Windykacja

Windykacja to sądowe dochodzenie własności, domaganie się czegoś na podstawie przepisów prawa. W praktyce bankowej windykacja ma szersze znaczenie, które obejmuje wszelkie podejmowane przez bank działania, mające na celu zwrot udzielonych kredytów.

Windykacja to działalność, z którą na obecnym szerokim rynku wierzytelności mamy do czynienia coraz częściej.

Firmy dokonujące sprzedaży z odroczonym terminem płatności na co dzień spotykają się z problemem niespłaconych należności. W większości przypadków są to krótkotrwałe poślizgi w płatnościach, które nie stanowią zagrożenia dla płynności wierzyciela. Inaczej jest wtedy kiedy należność starzeje się a dłużnik starannie unika kontaktu z wierzycielem. Nieściągnięte należności mogą wtedy poważnie utrudniać firmom prowadzenie działalności gospodarczej a w konsekwencji grozić utratą płynności finansowej.
Aby zabezpieczyć się przed ryzykiem narastania niezapłaconych należności, firmy tworzą działy windykacji, które mają za zadanie monitorowanie płatności i prowadzenie czynności upominawczych wobec dłużników. Jeżeli czynności pracowników nie odnoszą skutku wierzyciel może zlecić windykację firmie zewnętrznej. Wynajęcie firmy, która w zamian za prowizyjne wynagrodzenie podejmie się windykacji stanowi alternatywą drogę dochodzenia należności.

Windykacja za pomocą firmy zewnętrznej może przynieść następujące korzyści:

• 1. Wierzyciel oszczędza swój czas.

• 2. Nie rozprasza energii na wyczerpujące czynności windykacyjne.

• 3. Zajmuje się prowadzeniem działalności gospodarczej i rozwija firmę.

• 4. Nie angażuje pracowników handlowych do specjalistycznych działań windykacyjnych.

Wierzyciel korzysta z doświadczenia i specjalizacji firmy zewnętrznej, która dokona ustaleń i przedstawi wierzycielowi raport pisemny, w którym zawarta będzie realna ocena możliwości spłaty zadłużenia przez dłużnika, oraz wypracuje korzystne porozumienie z dłużnikiem i zabezpieczy spłatę należności.

Zanim wierzyciel podejmie decyzję o wyborze firmy windykacyjnej, która ma odzyskać wierzytelności powinien sprawdzić następujące informacje:

• Czy firma windykacyjna posiada uprawnienia do dokonywanych czynności? ( aktualny wpis do ewidencji działalności gospodarczej lub do rejestru sądowego)

• Jak długo firma działa na rynku wierzytelności?

• Czy może przekazać kontakt do co najmniej 3 firm, z którymi ostatnio współpracowała w zakresie windykacji?

• Czy procedury windykacyjne standardowo nie ograniczają się tylko do działań pasywnych? (wypisywanie pism i telefonowanie do dłużników)

• Czy prowizja firmy jest adekwatna do stosowanych procedur windykacyjnych?

Po uzyskaniu odpowiedzi na powyższe pytania może określić, z którą firmą warto podjąć współpracę. Skuteczność windykacji zależy w największym stopniu od szybkości reakcji wierzyciela. Im dłużej wierzyciel zwleka z podjęciem działań windykacyjnych tym trudniejsza staje się windykacja wierzytelności. Dodatkową informacją, którą należy brać pod uwagę jest termin przedawnienia. Przedawnienie jest bowiem podstawową przeszkodą w ściąganiu należności. Istota przedawnienia polega na tym, że po upływie czasu określonego w ustawie dłużnik może uchylić się od zaspokojenia roszczenia.

Postępowanie przedsądowe powinno być prowadzone na różnych etapach działań windykacyjnych. Wprawdzie uzyskanie tytułu egzekucyjnego a następnie wykonawczego dodaje wierzycielowi silnych argumentów mobilizujących dłużnika do zapłaty, niestety daje to również dłużnikowi czas na wyzbycie się majątku.

