Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego Warszawie

Wydział Wychowania Fizycznego

Kierunek: Wychowanie Fizyczne

Aleksandra Socha

Numer albumu 16239

Perspektywna analiza miesiączkowania w rocznym cyklu trningowym zawodniczek Kadry Narodowej w szabli kobiet.

Praca magisterska

Zakład Biologii

Prof. Elzbieta Skierska

Warszawa 2007

Oświadczenie promotora pracy

Oświadczam, że niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, że spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego.

Data Podpis promotora

Oświadczenie autora pracy

Świadoma odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca magisterska została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób nie zgodny z obowiązującymi przepisami.

Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.

Oświadczam ponadto, że niniejsza praca jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną.

Data Podpis autora

Podziękowania dla

Prof.Eeżzbiet Skierskiejy

za pomoc i cenne wskazówki

przy tworzeniu tej pracy

Spis treści

Streszczenie

Ze względu na specyfikę szermierki celowe wydało się przebadanie szybkości
i zdolności zachowania równowagi. Podjęta została próba przebadania ewentualnych korelacji między wynikami osiągniętymi podczas badań a wynikami sportowymi.

Praca zawiera wyniki badań przeprowadzonych na członkiniach Kadry Narodowej
w szpadzie. Badaniami objęto 9 najwyżej sklasyfikowanych reprezentantek Polski (seniorki).

Pomiary zdolności zachowania równowagi przeprowadzono na platformie posturograficznej. Do oceny równowagi zastosowano trzy pozycje: pozycję standardową, pozycję Romberga oraz pozycję na jednej nodze. Każda pozycja była wykonywana w trzech próbach: w próbie z otwartymi oczami, w próbie z zamkniętymi oczami i ze sprzężeniem zwrotnym, tzn. z możliwością wzrokowej kontroli położenia środka ciężkości na monitorze komputera, co umożliwiało korektę pozycji.

Zdolność utrzymania równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym badana była na platformie posturograficznej w pozycji standardowej. Do badania wykorzystano nowe opracowanie, jakim jest moduł projektowania zadań treningowo - rehabilitacyjnych przez użytkownika. Badana zawodniczka przemieszczała kolejno swój środek ciężkości poprzez świadome wychylania w ośmiu kierunkach. Zadanie to służyło do oceny szybkości
i dokładności, a mierzone były: czas dojścia, droga dojścia oraz czas pobytu we wszystkich ośmiu kierunkach, a także długość całkowita przebytej drogi w ciągu całego badania.

Zdolności szybkościowe zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie mierzone były przy użyciu Wiedeńskiego Systemu Testów. Spośród wielu urządzeń wykorzystano aparaturę do badania precyzyjnej motoryki (MLS). By zbadać częstotliwość ruchów, jedną ze składowych szybkości, zastosowano tapping test jednorącz, a badano rękę wiodącą zawodniczek. Innym wykorzystanym testem był test reakcji (RT) służący do pomiaru reakcji prostych. Na użytek tej pracy zastosowano test na żółtą lampkę. Zmierzono takie parametry jak: czas reakcji, czas ruchu prostego i ich mediany.

Z badań wynika, że zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają bardzo zróżnicowany poziom równowagi statycznej. Różnice między badanymi zmieniają się
w zależności od pozycji (standardowa, Romberga, na jednej nodze), badanego parametru i od próby (oczy otwarte, oczy zamknięte, sprzężenie zwrotne). Największe rozbieżności zaobserwowano w parametrach, np. pola powierzchni rozwiniętej, w parametrach dotyczących liczby wychyleń w kierunkach przód - tył oraz liczby wychyleń w kierunkach lewo - prawo.

Badane zawodniczki charakteryzują się wysokim poziomem zdolności utrzymania równowagi statycznej.

Pomiary różnic parametrów prób wykonywanych z otwartymi i zamkniętymi oczami pozwoliła zauważyć, iż badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie mają gorsze wyniki w większości parametrów we wszystkich trzech pozycjach w próbach wykonywanych z zamkniętymi oczami. Zaobserwowano, że największe różnice badane miały w pozycji Romberga, a najmniejsze różnice między próbami zauważono w pozycji standardowej.

Badania dotyczące równowagi dynamicznej dowiodły, że szpadzistki posiadają wysoki poziom równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym, a różnice między poszczególnymi badanymi są nieznaczne. Zaobserwowano, że badane mają problemy
z kierunkami w prawo i w lewo, jeśli pod uwagę weźmiemy czas dojścia i czas pobytu;
w pozostałych kierunkach odnotowano bardzo dobre wyniki u wszystkich zawodniczek Kadry.

Badane znacząco wydłużały drogę dojścia w kierunku prawy dolny skos, pozostałe kierunki nie sprawiały problemu i były na podobnym poziomie. Najlepszy wynik czasu dojścia wynosi 1,63 s. Najkrótsza droga dojścia wynosi 207,18%, a najdłuższy czas pobytu osiąga wartość 64,64%. Najlepszy wynik dotyczący długości całkowitej równy jest 2273,3 mm.

Z badań wynika, że zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie mają bardzo wysoki poziom składowych szybkości. Ruchomość i siła procesów nerwowych jest wysoka. Spadek między pierwszą połowa tapping testu a drugą wyniósł tylko o 8%.

Przebadano również profile zdolności koordynacyjnych. Badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają różniące się od siebie profile zdolności zachowania równowagi. Cechą wspólną wszystkich badanych zawodniczek są bardzo zbliżone wartości parametrów prób ze sprzężeniem zwrotnym, co świadczy o bardzo wysokim poziomie zdolności koordynacyjnych.

Z analiz i pomiarów wynika, że profile zdolności do szybkiej reakcji badanych szpadzistek różnią się nieznacznie między sobą, a poziom szybkości jest wysoki.

Praca miała na celu weryfikację hipotez. Jedna dotyczyła współzależności pomiędzy wskaźnikami szybkości i równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym. W badaniach dowiedziono, że istnieje wysoka współzależność pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu reakcji. Istnieje także wysoka współzależność pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu motorycznego. Pozostałe wskaźniki nie skorelowały się; nie istnieje żadna współzależność pomiędzy pozostałymi wskaźnikami równowagi dynamicznej a wskaźnikami składowych szybkości.

Inna hipoteza dotyczyła współzależności pomiędzy wynikiem sportowym a czasem ruchu prostego i czasem reakcji. Badania wykazały, że istnieje wysoka współzależność pomiędzy czasem reakcji a wynikiem sportowym.

Wyniki badań potwierdziły hipotezę o silnym zindywidualizowaniu profilu zdolności zachowania równowagi, natomiast profil zdolności do szybkiej reakcji jest na zbliżonym poziomie.

Wstęp

Tematem pracy były zagadnienia związane z szermierką. Najpierw jednak należy zdefiniować ów termin.

W języku polskim ustaliły się dwa znaczenia słowa „szermierka”.

1. Sztuka władania biała bronią;

2. Dyscyplina sportowa, polegająca na walce przy użyciu broni białej.

Bronią białą nazywamy długą broń sieczną: miecz, szablę, szpadę, rapier, bagnet oraz floret. Z tych broni tylko floret nigdy nie był używany na polu bitwy.

Według Kodeksu Honorowego Boziewicza, za broń honorową uznawano wyłącznie szablę i szpadę. ( z innej broni dopuszczano pistolet)

Obecnie w sporcie używane są szpada, szabla i floret.

Wyraz szermierka, chociaż pochodzi z języka niemieckiego ( od schrimen ), od dawna funkcjonuje w języku polskim. Notowany jest w tekstach staropolskich z XVII wieku :

„Powiedano, że on i w domu, podpiwszy, każe muzyce grać, a z mieczem różne sztuki szermierskie wyrabia, to przystępując, to odstępując, i tak długo, póki się nie zmorduje. Szermierz był doświadczony, jak o im powiedają”

Innym terminem, często używanym, szczególnie dawniej, jest fechtunek, fechtować się. Wyraz ten pochodzi z języka niemieckiego - fechten - i oznacza uprawianie walki przy użyciu długiej broni siecznej. Jest to zatem synonim terminu szermierka, używany częściej przed laty, obecnie dużo rzadziej.

Broń zwana białą, używana w szermierce, jak wcześniej już wspomniano, to długa broń sieczna. Najstarszą historycznie jest miecz. Wykonane z brązu miecze używano
w Mezopotamii, Egipcie, Grecji, Rzymie.

Fot. 1. Miecz sumeryjski z Ur

Głownia antycznego miecza była krótka, miała 600 lub 70mm długości. Rękojeść nie miała praktycznie jelców. Miecz był przeznaczony był do kłucia. Taki miecz zachował się aż do ok. XII w. Wówczas nastąpiło zróżnicowanie mieczy dla rycerskiej jazdy i dla piechoty. Na użytek tej formacji bojowej pojawił się miecz dwuręczny. Głownia tego miecza mierzyła ok. 1800 mm długości. Był przeznaczony do silnych, zadawanych zza głowy, ukośnie prowadzonych cięć. Swoją karierę na polu bitwy miecz zakończył zdecydowanie w wieku XVI, ale pozostał, szczególnie w kulturze zachodniej jako broń ceremonialna, o dużym znaczeniu symbolicznym. Miecz nigdy nie stał się bronią sportową. Na polu walki na zachodzie Europy miecz został zastąpiony przez rapier, pałasz i szpadę, zaś w Polsce - przez szablę i karabelę bojową.

Szpada, podobnie jak miecz, należy do długiej broni siecznej. Głownia szpady jest prosta, wąska, sieczna dwustronnie, przeznaczona do kłucia. Pierwotnie szpady były dość krótkie, miały około 550 - 650 mm. długości. Rękojeść szpady była z reguły zamknięta,
z obłękami chroniącymi dłoń. W późniejszych wiekach szpady stały się dłuższe. Przetrwały jako broń ceremonialna korpusu dyplomatycznego ( do 1939 r.) i jako broń pojedynkowa.

Fot. 2. Szpada z warsztatu Pietro Hernandeza; druga poł. XVII wieku

.

W Polsce szpada nie była popularna. Walki z narodami Wschodu, głównie z Turcją, wymuszały użycie szabli.

Szabla należy do długiej broni siecznej. Głownia szabli jest zawsze zakrzywiona
i jednosieczna. Czasem miała dwustronnie sieczny sztych, który wówczas nazywano piórem. Szablą zadawano cięcia; pchnięcia stosowano rzadko. Najsławniejsze w literaturze cięcia szablą to „krzyżowa sztuka” i „młynek'.

Najważniejszym typem polskiej szabli jest szabla husarska, zwana inaczej czarną. Głownia tej broni liczyła od 820 do 855 mm. Całkowita jej długość wynosiła 955 mm. Krzywizna szabli oparta była o łuk okręgu o promieniu 1600mm. Rękojeść była częściowo zamknięta. Przy rękojeści znajdował tzw. paluch. Jest to pierścień, w który szermierz wkładał kciuk. Zapobiegało to wytrąceniu szabli z ręki. Szermierz wolał mieć złamany kciuk niż utracić broń.

Charakterystyka broni białej, zaprezentowana w wielkim skrócie, jest bardzo wybiórcza. Pominięto taką broń jak rapier, pałasz, karabela, bagnet czy katana. Te jednak rodzaje broni nie odgrywają wybitnej roli ani w naszej kulturze ani w sporcie. Miecz ma wielkie znaczenie symboliczne w Europie, zaś szabla, szpada i floret to dzisiaj sprzęt sportowy.

Fot. 3. Szabla polska typu karabela z XVII wieku

Do 1939 roku szermierka stanowiła niezbędny element wykształcenia wojskowego
i wychowania dżentelmena, stosowano ją bowiem zarówno na polu bitwy,
jak i w pojedynku. Była więc umiejętnością czysto użytkową.

Umiejętności szermiercze stanowiły podstawę wyszkolenia żołnierzy starożytnych armii Egiptu, Bliskiego Wschodu, Grecji czy Rzymu.

Sposób walki w bitwie, do czasu zastosowania artylerii, a później broni palnej, nie zmienił się w ciągu całych tysiącleci. Bitwa stanowiła ciąg indywidualnych pojedynków.
O przeżyciu i zwycięstwie decydowała znakomita umiejętność fechtowania.
Od XVII - XVIII wieku zmieniła się rola szermierki. Z umiejętności wojennej stała się wyróżnikiem elit społecznych. Sprawne posługiwanie się szpadą na Zachodzie i szablą
w Polsce było częścią wychowania szlachty i arystokracji. Ograniczone zostało prawo noszenia broni białej. W Polsce noszenie szabli lub karabeli stanowiło wyznacznik stanu szlacheckiego. Bez szabli w Polsce lub szpady na zachodzie Europy nie mógł pokazać się publicznie żaden szanujący się szlachcic. Istniało nawet przysłowie: „Bez karabeli chyba w pościeli”, znakomicie ilustrujące szacunek dla broni w środowisku szlacheckim. Samo nauczanie fechtunku odbywało się w kręgu domowym; preceptorami synów szlacheckich byli mężczyźni wywodzący się z szeroko rozumianego kręgu domowników. Tak było zarówno na Wschodzie i na Zachodzie kontynentu europejskiego aż do XIX wieku. W tym właśnie wieku we Francji i Anglii, a za ich wzorem i w innych krajach powstały specjalne szkoły szermiercze, prowadzone przez zawodowych fechmistrzów. Tam młodzież szlachecka zdobywała swoje umiejętności władania bronią białą. Znajomość fechtunku nie przydawała się wprawdzie już na polu bitwy, ale znakomicie spełniała swoje zadanie podczas pojedynków toczonych w obronie honoru według ustalonych reguł.( Pierwowzorami pojedynków były średniowieczne turnieje rycerskie.) W Polsce obowiązuje „Polski kodeks honorowy” Boziewicza. Ustalał on dokładnie nie tylko sposoby rozwiązywanie spraw honorowych, ale tę ustalał sposób prowadzenia walki. Był to swoisty „regulamin” pojedynków szermierczych.

Sprawność we władaniu mieczem, szpadą czy szablą należała do wysoko cenionych umiejętności. Bohaterami snutych opowieści byli znakomici szermierze. Literatura i legenda wyróżniały mistrzów fechtunku. Najstarsze dzieło literackie, stojące u świtu naszej kultury sławi postaci wielkich mistrzów w posługiwaniu się mieczem - Achillesa i Hektora.
W kulturze polskiej niezwykłą sławę zdobył Zawisza Czarny, również znakomity fechmistrz. Największą jednak sławę zdobył znany z literatury pan Wołodyjowski, „pierwsza szabla Rzeczpospolitej”. Zarówno historyczni, jak i literaccy bohaterowie, odegrali ogromną rolę, stając się konkretnymi wzorcami dla całych pokoleń. Fascynację znakomitymi szermierzami przejęło kino. Powstał w nim cały specjalny gatunek , zwany filmami „płaszcza i szpady”. Był on szczególnie popularny w latach pięćdziesiątych XX wieku.

Współcześnie w całej Europie powstają różnorakie bractwa rycerskie, organizujące turnieje i pojedynki , podczas których są używane dokładne kopie dawnej broni.

Szermierka już dawno utraciła znaczenie bojowe. Funkcje pojedynkowe również straciły rację bytu. Przełomem dla szermierki stał się rok 1896. Odbyły się wówczas w Atenach pierwsze igrzyska olimpijskie ery nowożytnej. W programie zawodów znalazła się szermierka. Stara, wojenna sztuka walki stała się sportem.

Fot. 4. Pojedynek na miecze

Rycina z 1558 r.

Rozdział I. Wprowadzenie w temat pracy

1.1 Charakterystyka szermierki jako dyscypliny sportowej - szpada

Szermierka jest sportem walki, będącym sztuką władania białą bronią. Walka szermiercza, będąca swoistym pojedynkiem inteligencji, sprawności i kondycji fizycznej, wymaga orientacji, refleksu i zborności ruchów. Rozwija również te cechy w dużym stopniu.

Od dawna szermierka jest dyscypliną olimpijską, rozgrywaną w trzech broniach,
a zarazem w sześciu konkurencjach: florecie mężczyzn, florecie kobiet, szpadzie mężczyzn, szpadzie kobiet, szabli mężczyzn i od niedawna w szabli kobiet.

Podstawową cechą, różnicującą trzy bronie jest pole trafienia: w szpadzie jest to cała powierzchnia ciała, we florecie - korpus, a w szabli - od pasa w górę. Floret i szpada należą do broni kolnych - trafienia zadaje się wyłącznie za pomocą pchnięć. Szabla jest bronią sieczno-kolną, w której trafienia zadaje się za pomocą cięć, jak i pchnięć. Walki szermiercze odbywają się na tzw. planszy szermierczej o szerokości 2 metrów i długości 14 metrów. Trafienia w walce szermierczej rejestrowane są przez aparat elektryczny, a o zaliczeniu trafienia decyduje sędzia, ponieważ we florecie i szabli obowiązują konwencje szermiercze. Oznacza to, że pewne działania (np. natarcie lub odpowiedź) mają pierwszeństwo
w przypadku trafień równoczesnych.

Zawody szermiercze rozgrywane są w kilku kategoriach: do 15 lat - (kadet),
do 17 lat - (junior), do 20 lat - (młodzieżowiec) i od 20 lat - (senior). We wszystkich kategoriach wiekowych zawody rozgrywane są w systemie drużynowym i indywidualnym. Pierwszym etapem turnieju indywidualnego są eliminacje grupowe (walka toczy się do pięciu zdobytych trafień przez jednego z zawodników, w czasie trzech minut), a następnie starcia pucharowe - do 15-tu trafień (w trzech tercjach po 3 minuty z dwiema minutowymi przerwami). Rozgrywane są bez repasaży. W turnieju drużynowym walczy się
w trzyosobowych zespołach do chwili zdobycia przez zespół 45 trafień (każdy zawodnik ma trzy walki do pięciu trafień).

Fot. 5. Walka finałowa na Mistrzostwach Świata 2005 Danuta Dmowska (POL) i Marika Vosu (EST)

Cechą charakterystyczną szermierki jako dyscypliny sportowej jest długi okres trwania kariery zawodniczej. Coraz częściej nabór do uprawiania szermierki obejmuje już dzieci w wieku 10-12 lat, co związane jest z wieloletnimi etapami szkolenia, a wycofanie się zawodników z czynnego uprawiania sportu następuje często w wieku 30-35 lat. Niekiedy spotyka się zawodników kończących kariery w sporcie kwalifikowanym 5-6 lat później. Przykładem mogą być tacy szermierze jak Henryk Nielaba, Bogusław Zych czy Piotr Kiełpikowski, którzy medale na zawodach mistrzowskich zdobywali mając czterdzieści lat.

Szpada jest najbardziej popularną bronią szermierki sportowej, szeroko uprawianą na całym świecie. Jej technika i taktyka są bogate i różnorodne. Przez długie lata szpada i szabla były bronią wyłącznie uprawianą przez mężczyzn. Dopiero w latach siedemdziesiątych pojawiły się próby wprowadzenia szpady kobiet. W Polsce orędownikami wprowadzenia szpady kobiet byli (i są) profesor Zbigniew Czajkowski z AZS-AWF Katowice, wspomagany dzielnie w tym zakresie przez najbliższych współpracowników - Piotra Bortela i Michała Morysa oraz doświadczony trener pan Adam Medyński z wrocławskiej Akademii Wychowania Fizycznego.

Rozpoczęli oni szkolenie w szpadzie dziewcząt i organizowali pierwsze zawody dla kobiet w szpadzie. Z inicjatywy profesora Z. Czajkowskiego wprowadzono szpadę kobiet do Mistrzostw Polski, powołano kadrę szpadzistek, a Polski Związek Szermierczy wprowadził zawody klasyfikacyjne i punktacyjne w tej nowej broni. Za ich przykładem szpada kobiet rozwija się w wielu klubach i swoim zasięgiem przewyższa floret kobiet, który do tej pory był jedyną kobiecą konkurencja szermierczą.

W roku 1989 Międzynarodowa Federacja Szermierki (FIE) umieściła w programie Mistrzostw Świata szpadę kobiet, a wkrótce została ona wprowadzona na Igrzyskach Olimpijskich w 1996 roku w Atlancie. O szybkim rozwoju szpady kobiet w Polsce może świadczyć fakt, że w przeciągu zaledwie kilkunastu lat nasze szpadzistki zdobyły
w zawodach mistrzowskich różnego rodzaju (Mistrzostwa Świata, Mistrzostwa Europy - w różnych kategoriach wiekowych) aż 31 medali, w tym 5 złotych, 7 srebrnych i 19 brązowych.

Pierwsze nieoficjalne Mistrzostwa Polski w szpadzie kobiet zorganizowano w 1988 roku. Pierwsze miejsce zajęła Ewa Borowa-Kowalczyk, a w turnieju drużynowym zwyciężył zespół AZS-AWF Katowice.

W 1989 roku zorganizowano pierwsze oficjalne Indywidualne i Drużynowe Mistrzostwa Polski w szpadzie kobiet, które wygrała również Ewa Borowa-Kowalczyk przed Renatą Wójcicką (obie „Marymont” Warszawa), a drużynowo wygrał zespół „Legii” Warszawa.

Pierwszym znaczącym międzynarodowym sukcesem szpady kobiet było zdobycie srebrnego medalu drużynowo na Uniwersjadzie w Duisburgu (1989). Drużyna wystartowała w składzie :

1. Iwona Oleszyńska (AZS-AWF Katowice)

2. Anna Rotkiewicz (KS „Warszawianka”)

3. Ewa Borowa-Kowalczyk („Marymont” Warszawa)

4. Renata Wójcicka („Marymont” Warszawa).

Do największych sukcesów polskich szpadzistek zaliczyć trzeba zdobycie złotego medalu w 1995 na Mistrzostwach Świata Seniorów w Hadze przez Joannę Jakimiuk
(AZS-AWF Wrocław) i powtórzenie tego wyniku w 2005 przez Danutę Dmowską („Legia” Warszawa) oraz Mistrzostwo Europy wywalczone przez Magdalenę Jeziorowską (AZS-AWF Katowice) w 1996 roku w Limognes.

Rok 1997 był równie udany jak lata poprzednie. Do naszych medalistek dołącza kolejna szpadzistka - Monika Maciejewska-Banit, która podtrzymuje medalowa passę i na Mistrzostwach Europy Seniorek w Gdańsku zdobywa trzecie miejsce.

W roku następnym (1998) w Plovdiv - wicemistrzostwo Europy zdobywa Barbara Ciszewska-Andrzejewska, a Monika Maciejewska-Banit powtarza swój sukces z zeszłego roku, zdobywają drugi brązowy medal.

W tych samych Mistrzostwach Europy (1998) drużyna polskich szpadzistek
w składzie:

1. Barbara Ciszewska-Andrzejewska (AZS-AWF Warszawa)

2. Monika Maciejewska-Banit (KS „Warszawianka”)

3. Magdalena Jeziorowska (AZS-AWF Katowice)

4. Joanna Jakimiuk (AZS-AWF Wrocław)

powtarzają swój sukces drużynowy z Mistrzostw Świata z Aten (1994), gdzie zajęły trzecie miejsce i sięgają po drugi w historii szpady kobiet brązowy medal drużynowy - tym razem na Mistrzostwach Europy w Plovdiv.

Rok 2000 to kolejne medale Mistrzostw Europy w Maderze srebrny po raz pierwszy
w kategorii seniorek zdobywa Olga Cygan (KS „Warszawianka”) i brązowy - znów na podium staje Monika Maciejewska-Banit.

Po czterech latach przerwy brązowy medal Mistrzostw Europy w Kopenhadze zdobywają:

1. Magdalena Grabowska („Legia” Warszawa)

2. Małgorzata Stroka („Legia” Warszawa)

3. Beata Tereba (KS „Warszawianka”)

4. Barbara Ciszewska-Andrzejewska („Kolejarz” Wrocław)

Rok 2005 to kolejne sukcesy młodych zawodniczek, do których dołącza Danuta Dmowska („Legia” Warszawa). Jest pierwszym szermierzem od dziesięciu lat, zdobywającym indywidualny tytuł Mistrza Świata . Ten rok to także sukcesy na Mistrzostwach Europy w Zalaegerszeg: brązowy medal indywidualnie Magdaleny Grabowskiej („Legia” Warszawa) oraz pierwszy w historii srebrny medal drużynowy wywalczony w składzie:

1. Magdalena Grabowska („Legia” Warszawa)

2. Danuta Dmowska („Legia” Warszawa)

3. Beata Tereba (KS „Warszawianka”)

4. Olga Cygan (KS „Warszawianka”)

Warto również omówić sukcesy polskich szermierzy w młodszych kategoriach wiekowych.

Prawidłowa praca z młodzieżą przyniosła nam wiele medali na Mistrzostwach Świata
i Europy do lat 17 i 20. Szczególnie w ostatnich latach nasza dziewczęta należą do ścisłej czołówki światowej. Zdobyły do tej pory na Mistrzostwach Świata i Europy łącznie
aż 14 medali.

W tej kategorii wiekowej nie zawodzą nasze młode szpadzistki. Można tu przypomnieć szereg sukcesów, począwszy Renaty Dejewskiej, która w 1994 roku zdobyła wicemistrzostwo świata do 17 lat, w wyższej kategorii wicemistrzostwo świata do 20 lat
w 1995 roku zdobyła Joanny Jakimiuk. W 1996 r. Renata Dejewska („ Budowlani” Toruń) zdobywa trzecie miejsce na Mistrzostwach Europy w Limognes (ta sama kategoria wiekowa). W 1997 roku Olga Cygan (KS „Warszawianka”) zdobywa dwa medale w dwóch kategoriach wiekowych na Indywidualnych Mistrzostwach Świata na Teneryfie: do 17 lat drugie miejsce i do lat 20-tu - trzecie, a także brązowy medal na Mistrzostwach Europy
w Gdańsku. W roku następnym (1998) trzecie miejsce na Mistrzostwach Świata do lat 20 zdobywa Małgorzata Stroka. Natomiast młodziutka Hania Cygan (KS „Warszawianka”) zostaje, w roku 1998, pierwszą mistrzynią Igrzysk Olimpijskich do lat 16, rozgrywanych
w Moskwie. Wraz z koleżankami: Danutą Dmowską i Anną Żurek wywalczyła również drużynowy tytuł mistrzyń IO. W roku 1999 drużyna młodzieżowa w składzie:

1. Olga Cygan (KS „Warszawianka”)

2. Małgorzata Stroka („Legia” Warszawa)

3. Katarzyna Trzópek („Legia” Warszawa)

Zdobywają tytuł Mistrzyń Świata w Keszthely. Rok później (2000) brąz zdobywa również drużyna naszych szpadzistek, tym razem w składzie:

1. Olga Cygan (KS „Warszawianka”)

2. Magdalena Kumiet („Legia” Warszawa)

3. Monika Lampkowska („Marymont” Warszawa)

4. Małgorzata Bereza („AZS-AWF” Katowice)

Magdalena Piekarska to kolejna młoda i obiecująca zawodniczka, która w swej karierze posiada brązowy medal Mistrzostw Świata do lat 17 w Trapani (2003), jak również srebrny medal Mistrzostw Europy w Espinho do 20 lat. Na tych tez zawodach brązowy medal zdobywa Natalia Markowska.

Nie należy tez zapomnieć o ludziach, którzy tworzyli historie polskiej szermierki,
o działaczach, trenerach i sędziach. Było ich wielu i nie sposób ich wymienić w tak krótkim rysie, ale należą im się serdeczne podziękowania za ich solidną, ciężką i pełną poświęceń pracę.

1.2 Zdolność zachowania równowagi ciała i jej znaczenie

Zdolność zachowania równowagi ciała należy do ważnych elementów koordynacji ruchowej. W sensie motorycznym zdolność zachowania równowagi jest niezbędna do przemieszczania się w przestrzeni. Niezbędne staje się zatem zdefiniowanie tego pojęcia
i jego elementów.

