Krytyka wad Polaków jako temat tekstów kultury. Omów zagadnienie na podstawie podanego fragmentu Wesela Stanisława Wyspiańskiego, całego utworu oraz innego tekstu kultury.
Stanisław Wyspiański WESELE
JASIEK
Aha; prawda, żywy Bóg,
przecie miałem trąbić w róg;
kaz ta, zaś ta, cyli zginoł,
cyli mi sie ka odwinoł –
kajsim zabył złoty róg,
ostał mi sie ino sznur.
Z izby głębnej, od chwili, wszedł był, w tropy za Jaśkiem, kołyszący się słomiany Chochoł.
Scena 35.
CHOCHOŁ
Jak ci spadła czapka z piór.
JASIEK
Tom sie chyloł po te copke,
to mi może sie odwinoł.
CHOCHOŁ
Miałeś, chłopie, złoty róg,
miałeś, chłopie, czapkę z piór:
czapkę ze łba wicher zmiótł.
JASIEK
Bez tom wieche z pawich piór.
CHOCHOŁ
Ostał ci sie ino sznur.
JASIEK
Najdę ka gdzie przy figurze.
CHOCHOŁ
Pod figurą ktosik stał.
JASIEK
Strasy u rozstajnych dróg – –
cy to pioł, cy nie pioł kur?
Stanisław Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1984.
Wstęp: Umiejętność autokrytycyzmu jest bardzo istotna – wszak nie na darmo mówimy o uczeniu się na błędach.
Teza: Krytyka wad narodowych jest częstym tematem dzieł artystycznych – często poruszają one motyw alkoholizmu i lekkomyślności.
Analiza fragmentu: Podany fragment przedstawia rozmowę Jaśka z Chochołem. Zawiera ona wspomnienie słynnej czapki z pawimi piórami – jako symbolu próżnej strojności, zbędnych ozdób, można powiedzieć – sprawy narodowej, ponieważ przedstawiany w takiej był również T. Kościuszko. Jasiek to postać lekkomyślna, która nie zdaje sobie sprawy z powierzonego mu zadania. Dopiero w sytuacji krytycznej, zmusza się do refleksji.
Coś z całości utworu: Wesele to dramat o wadach narodowych Polaków. Jednym z bohaterów dramatu jest Nos. Wypowiada on znane słowa:
Chopin gdyby jeszcze żył,
toby pił.
Jest to znaczący cytat. Podczas tytułowego Wesela większość gości nadużywa alkoholu. Prowadzi to do awantur, np. w przypadku Czepca. Zjawiające się postaci fantastyczne uświadamiają bohaterom, jakie błędy popełniają. Gospodarz – irracjonalizm polityczny, Pan Młody ulega chłopomanii żeniąc się z kobietą z innej klasy społecznej, możemy przypuszczać, że jest bardziej zachwycony wsią, niż małżonką. Dziennikarz jest oportunistą, a Poeta w swoich dziełach nie porusza kwestii ważnych dla narodu.
Inny tekst: Pod mocnym aniołem Jerzego Pilcha to powieść, w której narrator, Jerzy, wspomina swoje alkoholowe przeżycia. Wiele razy trafia on na odwyk, na którym spotyka różnych ludzi. W kręgu Anonimowych Alkoholików wszyscy są równi – niezależnie, czy wcześniej byli znanym reżyserem, pisarzem, kierowcą, aptekarką, matką czwórką dzieci. Alkoholizm niezależnie od klasy społecznej dotyka wszystkich Polaków.
Podsumowanie: Możemy odnaleźć w literaturze rozliczenie z wadami narodowymi. Ich katalog jest bardzo szeroki, ale oczywiście nie dotyczy wszystkich. Myślę, że ich przedstawianie jest obowiązkiem artystów – ich słowa mają szerokie pole zasięgu i mogą zmienić nastawienie wielu osób.
Wady narodowe Polaków widoczne są również:
1. Przedwiośnie S. Żeromskiego – nierealne koncepcje, które ze sobą nie współgrają, są niemożliwe do zrealizowania.
2. Pijaństwo I. Krasickiego – prawda o alkoholizmie, postaci zawsze znajdą okazję, by się napić, niezależnie od pory dnia, stanu, a następnie wszczynają awantury i się ze sobą kłócą.
3. Do króla I. Krasickiego – Polacy są skłonni do narzekań, nie pasuje im władca, a jego zalety uznają za wady.
4. Jeszcze Polska K. Staszewski – politycy nie działają dla dobra narodu, przekładają własne interesy, nad interesy kraju.
5. Pan Tadeusz A. Mickiewicza – szlachcice w utworze są nierozsądni, kłótliwi, ponosi ich brawura, również nadużywają alkoholu.
6. Dziady III A. Mickiewicza – towarzystwo stolikowe to kosmopolici, oswojeni z niewolą, mówią po francusku, nie zależy im na ojczyźnie
7. Lalka B. Prusa – arystokraci są próżni, uważają, że wszystko im się należy, nie chcą pracować, często są również antysemitami, pyszni i amoralni, krytykują innych, chociaż sami nie potrafią niczego osiągnąć, zależy im na pieniądzach, nieambitni, bierni, niewierni ojczyźnie.
8. Pieśń XIV J. Kochanowski – o godnym rządzeniu krajem, popartym wiarą w Boga
9. Ptaszki w klatce I. Krasickiego – młode pokolenie przyzwyczajone do niewoli
10. Mendel Gdański – krytyka antysemityzmu
11. Zemsta A. Fredry – skłonność do kłótni, do pychy i pewności siebie, trudności w przebaczaniu
12. Kazania sejmowe P. Skargi
13. Żona modna I. Krasickiego - kosmopolityzm