polega zawsze na tym, w jaki sposób możliwie najbardziej zbliżyć do siebie rozumienie i wartość, albo jak uczynić nasze rozumienie wartościującym.

---