Przez równowagę rozumie się utrzymanie pionowej postawy ciała zarówno w sytuacji statystycznej, jak i dynamicznej, podczas zmiany położenia w przestrzeni. Od strony fizjologicznej i anatomicznej za stan równowagi i ocenę usytuowania w trzech wymiarach opowiada część ucha wewnętrznego zwana błędnikiem. Umiejętność utrzymania równowagi umożliwia ruchy postępowe i obrotowe - chód, bieg, skok.

Mówiąc o równowadze od strony biomechanicznej, przez równowagę rozumie się stan spełniający trzy podstawowe warunki:

1. suma sił pionowych równa się zero (ΣFy = 0);

2. suma sił poziomych równa się zero (ΣFx = 0);

3. suma momentów sił równa się zero (ΣM = 0).

Ujmując zagadnienia związane równowagą od strony fizycznej wyróżnić można trzy stany tej cechy: stały, obojętny i chwiejny. Stan stały charakteryzuje się szybkim powrotem do stanu wyjściowego po wytrąceniu ze stanu równowagi. Stan obojętny charakteryzuje się tym, że wytrącone z równowagi ciało zmienia swe położenie w przestrzeni i odnajduje
w nowym położeniu stan równowagi. Stan chwiejny równowagi oznacza zmianę środka ciężkości, co łączy się z tym, iż jego odchylenie będzie go oddalać, zaś energia potencjalna zmaleje.

Typową postać człowieka stojącego cechuje stan równowagi potencjalne niestabilnej.

Równowaga podlega prawom powszechnego ciążenia. Wymaga więc pracy organizmu
w celu przezwyciężenia sił przyciągania. W ustaleniu właściwej człowiekowi postawy pionowej biorą udział praktycznie wszystkie sensory i receptory ciała. Bodźce, które dopływają poprzez receptory do ośrodków mózgowych dostarczają informacji o położeniu ciała w przestrzeni umożliwiając utrzymanie stanu równowagi lub powstanie ruchów postępowych i obrotowych, o różnym stopniu zdynamizowania, poprzez skurcze mięśni odpowiednich dla danego cyklu ruchów. Sygnał z sensora kierowany jest najpierw do receptora, potem przez neurony do zwgórza mózgowego gdzie impulsy elektryczne
z neuronów zostaną odpowiednio przekształcone na „język mózgu”. Następnie znaczna część tych informacji wędruje do właściwego obszaru mózgu, który wybiera stosowną reakcje np. skurcze mięśni.

W utrzymaniu równowagi istotny jest środek ciężkości ciała. Zmienia się on
w zależności od ruchów różnych części ciała. Pojawia się wówczas specyficzne dostosowanie ułożenia ciała w przestrzeni, zapewniające mu utrzymanie stabilnej postawy. Nazywamy je reakcjami równowagi. Równowaga może uzewnętrzniać się na różne sposoby. Pierwszy to równowaga statyczna - np. stójka na jednej nodze, pozycje jogi, pozycje strzeleckie. Inny typ równowagi realizowany jest podczas ćwiczeń na równoważni czy jeździe na rolkach (zmienne podłoże). Trzecia forma realizacji równowagi to balansowanie, np. jazda na rowerze. Ta ostatnia forma równowagi nie jest uznawana powszechnie. Zasadniczo utrzymuje się podział na równowagę statyczną i dynamiczną. (podział ten charakteryzuje się dużym stopniem umowności). Przyjmuje się też, że równowaga statyczna zależy raczej od genów, dynamiczna zaś od środowiska. Jeśli chodzi
o szermierkę, to bardziej użyteczne jest skupienie się na równowadze dynamicznej.
Wg Starosty w równowadze dynamicznej można wyodrębnić następujące ruchy:

- ruchy na małej powierzchni podparcia;

- ruchy na małej i przemieszczające się powierzchni podparcia;

- ruchy z obrotami wokół podłużnej osi ciała bez podparcia;

- ruchy z obrotami wokół różnych osi ciała z podparciem;

- ruchy ze zmianą szybkości i kierunku;

- ruchy bez powierzchni podparcia ze sprzętem sportowym lub bez niego.

Taki podział ułatwia wybór specyficznego rodzaju równowagi dynamicznej poszczególnych dyscyplin sportowych. W przypadku szermierki najistotniejsze będą ruchy ze zmianą szybkości i kierunku. Walka na planszy wymaga utrzymania równowagi
z uwzględnieniem nieustannych zmian kierunku przemieszczania ciała i stałej zmiany tempa
i szybkości wykonywanych ruchów. W przeciwieństwie do szybkości równowaga jako cecha sportowca nie jest jednak zbyt szeroko omawiana. To też na uwagę zasługują autorzy, którzy wyodrębnili równowagę z zespołu cech sprawności kinestetycznych i przeprowadzili specjalistyczne badania na stabilometrze „STB v. 1.5.”. Urządzenie składa się z platformy, mającej możliwość poruszania się w trzech osiach, w zależności od potrzeb badawczych. Samo badanie polega na tym, by uczestnik utrzymał platformę w położeniu poziomym niezależnie od działających sił i przekazywanych sygnałów. Czas próby wynosił 20 sekund. Dokonano następujących pomiarów:

- dewiacja - średnie odchylenie od poziomu;

- całka modułu - całka wartości bezwzględnych odchylenia platformy od poziomu po czasie;

- liczba zmian pochodnej od liczby oscylacji wahań platformy ≥ 0,2^o .

W wyniku przeprowadzonych badań zdolności koordynacyjnych ustalono następujące parametry: dokładność orientacji przestrzennej, różnicowanie przestrzeni, dostosowanie motoryczne, równowaga, szybkość reakcji. W wyniku tych badań, ustalono że procent wariancji wspólnej w dziedzinie równowagi wynosił dla mężczyzn 10,17%, dla kobiet - 11,82%. Zdaniem autorów badania potwierdziły tezę o złożoności koordynacji kinestetyki człowieka. Tezę tę potwierdzają w swych badaniach Bajdzińki i Starosta. Traktują oni zdolność koordynacji motorycznej integralnie. Ich zdaniem tylko całościowe obejmowanie zdolności koordynacyjnych w dziedzinie motoryki w procesie treningowym stanowi o sportowym sukcesie. W swych badaniach nie wyodrębniają równowagi jako istotnego elementu motoryki.

Fot. 6. Walka finałowa na Mistrzostwach Świata 2005 Danuta Dmowska (POL) i Marika Vosu (EST)

1.3 Szybkość i jej rola w osiąganiu Mistrzostwa Sportowego w szermierce

Szybkość należy do najistotniejszych cech sportowców, uprawiających niektóre dyscypliny. Wymagana jest też coraz częściej w życiu i realizacji zadań zawodowych - obsługa skomplikowanych urządzeń technicznych, prowadzenie samochodu.

Szybkość należy do tych cech motorycznych człowieka, które dają się łatwo zmierzyć w ten sam sposób przy pomocy takich samych jednostek miary.

Przez szybkość rozumie się zdolność wykonywania ruchów w jak najmniejszym odcinku czasu. Określona jest ona przez trzy parametry - czas reakcji (s), czas ruchu, częstotliwość ruchów określona w cyklach. Tak ujmowana szybkość nie jest synomiczna
z pojęciem prędkości V = s/t.

Czynnik nazywany czasem reakcji w pracy przedstawiony jest w pracy „Podstawy treningu szybkości” jako sumy pięciu cząstek: pobudzenia receptora (t₁), przekazania impulsu do ośrodka nerwowego (t2), powstania sygnału w ośrodku nerwowym (t3), impuls zwrotny do mięśnia (t4), pobudzenie i działanie mięśnia (t5). Można też powiedzieć, że czas reakcji ma składniki - sensoryczny i motoryczny.

Czas ruchu należy do najmniej zbadanych w sensie znajomości procesów fizjologicznych. Wg autorów pracy „Podstawy treningu szybkości” czas ruchu zależy również od obciążeń. Częstotliwość ruchu, oznaczająca maksymalna ilość ruchów wykonywaną w określonym czasie, jest również słabo zbadana od strony fizjologii mięśni
i neurologii.

Mówiąc o szybkości ujmuje się ją analitycznie i syntetycznie. Ujęcie analityczne opiera się na trzech wskaźnikach:

- czasie reakcji prostej,

- czasie ruchu prostego,

- częstotliwość ruchów jednostkowych.

Ujęcie syntetyczne opiera się na dwóch składnikach:

- zdolność wykonywania ruchów i zadań ruchowych,

- najkrótszy czas wykonywania ruchów.

Oba ujęcia różnią się metodycznie, ale równocześnie uzupełniają.
Szybkość jest, o czym wspomniałam wcześniej, ważną cechą w wielu dyscyplinach sportowych. W takich dyscyplinach jak sprint ma wręcz znaczenie decydujące.

Tabela 1. Próba klasyfikacji dyscyplin sportu ze względu na wymogi szybkościowe.

Lp.	Podstawa klasyfikacji	Dyscypliny i konkurencje
1.	Dyscypliny wymagające maksymalnych przejawów wszystkich lub większości składowych szybkości w zmiennych, złożonych sytuacjach.	Sortowe gry zespołowe, zapasy, judo, boks, szermierka, tenis ziemny, narciarstwo alpejskie, tenis stołowy itp.
2.	Dyscypliny wymagające maksymalnych przejawów większości składowych szybkości w sytuacjach względnie standardowych.	Sprint lekkoatletyczny (100-400 m), lekkoatletyczne biegi przez płotki (100-400 m), pływanie różnymi stylami 100m, skoki lekkoatletyczne, rzut oszczepem, łyżwiarstwo szybkie (500 m), sprint kolarski itp.
3.	Dyscypliny wymagające maksymalnego (lub blisko maksymalnemu) przejawiania poszczególnych składowych szybkości w warunkach znacznego obciążenia zewnętrznego lub w złożonych koordynacyjnie kompleksach ruchowych we względnie standardowych sytuacjach.	Podnoszenie ciężarów, pchnięcie kulą, rzut młotem, gimnastyka sportowa i akrobatyczna, skoki do wody, skoki narciarskie, wyścigi na żużlu, łyżwiarstwo figurowe, narciarstwo wodne itp.
4.	Dyscypliny, w których przejawianie składowych szybkości w decydującym stopniu wyznaczone jest poziomem wytrzymałości.	Lekkoatletyczne biegi średnie i długie, pływanie na dystansach od 200m, łyżwiarstwo szybkie od 500m, narciarstwo biegowe, kolarstwo szosowe i torowe(za wyjątkiem sprintu), biegi na orientacje itp.
5.	Inne, o zróżnicowanych zmiennych wymogach szybkościowych.	Strzelnie śrutowe i kulowe, jeździectwo, żeglarstwo, bojery, rajdy i crossy motocyklowe, sporty samochodowe, spadochroniarstwo, szybownictwo, łucznictwo.

Powyższa tabela wskazuje wyraźnie, że szybkość jest najważniejszą cechą szermierza, którą należy kształtować od początku szkolenia i pod tym właśnie kątem prowadzić nabór wśród młodzieży.

Szybkość zawsze należała do najistotniejszy cech szermierza. Często stanowi ona
o wygranej bądź przegranej w pojedynku na zawodach. Toteż przywiązuje się do niej dużą wagę. Znakomity teoretyk szermierki, prof. Zbigniew Czajkowski, uważa, że jest to bardzo istotna sprawność motoryczna. Z jego prac można wysnuć wniosek, że szybkość dla szermierza jest tak istotna, iż nie można jej kosztem kształtować innych ważnych cech motorycznych. To właśnie szybkość w stale zmieniającej się sytuacji na planszy podczas walki zawodników decyduje o sukcesie sportowym. Szybkość należy systematycznie rozwijać, również z użyciem ćwiczeń charakterystycznych dla sprinterów. Ilość ruchów wykonanych w ściśle określonej jednostce czasu zwiększa się w miarę systematycznego treningu i zatrzymuje się na znacznie wyższym niż przeciętnym poziomie. U najlepszych szermierzy szybkość, jako długotrwale ćwiczona cecha, jest lepsza niż u czołowych zawodników uprawiających inne dziedziny sportu.

Rozdziała II. Podstawy metodologiczne pracy

2.1 Cel, przedmiot badań, pytania badawcze i hipotezy

Celem pracy była ocena poziomu szybkości i zdolności zachowania równowagi
u członków Kadry Narodowej w szpadzie oraz określenie profilu indywidualnego analizowanych parametrów. Przedmiotem badań były parametry szybkości i równowagi ciała u zawodniczek wysokiej klasy sportowej w wieku 20-26 lat uprawiających szpadę. Dla osiągnięcia zamierzonego celu postawiono następujące pytania badawcze:

1. Jaki jest poziom równowagi statycznej u zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie?

2. Jaki jest poziom równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych osób?

3. Jaka jest różnica parametrów przy wykonaniu prób równoważnych z udziałem i bez udziału kontroli wzrokowej?

4. Jaki jest poziom składowych szybkości: czasu reakcji, czasu ruchu prostego, częstotliwości ruchów u zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie?

5. Czy istnieje korelacja pomiędzy poziomem szybkości i równowagi, a wynikiem sportowym?

6. Czy różnią się (jeżeli tak to w jakim stopniu) profile badanych zdolności koordynacyjnych u członków Kadry Narodowej w szpadzie?

Na podstawie wyżej przedstawionych pytań badawczych sformułowano następujące hipotezy:

1. Zakładamy, że istnieje wysoka współzależność pomiędzy wskaźnikami szybkości
   i równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym.

2. Zakładamy, że istnieje wysoka współzależność pomiędzy wynikiem sportowym
   a czasem ruchu prostego i czasem reakcji.

3. Zawodniczki najwyższej klasy sportowej uprawiające szpadę posiadają indywidualny i różniący się poziom rozwoju zdolności koordynacyjnych (zdolność do szybkiej reakcji, zdolność zachowania równowagi).

2.2 Materiał i organizacja badań

Materiał badań stanowiły zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie. Wszystkie badane szpadzistki posiadają najwyższe klasy sportowe: mistrzowską krajową (M) lub mistrzowską międzynarodową (MM). Zawodniczki trenują w swoich klubach a także razem podczas zgrupowań Kadry Narodowej Seniorów odbywających się w Centralnych Ośrodkach Sportowych m.in.: w Spale, Cetniewie i Zakopanym.

Wiek zawodniczek waha się między 20, a 26 rokiem życia, a staż treningowy między 8 a 16 lat. Wśród badanych znajdują się m.in. Mistrzyni Świata Seniorów 2005, brązowa medalistka Mistrzostw Europy Seniorów 2005, brązowa medalistka Uniwersjady w 2005 roku, a także medalistki Mistrzostw Świata i Europy Juniorów. Badane to również Drużynowe Vice-Mistrzynie Europy Seniorów 2005 i brązowe medalistki Mistrzostw Europy Seniorów w 2004 roku.

Badane zawodniczki trenują na salach szermierczych w swoich Klubach raz lub dwa razy dziennie po 2-3 godziny w zależności od indywidualnego cyklu przygotowań, a także według planu zgrupowań Kadry Narodowej w szpadzie. Szpadzistki biorą udział w zawodach Kalendarza imprez Polskiego Związku Szermierczego. W cyklu rocznym przygotowują się do startów w dwóch imprezach: Mistrzostwach Europy i Świata, a celem głównym jest zakwalifikowanie się do letnich Igrzysk Olimpijskich w cyklu czteroletnich przygotowań.

Średnia stażu treningowego w grupie wynosi 13,4 roku, a odchylenie standardowe 2,6. Najkrótszy staż wynosi osiem lat, a najdłuższy szesnaście.

Średnia wieku w grupie wynosi 24,1 lat, a odchylenie standardowe 2,2 lata. Średnia wysokość ciała jest równa 174,1 cm przy średniej wadze 60,8 kg (tab. 1)

Badania odbyły się w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego
w Warszawie w Instytucie Sportu, w laboratorium zakładu Teorii Sportu.

Zawodniczki badane były w okresie startowym. Do badania zastosowano środki instrumentalne takie jak: platforma posturograficzna oraz specjalne urządzenia Wiedeńskiego Systemu Testów.

Badane wykonywały każde badanie w ciszy i przy pełnej koncentracji, pojedynczo,
a po każdym z zadań miały czas na całkowity odpoczynek.

Do badanych zawodniczek należą:

• Natalia Markowska zawodniczka „Pałacu Młodzieży Katowice”, trenuje pod okiem pani trener Ludmiły Zaczek,

• Hanna Cygan zawodniczka „Warszawianki”, trenują z obecnym trenerem Kadry Seniorów panem Januszem Wyszomirskim,

• Olga Cygan zawodniczka „Warszawianki”, również trenują z obecnym trenerem Kadry Seniorów panem Januszem Wyszomirskim,

• Magdalena Grabowska do 2000 roku zawodniczka „Pałacu Młodzieży Katowice” pod okiem pani Ludmiły Zaczek. Od 2000 roku zawodniczka „CWKS Legii Warszawa”, trener Mariusz Kosman - trener Kadry Młodzieżowców,

• Danuta Dmowska zawodniczka „CWKS Legii Warszawa”, trener Mariusz Kosman,

• Magdalena Piekarska zawodniczka „CWKS Legii Warszawa”, trener Mariusz Kosman,

• Małgorzata Stroka zawodniczka „CWKS Legii Warszawa”, trener Mariusz Kosman,

• Beata Tereba do2005 roku zawodniczka „Warszawianki”, trener Janusz Szkutnik, obecnie „AZS AWF Kraków” trener Zbigniew Ryczek,

• Monika Lampkowska „IKS-u AWF-u Warszawa” trenuje pod okiem pani Barbary Orzechowskiej

Tabela 2. Somatyczna charakterystyka badanych zawodniczek

Badane			wiek [lata]	masa ciała [kg]			wysokość ciała [cm]
NM			21	55			165
HC			24	60			170
OC			26	58			170
MG			26	55			170
DD			24	61			174,5
MP			20	73			189,5
MS			26	69			180
BT			25	57			176
ML			25	59			172
X			24,1	60,8			174,1
SD			2,2	6,2			7,2
MIN			20	55			165
MAX			26	73			189,5
BADANE	KLASA SPORTOWA				WYNIKI				STAŻ TRENINGWY
NM		M				III ME mł.'04, II PŚ Mł '04.				11
HC		M				III U. `05, II MP Sen				13
OC		MM				II ME sen `00., I PŚ Sen'01, VIII MŚ sen `01				15
MG		MM				I PŚ Sen Praga'04, I PŚ Sen Londyn '04, III ME Sen druż.'04, II PŚ Sen Barcelona '05, III ME sen '05, II ME Sen druż. 05.				16
DD		MM				I MP sen 04, II PŚ Sen Praga '05, III PŚ Sen Barcelona '05, II ME Sen Druż.'05, III MP sen '05, I MP Sen druż, I MŚ sen `05				13
MP		M				III MŚ Jun `03, I MP Jun , III PŚ mł,II ME mł '04, II PŚ mł '05. I MP sen druż `05				8
MS		MM				I MŚ mł druż `99, III PŚ Sen III MŚ mł '98, III ME sen druż `04				15
BT		MM				I MP Sen '02, III ME Sen druż '04, II PŚ sen Ateny '05, II ME Sen druż '05,				15
ML		MM				II PŚ Sen I MP Sen '03,				15

Tabela 3. Sportowa charakterystyka badanych zawodniczek

Legenda

U.- Uniwersjada

ME- Mistrzostwa Europy

MŚ- Mistrzostwa Świata

MP- Mistrzostwa Polski

PŚ- Puchar Świata

Sen.- Seniorów

Mł.- Młodzieżowców (20 lat)

Jun.- Juniorów

2.3 Metody badań

Dla uzyskania odpowiedzi na postawione pytania badawcze oraz dla osiągnięcia zamierzonego celu pracy, zastosowano następujące metody badań:

• Posturografia,

• Wiedeński system testów,

• Metody statystyczne

2.3.1. Posturografia

Zainteresowanie metodami badań zdolności zachowania równowagi w pozycji stojącej w różnych dziedzinach nauki, w szczególności fizjologii i biomechaniki, doprowadziło do opracowania różnych technik pomiaru: badań czynnościowych, magnetometrii wychyłowej i platform naciskowych. Metody te różnią się od siebie pod względem rzetelności, sposobu wykonania, zaangażowania możliwości technicznych, łatwości ich przeprowadzania i obsługi oraz czasochłonności.

Na potrzeby tej pracy wykorzystano jedną z bardziej zobiektywizowanych metod oceny zdolności zachowania równowagi, opartych o klasyczną próbę Romberga (badającą odruchy przedsionkowo - rdzeniowe). Posturografia inaczej zwana jest statokinezjometrią. Metoda ta rejestruje ruchy wyrównawcze ciała, wykonywane przez badanego w pozycji wyprostowanej. Standardowy zestaw badań diagnostycznych obejmuje trzy 32 sekundowe rejestracje wychyleń tj.: przy oczach otwartych, zamkniętych oraz w warunkach wzrokowego sprzężenia zwrotnego dla określenia koordynacji wzrokowo - ruchowej

Badany zajmuje określoną pozycję na platformie posturograficznej (rysunek 1). Cztery podpory z czujnikami - umieszczone w narożnikach platformy - rejestrują przemieszczenia środka ciężkości ciała badanej osoby w płaszczyźnie platformy. Wartości przemieszczeń po przetworzeniu rejestrowane są w systemie komputerowym i prezentowane on-line. Analiza morfologiczno - statystyczna przemieszczeń środka ciężkości wyznacza parametry oceny testów statokinezjometrycznych, które prezentowane są na monitorze oraz zapisywane w bazie danych systemu.

Badanie koordynacji wzrokowo - ruchowej polega na obserwacji przez badanego aktualnej pozycji swojego środka ciężkości na monitorze i takiej korekcji swojej postawy, aby utrzymać ten punkt w zadanym obszarze ograniczającym. Moduł treningu rehabilitacyjnego koordynacji wzrokowo - ruchowej umożliwia przeprowadzenie treningu w warunkach sprzężenia zwrotnego z dobieraniem optymalnego limitu przemieszczania środka ciężkości badanej osoby w stosunku do jej aktualnej zdolności koordynacji.

Nowym opracowaniem jest moduł projektowania zadań treningowo - rehabilitacyjnych przez użytkownika. Umożliwia on określenie obszarów, do których badana osoba ma przemieszczać kolejno swój środek ciężkości, poprzez świadome wychylenia. To samo zadanie treningowe poprzez układ opcji wywołania może być realizowane do oceny dokładności albo szybkości lub kombinacji szybkości i dokładności. Szczegółowy opis zamieszczono w rozdziale 3.4.

Podstawowymi parametrami oceny każdego badania są:

• Promień średni wychyleń z odchyleniem standardowym [w milimetrach], wyznaczany od arytmetycznego środka statokinezjogramu. Wychylenie to odległość między punktami stabilogramu w których nastąpiła zmiana kierunku ruchu środka ciężkości na przeciwny.

• Pole powierzchni rozwiniętej statokinezjogramu [ w mm kwadratowych] jako suma pól trójkątów, których jednym wierzchołkiem jest punkt środka statokinezjogramu,
  a pozostałymi wierzchołkami są dwa kolejne punkty zarejestrowanego statokinezjogramu.

• Długość krzywej statokinezjogramu i stabilogramów [w milimetrach] jako arytmetyczna długość linii w układzie kartezjańskim.

• Amplitudy maksymalnych chwilowych jednokierunkowych wychyleń w płaszczyźnie strzałkowej Przód - Tył (oś Y) i płaszczyźnie czołowej Lewo - Prawo (oś X).

• Analiza amplitudowo - częstościowa wychyleń w każdej osi postaci histogramu amplitud wychyleń (wykres słupkowy) jako histogram wartości wszystkich wyznaczonych wychyleń.

• Prędkość średnia (z odchyleniem standardowym) przemieszczania środka ciężkości
  w ruchu złożonym - statokinejogramie oraz oddzielnie dla każdej osi - statokinezjogramach [mm/s] jako iloraz długości trajektorii środka ciężkości do czasu rejestracji.

• Wskaźnik `KOORDYNACJA' określający skuteczność korygowania postawy badanego. Jest to parametr oceny zdolności utrzymania środka ciężkości w zadanym obszarze
  w stosunku o czasu wyświetlania tego obiektu.

• Strukturę procentową czasu przebywania środka ciężkości w ćwiartkach układu kartezjańskiego którego środkiem jest środek statokinezjogramu. Wartości pozwalają ustalić rozkład równomierności obciążania kończyn dolnych badanej osoby.

• Analizę częstotliwościową każdego stabilogramu metodą FFT wyznaczającą charakterystykę częstotliwości osobniczych (naturalnych) przemieszczeń środka ciężkości.

• Analizę zmienności podstawowych parametrów badania w mniejszych przedziałach czasu definiowanych przez użytkownika dla oceny równomierności przemieszczeń.

System posturografia składa się z następujących modułów:

1. platforma posturograficzna czteropodporowa, tensometryczna (naciskowa)

• wymiary [długość x szerokość x wysokość]: 50 x 50 x 8 [cm],

• zakres pomiarowy wychyleń w osiach X i Y: +/-20cm,

• rozdzielczość pomiaru wychyleń: 0,1mm - obciążenia dopuszczalne platformy to 150kg, a w centrum platformy 600kg,

stacjonarny lub przenośny zestaw mikrokomputera w standardowej konfiguracji
z grafiką typu multimonitor - specjalizowany moduł konwertera wersja RS232
z zasilaczem medycznym,

dodatkowy wydzielony monitor pacjenta do realizacji treningu koordynacji wzrokowo - ruchowej w wariantach: monitor SVGA / LCD / TV,

oprogramowanie użytkowe z instrukcją

Rysunek 1. Schemat stanowiska badawczego systemu komputerowego „POSTUROGRAF”

2.3.2. Wiedeński System Testów

Wiedeński System Testowy jest kompletnym systemem komputerowym wspierającym diagnostykę psychologiczną, w wielu dziedzinach psychologii oraz jest jednocześnie adaptowany przez kolejne dziedziny nauki. Jest to zrozumiałe gdyż system ten obejmuje ponad 60 różnych testów, z których każda posiada wiele opcji, co stwarza możliwość dobierania ich w zależności od celu. Jego doskonalona od lat procedura pomiarowa (w pełni skomputeryzowana), pozwala na ilościową i jakościową analizę uzyskiwanych rezultatów oraz na analizę przebiegu wykonania testów

Do dyspozycji badacza pozostają testy służące m.in. badaniu:

• sprawności umysłowej np. inteligencja niewerbalna, umiejętność logicznego myślenia, niewerbalne uczenie się, myślenie dedukcyjne, wyobraźnia przestrzenna,

• procesów poznawczych np. podzielność i ciągłość uwagi, odporność na stres, sztywność zachowań i procesów poznawczych,

• koordynacji wzrokowo - ruchowej i szybkości spostrzegania np. koordynacja
  w układzie oko - ręka, oko - noga; koordynacja sensomotoryczna, ruchy precyzyjne dłoni, ręki; tremor; czas reakcji na różne bodźce,

• zachowań i postaw związanych z pracą np. motywacja, nastawienie do pracy, poczucie sukcesu w pracy, ambicja zawodowa, zadowolenie z życia.

Wiedeński System Testów składa się z jednostki sterującej (komputer), programu zarządzającego i operacyjnego oraz konfigurowanych w zależności od potrzeb zestawu urządzeń peryferyjnych i testów komputerowych, realizowanych przy użyciu monitora oraz specjalnego panelu sterowania. Otwarta i elastyczna konstrukcja systemu umożliwia badaczom tworzenie konfiguracji testów zgodnej z ich potrzebami badawczymi .

Włącza między innymi następujące testy: test decyzji (DT), spostrzeganie peryferyjne (PP), antycypacja czasowo - ruchowa (ZBA), test reakcji (RT), koordynacja sensomotoryczna (SMK), test wykrywania sygnału (SIGNAL), test sprawności motorycznej (MLS), koordynacja rąk (ZH).

Zaletami Wiedeńskiego Systemu Testów są m.in.:

• wyjątkowa obiektywność pomiarów, która stanowi podstawę rzetelnej ilościowej
  i jakościowej analizy wyników,

• automatyczna rejestracja oraz natychmiastowy dostęp i obróbkę wyników badań
  w zróżnicowanej formie (tabele, diagramy, profile, próby normalizacyjne),

• zwiększona ekonomia badania,

• możliwość wykonania wszelkich zadań z zakresu zarządzania wynikami testów (porównania z normami, grupowanie, selekcja wg dowolnych kryteriów),

• mniejsze obciążenie fizyczne i psychiczne badanych.

Na potrzeby niniejszej pracy, do oceny zdolności szybkościowych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie, spośród wielu urządzeń i testów należących do Wiedeńskiego Systemu Testów, wykorzystano urządzenie do badania precyzyjnej motoryki (MLS) oraz test reakcji (RT).

Urządzenie MLS składa się z płyty roboczej (mosiężno - aluminiowej) o wymiarach 300x300x15mm, na której rozmieszczono otwory, rowki i powierzchnie kontaktowe, zaś po obu jej stronach rozmieszczono pióra (rylce). Autorem testu jest G. Schuhfrierd (2002). MLS pozwala na przeprowadzenie następujących pomiarów(testów): tremor, śledzenie liniowe, celowanie, tapping. Przebieg prób pozwala przyjąć, że urządzenie MLS ocenia jedną ze składowych szybkości (częstotliwość ruchów) przy pomocy tapping testu.

Tapping test (jednorącz lub oburącz) - jak najszybsze uderzanie piórem trzymanym pionowo w płaszczyznę kwadratu o boku 40 mm przez 32 sekundy.

W niniejszej pracy zastosowano tapping test jednorącz, a badano rękę wiodącą zawodniczek.

Do oceny pozostałych składowych szybkości wykorzystano test reakcji (RT). Służy on do pomiaru czasu reakcji prostych, jak i z wyborem na pojawiające się bodźce optyczne (trzy kolory: czerwony, żółty i biały) lub akustyczne. Dwa rodzaje bodźców (światło i dźwięk) dają szerokie możliwości pomiarów w rozmaitych kombinacjach bodźców prezentowanych jednocześnie lub kolejno. Dzięki zastosowaniu dwóch przycisków „oczekiwania” i „reakcji”, odrębnie mierzony jest czas reakcji i czas motoryczny. Test daje szanse na przedstawienie wartości czasu reakcji jako miary przebiegu procesów uczenia się, działania i wybiórczości uwagi. W zależności od rodzaju próby mierzone jest odchylenie ćwiartkowe/średnia (%) czasu reakcji, liczba reakcji prawidłowych, pominiętych i niepełnych w zadaniach bez sygnału ostrzegawczego i po sygnale ostrzegawczym oraz różnica między medianami czasu reakcji i motorycznych bez sygnału ostrzegawczego i po sygnale ostrzegawczym.

Badany, widząc na monitorze pojawiające się kółka w różnych kolorach, zgodnie
z instrukcją musi jak najszybciej nacisnąć wskazany klawisz; mogą to być ewentualnie zróżnicowane bodźce akustyczne - procedura jest analogiczna. Osoba badana przez cały czas trwania testu trzyma palec na przycisku „oczekiwania”, zaś przycisk „reakcji” uruchamiany jest w momencie zadziałania właściwego bodźca lub układu bodźców.

Dostępnych jest dziesięć standardowych form testu różniących się modalnością użytych bodźców, kombinacja bodźców oraz ich „wymagalnością”. Do celów niniejszej pracy zastosowano test reakcji prostej na żółtą lampkę.

Autorami są G. Schuhfried i J. Prieler(2001). Czas badania wynosi ok. 5 minut.

2.3.3. Metody statystyczne

Dane pomiarowe opracowano zgodnie z powszechnie stosowanymi metodami statystyki matematycznej. Obliczono średnie arytmetyczne (X) oraz odchylenie standardowe (SD), a także wyznaczono wartości maksymalne i minimalne. Zbadano również korelacje między wybranymi zdolnościami i wynikiem sportowym badanych

Rozdział III. Analiza wyników badań

3.1 Analiza wyników badań równowagi statycznej w różnych warunkach: pozycja standardowa, pozycja Romberga oraz pozycja na jednej nodze

Rozdział ten poświęcony jest ocenie wyników badań nad poziomem zdolności utrzymania równowagi statycznej w różnych pozycjach. Aby można było odpowiedzieć na postawione w rozdziale drugim pytania oraz rozstrzygnąć prawdziwość postawionych hipotez dotyczących utrzymania równowagi, poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonych w tym kierunku badań.

Zdolność utrzymania równowagi badana była w trzech pozycjach:

• standardowej,

• Romberga,

• na jednej nodze.

W każdej z tych pozycji badano równowagę przy oczach otwartych, zamkniętych i ze sprzężeniem zwrotnym polegającym na utrzymaniu środka ciężkości (oznaczonego na monitorze jako czerwona kropka) wewnątrz kwadratu znajdującego się na środku monitora. Każda próba trwała 32 sekundy.

Pozycja standardowa to pozycja na dwóch nogach, bez butów, ze stopami ustawionymi na dwóch liniach tworzących obraz litery „V” (pięty są blisko siebie, a palce nieco odchylone), wyprostowana, z ramionami rozluźnionymi, opuszczonymi wzdłuż tułowia.

Zestawienie wyników poszczególnych parametrów we wszystkich trzech próbach
w pozycji standardowej przedstawione zostały w załącznikach 7, 8 i 9.

Analiza wyników badań w tej pozycji pozwoliła zauważyć, iż najmniejszy promień średni u badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie występuje podczas próby wykonanej ze sprzężeniem zwrotnym i wynosi około 2,18 mm (ryc. 3).

Promień średni w pozycji standardowej przy oczach otwartych jest najlepszy u O.C.
i wyniósł 1,4 mm (mniejszy o 47,8% od średniej). Najsłabszy wynik w badanej grupie 4,3 mm (większy o 39,6% od średniej) osiągnęła M.G., natomiast najlepsza zawodniczka D.D. (pod względem osiąganych wyników sportowych) uzyskała wynik 2,4 mm, który jest najbardziej zbliżony do średniej (ryc. 1). Miara rozproszenia wyników wynosi 0,86 i jest największa ze wszystkich trzech prób. Warto przypomnieć, że wszystkie trzy badane to najlepsze zawodniczki w kadrze. Graficzny obraz wyników uzyskanych przez badane zawodniczki przedstawiono na ryc. 1, 2 i 3.

Przy wykonaniu próby z zamkniętymi oczami dla tej samej pozycji (ryc. 2), promień średni u większości badanych zwiększył się. W przypadku H.C. wynik nie zmienił się, a trzy inne badane zawodniczki M.G., B.T. i M.P. osiągnęły wartości mniejsze. Najlepszy wynik
1,9 mm osiągnęła N.M. (mniejszy o 29,6% od średniej), a najsłabszy 3,7 mm miała M.L. (większy o 37% od średniej). Badana D.D. uzyskała wynik 3,3 mm (większy o 22,2% od średniej). Miara rozproszenia wyników wynosi 0,58 mm. Co ciekawe, średnia dla badanej grupy w tej próbie w praktyce nie zmieniła się w porównaniu z badaniem przy otwartych oczach.

Ryc. 1. Promień średni w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Promień średni w próbie ze sprzężenie zwrotnym jest, jak już wcześniej wspomniano, najmniejszy i wynosi 2,18 mm (ryc. 3). Oznacza to, iż badane zawodniczki bardzo dobrze potrafią kontrolować swoją równowagę znając punkt odniesienia, posiadając w tym względzie koordynację na wysokim poziomie. Większość badanych osiągnęła wyniki poniżej średniej. Najlepszy 1,6 mm miały: H.C. i N.M. (mniejszy o 26,6% od średniej), natomiast najsłabszy wynik uzyskała M.L. 3,4 mm (aż o 55,9% powyżej średniej). Wynik D.D. jest równy 2 mmi znajduje się nieco poniżej średniej (8,3%). Odchylenie standardowe wyników dla próby ze sprzężeniem zwrotnym jest najmniejsze ze wszystkich trzech prób i wynosi 0,56.

Ryc. 2. Promień średni w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 3. Promień średni w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Pole powierzchni statokinezjogramu to następny wskaźnik określający zdolność utrzymania równowagi ciała. Analiza wyników pozwoliła dowieść, że najmniejsze pole powierzchni rozwiniętej badane osiągnęły podczas próby ze sprzężeniem zwrotnym (ryc. 6), następnie z otwartymi oczami, a największe przy oczach zamkniętych (analogicznie, jak we wskaźniku poprzednim). W próbie wykonanej przy oczach otwartych najlepszy wynik należy do O.C. i wynosi 110 mm² (54,4% poniżej średniej), najsłabszy wynik ma M.G. równy 324 mm² (aż 63,9% powyżej średniej), D.D. uzyskała 218 mm² (10,3% powyżej średniej) (ryc.4). Brak kontroli wzrokowej spowodował u większości przebadanych pogorszenie wyników, wyjątek obserwujemy u B.T. i M.G. których wartości znacznie się obniżyły. B.T. ma najlepszy wynik w tej próbie 150 mm², najsłabszy ma najlepsza zawodniczka D.D. (jest on aż o 64,4% powyżej średniej) (ryc. 5). Ciekawie prezentują się wyniki pola powierzchni statokinezjogramu przy sprzężeniu zwrotnym (ryc. 6). Większość badanych osiągnęła wyniki dużo lepsze, a pierwsze cztery zawodniczki (jeśli weźmiemy pod uwagę wynik sportowy) osiągnęły wartości poniżej średniej.

Ryc. 4. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji standardowej przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników w próbie ze sprzężeniem zwrotnym jest najniższa
i wynosi 56,39. Największe odchylenie standardowe w badanej grupie występuje w próbie
z zamkniętymi oczami, gdzie wynosi 111,56. Miara rozproszenia wyników w próbie
z otwartymi oczami wynosi 61,95 (załącznik 7, 8, 9).

Ryc. 5. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 6. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Kolejny wskaźnik - długość całkowita wychyleń - to długość krzywej statokinezjogramu i stabilogramów [w milimetrach] jako arytmetyczna długość linii
w układzie kartezjańskim.

Analiza tego wskaźnika wykazała, iż jest on najkrótszy w próbie przy oczach otwartych, a najdłuższy przy oczach zamkniętych. Najlepszy wynik we wszystkich trzech próbach miała B.T. uzyskując odpowiednio 187 mm, 216 mm, 239 mm. Najsłabszy wynik
w próbie przy oczach otwartych miała D.D. równy 276 mm (ryc. 7), zamknięcie oczu spowodowało znaczące pogorszenie wyniku aż do 445 mm (ryc. 8). Jednak koordynacja ruchowa u tej zawodniczki istotnie wpływa na poprawę wyniku, dzięki czemu w próbie ze sprzężeniem zwrotnym osiągnęła dużo lepszy wynik równy 294 mm . Najsłabsze wyniki
w próbie z zamkniętymi oczami i ze sprzężeniem zwrotnym miała M.P. (ryc. 8, ryc. 9)

Ryc. 7. Długość całkowita wychyleń w pozycji standardowej przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Ryc. 8. Długość całkowita wychyleń w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 9. Długość całkowita wychyleń w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe jest tu najniższe w próbie z otwartymi oczami (SD=26,87). Największa miara rozproszenia wyników występuje przy zamkniętych oczach, gdzie wynosi 85,95 (załącznik 7, 8, 9).

Następny wskaźnik to prędkość średnia przemieszczania środka ciężkości w ruchu złożonym. W pozycji standardowej jest najdłuższa i zarazem ma największe odchylenie standardowe równe 2,68 w próbie z zamkniętymi oczami (ryc. 11), a najkrótsza
i z najmniejszą miarą rozproszenia wyników równą 0,71 przy oczach otwartych (ryc. 10). Dla sprzężenia zwrotnego wynosi 1,80 (ryc. 12). Analizując próbę przy oczach zamkniętych zauważyć można dużą rozbieżność wyników: najmniejszy u badanych B.T. i M.L. równy 7, największy u D.D. i M.P. równy 14 (ryc. 11).

Ryc. 10. Prędkość średnia wychyleń w pozycji standardowej przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Ryc. 11. Prędkość średnia wychyleń w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych
u badanych zawodniczek

Analiza długości wychyleń w płaszczyźnie czołowej, a więc w kierunku lewo-prawo pozwoliła stwierdzić, iż parametr ten jest najmniejszy w próbie z otwartymi oczami i wynosi średnio 142,11 mm (ryc. 13), a najdłuższy przy oczach zamkniętych równy 173,11 mm
(ryc. 14). Najlepszy wynik przy oczach otwartych ma B.T. (niższy o 20,5% od średniej),
a najsłabszy D.D. (28,8% powyżej średniej). W próbie bez kontroli wzrokowej najlepszy wynik ma M.L. (30,1% poniżej średniej), a najsłabszy D.D. (aż 63,5% powyżej średniej). Długość wychyleń w płaszczyźnie czołowej w próbie ze sprzężeniem zwrotnym znacznie poprawia się u D.D. i jest już tylko 15% powyżej średniej, najlepszy wynik uzyskała M.L. aż 26,5% poniżej średniej, a najsłabszy M.P. 38,3% powyżej średniej (ryc. 15).

Ryc. 12. Prędkość średnia wychyleń w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Ryc. 13. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 14. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 15. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników długości wychyleń w płaszczyźnie czołowej najmniejsza jest w próbie z otwartymi oczami i wynosi 24,73, a największa przy oczach zamkniętych gdzie SD = 55,29. Odchylenie standardowe przy sprzężeniu zwrotnym zmniejsza się do 35,41 (załącznik 7, 8, 9).

Analiza wyników przedstawionych na ryc. 16, ryc. 17 i ryc. 18, jeśli chodzi
o prędkość wychyleń w kierunkach lewo - prawo, wykazała niewielkie różnice między badanymi
w poszczególnych próbach. Najmniejszą wartość badane uzyskały w próbie z otwartymi oczami i ponownie najsłabszą z zamkniętymi. Najlepszy wynik tego parametru posiada M.L. We wszystkich trzech próbach jest on równy 4 mm/s.

Ryc. 16. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 17. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 18. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe prędkości wychyleń w kierunkach lewo - prawo przy oczach otwartych wynosi 0,88, przy oczach zamkniętych 1,88, a w sprzężeniu zwrotnym 0,87
(załącznik 7, 8, 9).

Natomiast liczba wychyleń w pozycji standardowej w płaszczyźnie czołowej jest największa w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 21), a najmniejsza w próbie z otwartymi oczami (ryc. 19). Liczba wychyleń u zawodniczek kadry narodowej w spadzie jest bardzo różna
i waha się przy oczach otwartych od 6 u B.T. do aż 28 u M.S. (ryc. 19), przy oczach zamkniętych od 11 u M.L. do 45 u M.P. (ryc. 20), a w sprzężeniu zwrotnym o 16 u M.L.
do 38 u M.S. (ryc. 21) Badana D.D. uzyskała wartości przy oczach otwartych o 46% powyżej średniej, bez kontroli wzrokowej 31,7%, w sprzężeniu zwrotnym już tylko 7,5% powyżej średniej.

Miara rozproszenia wyników przy oczach otwartych (SD = 6,58), przy oczach zamkniętych (SD = 11,17), a w sprzężeniu zwrotnym (SD = 6,88) (załącznik 7, 8, 9).

Ryc. 19. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 20. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 21. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji standardowej
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Wychylenia w procesie utrzymania równowagi statycznej badano u szpadzistek również w płaszczyźnie strzałkowej, czyli przód - tył.

Z analizy danych przedstawionych w załącznikach 7, 8, 9 oraz graficznego obrazu widocznego na ryc. 22, 23 i 24 można stwierdzić, iż długość całkowita wychyleń
w kierunkach przód - tył jest najlepsza w próbie z otwartymi oczyma, a najsłabsza bez kontroli wzrokowej. Ponownie powtarza się, że badane zawodniczki bazując na zdolnościach koordynacyjnych poprawiają wynik w próbie ze sprzężeniem zwrotnym. Najlepsze wyniki
u badanych szpadzistek ma B.T., u której jednak wyżej wymieniona zależność nie występuje. Wyniki B.T. w trzech próbach ulegają nieznacznemu pogorszeniu. Najsłabsze wyniki mają M.G. przy oczach otwartych i M.P. przy oczach zamkniętych oraz w sprzężeniu zwrotnym.
U najlepszej zawodniczki D.D. najwyraźniej zaznacza się zdolność koordynacji w sprzężeniu zwrotnym, gdzie po wyraźnym pogorszeniu wyniku przy oczach zamkniętych, aż do 29,9% powyżej średniej, wraca do wartości zbliżonej przy wykonywaniu próby z otwartymi oczami, niższej o 9,8% od średniej.

Największa miara rozproszenia wyników charakteryzuje próbę przy oczach zamkniętych i wynosi 60,48, a najniższa próbę z otwartymi oczami wynosząc już tylko 17,27 (załącznik 7, 8, 9).

Ryc. 22. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 23. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 24. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył jest najmniej zróżnicowana
w próbach przy otwartych oczach i w sprzężeniu zwrotnym. Najmniejszą wartość osiąga przy kontroli wzrokowej (ryc. 25), a największą przy zamkniętych oczach (ryc. 26). Różnica między tymi próbami jest największa i wynosi 2 mm/s. Najlepsze wyniki ma B.T. i u tej zawodniczki prędkość osiąga wartość 4 mm/s w dwóch pierwszych próbach, a w sprzężeniu zwrotnym rośnie do 5 mm/s. Najsłabsze wyniki ma ponownie M.P., gdzie w próbie
z zamkniętymi oczami wynik jest 45,1% powyżej średniej i 52,8 % w sprzężeniu zwrotnym. U D.D. znaczące pogorszenie obserwujemy w próbie z zamkniętymi oczami i wynosi 9 mm/s. W dwóch pozostałych próbach jest równe 5 mm/s.

Najmniejsze odchylenie standardowe jest charakterystyczne dla próby z otwartymi oczami i jest równe 0,60, natomiast najwyższa wartość SD charakteryzuje próba z oczami zamkniętymi i wynosi 1,90 (załącznik 7, 8, 9).

Ryc. 25. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 26. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 27. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Najmniejszą liczbę wychyleń w kierunku przód - tył zawodniczki miały w próbie przy oczach otwartych (ryc. 28), największą liczbę wychyleń przy oczach zamkniętych (ryc. 29). Wyniki tego parametru są bardzo zróżnicowane. W próbie przy otwartych oczach najlepszy wynik B.T. równy 2 wychyleniom, najsłabszy M.S.- 19 wychyleń, u D.D. wynosi
10 wychyleń w kierunku przód - tył. Oczy zamknięte i ponownie najlepiej B.T. 10 wychyleń, najsłabiej tym razem M.P. 39 wychyleń, najlepsza zawodniczka D.D. 37 wychyleń.
W sprzężeniu zwrotnym B.T. ma dokładnie ten sam wynik, co w próbie poprzedniej. Najwięcej wychyleń uzyskała O.C. aż 35, D.D. osiągnęła wynik bliski średniej (ryc. 30).

Odchylenie standardowe w grupie badanych reprezentantek Polski jest największe
w próbie z zamkniętymi oczami i wynosi 9,95, natomiast najmniejsze odchylenie standardowe wynosi 6,01 i opisuje próbę przy oczach otwartych (załącznik 7, 8, 9).

Drugą pozycją, w której badane były zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie jest pozycja Romberga. Pozycja ta charakteryzuje się tym, iż stopy badanej osoby ustawione są jedna przed drugą na czerwonej linii znajdującej się na środku platformy (palce stopy ustawionej z tyłu dotykają pięty stopy ustawionej przed nią). Ramiona są wyprostowane
w stawach i wyciągnięte do przodu. Dłonie badanego są naprężone, a palce szeroko rozstawione. Badany sam wybiera, którą nogę ma z przodu. Próbę badana osoba wykonuje bez butów, w czasie 32 sekund.

Ryc. 28. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 29. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 30. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji standardowej
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Promień średni w pozycji Romberga jest zdecydowanie dłuższy niż w pozycji standardowej, co wydaje się być naturalne ze względu na charakter pozycji. Analizując wyniki przedstawione w załącznikach 10, 11, 12, można stwierdzić, iż grupa charakteryzuje się doskonałą koordynacją ruchową i w próbach ze sprzężeniu zwrotnym osiąga najlepsze wyniki (ryc. 33). Próba wykonana przy oczach otwartych (ryc. 31) charakteryzuje się zbliżonymi wartościami jak w sprzężeniu zwrotnym. Największe wartości promienia wychyleń osiągane są przy oczach zamkniętych (ryc. 32). Podobnie sytuacja wygląda
w kolejnych parametrach. Najlepsze wartości w grupie w próbie z otwartymi oczami uzyskała O.C. - 3,3 mm (ryc. 31), bez kontroli wzrokowej H.C. - 5 mm (ryc. 32), w sprzężeniu zwrotnym N.M. - 3,4 mm (ryc. 33). U zawodniczki D.D. bardzo wyraźnie widać wpływ koordynacji ruchowej na uzyskane wyniki, odpowiednio: 4 mm, 6,8 mm, 3,6 mm.
W sprzężeniu zwrotnym osiągnęła wynik lepszy o 0,4 mm od wyniku przy otwartych oczach.

Ryc. 31. Promień średni w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 32. Promień średni w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 33. Promień średni w pozycji Romberga ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe jest najmniejsze w sprzężeniu zwrotnym i wynosi tylko 0,53, największe SD = 1,73 to próba przy zamkniętych oczach, gdzie występują największe rozbieżności wyników. Analiza kolejnych parametrów pozwoli zauważyć, iż niektóre zawodniczki, a w szczególności te z najlepszymi wynikami sportowymi, mają duże problemy
z utrzymaniem równowagi statycznej przy oczach zamkniętych (załącznik 10, 11, 12).

Pole powierzchni rozwiniętej podobnie jak promień wychyleń, najmniejszą wartość ma w sprzężeniu zwrotnym 1099 mm² (ryc. 36), a największą przy oczach zamkniętych
3717 mm² (ryc. 35). Najmniejsze pole powierzchni rozwiniętej w próbie z otwartymi oczami równe 678 mm² osiągnęła O.C. (aż 48,4% lepszy od średniej), lecz zamknięcie oczu spowodowało, iż ta sama zawodniczka osiągnęła wartość maksymalną (6352 mm²) i 70% większą od średniej (ryc. 34). Najmniejsze wartości z zamkniętymi oczami miała M.G.
1423 mm² (ryc. 35), w sprzężeniu zwrotnym N.M. 655 mm² (ryc. 36), natomiast największe wartości w próbach przy oczach otwartych i sprzężeniu zwrotnym charakteryzują badaną M.P. (2107 mm²; 1535 mm²). Próby wykonywane z zamkniętymi oczami u niektórych badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie dają bardzo duże rozbieżności (ryc. 35).

Odchylenie standardowe w próbie z zamkniętymi oczami wynosi 1764. W próbie
z otwartymi oczami miara rozproszenia wyników jest znacznie mniejsza i wynosi 399,
w sprzężeniu zwrotnym osiąga najmniejszą wartość równą 257 (załącznik 10, 11, 12).

Ryc. 34. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji Romberga przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Ryc. 35. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych
u badanych zawodniczek

Ryc. 36. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji Romberga ze sprzężeniem zwrotnym
u badanych zawodniczek

Inaczej przedstawia się graficzny obraz wyników uzyskanych z analizy długości całkowitej wychyleń w pozycji Romberga. Najniższą wartość badane zawodniczki uzyskały
w próbie przy otwartych oczach (ryc. 37), a najwyższą przy oczach zamkniętych (ryc. 38). Badana O.C. miała najlepszy wynik w grupie przy oczach otwartych (19,1% poniżej średniej), lecz bez kontroli wzrokowej i w sprzężeniu zwrotnym miała najsłabszy wynik. Najlepszy wynik w próbie bez kontroli wzrokowej ma M.G. 868 mm (ryc. 38),
a w sprzężeniu zwrotnym N.M. 629 mm (ryc. 39). U badanej D.D. próba z otwartymi oczami to najsłabszy wynik w grupie (35,3% powyżej średniej). Zamknięcie oczu powoduje znaczne pogorszenie wyniku aż o około 700 mm, natomiast w sprzężeniu zwrotnym badana D.D. osiąga wynik bliski średniej równy 799 mm (ryc. 39).

Ryc. 37. Długość całkowita wychyleń w pozycji Romberga przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Ryc. 38. Długość całkowita wychyleń w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych
u badanych zawodniczek

Ryc. 39. Długość całkowita wychyleń w pozycji Romberga ze sprzężeniem zwrotnym
u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników jest najmniejsza w sprzężeniu zwrotnym i wynosi 104. Przy oczach otwartych jest nieznacznie większa (135). Odchylenie standardowe w próbie
z zamkniętymi oczami jest już zdecydowanie większe i wynosi 409 (załącznik 10, 11, 12).

Analiza prędkości średniej wychyleń pozwoliła zauważyć, iż średnie wyniki grupy są do siebie zbliżone w próbie z otwartymi oczami (ryc. 40) i w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 42)
i różnią się zaledwie o 0,7 mm/s na korzyść otwartych oczu. Średnia wartość w próbie przy zamkniętych oczach zwiększa się prawie dwukrotnie i wynosi 44 mm/s (ryc. 41). Najniższe wartości uzyskały: przy oczach otwartych O.C. (19 mm/s); przy oczach zamkniętych M.G. (27 mm/s), w sprzężeniu zwrotnym N.M. (20 mm/s). Ponownie badana D.D. posiada najsłabszy wynik w grupie w próbie wykonanej z otwartymi oczami (37,5% powyżej średniej) i kolejny raz ta sama zawodniczka znacznie poprawia wynik w próbie ze sprzężeniem zwrotnym aż o 8 mm/s warto przypomnieć że średnie przebadanej grupy w tych próbach były bardzo do siebie zbliżone Najlepszy wynik bez kontroli wzrokowej należy do M.G. a najsłabszy do O.C. W sprzężeniu zwrotnym najlepiej wypadła N.M. a najsłabiej M.P.

Ryc. 40. Prędkość średnia wychyleń w pozycji Romberga przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Ryc. 41. Prędkość średnia wychyleń w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych
u badanych zawodniczek

Ryc. 42. Prędkość średnia wychyleń w pozycji Romberga ze sprzężeniem zwrotnym
u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe jest najniższe w sprzężeniu zwrotnym i wynosi ono 2,8. Największa miara rozproszenia wyników charakteryzuje próbę z zamkniętymi oczami, gdzie wynosi ona aż 13 (załącznik 10, 11, 12).

W pozycji Romberga, tak jak w pozycji standardowej analizowano poszczególne parametry w dwóch płaszczyznach (tj. w czterech kierunkach).

Z analizy długości wychyleń w kierunkach lewo - prawo, wynika iż średnia wartość parametru w przebadanej grupie jest do siebie zbliżona w próbie z otwartymi oczami (ryc. 43) i w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 45) i osiąga kolejno 483 mm i 498 mm, by w próbie bez kontroli wzrokowej (ryc. 44) zwiększyć swą wartość prawie dwukrotnie (930 mm). W próbie z otwartymi oczami najlepszy wynik uzyskała M.L. 390 mm, a najsłabszy D.D. 747 mm. Zamknięcie oczu spowodowało znaczne pogorszenie lecz tu najlepsza okazała się M.G. uzyskując 556 mm i ponownie najsłabiej próbę wykonała badana D.D. 1269 mm. Sprzężenie zwrotne daje oczywiście znaczącą poprawę u wszystkich badanych o czym świadczy nie duże rozproszenie wyników. Najlepiej ponownie M.G.(413 mm) najsłabiej O.C. (570 mm).

Ryc. 43. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 44. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 45. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe jest najmniejsze, jak już wspomniano, w sprzężeniu zwrotnym (56) a największe bez kontroli wzrokowej (280). W próbie z otwartymi oczami miara rozproszenia wyników jest równa 104 (załącznik 10, 11, 12).

Analiza średnich prędkości wychyleń w pozycji Romberga w płaszczyźnie czołowej wykazała, że najlepszą i zbliżoną wartość do średniej badane szpadzistki ponownie osiągnęły w próbie z otwartymi oczami (ryc. 46) i ze sprzężeniem zwrotnym (ryc. 48). Różnica wynosi zaledwie 0,6 mm/s. Próba z bez kontroli wzrokowej (ryc. 47) powoduje pogorszenie, prawie dwukrotne z 15 mm/s na 29 mm/s. Najlepszy wynik w próbie z otwartymi oczami uzyskała M.L. (12 mm/s), a najsłabszy D.D. 23 mm/s (53,3 % powyżej średniej). Oczy zamknięte nie mają większego znaczenia dla M.G. i tu właśnie ona uzyskuje wynik 17 mm/s najlepszy
w grupie 41% lepiej od średniej. Najsłabiej próbę wykonała D.D. uzyskując 40 mm/s. Wyniki uzyskane przez badane w sprzężeniu zwrotnym są kolejnym dowodem na posiadanie doskonałej koordynacji ruchowej przez badane zawodniczki Kadry Narodowej. Najlepszy wynik M.G. 13 mm/s, najsłabszy O.C. 19 mm/s, badana D.D. poprawiła o 6 mm/s od próby wykonanej z otwartymi oczami i aż o 23 mm/s od próby z oczami zamkniętymi.

Ryc. 46. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 47. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 48. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników jest ponownie najmniejsza w sprzężeniu zwrotnym
i wynosi 2, zwiększa się nieco w próbie z otwartymi oczami do 3, lecz bez kontroli wzrokowej jest już dość duża i wynosi 9 (załącznik 10, 11, 12).

Średnia liczba wychyleń w pozycji Romberga, w kierunkach lewo - prawo, jest najmniejsza w sprzężeniu zwrotnym 62 (ryc. 51), 65 to wartość liczby wychyleń dla pozycji
z otwartymi oczami (ryc. 49), natomiast z zamkniętymi oczami średnia ta jest największa
i wynosi 86 (ryc. 50). Najlepszy wynik równy 52 w próbie z otwartymi oczami uzyskała M.S., w próbie z zamkniętymi oczami M.G. 55, w sprzężeniu zwrotnym H.C. 53. Największą liczbę wychyleń w pozycji Romberga uzyskała D.D. we wszystkich trzech próbach ( kolejno 102; 127; 72). Warto zwrócić uwagę, że ta zawodniczka w sprzężeniu zwrotnym osiąga wynik słabszy od średniej, lecz poprawa wyniku z oczami otwartymi a sprzężenie zwrotne jest u niej najbardziej wyraźna. Wynik poprawia się aż o 30 wychyleń, gdzie u większości przebadanych zawodniczek sprzężenie zwrotne nie jest najlepszą próbą, jakby wskazywać na ten fakt miała średnia badanej grupy. Bardzo stabilnie w płaszczyźnie czołowej stoi M.G. i ta badana uzyskała jedne z najmniejszych wartości, a co ciekawe badana we wszystkich trzech próbach miała praktycznie taką samą liczbę wychyleń (55; 55; 54).

Ryc. 49. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 50. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 51. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji Romberga
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników przyjmuje najmniejszą wartość w sprzężeniu
zwrotnym - 7, a największą przy oczach zamkniętych - 20. Odchylenie standardowe dla próby z otwartymi oczami jest równe 16 (załącznik 10, 11, 12).

Dzięki analizie długości wychyleń w kierunkach przód - tył, w pozycji Romberga, zaobserwowano, iż średnia wartość dla przebadanej grupy ma najmniejsze wartości w próbie
z otwartymi oczami równą prawie 499 mm (ryc. 52) i w sprzężeniu zwrotnym równą 500 mm (ryc. 54). Największą wartość osiąga w próbie z zamkniętymi oczami - 879 mm (ryc. 53). Najlepszy wynik z otwartymi oczami ma O.C. równy 377 mm, a najsłabszy M.S. 630 mm. Zamknięcie oczu przez O.C. z pozycji lidera skutkuje uzyskaniem przez badaną najsłabszego wyniku w grupie równego, aż 1321 mm, najlepiej tę próbę wykonała M.G. u której nastąpiło nie duże pogorszenie wyniku o 59 mm. Sprzężenie zwrotne najlepiej ilustruje wyniki badanych ponieważ ich miara jest najbardziej zbliżona do siebie. Najlepszy wynik osiągnęła N.M. 374 mm, a najsłabszy M.P. 644 mm. Badane D.D.; M.G.; M.S.; N.M. znacząco poprawiły swoje wyniki w próbie ze sprzężeniem zwrotnym i właśnie w tej próbie osiągnęły wartości najlepsze.

Ryc. 52. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 53. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 54. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe najmniejsze jest w sprzężeniu zwrotnym - 75, a największe
z zamkniętymi oczami - 259, przy oczach otwartych wynosi 90 (załącznik 10, 11, 12).

Prędkość średnia uzyskana przez badane szpadzistki w kierunkach przód - tył, jest ponownie ( tak jak to było w poprzednim parametrze) najmniejsza w próbach z otwartymi oczami (ryc. 55) oraz sprzężeniu zwrotnym (ryc. 57) i jest równa 16 mm/s. W próbie z oczami zamkniętymi (ryc. 56) nastąpiło pogorszenie wyniku do 28 mm/s. Najlepszy wynik w grupie w pierwszej próbie posiada O.C., a najsłabszy M.P. i M.S. Brak kontroli wzrokowej powoduje, że badana O.C. osiąga najsłabszy wynik, a najlepsza tym razem jest M.G. W sprzężeniu zwrotnym wyniki są najbardziej zbliżone do siebie, a najlepszy ma N.M. a ponownie najsłabsza jest M.P. Badane D.D., M.G., M.S. oraz N.M. wykazały się bardzo dobrą koordynacją i w próbie ze sprzężeniem zwrotnym uzyskały najlepszy wynik ze wszystkich trzech prób.

Ryc. 55. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 56. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 57. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników w próbie z otwartymi oczami i sprzężeniu zwrotnym jest do siebie zbliżona i wynosi odpowiednio 3 i 2,5. Największe odchylenie standardowe charakteryzuje próbę z zamkniętymi oczami, gdzie wynosi 8 (załącznik 10, 11, 12).

Analiza liczby wychyleń w kierunku przód - tył (w pozycji Romberga), ponownie wskazuje na bardzo dobrą koordynację badanych zawodniczek, które uzyskały najlepsze wyniki w próbie ze sprzężeniem zwrotnym (ryc. 60), a najsłabsze w próbie z zamkniętymi oczami (ryc. 59). Próba z otwartymi oczami (ryc. 58) dała średnio o 7 wychyleń więcej niż
w sprzężeniu zwrotnym i aż o 32 wychylenia mniej niż w próbie bez kontroli wzrokowej. Najlepsze wyniki uzyskały badane N.M. (oczy otwarte i sprzężenie zwrotne) oraz B.T. (oczy zamknięte). Najsłabiej we wszystkich trzech próbach wypadła M.S. Bardzo ciekawie przedstawiają się wyniki M.G., dla której zamknięcie oczu nie zwiększyło ilości chyleń
w przód - tył i zostało na 77, by w sprzężeniu zwrotnym zmniejszyć o 8 wychyleń. Badane D.D.; M.S. odnotowały największe ilości wychyleń w próbie z zamkniętymi oczami, ale także te zawodniczki uzyskały największy spadek ilości wychyleń między próbami
z oczami otwartymi i ze sprzężeniem zwrotnym. (D.D. - 21; M.S. - 30).

Ryc. 58. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 59. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 60. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji Romberga
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników najmniejsza jest w sprzężeniu zwrotnym równa 8, zwiększa się do 19 w próbie z otwartymi oczami. Największe odchylenie standardowe zaobserwowano w próbie z zamkniętymi oczami równe 32 (załącznik 10, 11, 12)

Pozycja na jednej nodze jest ostatnim przeprowadzonym dla celów tej pracy testem zdolności utrzymania równowagi statycznej. Również w tej pozycji analizowano różne parametry przy otwartych i zamkniętych oczach oraz podczas sprzężenia zwrotnego. Podczas badania nie narzucano badanemu, na której nodze ma stanąć, instruowano jedynie, iż ramiona mają być proste w stawach i uniesione do boku, noga wolna ugięta w stawie kolanowym
z kostką na wysokości drugiego kolana, a test trwa 32 sekundy. Badanie wykonano oczywiście bez butów. Test przerywano w momencie ukończenia czasu lub gdy stopa nogi postawnej przesunęła się albo badany tracąc równowagę postawił drugą nogę.

Analizując więc promień średni wychyleń w pozycji na jednej nodze zaobserwowano, iż jest on najmniejszy w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 63) i wynosi 4,9, a największy
z zamkniętymi oczami (ryc. 62) równy 8,5. Badane szpadzistki uzyskały wartość średniego promienia przy otwartych oczach (ryc. 61) równą 5,5. Najmniejsze wartości promienia
w trzech próbach ma B.T. (3,9 oczy otwarte i sprzężenie zwrotne; 5,4 oczy zamknięte),
a największe M.G. (oczy otwarte i sprzężnie zwrotne) oraz O.C. (oczy zamknięte). B.T.
w swej karierze stawała już dwukrotnie na podium Pucharu Świata.

Ryc. 61. Promień średni w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 62. Promień średni w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych
u badanych zawodniczek

Ryc. 63. Promień średni w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym
u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników najmniejsza jest w sprzężeniu zwrotnym (SD=0,8),
a następnie w próbie z zamkniętymi oczami, gdzie wynosi 1,8. Największe odchylenie standardowe obliczono w próbie z otwartymi oczami, gdzie wynosi równe 2
(załącznik 13, 14, 15).

Pole powierzchni rozwiniętej na jednej nodze jest w próbie z zamkniętymi oczami (ryc. 65) największe prawie równe 5036 mm², a najmniejszą wartość równą blisko 1665 mm² osiąga w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 66). Nieco większą wartość niż w sprzężeniu zwrotnym badane osiągnęły w próbie z otwartymi oczami (ryc. 64) niespełna 2000 mm². Najlepsze wyniki ponownie we wszystkich trzech próbach ma B.T. a najsłabsze M.G. Dodatkowo wartości uzyskane przez M.G. są zdecydowanie gorsze od wszystkich badanych. Warto przypomnieć, że ta zawodniczka jest brązową medalistką Mistrzostw Europy i w swojej karierze dwukrotnie tryumfowała w zawodach Pucharu Świata. Badana D.D. po raz kolejny ma wyraźne pogorszenie w próbie przy oczach zamkniętych, lecz w sprzężeniu zwrotnym uzyskuje zdecydowanie mniejszą wartość.

Ryc. 64. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 65. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 66. Pole powierzchni rozwiniętej w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe jest najmniejsze w próbie ze sprzężeniem zwrotnym i wynosi 759, a największe w próbie z zamkniętymi oczami gdzie wynosi 1830 (załącznik 13, 14, 15).

Podczas analizy długości całkowitej wychyleń w pozycji na jednej nodze, zaobserwowano, iż parametr ten najmniejszą wartość przyjmuje w próbie z otwartymi oczami (ryc. 67) i jest mniejszy o ok. 27 mm niż w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 69). Jednocześnie długość całkowitych wychyleń w próbie z zamkniętymi oczami (ryc. 68) jest aż o ok. 720 mm większa niż przy otwartych oczach. Najlepsze i najsłabsze wyniki ponownie należą do B.T. i M.G. a ich rozbieżność waha się w granicach ok. 1000 mm. Badane D.D., M.S. oraz M.P. wykazały się dobrą koordynacją i najlepsze wartości osiągnęły w sprzężeniu zwrotnym.

Miara rozproszenia wyników w próbie z otwartymi oczami wynosi 289,
a w sprzężeniu zwrotnym 278. Odchylenie standardowe jest najwyższe przy zamkniętych oczach i wynosi 391 (załącznik 13, 14, 15).

Ryc. 67. Długość całkowita wychyleń w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 68. Długość całkowita wychyleń w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 69. Długość całkowita wychyleń w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Analiza prędkości średniej wychyleń w pozycji na jednej nodze u zawodniczek Kadry Narodowej pozwoliła zauważyć, iż w próbie z otwartymi oczami (ryc. 70) i sprzężeniu zwrotnym (ryc. 72) badana grupa uzyskała zbliżone wartości prędkości wychyleń równe 30,22 mm/s i 31,11 mm/s. W próbie z zamkniętymi oczami (ryc. 71) badane osiągnęły prędkość wychyleń o ok. 22 mm/s większą. Ten parametr ponownie najlepiej wypadł u B.T., a najsłabiej u M.G. Ponownie D.D., M.S. oraz M.P. wykazały się dobrą koordynacją.

Odchylenie standardowe w próbie z otwartymi oczami jest równe 9 i zaledwie
o 0,3 większe niż w sprzężeniu zwrotnym. Obliczono, iż największa miara rozproszenia wyników opisuje próbę z zamkniętymi oczami (SD=12) (załącznik 13, 14, 15).

Podobnie jak to miało miejsce przy omawianiu dwóch poprzednich pozycji, tak
i w pozycji na jednej nodze, analizowano wyniki szeregu parametrów w dwóch płaszczyznach wychyleń: czołowej i strzałkowej.

Ryc. 70. Prędkość średnia wychyleń w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych
u badanych zawodniczek

Ryc. 71. Prędkość średnia wychyleń w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 72. Prędkość średnia wychyleń w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Dzięki analizie uzyskanych wyników, można stwierdzić, iż długość całkowita wychyleń w kierunkach lewo - prawo, w pozycji na jednej nodze jest najmniejsza
w sprzężeniu zwrotnym - 646,56 mm (ryc. 75) .Niewiele większą długością całkowitą wychyleń, bo zaledwie o blisko 4 mm większą odznacza się próba przy oczach otwartych (ryc. 73). Natomiast próba z zamkniętymi oczami (ryc. 74) jest ponownie zdecydowanie gorsza (1156,89 mm). Najlepszymi wartościami pochwalić się może B.T., która uzyskała najmniejszą wartość w próbie z otwartymi oczami - równą 390 mm. B.T. w kolejnym parametrze pokazuje wybitną zdolność utrzymania równowagi na jednej nodze. Wyjątkowo nie pasującą pozycją dla badanej M.G. jest jedna noga, gdyż ta po raz kolejny uzyskuje najsłabsze wyniki we wszystkich trzech próbach. Sytuacja z poprzednich parametrów jest bardzo zbliżona i ponownie te same zawodniczki (D.D., M.S., M.P.) wykazały się dużą zdolnością koordynacji.

Ryc. 73. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 74. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 75. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Miara rozproszenia wyników najmniejsza jest w próbie z otwartymi oczami i wynosi 185,a największa przy oczach zamkniętych - 288. Odchylenie standardowe w sprzężeniu zwrotnym ma wartość 189 (załącznik 13, 14, 15).

Najmniejszą prędkość średnią wychyleń w płaszczyźnie czołowej badane szpadzistki uzyskały w sprzężeniu zwrotnym równą 20,22 mm/s (ryc. 78). Zaledwie o 0,1 mm/s zwiększyła się prędkość przy otwartych oczach (ryc. 76). Prędkość średnia wychyleń
w kierunkach lewo - prawo przy zamkniętych oczach jest największa równa 36 mm/s.
I w tym parametrze sytuacja jest bardzo podobna do poprzedniego, najlepiej B.T. i M.L. najsłabiej M.G.

Odchylenie standardowe przy oczach otwartych jest równe 5,68, a sprzężeniu zwrotnym 5,95. Miara rozproszenia wyników dla próby z zamkniętymi oczami wynosi 8,98 (załącznik 13, 14, 15).

Ryc. 76. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 77. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 78. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Jeśli chodzi o liczbę wychyleń w kierunkach lewo - prawo, w pozycji na jednej nodze to najlepszy wynik wynosi 82,11 w sprzężeniu zwrotnym (ryc. 81), zwiększa się o prawie
8 wychyleń w próbie z otwartymi oczami (ryc. 79) i o kolejne 18 przy zamkniętych oczach (ryc. 80). Do grona przodujących zawodniczek dołącza H.C. i uzyskuje najlepszy wynik przy otwartych oczach i w sprzężeniu zwrotnym. Najsłabiej tym razem w dwóch pierwszych próbach D.D. a w sprzężeniu zwrotnym wyraźna poprawa na wartość o 13,5% poniżej średniej.

Miara rozproszenia wyników we wszystkich trzech próbach jest bardzo zbliżona do siebie i wynosi kolejno 16,83; 17,72 oraz 18,18 (załącznik 13, 14, 15).

Podczas analizy całkowitej długości wychyleń w kierunkach przód - tył, zaobserwowano, iż najmniejszą wartość badane zawodniczki uprawiające szermierkę uzyskały w próbie z otwartymi oczami (ryc. 82) równą 585,11 mm, a największą przy oczach zamkniętych - 1010 mm (ryc. 83). Wartość w sprzężeniu zwrotnym jest o blisko 45 mm większa niż było to w próbie z oczami otwartymi. Po raz kolejny nie zaprzeczalnie najlepsze wyniki należą do B.T. a najsłabsze do M.G.

Ryc. 79. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 80. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 81. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w pozycji na jednej nodze
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Odchylenie standardowe jest tu najmniejsze w sprzężeniu zwrotnym i wynosi 194,09, a największe przy oczach zamkniętych równe 226,15. W próbie z otwartymi oczami miara rozproszenia wyników wynosi 200,72.

Dzięki analizie prędkości średniej w płaszczyźnie strzałkowej (tzn. w kierunkach przód - tył), w pozycji na jednej nodze, zaobserwowano, iż ponownie, jak to miało miejsce
w poprzednim parametrze, najmniejszą wartość ma próba z otwartymi oczami równą 18,44 mm/s (ryc. 85) a największą z zamkniętymi - 31,67 mm/s (ryc. 86). W sprzężeniu zwrotnym (ryc. 87) badane miały nieco słabszy wynik, równy 19,67 mm/s. I tak jak miało to miejsce
w poprzednich próbach, B.T. ma najlepsze, a M.G. najsłabsze wyniki w trzech próbach.

Miara rozproszenia wyników jest znowu najmniejsza w sprzężeniu zwrotnym i wynosi 6,12, zwiększa się zaledwie o 0,32 w próbie z otwartymi oczami, by osiągnąć 7,14 przy zamkniętych oczach.

Ryc. 82. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 83. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 84. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Liczba wychyleń w pozycji na jednej nodze, w kierunkach przód - tył, jest najmniejsza w próbie z otwartymi oczami - 70 wychyleń (ryc. 88), a największa, tak jak to było we wszystkich parametrach, w próbie bez kontroli wzrokowej - 103,33 wychyleniom (ryc. 89). W sprzężeniu zwrotnym liczba wychyleń jest tylko o 4,33 wychylenia większa niż w próbie z otwartymi oczami. Zdecydowanie po raz kolejny najlepiej na jednej nodze stoi B.T., a najwięcej wychyleń zanotowały O.C., M.P. oraz M.G.

Odchylenie standardowe jest najniższe przy otwartych oczach i wynosi 15,43,
a zwiększa się o 1,02 w sprzężeniu zwrotnym. Odchylenie standardowe w próbie
z zamkniętymi oczami jest już większe równe 23,99.

Rozważania przeprowadzone w tym podrozdziale prowadzą do następujących konkluzji: badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają bardzo zróżnicowany poziom równowagi statycznej. Różnice między badanymi zmieniają się w zależności od pozycji (standardowa, Romberga, na jednej nodze), badanego parametru i od próby (oczy otwarte, oczy zamknięte, sprzężenie zwrotne). Największe rozbieżności zaobserwowano
w parametrach, np. pola powierzchni rozwiniętej (85% między najlepszym a najsłabszym wynikiem w grupie badanych), w parametrach dotyczących liczby wychyleń w kierunkach przód - tył (97%) oraz liczby wychyleń w kierunkach lewo - prawo (78,5%).

Ryc. 85. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 86. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 87. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Ryc. 88. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze przy oczach otwartych u badanych zawodniczek

Ryc. 89. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze przy oczach zamkniętych u badanych zawodniczek

Ryc. 90. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w pozycji na jednej nodze
ze sprzężeniem zwrotnym u badanych zawodniczek

Analizując wyniki badań, na podstawie uzyskanych przez badane szpadzistki wartości promienia wychyleń przy oczach otwartych w pozycji standardowej, można stwierdzić,
iż badane zawodniczki charakteryzują się wysokim poziomem zdolności utrzymania równowagi statycznej. Stwierdzono, że badane zdecydowanie gorzej reagują na przejście
z pozycji standardowej do pozycji Rombega, niż z pozycji Romberga do pozycji na jednej nodze. Łatwiejsze wydaje się być przejście z pozycji Romberga do pozycji na jednej nodze,
a trudniejsze z pozycji standardowej do pozycji Romberga. Można przyjąć to za zależność, ponieważ zawodniczki posiadają już wykształcony układ równowagi ciała.

Poziom równowagi statycznej jest skorelowany z wynikiem jedynie w wskaźniku odzwierciedlającym koordynację na jednej nodze na poziomie średnim R = 0,6 (załącznik 1). Natomiast pozostałe parametry nie skorelowały się.

3.2 Analiza różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych czy oczach zamkniętych w różnych próbach.

Zarysowany w poprzednim rozdziale poziom równowagi statycznej u zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie poddany został analizie różnic uzyskanych wyników przy oczach otwartych i zamkniętych w różnych próbach. Z analizy danych można wyciągnąć wniosek, że badane zawodniczki mają gorsze wyniki w próbach wykonywanych
z zamkniętymi oczami, lecz nie u wszystkich badanych występuje taka zależność.

Różnice równowagi statycznej w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji standardowej przedstawia tabela poniżej.

Tabela 4. Zestawienie różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych i oczach zamkniętych w pozycji standardowej

Pozycja Standar- dowa	Promien średni	Pole pow. rozw.	Długość całkowita	Prędkość średnia	Dugość L-P	Prędk. średnia L-P	Liczba wych. L-P	Długość P-T	Prędk. śred. P-T	Liczba wychyleń P-T
Oczy otwarte	2,68	197,67	238,11	7,33	142,11	4,56	16,44	152,89	4,89	8,11
Oczy zamknięte	2,70	278,00	313,89	9,78	173,11	5,44	22,78	218,67	6,89	27,33
Różnica	0,02	80,33	75,78	2,44	31,00	0,89	6,33	65,78	2,00	19,22
Różnica %	0,75 %	40,63 %	31,82 %	33,29 %	21,81 %	19,52%	38,50%	43,02 %	40,90%	236,99%

Analiza promienia wychyleń pozwoliła zauważyć, iż badane uzyskały nieznaczną różnicę w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami równą 0,02 mm. Analiza poszczególnych badanych pokazuje, że zależność ta nie jest charakterystyczna dla wszystkich badanych i tak M.G. po zamknięciu oczu poprawiła wynik aż o 1,6 mm, B.T. o 1,2 mm,
a M.P. o 0,2 mm. Pozostałe badane próbę bez kontroli wzrokowej mają słabszą, a różnice wahają się od 1 mm u O.C. do 0,2 mm u N.M. W przypadku H.C. nie nastąpiła żadna zmiana (ryc. 91).

Ryc. 91. Promień wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Wyniki pola powierzchni rozwiniętej przedstawia ryc. 92. Analiza wyników pozwoliła zauważyć, że ponownie większość badanych ma słabsze wyniki po zamknięciu oczu,
a średnia różnica jest równa 80,33 mm². Ponownie badane M.G. i B.T. lepiej wykonały próbę przy oczach zamkniętych, a różnica u tych badanych jest równa 57 mm² u M.G. i 41 mm²
u B.T. Największą różnice uzyskała D.D. równą 239 mm², a najmniejszą H.C. 15 mm². Jak widać, badane mają bardzo dużą rozbieżność wyników, czego nie oddaje średnia wartość pola powierzchni rozwiniętej.

Ryc. 92. Pole powierzchni rozwiniętej w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Analiza różnic wskaźnika długości całkowitej wychyleń wykazała, iż wszystkie badane pogorszyły wyniki w drugiej próbie średnio o 75,78 mm (tabela 4). Największą różnicę mają dwie badane: M.P. 229 mm i D.D. 169 mm, a najmniejszą równą 18 mm ma M.L. (ryc.93)

Ryc. 93. Długość całkowita wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Różnica prób prędkości średniej przemieszczania środka ciężkości w ruchu złożonym jest równa 2,44 mm/s (tabela 4). Badane D.D. i M.P. mają tę różnicę zdecydowanie większą, bo aż o 6 i 7 mm/s. U dwóch badanych zawodniczek prędkość średnia nie uległa pogorszeniu i jest równa: 7 mm/s u M.L. i 8 mm/s u H.C. w obu próbach (ryc. 94).

Ryc. 94. Prędkość średnia wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Analiza różnic długości wychyleń w płaszczyźnie czołowej (ryc. 95), pozwoliła zauważyć, że badane zawodniczki średnio o 31 mm zwiększają wyniki uzyskane w próbie
z otwartymi oczami (tabela 4). Podobnie jak było to w poprzednich wskaźnikach, badane D.D. i M.P. mają wyniki dużo słabsze od koleżanek z kadry (odpowiednio o 100 mm u D.D.
i o 111 mm u M.P.). Najmniejszą różnicę uzyskała badana M.L. równą jedynie 1 mm, a u H.C. wartość w próbie z zamkniętymi oczami uległa polepszeniu o 13 mm.

Ryc. 95. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Jeśli chodzi o prędkość wychyleń w kierunkach lewo - prawo, analiza różnic wyników uzyskanych w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami wykazała niewielkie różnice średnio o 0,89 mm/s słabsze (tabela 4). Z analizy szczegółowej tego wskaźnika
(ryc. 96) wynika, że u większości zawodniczek parametr ten nie uległ zmianie i jest równy
4 mm/s w obu próbach u M.G., M.L. i B.T. oraz 6 mm/s u M.S. Badana H.C. uzyskała prędkość o 1 mm/s mniejszą, niż w próbie z otwartymi oczami. Ponownie D.D. i M.P. mają wyniki najsłabsze w grupie, a ich różnice są równe 3 mm/s u D.D. i 4 mm/s u M.P. Ostatnia badana zwiększyła wartość wskaźnika aż dwukrotnie.

Ryc. 96. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Z kolei różnica liczby wychyleń w pozycji standardowej, w płaszczyźnie czołowej (kierunki lewo - prawo) jest równa 6,33 (tabela 4). Największą różnicę ilości wychyleń między próbami posiada M.P. - aż 30 wychyleń. Najlepiej, bo bez zmiany ilości wychyleń, utrzymywała pozycję M.G. (po 13 wychyleń), a M.L. udało się uzyskać minimalną różnicę
1 wychylenia (ryc. 97). Jak widać między badanymi zaobserwowano znaczące różnice.

Ryc. 97. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Dzięki analizie różnic długości całkowitej wychyleń w kierunkach przód - tył stwierdzono, że u wszystkich przebadanych długość ta się zwiększa w próbie z zamkniętymi oczami i jej średnia wartość wynosi 65,78 mm (tabela 4). Największą różnicę posiada
M.P. - 178 mm, a najmniejszą B.T. - 13 mm (ryc.98).

Ryc. 98. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Różnica prędkości średniej wychyleń w kierunkach przód - tył jest równa 2 mm/s (tabela 4). Największą różnicę posiada M.P. równą 5 mm/s, a badana B.T. w obu próbach uzyskała taki sam wynik równy 4 mm/s (ryc. 99).

Ryc. 99. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Analiza różnicy liczby wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami pozwoliła zauważyć, iż badane szpadzistki wykazują znaczące różnice w obydwu próbach, a średnia wartość różnicy w grupie jest równa 19,22 (tabela 4). Dla przypomnienia - średnia różnica wychyleń w kierunkach prawo - lewo wynosiła 6,33. Największą różnicę posiada N.M. i wynosi ona 32 wychylenia, a najmniejszą B.T. równą
8 wychyleniom (ryc. 100).

Ryc. 100. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji standardowej u badanych zawodniczek

Różnice między próbami wykonywanymi z otwartymi i zamkniętymi oczami analizowano także w pozycji Romberga, a średnie wartości poszczególnych wskaźników zawiera tabela 5. Podobnie jak to miało miejsce w pozycji standardowej, we wszystkich parametrach wartości średnie uległy pogorszeniu.

Tabela 5. Zestawienie różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych i oczach zamkniętych w pozycji Romberga

pozycja Romberga	Promien średni	Pole pow. rozw.	Długość całkowita	Prędkość średnia	Dugość L-P	Prędk. średnia L-P	Liczba wych. L-P	Długość P-T	Prędk. śred. P-T	Liczba wychyleń P-T
Oczy otwarte	4,87	1315,22	770,33	24,11	483,44	15,00	64,56	498,78	15,67	76,00
oczy zamknięte	7,19	3717,11	1413,89	44,11	930,11	29,22	85,56	879,11	27,56	108,00
różnica	2,32	2401,89	643,56	20,00	446,67	14,22	21,00	380,33	11,89	32,00
Różnica %	47,64 %	182,62%	83,54 %	82,95 %	92,39 %	94,80%	32,53%	76,25 %	75,88%	42,10%

Różnica między próbami wykonywanymi przy i bez kontroli wzrokowej promienia średniego jest zdecydowanie większa w pozycji Romberga niż w pozycji standardowej
i wynosi 2,32 mm (tabela 5). Podobnie jak miało to miejsce uprzednio badane M.G. i B.T. uzyskały wartości mniejsze w próbie z zamkniętymi oczami: M.G. o 1 mm, a B.T. o 0,1 mm. Największą różnicę zaobserwowano u O.C. równą 5,9 mm, a najmniejszą u H.C. - 1,3 mm (ryc.101)

Ryc. 101. Promień wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Analizując różnice pola powierzchni rozwiniętej w pozycji Romberga stwierdzono,
że średnia różnica jest równa 2401,89 mm² (tabela 5), a M.G. ponownie osiąga lepszy wynik
z zamkniętymi oczami niż przy oczach otwartych (o 94 mm²). Największą różnicę posiada O.C. i wynosi ona aż 5674 mm², a najmniejszą B.T. równą 373 mm² (ryc. 102).

Ryc. 102. Pole powierzchni rozwiniętej w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Graficzny obraz wyników uzyskanych w próbie z otwartymi i zamkniętymi oczami dotyczący długości całkowitej wychyleń w pozycji Romberga (ryc. 103), pozwala zauważyć, że wszystkie badane uzyskały gorsze wyniki w próbie z zamkniętymi oczami, a średnia wartość różnicy jest równa 643,56 mm (tabela 5). Najmniejszą wartość osiągnęła
M.G. - 122 mm, a największą M.S. - 947 mm (ryc.103).

Bardzo duże rozbieżności zaobserwowano analizując różnice prędkości średniej wychyleń uzyskanych przez badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie. Średnia różnica jest równa 20 mm/s (tabela 5), lecz najmniejsza różnica to 4 mm/s należąca do M.G., a największa jest równa 41 mm/s u O.C. (ryc. 104).

Ryc. 103. Długość całkowita w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Ryc. 104. Prędkość średnia wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Podobnie do prędkości średniej wychyleń przedstawia się graficzny obraz wyników uzyskanych z analizy długości wychyleń w kierunkach prawo - lewo. Wartość średnia różnicy wynosi 446,67 mm (tabela 5). Najmniejszą wartość różnicy uzyskała
M.G. - 98 mm, a największą M.S. - 727 mm i O.C. - 725 mm (ryc. 105).

Ryc. 105. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Sytuacja podobnie prezentuje się również na graficznym obrazie prędkości średniej wychyleń w kierunkach lewo - prawo. Średnia różnica jest równa 14,22 mm/s (tabela 5). Największą różnicę posiadają O.C., M.P. oraz M.S. równą 23 mm/s, a najmniejszą
M.G. - 3 mm/s (ryc. 106).

Ryc. 106. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Zdecydowanie bardziej zbliżone do siebie wyniki badane posiadają w przypadku różnicy liczby wychyleń w kierunkach lewo - prawo. Średnia wartość jest równa
21 wychyleniom (tabela 5). Największą różnicę osiągnęła O.C. - 42 wychylenia,
a najmniejszą H.C. - 12 wychyleń, nie wliczając w to badanej M.G., która po raz kolejny nie zmieniła wartości uzyskanej w próbie z otwartymi oczami (ryc. 107).

Ryc. 107. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Analiza różnic między próbami wykonanymi z otwartymi i zamkniętymi oczami dotyczących długości całkowitej wychyleń w kierunkach przód - tył, pozwoliła zauważyć,
iż charakteryzują się one dużą rozbieżnością, podobnie jak miało to miejsce przy długości
i prędkości średniej w kierunkach prawo - lewo. Średnia różnica między próbami w badanej grupie wynosi 380,33 mm (tabela 5). Największą różnicę posiada O.C. - 944 mm,
a najmniejszą M.G. - 59 mm (ryc. 108).

Kolejny wskaźnik, jakim jest prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył dał bardzo podobny obraz. Średnia różnica między próbami wynosi 11,89 mm/s (tabela 5). Największą różnicę wśród zawodniczek posiada ponownie O.C. i jest ona równa aż 29 mm/s, a najmniejszą także ponownie M.G. - jedynie 2 mm/s (ryc.109).

Ryc. 108. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Ryc. 109. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Analiza różnic między próbami dotyczących liczby wychyleń w pozycji Romberga
w płaszczyźnie czołowej wykazała, iż wartość średnia grupy badanej jest równa 32 wychylenia (tabela 5). W przypadku M.G. wartość między próbą z otwartymi a zamkniętymi oczami nie ulega zmianie i jest równa 77 wychyleń w obydwu próbach. Największą różnicę posiada O.C. - 73 wychylenia, a najmniejszą B.T. równą 5 wychyleniom (ryc. 110).

Ryc. 110. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji Romberga u badanych zawodniczek

Pozycja na jednej nodze również została poddana analizie różnic poszczególnych parametrów w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami, a wyniki przedstawia poniższa tabela nr 6.

Tabela 6. Zestawienie różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych i oczach zamkniętych w pozycji na jednej nodze

pozycja na 1 nodze	Promien średni	Pole pow. rozw.	Długość całkowita	Prędkość średnia	Dugość L-P	Prędk. średnia L-P	Liczba wych. L-P	Długość P-T	Prędk. śred. P-T	Liczba wychyleń P-T
Oczy otwarte	5,50	1891,22	972,56	30,56	656,67	20,56	89,44	585,11	18,44	70,00
Oczy zamknięte	8,49	5036,11	1693,22	52,89	1156,89	36,11	108,11	1010	31,67	103,33
Różnica	2,99	3144,89	720,67	22,33	500,22	15,56	18,67	424,89	13,22	33,33
Różnica %	54,36 %	166,29%	74,10 %	73,07 %	76,17 %	75,68%	20,87%	72,62 %	71,69%	47,61%

Analizując różnice między próbami stwierdzono, iż średnia różnica promienia średniego wychyleń w pozycji na jednej nodze jest równa 2,99 mm (tabela 6). Najmniejszą różnicę posiada M.G. - 0,8 mm, a największą O.C. - 6 mm (ryc. 111). Badane posiadają bardzo duże rozbieżności dotyczące różnic jak i samych wartości promienia wychyleń.

Ryc. 111. Promień wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Różnica między próbami z otwartymi i zamkniętymi oczami dotycząca pola powierzchni rozwiniętej na jednej nodze jest równa 3144,89 mm² (tabela 6). Najmniejszą wartość posiada badana B.T. równą 1183 mm², największą O.C. - 5056 mm² (ryc. 112).

Ryc. 112. Pole powierzchni rozwiniętej w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Średnia różnica długości całkowitej wychyleń w pozycji na jednej nodze jest równa 720,67 mm (tabela 6). Najmniejszą wartość różnicy posiada B.T. - 424 mm, a największą O.C. - 860 mm (ryc. 113).

Ryc. 113. Długość całkowita wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Podczas analizy różnicy między prędkościami średnimi w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami, stwierdzono, iż wartość średnia różnicy jest równa 22,33 mm/s. Najmniejszą różnicę posiada B.T. - 13 mm/s, największą O.C. - 27 mm/s (ryc.114).

Ryc. 114. Prędkość średnia wychyleń w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami
w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Dzięki analizie uzyskanych wyników, można stwierdzić, iż średnia różnica między próbami długości całkowitej wychyleń w kierunkach lewo - prawo, w pozycji na jednej nodze, jest równa 500,22 mm (tabela 6). Najmniejszą różnicę zaobserwowano
u N.M. - 269 mm, a największą u M.G. - 652 mm i D.D. - 648 mm (ryc. 115).

Ryc. 115. Długość wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Średnia różnica prędkości średniej wychyleń w płaszczyźnie czołowej, w pozycji na jednej nodze jest równa 15,56 mm/s (tabela 6). Najmniejszą różnice posiada N.M. równą
8 mm/s, największą M.G. i D.D. po 20 mm/s (ryc. 116).

Jeśli chodzi o średnią różnicę między próbami dotyczącą liczby wychyleń
w kierunkach lewo - prawo, w pozycji na jednej nodze, to wynosi ona 18,67 wychyleń
(tabela 6). Najmniejszą różnicę w ilości wychyleń zaobserwowano u B.T. - 5 wychyleń,
a największą u H.C. - 43 wychylenia w kierunkach lewo - prawo (ryc. 117).

Podczas analizy różnic między próbami z otwartymi i zamkniętymi oczami całkowitej długości wychyleń w kierunkach przód - tył, zauważono, że średnia różnica między próbami w grupie badanej wynosi 424,89 mm (tabela 6). Najmniejszą różnicę posiada B.T. 242 mm,
a największą O.C. - 564 mm (ryc. 118).

Ryc. 116. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Ryc. 117. Liczba wychyleń w kierunkach lewo - prawo w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Dzięki analizie uzyskanych wyników można stwierdzić, iż średnia różnica badanej grupy między próbami z otwartymi i zamkniętymi oczami prędkości średniej w płaszczyźnie strzałkowej (tzn. w kierunkach lewo - prawo), w pozycji na jednej nodze, jest równa
13,22 mm/s (tabela 12). Najmniejszą różnicę posiada B.T. - 8 mm/s, a największą
O.C. - 18 mm/s (ryc. 119).

Ryc. 118. Długość całkowita wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Ryc. 119. Prędkość średnia wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Analiza różnic między próbami dotyczących liczby wychyleń w pozycji na jednej nodze w płaszczyźnie czołowej wykazała, iż wartość średnia grupy badanej jest równa
33,33 wychylenia (tabela 6). U M.L. różnica między próbą z otwartymi a zamkniętymi oczami jest równa 21 wychyleniom i jest najmniejsza w grupie badanych. Największą różnicę posiada M.P. równą 69 wychyleniom (ryc. 120).

Ryc. 120. Liczba wychyleń w kierunkach przód - tył w próbach z otwartymi
i zamkniętymi oczami w pozycji na jednej nodze u badanych zawodniczek

Analiza różnic parametrów prób wykonywanych z otwartymi i zamkniętymi oczami pozwoliła zauważyć, iż badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie mają gorsze wyniki w większości parametrów we wszystkich trzech pozycjach w próbach wykonywanych z zamkniętymi oczami. Zaobserwowano, że największe różnice badane miały w pozycji Romberga, gdzie średnio każdy parametr pogarszał się o 81%. Najmniejsze różnice między próbami, zauważono w pozycji standardowej i tam zmiana ta wynosiła średnio 30% po wyłączeniu parametru dotyczącego liczby wychyleń w kierunkach przód - tył, gdzie wzrósł on aż do 237% (przy uwzględnieniu tego parametru średnia różnica wzrasta 50%). W pozycji na jednej nodze w próbie z zamkniętymi oczami badane osiągały wyniki średnio o 73% gorsze, niż w próbie z otwartymi oczami. Jednocześnie badane mają znaczące różnice między sobą i można podzielić je na trzy grupy. W pierwszej grupie znajdują się takie zawodniczki jak: M.G. i B.T., u których wyniki prób wykonywanych z zamkniętymi oczami są czasem lepsze niż z w próbie z otwartymi oczami, a przeważnie zostają na tym samym poziomie.
W drugiej grupie znajdują się takie badane jak H.C. i N.M. u których wyniki nieznacznie pogarszają się po zamknięcia oczu przez badaną. Do trzeciej grupy należą pozostałe badane: O.C., D.D., M.P. i M.S. u których znacząco pogarszają się wyniki w próbach bez kontroli wzrokowej.

3.3 Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi zawodniczek Kadry Narodowej - szpada kobiet

Do charakterystyki profilu zdolności utrzymania równowagi wybrano wg Kochanowicza dwa najpełniej obrazujące parametry równowagi statycznej, jakimi są: pole powierzchni rozwiniętej wyrażone w milimetrach kwadratowych i długość całkowita wyrażona w milimetrach. Dodatkowo wg mnie istotny jest również trzeci parametr - promień średni, który również został uwzględniony. Próba Romberga, jaką wybrałam do przedstawienia w profilu, jest jedną z bardziej zobiektywizowanych w ocenie zdolności utrzymania równowagi ciała, w szczególności w odniesieniu do szermierki. Co prawda badane posiadały dowolność kolejności ustawienia stóp, lecz wszystkie zawodniczki wybrały pozycję z nogą wykroczną z przodu (dla osób leworęcznych jest to lewa noga, a dla praworęcznych prawa).

Poniżej przedstawiono profile badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie
w kolejności osiąganych wyników sportowych. Na profilach widać, jak każda zawodniczka plasuje się w stosunku do średniej dla badanej grupy, a każdy parametr jest przedstawiony
w próbach: oczy otwarte (OO); oczy zamknięte (OZ); sprzężenie zwrotne (SZ).

Pierwszą opisywaną badaną jest Danuta Dmowska. Profil badanej przedstawiony jest na ryc. 121. Analizując graficzne przedstawienie wyników zauważyć można, że promień średni i pole powierzchni rozwiniętej w pozycji Romberga są bardzo zbliżone do średniej grupy.

Ryc. 121. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Danuty Dmowskiej

W promieniu średnim osiąga wartości w każdej z trzech prób lepsze niż średnia, a pole powierzchni rozwiniętej w próbie z zamkniętymi oczami jest już nieco gorsze od średniej. Analizując parametr długości całkowitej można zauważyć, że badana D.D. pierwsze dwie próby, tzn. z otwartymi i zamkniętymi oczami, ma słabsze niż średnia, ale już próba ze sprzężeniem zwrotnym jest równa średniej i osiąga wartość najmniejszą ze wszystkich trzech prób. We wszystkich trzech parametrach wartości najlepsze badana D.D. osiąga w próbie ze sprzężeniem zwrotnym (promień średni równy 3,6 mm, pole powierzchni rozwiniętej równe 957 mm², długość całkowita równa 799mm). Świadczy to o tym, iż posiada ona duże zdolności koordynacyjne w tym względzie.

Następna badana Magdalena Grabowska posiada profile zdecydowanie różniące się od średniej grupy szpadzistek. Graficzne odwzorowanie zdolności zachowania równowagi przedstawione jest na ryc. 122. Badana M.G. osiąga w próbach z zamkniętymi oczami wartości dużo lepsze niż średnia wszystkich zawodniczek Kadry Narodowej, a w promieniu średnim jest on nawet lepszy niż w poprzedzającej próbie z otwartymi oczami. Badanej M.G. nie sprawiało problemu utrzymanie równowagi z zamkniętymi oczami i wartości jakie uzyskiwała były do siebie zbliżone we wszystkich trzech próbach. Badana jedynie promień średni w próbie z otwartymi oczami ma gorszy niż wynosi średnia grupy. Najmniejsze wartości wszystkich trzech wskaźników M.G. ma podobnie jak to było u badanej D.D.
w próbie ze sprzężeniem zwrotnym i osiąga odpowiednio 4,5 mm, 1068 mm² oraz 683 mm.

Ryc. 122. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Magdaleny Grabowskiej

Kolejny profil zdolności zachowania równowagi należy do Olgi Cygan i jest przedstawiony na ryc. 123. Profil tej badanej, przedstawia się w zupełnie inny sposób, niż
u poprzedniczek. Badana O.C. wartości najlepsze wszystkich trzech parametrów osiąga
w próbach z otwartymi oczami (promień średni równy 3,3 mm, pole powierzchni rozwiniętej równe 678 mm², długość całkowita równa 623mm), natomiast próby z zamkniętymi oczami są znacząco słabsze niż średnia i w polu powierzchni rozwiniętej i długości całkowitej osiąga wyniki najgorsze w grupie. Sprzężenie zwrotne jest praktycznie równe średniej grupy szpadzistek, jedynie w długości całkowitej wynik jest słabszy niż średnia.

Ryc. 123. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Olgi Cygan

Profil badanej Beaty Tereby jest zbliżony w swym wyglądzie do profilu M.G., a przedstawiony został na ryc. 124.. Badana B.T osiąga w próbach z zamkniętymi oczami wartości dużo lepsze niż średnia wszystkich zawodniczek Kadry Narodowej. Badanej M.G. nie sprawiało problemu utrzymanie równowagi z zamkniętymi oczami i wartości, jakie uzyskiwała, były do siebie zbliżone we wszystkich trzech próbach. Badana jedynie promień średni w próbie
z otwartymi oczami ma gorszy niż wynosi średnia grupy. Najmniejsze wartości dwóch pierwszych wskaźników B.T. w próbie ze sprzężeniem zwrotnym i osiąga odpowiednio
3,8 mm, 929 mm² , natomiast parametr długości całkowitej najmniejsza wartość ma w próbie z otwartymi oczami i wynosi 690 mm. Badana B.T. podobnie jak M.G. cechuje duża zdolność zachowania równowagi statycznej.

Ryc. 124. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Beaty Tereby

Badana Małgorzata Stroka wartości wszystkich trzech parametrów we wszystkich trzech próbach, prócz promienia średniego w próbie z otwartymi oczami, osiąga słabsze niż wynosi średnia grupy Kadrowiczek. Wartości uzyskane w próbie z zamkniętymi oczami są zdecydowanie słabsze, natomiast te w próbach przy oczach otwartych i ze sprzężeniem zwrotnym są do siebie zbliżone i nieznacznie słabsze niż średnia. Badana najmniejsze wartości osiąga w sprzężeniu zwrotnym, gdzie promień jest równy 4,6 mm, pole powierzchni rozwiniętej wynosi 1329 mm², a długość całkowita równa jest 861 mm. Graficzny obraz uzyskanych wyników przedstawia ryc. 125.

Ryc. 125. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Małgorzaty Stroki

Kolejna badana Hanna Cygan charakteryzuje się bardzo dobrą zdolnością zachowania równowagi. We wszystkich trzech parametrach i we wszystkich próbach wyniki, jakie uzyskała są lepsze niż średnia badanej grupy. Na graficznym przedstawieniu profilu zdolności zachowania równowagi (ryc. 126), widać, iż badana H.C. ma wartości do siebie zbliżone,
a najmniejsze osiąga w próbach z otwartymi oczami. Promień średni jest równy 3,7 mm, pole powierzchni rozwiniętej wynosi 898 mm², a długość całkowita, jaką osiąga badana, jest równa 730 mm.

Ryc. 126. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Hanny Cygan

Kolejny profil zdolności zachowania równowagi należy do Moniki Lampkowskiej
i jest przedstawiony na ryc. 127. Badana M.L. najmniejszą wartość promienia średniego ma
w próbie ze sprzężeniem zwrotnym i osiąga 4,9 mm, co jest słabszym wynikiem niż średnia, natomiast następne dwa parametry pole powierzchni rozwiniętej i długość całkowita najmniejsze wartości mają w próbie z otwartymi oczami i wynoszą kolejno 1197 mm²
i 639 mm. Badana M.L. ma profil zdolności zachowania równowagi znacząco podobny do średniej.

Badana Magdalena Piekarska wartości wszystkich trzech parametrów we wszystkich trzech próbach, osiąga słabsze niż wynosi średnia grupy Kadrowiczek. Wartości uzyskane
w próbie z zamkniętymi oczami są zdecydowanie słabsze, natomiast te w próbach przy oczach otwartych i ze sprzężeniem zwrotnym są do siebie zbliżone. Badana najmniejsze wartości osiąga w sprzężeniu zwrotnym, w parametrach tj. promień średni który w tej próbie jest równy 4,8 mm i w polu powierzchni rozwiniętej gdzie wynosi 1535 mm², a długość całkowita równa jest 880 mm w próbie z otwartymi oczami. Graficzny obraz uzyskanych wyników przedstawia ryc. 128.

Ryc. 127. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Moniki Lampkowskiej

Ostatni profil zdolności zachowania równowagi należy do Natalii Markowskiej
i został przedstawiony na ryc. 129. Najmniejsze wartości we wszystkich trzech parametrach badana uzyskała w próbie ze sprzężeniem zwrotnym, co jest związane z wysokim poziomem zdolności koordynacyjnych badanej. Wyniki 3,4 mm w promieniu średnim, 655 mm2 w polu powierzchni i 629 mm w długości całkowitej są zdecydowanie lepsze niż średnia przebadanych szpadzistek. Badana N.M. posiada wartości promienia średniego i długości całkowitej w próbie z otwartymi oczami lesze niż średnia, a wartość pola powierzchni rozwiniętej równe średniej. Próba wykonana z zamkniętymi oczami jest w pierwszych dwóch próbach bliska średniej, a w trzecim parametrze tzn. w długości całkowitej jest już zdecydowani lepszy. Parametr długości jest u N.M. znacząco lepszy niż średnia.

Ryc. 128. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Magdaleny Piekarskiej

Badana posiada dużą zdolność utrzymania równowagi statycznej, a także duże zdolności koordynacyjne.

Ryc. 129. Profil indywidualny zdolności zachowania równowagi Natalii Markowskiej

Podsumowując całość dokonanych w tym podrozdziale analiz przedstawionych profili zdolności zachowania równowagi, można stwierdzić, że badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają różniące się od siebie profile. Badane można sklasyfikować wg trzech grup. Do pierwszej grupy należą takie badane jak: M.G., B.T. i H.C. u których rysują się najmniejsze zmiany we wszystkich próbach badanych trzech wskaźników, a na uwagę zasługują próby wykonywane z zamkniętymi oczami, gdzie badane praktycznie nie pogarszają swoich wyników, odznaczają się dużą zdolnością utrzymania równowagi, poniżej średniej grupy Kadrowiczek. W drugiej grupie znalazły się D.D., N.M. i M.L., które swoje profile mają zbliżone do wartości średnich i również odznaczają się dużą zdolnością równowagi. W trzeciej grupie znalazły się O.C., M.S. i M.P. u których wyniki są już znacząco gorsze od średniej co najpełniej zarysowuje próba z zamkniętymi oczami. Podział ten w pełni nie odzwierciedla wszystkich profili które zostały szczegółowo opisane powyżej. Cechą wspólną wszystkich badanych zawodniczek są bardzo zbliżone wartości parametrów prób ze sprzężeniem zwrotnym, co świadczy o bardzo wysokim poziomie zdolności koordynacyjnych.

3.4 Analiza wyników równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym

Aby można było odpowiedzieć na postawione w rozdziale drugim pytania badawcze oraz rozstrzygnąć prawdziwość postawionych hipotez dotyczących zdolności utrzymania równowagi, poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonych w tym kierunku badań. Podrozdział ten ma na celu analizę wyników badań nad poziomem zdolności utrzymania równowagi dynamicznej.

Zdolność utrzymania równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym badana była na platformie posturograficznej w pozycji standardowej. Pozycja standardowa to pozycja na dwóch nogach, bez butów, ze stopami ustawionymi na dwóch liniach tworzących obraz
litery „V”, (gdzie pięty są blisko siebie a palce nieco dalej) wyprostowana, z ramionami rozluźnionymi opuszczonymi wzdłuż tułowia. Do badania wykorzystano nowe opracowanie, jakim jest moduł projektowania zadań treningowo - rehabilitacyjnych przez użytkownika. Badana zawodniczka ma przemieszczać kolejno swój środek ciężkości (obserwacja przez badanego aktualnej pozycji swojego środka ciężkości na monitorze i podążanie za przemieszczającym się kwadratem w jak najkrótszym czasie i jak najkrótszą drogą), poprzez świadome wychylania w ośmiu kierunkach: w przód, w prawy górny skos, w prawo, w prawy dolny skos, w tył, w lewy dolny skos, w lewo i w lewy górny skos. Po wychyleniu w danym kierunku zawsze następuje powrót do pozycji standardowej a próba kończy się po zatoczeniu całego koła. Zadanie to służy do oceny szybkości i dokładności, a mierzone były: czas dojścia, droga dojścia oraz czas pobytu we wszystkich ośmiu kierunkach, a także długość całkowita przebytej drogi w ciągu całego badania.

Analiza średniej wartości czasu dojścia grupy badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie (ryc. 130) pozwoliła zaobserwować, że najdłużej zawodniczki, bo aż 3,67 s poruszały się w prawo, a także w lewo 2,98 s. Pozostałe kierunki były zdecydowanie lepsze a najszybciej w lewy skos 1,84 s i w tył 1,98 s. Średnia wszystkich kierunków jest równa 2,52 s.

Ryc. 130. Średnia czasu dojścia w grupie badanych zawodniczek Kadry Narodowej

Przechodząc do analizy szczegółowej wyników, zawartych w załączniku 4
i przedstawionych na ryc. 131, 132 dotyczących czasu dojścia, można zauważyć, że najszybciej do celu docierała M.P. a najpóźniej N.M. (ryc. 131).

Ryc. 131. Porównanie średniej czasu dojścia do najlepszego i najgorszego wyniku wśród badanych zawodniczek Kadry Narodowej

Porównując czasy dojścia w poszczególnych kierunkach można zauważyć, że wyniki rozłożyły się następująco:

• w przód: najszybciej D.D. - 1,44 s, najwolniej N.M. - 5,44 s , średnia wartość jest równa 2,74 s, a odchylenie standardowe 1,12;

• w prawy górny skos: najszybciej M.P. - 1 s, najwolniej N.M. - 3,97 s, średnia wartość jest równa 2,27 s, a odchylenie standardowe 0,82;

• w prawo: najszybciej M.G. - 1,66 s, najwolniej H.C. - 5,31 s, średnia wartość jest równa 3,67 s, a odchylenie standardowe 1,21;

• w prawy dolny skos: najszybciej M.P. - 0,94 s, najwolniej O.C - 4,34 s, średnia wartość jest równa 2,52 s, a odchylenie standardowe 1,28;

• w tył: najszybciej M.P. - 0,91 s, najwolniej O.C. - 3,09 s, średnia wartość jest równa 1,98 s, a odchylenie standardowe 0,61;

• w lewy dolny skos: najszybciej M.L. - 1,38 s, najwolniej H.C. - 2,94 s, średnia wartość jest równa 2,15 s, a odchylenie standardowe 0,62;

• w lewo: najszybciej M.P. - 1,19 s, najwolniej D.D. - 6,59 s, średnia wartość jest równa 2,98 s a odchylenie standardowe 1,65;

• w lewy górny skos: najszybciej M.L. - 1,16 s, najwolniej N.M. - 3,09 s, średnia wartość jest równa 1,84 s, a odchylenie standardowe 0,66.

Ryc. 132. Czas dojścia poszczególnych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie

Analiza średniej wartości drogi dojścia wyrażonej w % (ryc. 133), pozwoliła zaobserwować, że najdłuższą drogę zawodniczki, bo aż 318,70%, pokonały w kierunku prawy dolny skos, pozostałe kierunki były zdecydowanie lepsze, a najkrótszą drogę szpadzistki przebyły w kierunku lewy górny skos 221,77 %.

Ryc. 133. Średnia droga dojścia w grupie badanych zawodniczek Kadry Narodowej

Średnia wszystkich kierunków jest równa 252,7%. Przechodząc do analizy szczegółowej wyników zawartych w załączniku 5 i przedstawionych na ryc. 134, 135 dotyczących drogi dojścia, można zauważyć, że najkrótszą drogą do celu docierała M.L.,
a najdłuższą drogę środka ciężkości miała M.P. (ryc. 134). Co ciekawe, ta sama zawodniczka poprzednio miała najszybszy czas dojścia (ryc. 131).

Ryc. 134. Porównanie średniej drogi dojścia do najlepszego i najgorszego wyniku wśród badanych zawodniczek Kadry Narodowej

W kierunkach (ryc. 135):

• w przód: najkrótszą drogę dojścia do celu miała H.C. - 193,1%, najdłuższą
  M.P. - 374,6% , średnia wartość jest równa 259,64%, a odchylenie standardowe 65,65;

• w prawy górny skos: najkrótszą drogę dojścia do celu miała M.L. - 149,5%, najdłuższą M.G. - 321% , średnia wartość jest równa 234,89%, a odchylenie standardowe 51,94;

• w prawo: najkrótszą drogę dojścia do celu miała M.G. - 127,2%, najdłuższą
  M.P. - 403,2%, średnia wartość jest równa 265,31%, a odchylenie standardowe 2,64;

• prawy dolny skos: najkrótszą drogę dojścia do celu miała N.M. - 146,4%, najdłuższą M.G. - 637,9%, średnia wartość jest równa 318,70%, a odchylenie
  standardowe 179,99;

• w tył: najkrótszą drogę dojścia do celu miała M.G. - 180,4%, najdłuższą
  M.S. - 335,4%, średnia wartość jest równa 259,52%, a odchylenie standardowe 63,32;

• w lewy dolny skos: najkrótszą drogę dojścia do celu miała M.L. - 161,6%, najdłuższą M.P. - 332,4, średnia wartość jest równa 238%, a odchylenie standardowe 59,42;

• w lewo: najkrótszą drogę dojścia do celu miała O.C. - 133,3%, najdłuższą
  D.D. - 370,8, średnia wartość jest równa 223,63%, a odchylenie standardowe 67,24;

• w lewy górny skos: najkrótszą drogę dojścia do celu miała O.C. - 144,4%, najdłuższą M.P. - 356%, średnia wartość jest równa 221,77%, a odchylenie standardowe 72,84.

Ryc. 135. Droga dojścia poszczególnych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie

Analiza średniej wartości czasu pobytu wyrażonej w % (ryc. 136), pozwoliła zaobserwować, że najdłużej zawodniczki przebywały w pozycjach: w przód 62,86% i lewy dolny skos 62,03%. Graficzny obraz pozwala zauważyć, że badane zdecydowanie najdłużej przebywają w pozycji standardowej, czyli po powrocie z każdego kierunku. Najkrócej zawodniczki utrzymały pozycję w prawo 39,48% i w lewo 49,81%.

Ryc. 136. Średnia czasu pobytu w grupie badanych zawodniczek Kadry Narodowej

Średnia wszystkich kierunków jest równa 55,01%. Przechodząc do analizy szczegółowej wyników zawartych w załączniku 6 i na ryc. 137, 138 dotyczących czasu pobytu, można zauważyć, że najdłużej w ośmiu kierunkach przebywała M.P. 64,64%,
a najkrótszy czas pobytu miała M.L. 40,19% (ryc. 137), M.P. ma najlepszy w grupie badanych szpadzistek czas dojścia i czas pobytu a jednocześnie najdłuższą drogę dojścia
(ryc. 131, 134 i 137).

Ryc. 137. Porównanie średniego czasu pobytu do najlepszego i najgorszego wyniku wśród badanych zawodniczek Kadry Narodowej

W kierunkach (ryc. 138):

• w przód: najdłuższy czas pobytu miała M.P. - 96,9%, najkrótszy M.S. - 35,6%, średnia wartość jest równa 62,86%, a odchylenie standardowe 18,97;

• w prawy górny skos przód: najdłuższy czas pobytu miała O.C. - 78,8%, najkrótszy M.G. - 30,6% , średnia wartość jest równa 51,04%, a odchylenie standardowe 15,71;

• w prawo: najdłuższy czas pobytu miała M.P. - 71,3%, najkrótszy B.T. - 8,8%, średnia wartość jest równa 39,48%, a odchylenie standardowe 19,30;

• w prawy dolny skos: najdłuższy czas pobytu miała M.S. - 87,5%, najkrótszy
  H.C. - 41,9%, średnia wartość jest równa 58,97%, a odchylenie standardowe 14,08;

• w tył: najdłuższy czas pobytu miała M.P. - 93,1%, najkrótszy M.L. - 16,9%, średnia wartość jest równa 59,67%, a odchylenie standardowe 22,13;

• w lewy dolny skos: najdłuższy czas pobytu miała N.M. - 78,1%, najkrótszy
  B.T. - 45%, średnia wartość jest równa 62,03%, a odchylenie standardowe 12,06;

• w lewo najdłuższy czas pobytu miała M.S. - 66,3%, najkrótszy H.C. - 17,5%, średnia wartość jest równa 49,81%, a odchylenie standardowe 15,89;

• w lewy górny skos: najdłuższy czas pobytu miała N.M. - 78,8%, najkrótszy
  M.L. - 2,5%, średnia wartość jest równa 56,2%, a odchylenie standardowe 24,30.

Ryc. 138. Czas pobytu poszczególnych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie

Wyniki dotyczące długości całkowitej u badanych zawodniczek Kadry Narodowej
w szpadzie przedstawia rycinie 139, a wartości uzyskane przez badane zawiera tabela 7. Analiza tych wyników pozwoliła zauważyć, że najdłuższą długość całkowitą wyrażoną w mm posiada M.P. - 3463,9 mm, a najkrótszą N.M. - 2273,3 mm. Średnia wartość badanej grupy jest równa 2717,54 mm, a miara rozproszenia wyników jest równa 396,73.

Tabela 7 Długość całkowita poszczególnych zawodniczek Kadry Narodowej
w szpadzie

BADANE	Długość całkowita [mm]
O.C.	2474,9
M.G.	2955,4
D.D.	2637,2
M.L.	2329,8
M.P.	3463,9
M.S.	2586,6
B.T.	3159,8
H.C.	2577,0
N.M.	2273,3
X	2717,54
SD	396,73
MIN	2273,3
MAX	3463,9

Ryc. 139 Długość całkowita poszczególnych zawodniczek Kadry Narodowej
w szpadzie

Tabela 8. Zestawienie wskaźników równowagi dynamicznej u zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie

	średni czas dojścia	średnia droga dojścia	średni czas pobytu	Długość całkowita [mm]
O.C.	2,71	226,0	61,20	2474,9
M.G.	2,48	294,8	49,70	2955,4
D.D.	2,83	252,3	52,29	2637,2
M.L.	2,26	210,2	40,19	2329,8
M.P.	1,58	317,0	64,64	3463,9
M.S.	2,14	218,4	58,76	2586,6
B.T.	2,65	314,2	52,89	3159,8
H.C.	2,68	234,4	52,43	2577
N.M.	3,34	206,9	62,98	2273,3
X	2,52	252,7	55,01	2717,54
SD	0,49	44,47	7,71	396,73
MIN	1,58	206,88	40,19	2273,3
MAX	3,34	317	64,64	3463,9
Korelacja z wynikiem	-0,39	-0,26	0,27	-0,09

Badania przedstawione w ramach tego opracowania dowiodły, że badane szpadzistki posiadają wysoki poziom równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym i jest on bardzo do siebie zbliżony. Zaobserwowano, że badane mają problemy z kierunkami
w prawo i w lewo, jeśli pod uwagę weźmiemy czas dojścia i czas pobytu, w pozostałych kierunkach odnotowano bardzo dobre wyniki u wszystkich zawodniczek Kadry. Badane znacząco wydłużały drogę dojścia w kierunku prawy dolny skos, pozostałe kierunki nie sprawiały problemu i były na podobnym poziomie. Najlepszy wynik czasu dojścia należy do M.P. 1,63 s, mimo, iż ta sama badana uzyskała najdłuższą drogę dojścia. Najkrótszą drogę dojścia ma M.L. 207,18%, a najdłuższy czas pobytu M.P. sięgający 64,64%. U badanej N.M. obserwujemy najlepszy wynik dotyczący długości całkowitej równy 2273,3 mm.

Analiza badań wykazała, że nie istnieje żadna korelacja na poziomie chociażby niskim, między wskaźnikami równowagi dynamicznej, a wynikiem sportowym (tab. 8).

3.5 Analiza wyników składowych szybkości u badanych zawodniczek

Podrozdział ten ma na celu przedstawienie i analizę wyników badań nad poziomem składowych szybkości u badanych zawodniczek uprawiających szermierkę.

Badane zawodniczki miały mierzoną reakcję prostą na bodziec wzrokowy. Test odbywał się przy komputerze a polegał na natychmiastowej reakcji na pojawiający się żółtą lampkę na środku ekranu. Badana osoba dotyka palcem wskazującym klawisza spoczynku,
w momencie zadziałania bodźca (po zapaleniu się żółtej lampki), ma jak najszybciej nacisnąć klawisz rekcji.

Przy opisie wyników testu reakcji posłużono się dwiema zmiennymi: medianą czasu reakcji (odstęp czasu pomiędzy początkiem bodźca i zwolnieniem klawisza spoczynku) oraz medianą czasu motorycznego (odstęp czasu pomiędzy zwolnieniem jednego klawisza
i naciśnięciem drugiego).

Wyniki przeprowadzonych testów umieszczono w tabeli 9 i 10.

Tabela 9 Wyniki testu reakcji (RG) Wiedeńskiego Systemu Testów i wyniki Tapping Test wchodzącego w skład skróconej formy testu MLS

Badane	mediana czasu reakcji	mediana czasu motorycznego	tapping ręka wiodąca
NM	219	89	211
HC	186	70	189
OC	206	90	228
MG	178	79	209
DD	201	82	218
MP	249	135	228
MS	208	87	208
BT	218	130	238
ML	210	101	211
X	208	96	216
SD	20	22	14
Korelacja z wynikiem	0,6	0,3	-0,2

Analizując uzyskane wyniki badań zauważono, iż badane zawodniczki posiadają bardzo dobrą medianę czasu reakcji równą 208. Najszybszą reakcję posiada M.G. równą 178
i H.C., u której wartość ta jest równa 186. Warto przypomnieć, że M.G. jest brązową Medalistką Mistrzostw Europy Seniorów z 2005 roku, a H.C. brązową medalistką. Uniwersjady w tym samym roku. Najwolniej reaguje M.P. i jej wynik jest zdecydowanie słabszy od pozostałych badanych, prawie o 20 % (ryc.131). Jednocześnie miara rozproszenia wyników w badanej grupie zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie jest równa 20. Mediana czasu reakcji u badanych szpadzistek jest skorelowana z wynikiem sportowym na poziomie R = 0,6 co ilustruje ryc. nr 132. Jak już wcześniej wspomniano, czas reakcji zawiera dwa zasadnicze składniki: utajony czas reakcji - sensoryczny, będący swoistą baza genetyczną, na który ma jedynie niewielki wpływ poprawa czasu motorycznego oraz czas motoryczny - związany z ruchem, podlegający wytrenowaniu. Ponieważ czas reakcji jest uwarunkowany genetycznie i w bardzo małym stopniu da się go wytrenować, można wnioskować, że test na reakcję prostą będzie bardzo dobrym testem systemu doboru do uprawiania szermierki.

Ryc. 140 Mediana czasu reakcji u badanych zawodniczek

Ryc. 141. Zależność mediany czasu reakcji do wyniku sportowego zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie

Analizując wyniki badań drugiej zmiennej dotyczącej mediany czasu motorycznego
u badanych szpadzistek, ponowie stwierdzono, iż zawodniczki odznaczają się możliwością szybkiego reagowania. Jak zaobserwowano na rycinie 142 prawie wszystkie badane uzyskały wyniki poniżej średniej, a najlepsze ponownie były H.C. i M.G. Tylko dwie badane znacznie odbiegają od średniej M.P. i B.T. W związku z tym miara rozproszenia wyniku jest znacznie większa i równa 22.

Tapping Test, wchodzący w skład skróconej formy testu MLS, był kolejną próbą, którą wykorzystano do oceny częstotliwości - trzeciego wskaźnika szybkości. Pozwala on ocenić siłę procesów nerwowych, wydolność systemu nerwowego (Iljin), odporność na obciążenia fizyczne i psychiczne. Badania ostatnich lat wykazały bowiem, iż możliwości wykonania ruchów z maksymalną częstotliwością zależą od sprawności ośrodków nerwowych zawiadujących antagonistycznymi grupami mięśniowymi, prowadzącymi do szybkiego przechodzenia ze stanu pobudzenia w stan hamowania i odwrotnie, czyli od ruchliwości procesów nerwowych.

Ryc. 142. Mediana czasu motorycznego u badanych zawodniczek

Częstotliwość ruchów jest to wskaźnik szybkości, mierzony poprzez rejestrację maksymalnej ilości ruchów wykonywanych przez określoną grupę mięśniową w danym czasie.

Tapping Test, który wchodzi w skład skróconej formy testu MLS, trwa 32 s, a ocenie podlega ilość uderzeń badanej osoby w pierwszych i drugich 16 s zadania. Badaniu w teście poddana została wyłącznie ręka wiodąca zawodniczek, a wyniki umieszczono w tabeli 10.

Analizując wyniki z tabeli 9 i 10 oraz graficzny obraz uzyskanych wyników przedstawionych na rycinie 143 zauważono, że największą częstotliwość ruchu mają
B.T. (238 uderzeń), M.P. oraz O.C. (obydwie po 228 uderzeń). Jednocześnie zarówno B.T. jak i M.P. posiadały najsłabsze w grupie szpadzistek wyniki składowych czasu reakcji i czasu ruchu motorycznego. Natomiast badane M.G. i H.C., które poprzednio wiodły prym uzyskały jedne z najniższych wyników. Najsłabszy należy do H.C. i jest równy 189 uderzeń. Średnia całej grupy jest bardzo wysoka i równa 216 uderzeń, a odchylenie standardowe 14.

Tabela 10. Wyniki Tapping Testu: ilość uderzeń badanej osoby w pierwszych
i drugich 16 s

TAPPING	0-16 sek.	16-32 sek.
NM	104	107
HC	101	88
OC	121	107
MG	108	101
DD	115	103
MP	119	109
MS	107	101
BT	121	117
ML	113	98
X	112	103
SD	7	8
MIN	101	88
MAX	121	117

Ryc. 143. Wyniki Tapping testu ręka wiodąca u badanych zawodniczek

Analizując wyniki z tabeli 10, a przedstawione na rycinie 144, zaobserwować można, iż różnica w ilości uderzeń ręką wiodącą pomiędzy pierwszą, a drugą połową czasu trwania testu (32 s) wynosi 8%. W przypadku N.M. ilość uderzeń drugiej połowy czasu trwania testu jest większa o 3 uderzenia (2,9%), natomiast dla pozostałych zawodniczek ilość uderzeń jest zawsze mniejsza. Najwięcej uderzeń miała B.T. Ona też miała najmniejszą różnicę,
bo o 3,3%, a najmniej uderzeń miała H.C., u której spadek był o 12,9%. Najwyższy spadek ilości uderzeń zaobserwowano u M.L. - aż o 13,3%. Średnia ilość uderzeń w pierwszej połowie trwania testu jest równa 112, a w drugiej 103 uderzenia.

Ryc. 144. Zmienna średnich ilości uderzeń w pierwszej i drugiej połowie tapping testu dla grupy szpadzistek

Otrzymane wyniki wskazują, że osiągnięte średnie wartości wskaźników szybkości tj.: mediany czasu reakcji, mediany czasu motorycznego i częstotliwości ruchów są na bardzo wysokim poziomie w grupie szpadzistek. Zaobserwowano, że współczynnik korelacji mediany czasu reakcji z wynikiem sportowym wynosi R = 0,6, natomiast mediana czasu motorycznego oraz ilość uderzeń ręką wiodącą nie wykazują podobnych zależności. Badane szpadzistki posiadają zróżnicowaną wydolność procesów nerwowych, charakteryzuje ją wysoka adaptacja do długotrwałych wysiłków, którą przejawiają takie badane jak: N.M., B.T.

Z punktu widzenia zdolności do szybkej reakcji można przeprowadzić charakterystykę zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie.

Mając już ogólny zarys grupy na podstawie profilu porównawczego dotyczącego mediany czasu reakcji i mediany czasu motorycznego oraz rozkładu tych dwóch zmiennych, w którym obszar wyróżniony odzwierciedla normę dla osób nietrenujących w tym samym wieku co osoba badana, oraz graficznego odwzorowania przebiegu badania testu (RT), zostanie przedstawiona szczegółowa charakterystyka każdej zawodniczki Kadry Narodowej Szpady Kobiet.

Pierwszą opisywaną będzie najlepsza zawodniczka w Kadrze - Indywiualna Mistrzyni Świata Seniorów 2005 roku, Drużynowa Vice - Mistrzyni Europy w tym samym roku, a także wielokotna Mistrzyni Polski indywidualna i drużynowa: Danuta Dmowska.

. Ryc. 145. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Danuty Dmowskiej

Na podstawie profilu porównawczego (ryc. 145) szybkości reakcji można wnioskować, iż pod względem mediany czasu reakcji i mediany czasu motorycznego badana D.D. znajduje się zdecydowanie powyżej normy wśród osób w tym samym wieku nie trenujących. Badana posiada lepszą medianę czasu reakcji od mediany czasu motorycznego. Jeśli pod uwagę weźmiemy wynik surowy (201ms; 82ms) jaki osiągnęła znajduje się ona na trzecim miejscu wśród badanych kadrowiczek. Wyniki, które uzyskała, są o 4,4% i o 14,6% lepsze od średnich wartości badanych szpadzistek.

Rozkład czasu reakcji znajduje się powyżej wartości przeciętnych(91%), natomiast rozkład czasu motorycznego jest nieco poniżej średnich wartości(15%) i jest to najsłabszy wynik w grupie. Rozkład ilustruje jaką powtarzalność wyników posiada badana, czyli jak duży podczas całego badania był rozrzut uzyskanych wartości. U badanej D.D. rozkład czasu motorycznego wskazuje na znaczące różnice podczas poszczególnych prób. Może to świadczyć o trudnościach w koncentracji. Można również wyciągnąć wniosek, że wskutek ćwiczeń zdolność koncentracji znacznie wzrośnie i tym samym mogą poprawić się wyniki sportowe.

Następną zawodniczką w Kadrze, a poddaną analizie, jest Magdalena Grabowska - Brązowa Indywidualnie i Srebrna drużynowo medalistka Mistrzostw Europy 2005 roku oraz dwukrotna triumfatorka Pucharu Świata. Poniżej przedstawiono profil - próba normalizacyjna szybkości reakcji , oraz graficzne odzwierciedlenie przebiegu badania tej zawodniczki.

Ryc. 146. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Magdaleny Grabowskiej

Graficzne odwzorowanie przebiegu badania daje nam dokładny obraz przeprowadzonego testu reakcji (RT). Badana M.G., która osiągnęła obok H.C. najlepsze wyniki na tle zawodniczek Kadry Narodowej Szpady Kobiet (wynik surowy 178ms; 79ms), lepszy o 14,4% i o 17,7% od średniej grupy. Obraz mediany czasu reakcji i mediany czasu motorycznego jest bardzo podobny do badanej D.D.. Jest on zdecydowanie powyżej normy
i osiąga wynik w przypadku mediany czasu rekcji prawie maksymalny. (ryc. 146).

Rozkład tych dwóch cech znajduje się w górnych granicach wartości przeciętnych skali i wynosi 82% rozkład czasu reakcji i 72% rozkład czasu motorycznego.

Bardzo dobre wyniki można zaobserwować u zawodniczki O.C. Jest ona drużynowa srebrną medalistką Mistrzostw Europy 2005 roku, a w swej karierze zdobyła także indywidualny srebrny medal Mistrzostw Europy Seniorów w 2000roku.

U tej zawodniczki graficzny obraz mediany czasu reakcji i mediana czasu motorycznego przedstawia się w ten sam sposób jak u dwóch poprzednich badanych
i znajdują się w górnych granicach skali. Czas reakcji jest lepszy od czasu motorycznego. Wynik surowy badanej jest równy 206 ms w medianie czasu reakcji i 90 ms w medianie czasu motorycznego i jest bardzo zbliżony do średniej grupy (X=208ms; 96ms).

Rozkład czasu reakcji jest już wyższy u tej badanej i sięga 97 %, a rozkład czasu motorycznego plasuje się w normie 34% (ryc.147).

Ryc. 147. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Olgi Cygan

Omawianą kolejną zawodniczką jest Beata Tereba, która wspólnie z koleżankami zdobyła srebrny medal Mistrzostw Europy w 2005 roku i brązowy w 2004. B.T. w swej karierze stawała również na podium Pucharu Świata i jest wielokrotną medalistką Mistrzostw Polski Seniorów.

Ryc. 148. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Beaty Tereby

Wyniki uzykane przez B.T. (ryc. 148) są już zdecydowanie słabsze od wyżej omawianych i wynik 218 ms w medianie czasu reakcji jest o 4,8% gorszy od średniej i 130 ms w medianie czasu motorycznego, aż o 35,4% słabszy od śedniej grupy szpadzistek. Nie mniej jednak patrząc na graficzny obraz profilu badanej jest on znacząco powyżej normy wśród osób w tym samym wieku nie trenujących.

Rozkład tych dwóch cech znajduje się w granicach wartości przeciętnych skali
i wynosi 73% rozkład czasu reakcji i 20% rozkład czasu motorycznego.

Następnie przedstawiono wyniki badań Małgorzaty Stroki - Brązowej medalistki Drużynowych Mistrzostw Europy 2004 roku i wielokrotnej medalistki Mistrzostw Polski. Poniżej przedstawiono profil - próba normalizacyjna czasu reakcji, oraz graficzne odzwierciedlenie przebiegu badania tej zawodniczki.

Ryc. 149. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Małgorzaty Stroki

U badanej M.S. sytuacja wygląda inaczej, jak widać na graficznym obrazie testu reakcji u badanej obserwujemy lepszą medianę czasu motorycznego niż czasu reakcji, wynik 208 ms mediany czasu reakcji jest dokładnie równy średniej grupy, natomiast 87 ms mediany czasu motorycznego jest o 9,4% lepszy niż średnia. Oczywiście wartości uzyskane przez badaną M.S. są znacząco lepsze od normy wśród osób w tym samym wieku nie trenujacych.

Rozkład czasu reakcji jest już wyższy od normy u tej badanej i sięga 90%, a rozkład czasu motorycznego plasuje się w normie 38% (ryc.149).

Zawodniczka Hanna Cygan to kolejna pod względem wyników zawodniczka Kadry Narodowej. H.C. może pochwalić się Brązowym Medalem Letniej Uniwersjady w 2005 roku. H.C. posiada najlepsze wyniki w składowych szybkości w Kadrze co obrazuje profil badanej. Wyniki 186 ms w medianie czasu rekcji i 70 ms w medianie czasu motorycznego są odpowiednio o 10,6% i o 27,1% lepsze niż średnia grupy.

Rozkład czasu reakcji sięga wartości maksymalnych blisko 99,9%, natomiast rozkład czasu motorycznego jest równy 34%(ryc. 150).

Ryc. 150. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Hanny Cygan

Poniżej przedstawiony została profil - próba normalizacyjna badanej Moniki Lampkowskiej, Mistrzyni Polski w 2003 roku. Patrząc na profil można zauważyć, że badana posiada bardzo dobrą medianę czasu rekcji - zaledwie o niespełna 1% gorszy od średniej
w grupie badanych i już gorszą o 5,2% od wartości średniej medianę czasu motorycznego. Badana M.L. posiada wynik podobnie jak wszystkie badane szpadzistki, zdecydowanie wyższy od normy w populacji.

Rozkład natomiast prezentuje się w górnych granicach normy, patrząc na czas motoryczny i blisko maksymalnej wartości, jeśli pod uwagę weźmiemy czas reakcji (ryc. 151).

Ryc. 151. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Monika Lampkowska

Następną opisywaną będzie najmłodsza z grupy badanych dwudziestoletnia Magdalena Piekarska. M.P., która jest m.in. brązową medalistką Mistrzostw Świata Juniorów w 2003 roku i srebrną medalistka Mstrzostw Europy Młodzieżowców w 2004 roku. Jest obiecującą zawodniczką w Kadrze ze zwględu na jej bardzo dobre warunki fizyczne (wysokość ciała). Poniżej przedstaewiono profil - próba normalizacyjna testu reakcji oraz graficzne odwzorowanie przebiegu badania zawodniczki M.P.

Ryc. 152. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Magdaleny Piekarskiej

Wyniki uzykane przez M.P. (ryc. 152) są słabsze i wynik 249 ms w medianie czasu reakcji jest o 19,7% gorszy od średniej i 135 ms w medianie czasu motorycznego, aż o 40,6% słabszy od śedniej grupy szpadzistek. Nie mniej jednak patrząc na graficzny obraz profilu badanej jest on znacząco powyżej normy wśród osób w tym samym wieku nietrenujących.

Rozkład tych dwóch cech znajduje się w granicach wartości przeciętnych skali
i wynosi 70% rozkład czasu reakcji i 19% rozkład czasu motorycznego

Ostatnią zawodniczką biorącą udział w badaniu jest Natalia Markowska. N.M. jest kolejną młodą zawodniczką w Kadrze i w jej dorobku jest m.in. Brązowy medal Mistrzostw Europy Młodzieżowców 2004 roku i brązowy medal Mistrzostw Polski Seniorów 2006 roku.

Ryc. 153. Graficzne odwzorowanie testu reakcji Natalii Markowskiej

Patrząc na profil (ryc. 153) można zauważyć, że badana posiada bardzo dobrą medianę czasu rekcji, lecz jest ona już nieco gorsza od pozostałych badanych. Natomiast mediana czasu motorycznego osiąga podobne wartości, co badane szpadzistki.

Na uwagę jednak zasługuje rozkład czasu reakcji i czasu motorycznego, który świadczy o bardzo dobrej koncentracji badanej. N.M. posiada wyniki poszczególnych prób bardzo zbliżone do siebie i praktycznie w 97,7 % równe.

Wszystkie badane zawodniczki Kadry Narodowej posiadają doskonałą szybkość, co obrazują powyższe profile badanych. U badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie poziom składowych szybkości jest bardzo wysoki i zdecydowanie lepszy od średniej osób
w tym samym wieku nie trenujących. Częstotliwość ruchów u badanych jest wysoka,
a odporność procesów nerwowych duża, spadek między pierwszą połowa tapping testu,
a drugą jest tylko o 8%. Badane charakteryzują się wysoka zdolność do wykonywania szybkich ruchów w czasie co należy do podstawowych umiejętności szermierza.

Wynik sportowy jest skorelowany jedynie z medianą czasu reakcji na poziomie średnim R = 0,62 (tab. 9). Oznacza to, iż test na czas reakcji jest wskazany w systemie doboru i selekcji do uprawiania szermierki. Wg Sozańskiego czas reakcji podlega wytrenowaniu do pewnych granic i może być doskonalony w procesie szkolenia. Czas ruchu prostego
i częstotliwość ruchów nie są skorelowane z wynikiem sportowym w żadnym stopniu.

Podczas analizy zauważono również, że badane M.G. i H.C. posiadają najlepsze wyniki czasu reakcji i czasu motorycznego, lecz kosztem trzeciej składowej częstotliwości ruchów i w tej składowej mają najsłabsze wyniki. Natomiast te badane, które posiadają najlepszą częstotliwość ruchów w pozostałych dwóch składowe są najwolniejsze w grupie (B.T. i M.P.). Badane D.D. i O.C. posiadają wszystkie trzy składowe na wysokim poziomie w grupie (lepszym od średniej). Wszystkie badane zawodniczki są pod względem szybkościowym bardzo do siebie zbliżone i cechuje je wysoka zdolność wykonywania szybkich ruchów, na co miał wpływ długoletni trening badanych zawodniczek.

3.6 Analiza współzależności pomiędzy wskaźnikami szybkości i równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym.

Poniżej przedstawiono wynikające z badań zależności między poszczególnymi składowymi szybkości, a wskaźnikami równowagi dynamicznej. Na podstawie danych zawartych w załączniku nr 2 można stwierdzić, że zależności te występują jedynie w dwóch przypadkach z dwunastu poddanych analizie.

Współzależności obliczone jako współczynnik korelacji między poszczególnymi wskaźnikami zostały dowiedzione jedynie w przypadku drogi dojścia [%] do mediany czasu motorycznego [ms] i drogi dojścia [%] do mediany czasu reakcji [ms].

Współczynnik korelacji mediany czasu motorycznego do drogi dojścia w równowadze dynamicznej przedstawia ryc. 154. Z analizy danych przedstawionych graficznie wynika, że im krótszy czas motoryczny [ms], tym krótsza droga dojścia [%]. Korelacja tych parametrów jest na poziomie średnim R = 0,62.

Ryc. 154. Zależność mediany czasu motorycznego do drogi dojścia w równowadze dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym

Współczynnik korelacji mediany czasu reakcji do drogi dojścia w równowadze dynamicznej przedstawia ryc. 155. Z analizy danych przedstawionych graficznie wynika, że im krótszy czas reakcji [ms] tym krótsza droga dojścia [%]. Korelacja tych parametrów jest na poziomie niskim R = 0,43.

Pozostałe wskaźniki szybkości i równowagi dynamicznej nie wykazały żadnych zależności.

Ryc. 155. Zależność mediany czasu motorycznego do drogi dojścia w równowadze dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym

W podrozdziale tym szukano odpowiedzi na postawioną hipotezę dotyczącą: współzależności pomiędzy wskaźnikami szybkości i równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym. Hipoteza ta potwierdziła się jedynie w odniesieniu do: drogi dojścia jako wskaźnika równowagi dynamicznej z medianą czasu reakcji jako wskaźnika szybkości i drogi dojścia z medianą czasu motorycznego. W badaniach dowiedziono, że istnieje współzależność istotna statystycznie pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu reakcji, a także istnieje współzależność istotna statystycznie pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu motorycznego. Pozostałe wskaźniki nie skorelowały się, nie istnieje żadna współzależność istotna statystycznie pomiędzy pozostałymi wskaźnikami równowagi dynamicznej,
a wskaźnikami składowych szybkości.

Rozdział IV. Posumowanie i dyskusja

Współczesny sport na najwyższym poziomie oczekuje wyłącznie zwycięstw. Stąd wynika zapotrzebowanie trenerów i instruktorów na poszukiwanie nowych metod kształcenia zawodników. Powstają nowe technologie badań pomagające osiągnąć coraz lepsze wyniki. Badania motoryki coraz precyzyjniej określają, jakie zdolności kinestetyczne powinien posiadać zawodnik oraz jakich nowych lepszych metod powinien użyć trener by zwiększyć efekty treningu.

Szczególnie jest to istotne w szermierce, dyscyplinie niezwykle złożonej, wymagającej wielu trudnych umiejętności i zdolności. Szermierka charakteryzuje się wysokimi wymaganiami związanymi z szybkością, dobrą koordynacją ruchów
i umiejętnością skutecznego użyci broni. Zawodnik musi błyskawicznie reagować na ciągle zmieniającą się sytuacje na planszy. Od szybkości analizy walki i odpowiedniej reakcji na poczynania przeciwnika zależy końcowy sukces. Szermierz musi połączyć dwie nieprzystające do siebie cechy: szybkość i wytrzymałość. W tej dyscyplinie ważna jest znakomita równowaga i zborność ruchowa. O mistrzostwie w szermierce decydują w dużym stopniu sprawy związane z psychiką zawodnika. Charakter i osobowość szermierza mają ogromny wpływ na osiągane wyniki. Znaczenie czynników psychicznych szczególnie podkreśla Czajkowski

Głównym celem pracy była ocena poziomu szybkości i zdolności zachowania równowagi u zawodniczek najwyższej klasy sportowej - członkiń Kadry Narodowej. Do badań zdolności zachowania równowagi wykorzystano platformę posturograficzną sprzężoną z komputerem zapisującą wyniki badań.

Analizując wyniki badań, na podstawie uzyskanych przez badane szpadzistki wartości promienia wychyleń przy oczach otwartych w pozycji standardowej, można stwierdzić, iż badane zawodniczki charakteryzują się wysokim poziomem zdolności utrzymania równowagi statycznej. Poziom ten jest bardzo zróżnicowany. Największe rozbieżności zaobserwowano w parametrach, np. pola powierzchni rozwiniętej (85% między najlepszym a najsłabszym wynikiem w grupie badanych), w parametrach dotyczących liczby wychyleń w kierunkach przód - tył (97%) oraz liczby wychyleń w kierunkach lewo - prawo (78,5%). Stwierdzono, że badane zdecydowanie gorzej reagują na przejście z pozycji standardowej do pozycji Romberga, niż z pozycji Romberga do pozycji na jednej nodze. Łatwiejsze wydaje się być przejście z pozycji Romberga do pozycji na jednej nodze, a trudniejsze z pozycji standardowej do pozycji Romberga. Ponieważ zawodniczki posiadają już wykształcony układ równowagi ciała, można przyjąć to za zależność. Z badań równowagi wykonanych przez Monikę Lampkowską wynika, że poziom równowagi zawodniczek klasy Mistrzowskiej jest znacznie wyższy niż zawodniczek niższych kategorii sportowych i osób nietrenujących. Niektórzy przyjmują, że układ równowagi wynika z genotypu osoby i może być kształtowany do jedenastego roku życia. Później w procesie treningowym trudno jest poprawić równowagę.

Przeanalizowano również różnice parametrów prób wykonywanych z otwartymi
i zamkniętymi oczami. Dowiedziono, iż badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie mają gorsze wyniki w większości parametrów we wszystkich trzech pozycjach w próbach wykonywanych z zamkniętymi oczami. Zaobserwowano, że największe różnice badane miały w pozycji Romberga a najmniejsze w pozycji standardowej. Jednocześnie badane mają znaczące różnice między sobą i można podzielić je na trzy grupy. W pierwszej grupie znajdują się takie zawodniczki jak: M.G. i B.T., u których wyniki prób wykonywanych
z zamkniętymi oczami są czasem lepsze niż z w próbie z otwartymi oczami, a przeważnie zostają na tym samym poziomie. W drugiej grupie znajdują się takie badane jak H.C. i N.M.,
u których wyniki nieznacznie pogarszają się po zamknięcia oczu przez badaną. Do trzeciej grupy należą pozostałe badane: O.C., D.D., M.P. i M.S., u których znacząco pogarszają się wyniki w próbach bez kontroli wzrokowej.

W badaniach równowagi dynamiczej wykorzystano moduł projektowania zadań treningowo - rehabilitacyjnych przez użytkownika. Umożliwia on określenie obszarów, do których badana osoba ma przemieszczać kolejno swój środek ciężkości, poprzez świadome wychylenia. To samo zadanie treningowe poprzez układ opcji wywołania może być realizowane do oceny dokładności albo szybkości lub kombinacji szybkości i dokładności.

Badania dotyczące równowagi dynamicznej dowiodły, że szpadzistki posiadają wysoki poziom równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym i jest on bardzo do siebie zbliżony. Zaobserwowano, że badane mają problemy z kierunkami w prawo i w lewo, jeśli pod uwagę weźmiemy czas dojścia i czas pobytu, w pozostałych kierunkach odnotowano bardzo dobre wyniki u wszystkich zawodniczek Kadry. Problemy te wynikają ze specyfiki szermierki, zawodnik podczas walki na planszy wykonuje głownie ruchy w kierunkach przód - tył. Badane znacząco wydłużały drogę dojścia w kierunku prawy dolny skos, pozostałe kierunki nie sprawiały problemu i były na podobnym poziomie. Najlepszy wynik czasu dojścia należy do M.P. 1,63 s, mimo, iż ta sama badana uzyskała najdłuższą drogę dojścia. Najkrótszą drogę dojścia ma M.L. 207,18%, a najdłuższy czas pobytu M.P. sięgający 64,64%. U badanej N.M. obserwujemy najlepszy wynik dotyczący długości całkowitej równy 2273,3 mm.

Wyniki badań są nieco inne niż podaje Czajkowski. Według jego badań młodzież uprawiająca szermierkę ma znacznie wyższy poziom zdolności koordynacyjnych niż nie uprawiająca sportu. Równocześnie autor zauważa korelację między koordynacją, której immanentnym składnikiem jest równowaga, a wynikiem sportowym. W moich badaniach, dotyczących najlepszych zawodniczek, a nie początkujących, nie zauważono korelacji między równowagą dynamiczną i statyczną a wynikiem sportowym.

Oprócz badań równowagi przeprowadzone zostały dwa różne sprawdziany szybkości. W badaniach do oceny zdolności szybkościowych zawodniczek Kadry Narodowej
w szpadzie, wykorzystano również procedurę pomiarową z Wiedeńskiego Systemu Testów. Spośród wielu urządzeń i testów należących do Wiedeńskiego Systemu Testów, wykorzystano urządzenie do badania precyzyjnej motoryki (MLS) oraz test reakcji (RT).

Wyniki badań są w zasadzie zbieżne z wynikami uzyskanymi w Zakładzie Szermierki AWF Katowice. Z badań tych wynika że pod wpływem właściwego treningu, bardzo polepszają się czasy reakcji zawodników. Wzrasta również stałość czasu reakcji, co daje mały obszar rozproszenia.

U badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie poziom składowych szybkości (czas reakcji i czas ruchu prostego) jest bardzo wysoki i zdecydowanie lepszy od średniej osób w tym samym wieku nietrenujących. Częstotliwość ruchów u badanych jest wysoka, a ruchomość i siła procesów nerwowych jest duża, spadek między pierwszą połowa tapping testu a drugą wynosi tylko o 8%. Badane charakteryzuje wysoka zdolność do wykonywania szybkich ruchów w czasie, co jest wymagane w walce szermierczej.

W swojej pracy przedstawiłam również profil zdolności koordynacyjnych. Przeprowadzone badania oparte o profile zdolności utrzymania równowagi różnią się między poszczególnymi badanymi. Badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają różniące się od siebie profile. Można podzielić je na trzy grupy. Do pierwszej grupy należą takie badane, u których rysują się najmniejsze zmiany we wszystkich próbach badanych trzech wskaźników, a na uwagę zasługują próby wykonywane z zamkniętymi oczami, gdzie badane praktycznie nie pogarszają swoich wyników, odznaczają się dużą zdolnością utrzymania równowagi, poniżej średniej grupy Kadrowiczek. W drugiej grupie znalazły się te, których profile są zbliżone do wartości średnich i również odznaczają się dużą zdolnością równowagi. W trzeciej grupie znalazły się zawodniczki, u których wyniki są już znacząco gorsze od średniej, co najpełniej zarysowuje próba z zamkniętymi oczami. Podział ten w pełni nie odzwierciedla wszystkich profili, które zostały szczegółowo opisane w pracy. Cechą wspólną wszystkich badanych zawodniczek są bardzo zbliżone wartości parametrów prób ze sprzężeniem zwrotnym, co świadczy o bardzo wysokim poziomie zdolności koordynacyjnych. Szybkość, równowaga i zdolności koordynacja w takich dyscyplinach jak sporty walki, muszą być całkowicie podporządkowane technice, a przede wszystkim taktyce.

Różni autorzy: Sozański, Witczak, Czajkowski, nie omawiają w swoich pracach równowagi jako samoistnej cechy motoryki człowieka. Zazwyczaj wchodzi ona w skład cech zbornościowych (Czajkowski) lub orientacji czasowo - przestrzennej (Sozański, Witczak). Nie jest więc przez nich traktowana samodzielnie. Badania zdolności utrzymania równowagi wskazały na jej nikłą rolę w szermierce. Wysoki poziom równowagi nie przekłada się na sukcesy sportowe w tej dyscyplinie. Inaczej jest z szybkością. Wszyscy autorzy wyodrębniają szybkość jako znaczącą cechę kinestetyki. Badania szybkości omówione w tej pracy wyraźnie wskazują na istnienie związku między osiąganymi wynikami podczas badań a sukcesami na zawodach (chodzi tu o czas reakcji, tak istotny podczas walki na planszy).

Podobna korelacja istnieje między wskaźnikami szybkości i równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym w odniesieniu do drogi dojścia jako wskaźnika równowagi dynamicznej z medianą czasu reakcji jako wskaźnika szybkości, jak również w odniesieniu do drogi dojścia z medianą czasu motorycznego. W badaniach dowiedziono, że istnieje współzależność pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu reakcji (r = 0,43), a także istnieje współzależność pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu motorycznego (r = 0,62). Zawodniczki charakteryzujące się taką zależnością osiągają lepszy wynik sportowy.

Najlepsze wyniki podczas specjalistycznych badań na najnowszej aparaturze zdecydowanie mogą ułatwić trenerom lepsze kształtowanie zawodników. Jednak poznany potencjał motoryki nie zastąpi cech wolicjonalnych zawodnika. Szermierz musi dysponować bardzo wysoką inteligencją emocjonalną. Wysoki poziom tych zdolności pozwala opanować negatywne emocje i przezwyciężyć stres związany z walką. Szczególną rolę odgrywa pozytywna motywacja - entuzjazm ,zapał i wiara w siebie. Właśnie najlepsi sportowcy mają jedną wspólna cechę: niezwykłą zdolność motywacji, która umożliwia im oddawanie się żmudnym i męczącym ćwiczeniom. Do doskonałości sportowej liczy się przede wszystkim doskonała znajomość techniki oraz umiejętność twórczego efektywnego jej wykorzystania. Umiejętności potrzebne do bycia najlepszym to również pewna elastyczność działania
i dostosowanie do zmiennej sytuacji. Bardzo ważną sprawą jest wiara we własne umiejętności. Nasze wewnętrzne przekonanie o własnych możliwościach pomaga lepiej radzić sobie podczas treningu i zawodów. Wg Golemana tylko zawodnicy o wysokim współczynniku inteligencji emocjonalnej mogą osiągnąć najwyższe laury.

Wydaje się konieczne prowadzenie dalszych badań w zakresie oceny zdolności psychicznych i intelektualnych oraz siły i ruchliwości centralnego układu nerwowego w celu poznana mechanizmów wspomagających osiągnięcie Mistrzostwa Sportowego.

Wnioski

Otrzymane wyniki przeprowadzonych badań pozwoliły wyciągnąć następujące wnioski:

1. Badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają bardzo zróżnicowany poziom równowagi statycznej. Różnice między badanymi zmieniają się
   w zależności od pozycji (standardowa, Romberga, na jednej nodze), badanego parametru i od próby (oczy otwarte, oczy zamknięte, sprzężenie zwrotne).
   W pozycji standardowej w próbie z otwartymi oczami różnice między badanymi
   w poszczególnych parametrach wahają się między 25-90%; w próbie
   z zamkniętymi oczami 49-97% a w sprzężeniu zwrotnym 40-71%. W pozycji Romberga w próbie z otwartymi oczami różnice te wynoszą 40-68%, 48-78%
   w próbie z zamkniętymi oczami oraz 26-57% w sprzężeniu zwrotnym. W pozycji na jednej nodze wyniki parametrów wahają się między badanymi w parametrach od 40 do 86% w próbie z otwartymi oczami, 43-74% w próbie z zamkniętymi oczami, a w sprzężeniu zwrotnym 42-73%. Największe rozbieżności zaobserwowano w parametrach, np. pola powierzchni rozwiniętej (85% między najlepszym a najsłabszym wynikiem w grupie badanych), w parametrach dotyczących liczby wychyleń w kierunkach przód - tył (97%) oraz liczby wychyleń w kierunkach lewo - prawo (78,5%).

2. Analizując wyniki badań na podstawie uzyskanych przez badane szpadzistki wartości promienia wychyleń przy oczach otwartych w pozycji standardowej, można stwierdzić, iż zawodniczki charakteryzują się wysokim poziomem zdolności utrzymania równowagi statycznej. Stwierdzono, że badane zdecydowanie gorzej reagują na przejście z pozycji standardowej do pozycji Romberga, niż z pozycji Romberga do pozycji na jednej nodze. Łatwiejsze wydaje się być przejście z pozycji Romberga do pozycji na jednej nodze, a trudniejsze
   z pozycji standardowej do pozycji Romberga. Ponieważ zawodniczki posiadają już wykształcony układ równowagi ciała, można przyjąć to za zależność.

3. Badania dotyczące równowagi dynamicznej dowiodły, że badane szpadzistki posiadają wysoki poziom równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym,
   a różnice między poszczególnymi badanymi są nieznaczne. Zaobserwowano, że badane mają problemy z kierunkami w prawo i w lewo, jeśli pod uwagę weźmiemy czas dojścia i czas pobytu; w pozostałych kierunkach odnotowano bardzo dobre wyniki u wszystkich zawodniczek Kadry. Problemy te wynikają ze specyfiki szermierki. Zawodnik podczas walki na planszy wykonuje głównie ruchy w kierunkach: przód - tył. Badane znacząco wydłużały drogę dojścia w kierunku prawy dolny skos, pozostałe kierunki nie sprawiały problemu i były na podobnym poziomie. Najlepszy wynik czasu dojścia należy do M.P. 1,63 s, mimo, iż ta sama badana uzyskała najdłuższą drogę dojścia. Najkrótszą drogę dojścia ma M.L. 207,18%, a najdłuższy czas pobytu M.P. sięgający 64,64%. U badanej N.M. obserwujemy najlepszy wynik dotyczący długości całkowitej równy 2273,3 mm.

4. Analiza różnic parametrów prób wykonywanych z otwartymi i zamkniętymi oczami pozwoliła zauważyć, iż badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie mają gorsze wyniki w większości parametrów we wszystkich trzech pozycjach
   w próbach wykonywanych z zamkniętymi oczami. Zaobserwowano, że największe różnice badane miały w pozycji Romberga, gdzie średnio każdy parametr pogarszał się o 81%. Najmniejsze różnice między próbami zauważono w pozycji standardowej i tam zmiana ta wynosiła średnio 30% po wyłączeniu parametru dotyczącego liczby wychyleń w kierunkach przód - tył, gdzie wzrósł on aż do 237% (przy uwzględnieniu tego parametru średnia różnica wynosi 50%).
   W pozycji na jednej nodze w próbie z zamkniętymi oczami badane osiągały wyniki średnio o 73% gorsze niż w próbie z otwartymi oczami. Jednocześnie badane mają znaczące różnice między sobą i można podzielić je na trzy grupy.
   W pierwszej grupie znajdują się takie zawodniczki jak: M.G. i B.T., u których wyniki prób wykonywanych z zamkniętymi oczami są czasem lepsze niż w próbie z otwartymi oczami, a przeważnie pozostają na tym samym poziomie. W drugiej grupie znajdują się takie badane jak H.C. i N.M., u których wyniki nieznacznie pogarszają się po zamknięcia oczu przez badaną. Do trzeciej grupy należą pozostałe badane: O.C., D.D., M.P. i M.S. u których znacząco pogarszają się wyniki w próbach bez kontroli wzrokowej.

5. U badanych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie poziom składowych szybkości jest bardzo wysoki i zdecydowanie lepszy od średniej nietrenujących osób w tym samym wieku. Częstotliwość ruchów u badanych jest wysoka,
   a ruchomość i siła procesów nerwowych jest duża. Spadek między pierwszą połowa tapping testu a drugą wynosi tylko o 8%. Badane charakteryzuje wysoka zdolność do wykonywania szybkich ruchów w określonym czasie, co jest wymagane w walce szermierczej.

6. Wynik sportowy jest skorelowany jedynie z medianą czasu reakcji na poziomie średnim R = 0,62. Oznacza to, iż test na czas reakcji jest wskazany w systemie doboru i selekcji do uprawiania szermierki. Czas ruchu prostego i częstotliwość ruchów nie są skorelowane z wynikiem sportowym w żadnym stopniu. Poziom równowagi statycznej jest skorelowany z wynikiem jedynie w wskaźniku odzwierciedlającym koordynację na jednej nodze na poziomie średnim R = 0,6. Natomiast pozostałe parametry nie skorelowały się. Nie zauważono korelacji między równowagą dynamiczną i statyczną a wynikiem sportowym.

7. Analiza przedstawionych profili zdolności koordynacyjnych pozwoliła dowieść, że profile zdolności utrzymania równowagi różnią się między poszczególnymi badanymi. Badane zawodniczki Kadry Narodowej w szpadzie posiadają różniące się od siebie profile. Można sklasyfikować je wg trzech grup. Do pierwszej grupy należą takie badane jak: M.G., B.T. i H.C., u których rysują się najmniejsze zmiany we wszystkich próbach badanych trzech wskaźników, a na uwagę zasługują próby wykonywane z zamkniętymi oczami, gdzie badane praktycznie nie pogarszają swoich wyników i odznaczają się dużą zdolnością utrzymania równowagi poniżej średniej grupy Kadrowiczek. W drugiej grupie znalazły się D.D., N.M. i M.L., które swoje profile mają zbliżone do wartości średnich
   i również odznaczają się dużą zdolnością równowagi. W trzeciej grupie znalazły się O.C., M.S. i M.P., u których wyniki są już znacząco gorsze od średniej, co najpełniej zarysowuje próba z zamkniętymi oczami. Podział ten w pełni nie odzwierciedla wszystkich profili, które zostały szczegółowo opisane w rozdziale 3.3. Cechą wspólną wszystkich badanych zawodniczek są bardzo zbliżone wartości parametrów prób ze sprzężeniem zwrotnym, co świadczy o bardzo wysokim poziomie zdolności koordynacyjnych.

8. Analiza profili zdolności do szybkiej reakcji pozwoliła zauważyć, że profile badanych szpadzistek różnią się nieznacznie między sobą, jeśli pod uwagę weźmiemy medianę czasu motorycznego i medianę czasu reakcji. Poziom częstotliwości ruchów jest bardzo dobry a różnice bardzo małe.

Analiza materiału badawczego oraz przedstawione wcześniej stwierdzenia pozwalają odnieść się do postawionych hipotez badawczych.

1. Hipoteza dotyczącą współzależności pomiędzy wskaźnikami szybkości
   i równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym potwierdziła się jedynie
   w odniesieniu do: drogi dojścia jako wskaźnika równowagi dynamicznej
   z medianą czasu reakcji jako wskaźnika szybkości i do drogi dojścia z medianą czasu motorycznego. W badaniach dowiedziono, że istnieje współzależność pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu reakcji. Istnieje także współzależność pomiędzy drogą dojścia, a medianą czasu motorycznego. Pozostałe wskaźniki nie skorelowały się; nie istnieje żadna współzależność pomiędzy pozostałymi wskaźnikami równowagi dynamicznej a wskaźnikami składowych szybkości.

2. Hipoteza dotyczącą współzależności pomiędzy wynikiem sportowym a czasem ruchu prostego i czasem reakcji potwierdziła się częściowo. Wykazano, że istnieje wysoka współzależność pomiędzy czasem reakcji a wynikiem sportowym.

3. Zawodniczki najwyższej klasy sportowej uprawiające szpadę posiadają indywidualny i różniący się poziom rozwoju zdolności zachowania równowagi. Profile zdolności do szybkiej reakcji są do siebie zbliżone i na wysokim poziomie.

Piśmiennictwo

1. Archiwum list klasyfikacyjnych Polskiego Związku Szermierczego, 1988-2002.

2. Bajdziński M., Starosta W. Kinestetyczne różnicowanie ruchów i jego uwarunkowania, Warszawa - Gorzów 2002.

3. Borysiuk Z. Współczesna szermierka na szable, Warszawa 2005.

4. Boziewicz K. Polski kodeks honorowy, Warszawa - Kraków.

5. Browne J.E., O'Hare N.J. Przegląd metod badania zdolności utrzymania równowagi w pozycji stojącej, w: Rehabilitacja medyczna 2002; VI; nr 1.

6. Czajkowski Z. Szermierka na szpady, Wydawnictwo Sport i Turystyka 1977.

7. Czajkowski Z. Taktyka i psychologia w szermierce, AWF Katowice 1984 a.

8. Czajkowski Z. Teoria i metodyka współczesnej szermierki, Wydawnictwo Sport i Turystyka 1984 b.

9. Czajkowski Z. Znaczenie sprawności czynnościowo - ruchowej, w: Trening 1993; nr1;

10. Czajkowski Z. Nauka o ruchu Rozważania nad książką podstawy antropomotoryki, w: Sport Wyczynowy 1997; nr 1-2; 26-34; 2-4; 57-64.

11. Czajkowski Z. Sprzężenie zwrotne w nauczaniu i stosowaniu nawyków czuciowo - ruchowych, w: Sport Wyczynowy 1998; nr 9-10; 39-55.

12. Czajkowski Z. Metoda prób i błędów w nauczaniu czynności ruchowych, w: Sport Wyczynowy 1998; nr 11-12; 50-53.

13. Czajkowski Z. Rola układu nerwowego w uczeniu się czynności ruchowych, w: Sport Wyczynowy 1999; nr 1-2; 65-73; nr 3-4; 47-55.

14. Czajkowski Z. Nowe poglądy w nauce o czynnościach ruchowych, w: Sport Wyczynowy 1999; nr 5-6; 85-90.

15. Czajkowski Z. Błędy w nauczaniu, uczeniu się i stosowaniu nawyków czuciowo ruchowych, w: Sport Wyczynowy 1999; nr 7-8; 76-86.

16. Czajkowski Z. Wpływ sprawności czynnościowo ruchowej na wyniki szermierzy, w: Sport Wyczynowy 1999; nr 9-10; 35-44.

17. Czajkowski Z. Krótka historia szermierki w XX wieku próba spojrzenia w przyszłość, Sport Wyczynowy 2000; nr 3-4; 5-13.

18. Czajkowski Z. Widzieć, to nie to samo co postrzegać, w: Sport Wyczynowy 2001; nr 9-10; 136-140.

19. Czajkowski Z. Wpływ wybranych czynników na wyniki osiągane przez szermierzy, w: Zeszyty Naukowe 2001; nr 83; 254-257.

20. Czajkowski Z. Nauczanie techniki sportowej, Warszawa 2004.

21. Goleman D. Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997

22. Homer Iliada (fragment)

23. Juras G., Waśkiewicz Z. Czasowe, przestrzenne oraz dynamiczne aspekty zdolności motorycznych, w: Studia nad Motorycznością Ludzką nr 3 AWF Katowice 1998.

24. Kalina R.M. Teoria sportów walki, Warszawa 2000.

25. Kochanowicz K. Kompleksowa kontrola w gimnastyce sportowej, Gdańsk 1998.

26. Kruczkowski D. Zdolność równowagi ciała - rzetelność pomiaru i oceny przy wykorzystaniu platformy tensometrycznej, Rocznik naukowy AWF Gdańsk 2000; IX.

27. Kwaśniewicz W. 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym, Wydawnictwo MON 1981.

28. Kwaśniewicz W. Dzieje szabli w Polsce, Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 1999.

29. Lampkowska M. Poziom wybranych zdolności koordynacyjnych u członków reprezentacji Polski w szermierce, Praca magisterska obroniona w 2006 r. AWF Warszawa 2006.

30. Ljach W., Czajkowski Z. Znaczenie badań i poglądów Mikołaja Bernsteina w nauce o działalności ruchowej człowieka, w: Rocznik Naukowy AWF Gdańsk 2001; 10; 111-139.

31. Pasek Jan Chryzostom Pamiętniki, PIW Warszawa 1989

32. Prus G. Wytrenowalność zdolności motorycznych u kobiet, AWF Katowice 2000.

33. Raczek J., Mynarski W., Ljach W. Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych, AWF Katowice 2003.

34. Ratajczak L. Historia wojskowości, Wydawnictwo MON 1976.

35. Regulamin zawodów szermierczych Warszawa AKAPIT-DTP 1999.

36. Sienkiewicz H. Pan Wołodyjowski, PIW Warszawa 1988

37. Słownik wyrazów obcych PWN Warszawa 1980

38. Sozański H., Witczak T., Starzyński T. Podstawy treningu szybkości , Warszawa 1999

39. Sozański H., Witczak T. Trening szybkości Warszawa 1981.

40. Starosta W. Motoryczne zdolności koordynacyjne, Warszawa 2003

41. Stupnicki R. Biometria - krótki zarys Warszawa 2000

42. Turosz M. A. Możliwość zastosowania Wiedeńskiego Systemu Testów w diagnostyce psychologicznej sportowców, w: Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fizycznej., red. T. Rychta, M. Guszkowska., Psychologia sportu Warszawa 2003; III.

43. Piwowarczyk D. Poczet rycerzy polskich XIV i XV wieku, Dom wydawniczy „Bellona” 2004

44. http://www.mat-fencing.com/MedaleMSind.html

45. http://www.mat-fencing.com/MistrzowieSzpada.html

46. http://www.mat-fencing.com/MEEspinho2004.html

47. http://www.mat-fencing.com/trapaniAll.html

48. http://www.mat-fencing.com/MEKopenhaga2004.html

49. http://www.mat-fencing.com/MEZalaegerszeg2005.html

50. http://www.mat-fencing.com/Lipsk2005all.html

Spis tabel

Tabela 1. Próba klasyfikacji dyscyplin sportu ze względu na wymogi szybkościowe…….…24

Tabela 2. Somatyczna charakterystyka badanych zawodniczek……………………………...28

Tabela 3. Sportowa charakterystyka badanych zawodniczek………………………………...29

Tabela 4. Zestawienie różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych i oczach zamkniętych w pozycji standardowej…………….............................................................95

Tabela 5. Zestawienie różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych i oczach zamkniętych w pozycji Romberga……………………………………………………....102

Tabela 6. Zestawienie różnic równowagi statycznej przy oczach otwartych i oczach zamkniętych w pozycji na jednej nodze.………………………………………….….….108

Tabela 7. Długość całkowita poszczególnych zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie……………………………………………………………………………….…130

Tabela 8. Zestawienie wskaźników równowagi dynamicznej u zawodniczek Kadry Narodowej w szpadzie…………………………………………………………………..131

Tabela 9. Wyniki testu reakcji (RG) Wiedeńskiego Systemu Testów i wyniki
Tapping Test wchodzącego w skład skróconej formy testu MLS ……………………...132

Tabela 10. Wyniki Tapping Testu: ilość uderzeń badanej osoby w pierwszych
i drugich 16 s……………………………………………………………………….……136

Spis rycin

Spis zdjęć:

Fot. 1. Miecz sumeryjski z Ur; reprodukowano z: Bielicki Marian
Zapomniany świat Sumerów Warszawa 1966………………………………………………9

Fot. 2. Szpada z warsztatu Pietro Hernandeza; druga poł. XVII wieku reprodukowano z: Kwaśniewicz Włodzimierz 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu obronnym……………..10

Fot. 3. Szabla polska typu karabela z XVII wieku; reprodukowano ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego……………………………………………………………………….….11

Fot. 4. Pojedynek na miecze ryc. z 1558 r. reprodukowano z: Kwaśniewicz Włodzimierz 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu obronnym…………………………………………..13

Fot. 5. Walka finałowa na Mistrzostwach Świata 2005 Danuta Dmowska (POL) i Marika Vosu (EST) reprodukowano z www.sport.onet pl ………………………………………...15

Fot. 6. Walka finałowa na Mistrzostwach Świata 2005 Danuta Dmowska (POL) i Marika Vosu (EST) reprodukowano z: www.sport.onet pl ………………………………………..22

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik 1. Współczynnik korelacji poszczególnych wskaźników równowagi statycznej z wynikiem sportowym.

	3	2	1	7	8	5	4	6	9	korelacja
	O.C.	M.G.	D.D	M.L.	M.P.	M.S.	B.T.	H.C.	N.M.
Pole SOO	110	324	218	184	222	213	191	194	123	-0,4
Pole SOZ	214	267	457	288	446	307	150	209	164	-0,2
Pole SSZ	164	165	175	258	290	220	152	126	136	0,3
Dł. SOO	236	244	276	215	230	268	187	251	236	-0,3
Dł. SOZ	279	284	445	233	459	338	216	271	300	0,0
Dł. SSZ	322	257	294	243	401	315	239	248	265	0,1
V śr. SOO	7	8	8	7	7	8	6	8	7	-0,3
V śr. SOZ	9	9	14	7	14	11	7	8	9	-0,1
V śr. SSZ	10	8	9	8	13	10	7	8	8	0,2
Pole ROO	678	1517	1397	1197	2107	1383	1353	898	1307	0,2
Pole ROZ	6352	1423	4273	3486	5077	5486	1726	1875	3756	0,1
Pole RSZ	1153	1068	957	1257	1535	1329	929	1008	655	0,1
Dł. ROO	623	746	1042	639	880	865	690	730	718	-0,3
Dł. ROZ	1933	868	1766	1384	1719	1812	921	1061	1261	0,0
Dł. RSZ	958	683	799	753	907	861	800	758	629	-0,2
V śr. ROO	19	23	33	20	28	27	22	23	22	-0,3
V śr. ROZ	60	27	55	43	54	57	29	33	39	0,0
V śr. RSZ	28	21	25	24	28	27	25	24	20	-0,1
Pole 1NOO	1905	4684	1844	1197	1590	2909	711	1090	1091	-0,5
Pole 1NOZ	6961	7360	5853	3486	4929	6685	1894	3775	4382	-0,5
Pole 1NSZ	2343	3391	1428	1257	1576	1586	901	1304	1195	-0,5
Dł. 1NOO	1095	1429	1140	639	1140	1175	571	807	757	-0,5
Dł. 1NOZ	1955	2168	1996	1384	1885	1937	995	1613	1306	-0,5
Dł. 1NSZ	1288	1563	932	753	1070	963	653	861	909	-0,4
V śr. 1NOO	34	45	36	20	36	37	18	25	24	-0,5
V śr. 1NOZ	61	68	62	43	59	61	31	50	41	-0,5
V śr. 1NSZ	40	49	29	24	33	30	20	27	28	-0,4
Koordynacja S	92,6	82,4	87,6	66,4	85,2	78	85,9	93,4	95,2	0,0
Koordynacja R	49,1	45,2	52,3	34,8	41,2	34,3	52,4	48,5	52,8	-0,3
Koordynacja 1N	28,7	16	31,6	34,8	38,7	33,4	42,1	31,6	42,3	0,6

Załącznik 2. Współczynnik korelacji poszczególnych wskaźników szybkości z wskaźnikami równowagi dynamicznej ze sprzężeniem zwrotnym

zmienne Badane	średnia czas dojścia	średnia droga dojścia	średnia czas pobytu	Długość całkowita [mm]	mediana czasu reakcji	mediana czasu motory -cznego	Ilość uderzeń
O.C.	2,66	224,75	66,59	2474,9	206	90	228
M.G.	2,29	274,28	60,75	2955,4	178	79	209
D.D.	2,67	245,71	64,79	2637,2	201	82	218
M.L.	1,83	207,18	51,44	2329,8	210	101	211
M.P.	1,63	320,88	67,43	3463,9	249	135	228
M.S.	1,95	219,13	63,18	2586,6	208	87	208
B.T.	2,01	270,98	64,58	3159,8	218	130	238
H.C.	2,35	229,24	61,06	2577	186	70	189
N.M.	2,91	224,30	75,86	2273,3	219	89	211
Korelacja z medianą czasu reakcji	-0,40	0,43	0,38	0,41
korelacja z medianą czasu motorycznego	-0,62	0,62	0,10	0,68
korelacja z ilością uderzeń	-0,18	0,47	0,26	0,50

Załącznik 3. Współczynnik korelacji poszczególnych wskaźników równowagi dynamicznej z wynikiem sportowym.

Badane	średnia czasu dojścia	średnia droga dojścia	średnia czasu pobytu	Długość całkowita [mm]
D.D.	2,71	226,00	61,20	2637,2
M.G.	2,48	294,80	49,70	2955,4
O.C.	2,83	252,30	52,29	2474,9
B.T.	2,26	210,20	40,19	3159,8
M.S.	1,58	317,00	64,64	2586,6
H.C.	2,14	218,40	58,76	2577
M.L.	2,65	314,20	52,89	2329,8
M.P.	2,68	234,40	52,43	3463,9
N.M.	3,34	206,90	62,98	2273,3
X	2,52	252,70	55,01	2727,59
SD	0,49	44,47	7,71	422,89
MIN	1,58	206,88	40,19	2273,3
MAX	3,34	317,00	64,64	3463,9
korelacja z wynikiem	-0,39	-0,26	0,21	-0,09

Załącznik 4. Wyniki badań równowagi dynamicznej - czas dojścia wyrażony w sekundach

Badane	przód	prawy skos	w prawo	prawy dolny skos	tył	lewy dolny skos	w lewo	lewy skos	X
O.C.	2,53	2	3,69	4,34	3,09	2,91	1,72	1,41	2,71
M.G.	2,56	2,94	1,66	3,84	1,91	1,75	2,31	2,84	2,48
D.D.	1,44	1,88	5,13	2,03	2,53	1,47	6,59	1,59	2,83
M.L.	3,28	1,91	3,59	2,25	1,75	1,38	2,78	1,16	2,26
M.P.	2,38	1	2,81	0,94	0,91	1,69	1,19	1,72	1,58
M.S.	2,41	2,5	2,44	1,56	2,13	2,59	1,97	1,5	2,14
B.T.	2,34	2	4,44	4,25	2,19	2,03	2,34	1,59	2,65
H.C.	2,28	2,19	5,31	1,72	1,59	2,94	3,75	1,69	2,68
N.M.	5,44	3,97	3,94	1,75	1,75	2,63	4,13	3,09	3,34
X	2,74	2,27	3,67	2,52	1,98	2,15	2,98	1,84	2,52
SD	1,12	0,82	1,21	1,28	0,61	0,62	1,65	0,66	0,49
MIN	1,44	1	1,66	0,94	0,91	1,38	1,19	1,16	1,58
MAX	5,44	3,97	5,31	4,34	3,09	2,94	6,59	3,09	3,34

Załącznik 5 Wyniki badań równowagi dynamicznej - droga dojścia wyrażony w [ % ]

Badane	przód	prawy skos	w prawo	prawy dolny skos	tył	lewy dolny skos	w lewo	lewy skos	X
O.C.	215,5	168,8	259,5	324,3	291,8	270,2	133,3	144,4	226,0
M.G.	359,1	321	127,2	637,9	180,4	214,7	215,5	302,7	294,8
D.D.	197,1	222,9	341,4	256,4	258,2	193	370,8	178,4	252,3
M.L.	242,5	149,5	273,4	263,5	199	161,6	232,5	159,4	210,2
M.P.	374,6	262,6	403,2	261,5	325,6	332,4	220,1	356	317,0
M.S.	256,3	257,5	169,5	151,9	335,4	218,1	182,4	176,1	218,4
B.T.	266,1	220,6	300,6	602,5	327,1	250,1	273,2	273,4	314,2
H.C.	193,1	259,1	262,5	223,9	234,9	318,1	199,1	184,8	234,4
N.M.	232,5	252	250,5	146,4	183,3	183,8	185,8	220,7	206,9
X	259,64	234,89	265,31	318,70	259,52	238,00	223,63	221,77	252,7
SD	65,65	51,94	82,64	179,99	63,32	59,42	67,24	72,84	44,47
MIN	193,1	149,5	127,2	146,4	180,4	161,6	133,3	144,4	206,88
MAX	374,6	321	403,2	637,9	335,4	332,4	370,8	356	317

Załącznik 6. Wyniki badań równowagi dynamicznej - czas pobytu wyrażony w [ % ]

Badane	przód	prawy skos	w prawo	prawy dolny skos	tył	lewy dolny skos	w lewo	lewy skos	X
O.C.	71,3	78,8	34,4	55	81,3	71,3	60	37,5	61,20
M.G.	51,3	30,6	44,4	67,5	41,9	55,6	30	76,3	49,70
D.D.	52,5	45,6	18,8	64,4	57,5	64,4	61,3	53,8	52,29
M.L.	44,4	54,4	53,8	46,9	16,9	46,3	56,3	2,5	40,19
M.P.	96,9	36,3	71,3	46,3	93,1	56,9	52,5	63,8	64,64
M.S.	35,6	35,6	29,4	87,5	66,9	76,3	66,3	72,5	58,76
B.T.	78,1	52,5	8,8	65,6	53,1	45	49,4	70,6	52,89
H.C.	72,5	60,6	55	41,9	57,5	64,4	17,5	50	52,43
N.M.	63,1	65	39,4	55,6	68,8	78,1	55	78,8	62,98
X	62,86	51,04	39,48	58,97	59,67	62,03	49,81	56,20	55,01
SD	18,97	15,71	19,30	14,08	22,13	12,06	15,89	24,30	7,71
MIN	35,6	30,6	8,8	41,9	16,9	45	17,5	2,5	40,19
MAX	96,9	78,8	71,3	87,5	93,1	78,1	66,3	78,8	64,64

Załącznik 7. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji standardowej z otwartymi oczami

	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	1,4	110	236	7	138	4	14	155	5	5
M.G.	4,3	324	244	8	119	4	13	181	6	6
D.D.	2,4	218	276	8	183	6	24	160	5	10
M.L.	2,8	184	215	7	122	4	12	142	4	4
M.P.	3,2	222	230	7	136	4	15	152	5	17
M.S.	2,5	213	268	8	176	6	28	160	5	19
B.T.	3,2	191	187	6	113	4	6	116	4	2
H.C.	2,6	194	251	8	156	5	19	154	5	5
N.M.	1,7	123	236	7	136	4	17	156	5	5
X	2,68	197,67	238,11	7,33	142,11	4,56	16,44	152,89	4,89	8,11
SD	0,86	61,95	26,81	0,71	24,73	0,88	6,58	17,27	0,60	6,01
Min	1,4	110	187	6	113	4	6	116	4	2
Max	4,3	324	276	8	183	6	28	181	6	19

Załącznik 8. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji standardowej z zamkniętymi oczami

Typ 2: Oczy zamknięte	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	2,4	214	279	9	151	5	20	193	6	25
M.G.	2,7	267	284	9	137	4	13	215	7	26
D.D.	3,3	457	445	14	283	9	36	284	9	37
M.L.	3,7	288	233	7	121	4	11	167	5	16
M.P.	3	446	459	14	247	8	45	330	10	39
M.S.	2,7	307	338	11	180	6	24	242	8	32
B.T.	2	150	216	7	138	4	20	129	4	10
H.C.	2,6	209	271	8	143	4	14	193	6	24
N.M.	1,9	164	300	9	158	5	22	215	7	37
X	2,70	278,00	313,89	9,78	173,11	5,44	22,78	218,67	6,89	27,33
SD	0,58	111,56	85,95	2,68	55,29	1,88	11,17	60,48	1,90	9,95
Min	1,9	150	216	7	121	4	11	129	4	10
Max	3,7	457	459	14	283	9	45	330	10	39

Załącznik 9. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji standardowej ze sprzężeniem zwrotnym.

Typ 3: Koordynacja	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	1,8	164	322	10	170	5	26	233	7	35
M.G.	2,3	165	257	8	144	5	23	177	6	22
D.D.	2	175	294	9	197	6	27	168	5	22
M.L.	3,4	258	243	8	126	4	16	172	5	17
M.P.	2,2	290	401	13	237	7	33	273	9	34
M.S.	2,6	220	315	10	206	6	38	184	6	25
B.T.	2,1	152	239	7	148	5	19	152	5	10
H.C.	1,6	126	248	8	150	5	23	161	5	16
N.M.	1,6	136	265	8	164	5	21	165	5	15
X	2,18	187,33	287,11	9,00	171,33	5,33	25,11	187,22	5,89	21,78
SD	0,56	56,39	52,68	1,80	35,41	0,87	6,88	39,67	1,36	8,48
Min	1,6	126	239	7	126	4	16	152	5	10
Max	3,4	290	401	13	237	7	38	273	9	35

Załącznik 10. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji Romberga z otwartymi oczami.

Typ 1: Oczy otwarte	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	3,3	678	623	19	413	13	58	377	12	71
M.G.	6,2	1517	746	23	458	14	55	506	16	77
D.D	4	1397	1042	33	747	23	102	570	18	97
M.L.	5,9	1197	639	20	390	12	72	429	13	59
M.P.	6,5	2107	880	28	490	15	61	626	20	84
M.S.	4,7	1383	865	27	477	15	52	630	20	109
B.T.	5,6	1353	690	22	445	14	58	440	14	56
H.C.	3,7	898	730	23	479	15	70	450	14	81
N.M.	3,9	1307	718	22	452	14	53	461	14	50
X	4,87	1315,22	770,33	24,11	483,44	15,00	64,56	498,78	15,67	76,00
SD	1,20	399,14	134,70	4,43	103,91	3,16	15,69	90,48	3,00	19,40
Min	3,3	678	623	19	390	12	52	377	12	50
Max	6,5	2107	1042	33	747	23	102	630	20	109

Załącznik 11. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji Romberga z zamkniętymi oczami

Typ 2: Oczy zamknięte	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	9,2	6352	1933	60	1138	36	100	1321	41	144
M.G.	5,2	1423	868	27	556	17	55	565	18	77
D.D	6,8	4273	1766	55	1269	40	127	957	30	136
M.L.	7,3	3486	1384	43	914	29	92	874	27	78
M.P.	8,7	5077	1719	54	1206	38	86	1013	32	124
M.S.	9,6	5486	1812	57	1204	38	76	1121	35	147
B.T.	5,5	1726	921	29	608	19	78	571	18	61
H.C.	5	1875	1061	33	735	23	82	625	20	89
N.M.	7,4	3756	1261	39	741	23	74	865	27	116
X	7,19	3717,11	1413,89	44,11	930,11	29,22	85,56	879,11	27,56	108,00
SD	1,73	1764,43	408,47	12,78	279,96	9,00	19,99	258,88	7,92	32,31
Min	5	1423	868	27	556	17	55	565	18	61
Max	9,6	6352	1933	60	1269	40	127	1321	41	147

Załącznik 12. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji Romberga ze sprzężeniem zwrotnym.

Typ 3: Koordynacja	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	4,3	1153	958	28	570	19	66	517	19	70
M.G.	4,5	1068	683	21	413	13	54	458	14	69
D.D	3,6	957	799	25	557	17	72	459	14	76
M.L.	4,9	1257	753	24	448	14	60	521	16	66
M.P.	4,8	1535	907	28	512	16	65	644	20	72
M.S.	4,6	1329	861	27	544	17	58	558	17	79
B.T.	3,8	929	800	25	513	16	69	500	16	66
H.C.	4,1	1008	758	24	490	15	53	470	15	74
N.M.	3,4	655	629	20	431	13	60	374	12	50
X	4,22	1099,00	794,22	24,67	497,56	15,56	61,89	500,11	15,89	69,11
SD	0,53	256,50	104,13	2,83	56,43	2,01	6,55	75,04	2,52	8,39
Min	3,4	655	629	20	413	13	53	374	12	50
Max	4,9	1535	958	28	570	19	72	644	20	79

Załącznik 13. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji na jednej nodze z otwartymi oczami

Typ 1: Oczy otwarte	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	4,8	1905	1095	34	743	23	100	667	21	89
M.G.	9,6	4684	1429	45	860	27	89	979	31	86
D.D	5,1	1844	1140	36	826	26	107	625	20	74
M.L.	5,9	1197	639	20	390	12	72	429	13	59
M.P.	4,1	1590	1140	36	811	25	107	636	20	80
M.S.	7,8	2909	1175	37	776	24	97	721	23	77
B.T.	3,9	711	571	18	400	13	69	320	10	44
H.C.	4,1	1090	807	25	538	17	64	487	15	69
N.M.	4,2	1091	757	24	566	18	100	402	13	52
X	5,50	1891,22	972,56	30,56	656,67	20,56	89,44	585,11	18,44	70,00
SD	1,97	1229,12	288,70	9,11	185,34	5,68	16,83	200,72	6,44	15,43
min	3,9	711	571	18	390	12	64	320	10	44
max	9,6	4684	1429	45	860	27	107	979	31	89

Załącznik 14. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji na jednej nodze z zamkniętymi oczami.

Typ 2: Oczy zamknięte	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	10,8	6961	1955	61	1262	39	118	1231	39	113
M.G.	10,4	7360	2168	68	1512	47	112	1277	40	114
D.D	8,3	5853	1996	62	1474	46	130	1061	33	113
M.L.	7,3	3486	1384	43	914	29	92	874	27	78
M.P.	8	4929	1885	59	1301	41	119	1123	35	149
M.S.	10,3	6685	1937	61	1349	42	124	1135	36	99
B.T.	5,4	1894	995	31	715	22	74	562	18	66
H.C.	6,8	3775	1613	50	1050	33	107	1014	32	107
N.M.	9,1	4382	1306	41	835	26	97	813	25	91
X	8,49	5036,11	1693,22	52,89	1156,89	36,11	108,11	1010,00	31,67	103,33
SD	1,83	1830,21	390,73	12,28	288,25	8,98	17,72	226,15	7,14	23,99
min	5,4	1894	995	31	715	22	74	562	18	66
max	10,8	7360	2168	68	1512	47	130	1277	40	149

Załącznik 15. Zestawienie poszczególnych wskaźników u badanych zawodniczek przy utrzymaniu równowagi w pozycji na jednej nodze ze sprzężeniem zwrotnym.

Typ 3: Koordynacja	Promień średni [mm]	Pole powierzchni rozwiniętej [mm^2]	Długość całkowita [mm]	Prędkość średnia [mm/s]	Długość L-P [mm]	Prędkość średnia L-P [mm/s]	Liczba wychyleń L-P	Długość P-T [mm]	Prędkość średnia P-T [mm]	Liczba wychyleń P-T
O.C.	5,5	2343	1288	40	840	26	100	816	26	100
M.G.	6,7	3391	1563	49	979	31	109	1057	33	101
D.D	4,9	1428	932	29	575	18	71	580	18	70
M.L.	4,9	1257	753	24	448	14	60	521	16	66
M.P.	4,4	1576	1070	33	791	25	90	552	17	61
M.S.	4,8	1586	963	30	613	19	80	616	19	76
B.T.	3,9	901	653	20	432	14	70	405	13	52
H.C.	4,6	1304	861	27	492	15	60	605	19	69
N.M.	4,1	1195	909	28	649	20	99	518	16	74
X	4,87	1664,56	999,11	31,11	646,56	20,22	82,11	630,00	19,67	74,33
SD	0,84	759,15	278,35	8,72	188,55	5,95	18,18	194,09	6,12	16,45
min	3,9	901	653	20	432	14	60	405	13	52
max	6,7	3391	1563	49	979	31	109	1057	33	101

Słownik wyrazów obcych PWN Warszawa 1980

Boziewicz Kazimierz Polski kodeks honorowy Warszawa - Kraków

Słownik wyrazów obcych PWN Warszawa 1980

Pasek Jan Chryzostom.Pamiętniki PIW Warszawa 1989

Słownik wyrazów obcych PWN 1980

Kwaśniewicz Włodzimierz 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym Wydawnictwo MON 1981

Kwaśniewicz Włodzimierz 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym Wydawnictwo MON 1981

tamże

Kwaśniewicz Włodzimierz Dzieje szabli w Polsce Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 1999

Sienkiewicz Henryk Pan Wołodyjowski PIW Warszawa1988

Op. cit.

Ratajczak Leszek Historia wojskowości

Op. cit

tamże

Kwaśniewicz Włodzimierz (1999) Dzieje szabli a Polsce Dom wydawniczy Bellona

Boziewicz Kazimierz Polski kodeks honorowy Warszawa - Kraków

Homer Iliada

Piwowarczyk DariuszPoczet rycerzy polskich XIV i XV wieku Dom wydawniczy „Bellona” 2004

Sienkiewicz Henryk Pan Wołodyjowski Warszawa 1988

Regulamin zawodów szermierczych Warszawa AKAPIT-DTP 1999;

tamże;

Archiwum list klasyfikacyjnych Polskiego Związku Szermierczego. 1988-2002

http://www.mat-fencing.com/MEKopenhaga2004.html

http://www.mat-fencing.com/Lipsk2005all.html

http://www.mat-fencing.com/MEZalaegerszeg2005.html

http://www.mat-fencing.com/trapaniAll.html

http://www.mat-fencing.com/MEEspinho2004.html

Browne J.E., O'Hare N.J. (2002) Przegląd metod badania zdolności utrzymania równowagi w pozycji stojącej. w: Rehabilitacja medyczna (VI) nr 1

Browne J.E., O'Hare N.J. Przegląd metod badania zdolności utrzymania równowagi w pozycji stojącej. w: Rehabilitacja medyczna 2002; VI; nr 1

Raczek, Mynarski, Ljach Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych. AWF Katowice 2003

Starosta W. Motoryczne zdolności koordynacyjne Warszawa 2003

Juras G., Waśkiewicz Z. Czasowe, przestrzenne oraz dynamiczne aspekty zdolności motorycznych. Studia nad Motorycznością Ludzką nr 3 AWF Katowice 1998

Juras G., Waśkiewicz Z. Czasowe, przestrzenne oraz dynamiczne aspekty zdolności motorycznych. Studia nad Motorycznością Ludzką nr 3 AWF Katowice 1998

Bajdziński M., Starosta W. Kinestetyczne różnicowanie ruchów i jego uwarunkowania.2002

Sozański, Witczak, Starzyński Podstawy treningu szybkości1999

Sozański, Witczak, Starzyński Podstawy treningu szybkości 1999

tamże;

tamże;

Sozański, Witczak, Starzyński Podstawy treningu szybkości, 1999 str. 62 tabela 7

Czajkowski Zbigniew Teoria i metodyka współczesnej szermierki 1984

Czajkowski Zbigniew ; Znaczenie sprawności czynnościowo- ruchowej; w: Trening nr1 1993r.;

Kruczkowski D. Zdolność równowagi ciała - rzetelność pomiaru i oceny przy wykorzystaniu platformy tensometrycznej, (IX) Rocznik naukowy AWF Gdańsk 2000

Raczek J., Mynarski W., Ljach W. Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych, AWF Katowice 2003

Turosz M. A. Możliwość zastosowania Wiedeńskiego Systemu Testów w diagnostyce psychologicznej sportowców[W:] Wkład nauk humanistycznych do wiedzy o kulturze fizycznej., red. T. Rychta, M. Guszkowska., Psychologia sportu (III), Warszawa 2003

Stupnicki R. Biometria - krótki zarys, Warszawa 2000

Kruczkowski D. Zdolność równowagi ciała - rzetelność pomiaru i oceny przy wykorzystaniu platformy tensometrycznej, (IX) Rocznik naukowy AWF Gdańsk 2000

Sozański H., Witczak T. Trening szybkości. Warszawa 1981

Sozański H., Witczak T., Starzyński T. Podstawy treningu szybkości Warszawa 1999

Czajkowski Z. Nowe poglądy nauce o czynnościach ruchowych w: „Sport Wyczynowy” 1999 nr 5-6

Czajkowski Z. Taktyka i psychologia w szermierce AWF Katowice 1984

Lampkowska M. Poziom wybranych zdolności koordynacyjnych u członków reprezentacji Polski w szermierce Praca magisterska obroniona w 2006 r. AWF Warszawa 2006

Kochanowicz K. Kompleksowa kontrola w gimnastyce sportowej Gdańsk 1998

Czajkowski Z. Znaczenie sprawności czynnościowo - ruchowej Trening 1993 nr 1

tamże;

Czajkowski Z. Taktyka i psychologia w szermierce AWF Katowice 1984

Goleman D. Inteligencja emocjonalna Poznań 1997

19

---