Negocjacje prowadzone z osobami fizycznymi, które za swoje zobowiązania odpowiadają własnym majątkiem przynoszą lepsze efekty niż z osobami prawnym, które odpowiadają jedynie wartością majątku firmy.

Wstąpienie na drogę postępowania sądowego w sprawach między kontrahentami musi być poprzedzone co najmniej dwu krotnym pisemnym wezwaniem dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia. Dłużnik musi pokwitować przyjęcie wezwania.

Droga sądowa daje wierzycielowi możliwość uzyskania nakazu zapłaty w celu dalszego dochodzenia roszczeń na drodze komorniczej.
Przed udaniem się do sądu i komornika należy jednak rozważyć kwestie kosztów i horyzont czasowy jakie wiążą się z prowadzeniem sprawy w sądzie.
Należy tutaj pamiętać, że większość kosztów wierzyciel musi ponieść na początku prowadzonej sprawy sądowej, a perspektywa rekompensaty wynikającej ze spieniężenia zajętych składników majątku dłużnika może być bardzo odległa bądź może to w ogóle nie nastąpić.
Innym wyjściem jest faktoring. Polega on na tym, że zainteresowana firma przenosi na bank (faktora) swoją wierzytelność i natychmiast otrzymuje należną kwotę pomniejszoną o odpowiednie dyskonto i/lub prowizję należną faktorowi. Zwykle bywa stosowany w wypadku dużych i średnich należności przed ich terminem wymagalności. Może mieć charakter niezupełny, czyli z prawem regresu do zbywcy (jeżeli dłużnik nie zapłaci w terminie, faktor sięga po środki do zbywcy), zupełny, czyli bez tego prawa, ewentualnie mieszany - gdy wierzyciel i faktor dzielą się ryzykiem niewypłacalności dłużnika w określonym stosunku procentowym lub kwotowym.

W grę wchodzi również sprzedaż wierzytelności. Według Katarzyny Rumińskiej, za taką właśnie decyzją przemawiają:

•  pozbycie się wierzytelności,

•  wejście trzeciego gracza (dłużnicy nie lubią zmian),

•  efekty zarówno finansowe, jak i marketingowe,

•  prosty sposób na koszty uzyskania przychodu,

•  odzyskanie środków finansowych,

•  wyczyszczenie bilansu,

•  poprawa wizerunku firmy (niepłacenie nie uchodzi dłużnikom bezkarnie).

Podstawowy rezultat tej operacji jest taki, że przestaje się być właścicielem wierzytelności i nie ma się już do niej żadnych praw. To rozwiązanie firmy stosują, gdy nie chcą dalszych kontaktów z danym dłużnikiem.

Występowanie długów jest bardzo wrażliwe na cykl koniunktury gospodarczej.
W momencie gdy na rynku panuje optymizm i wiara w silny wzrost gospodarczy, problem długów nie wydaje się być szczególnie dotkliwy. Przedsiębiorstwa myślą wtedy przede wszystkim o zwiększeniu obrotów, inwestycjach i wywalczeniu dużego udziału w rynku.
Niestety w okresach obniżonej aktywności gospodarczej lub wręcz recesji wszyscy przypominają sobie o istniejących zaległościach. Narastają zatory płatnicze, które w wielu sytuacjach mogą zagrozić płynności finansowej przedsiębiorstw i prowadzić je do upadłości. Najczęściej zatory płatnicze paraliżują konkretne branże, np. przemysł ciężki, ochrona zdrowia, handel hurtowy.

W Polsce problem terminowego regulowania należności pojawił się wraz z gospodarką wolnorynkową. Poprzez mechanizm cenowy rynek dokonuje stałej weryfikacji efektywności wcześniej istniejących i nowych przedsiębiorców.

Wskaźnikiem koniunktury w kraju może być liczba wniosków o upadłość kierowanych rocznie do polskich sądów gospodarczych.

Rok	1991	1992	1993	1994	1995	1996	2000	2001
Upadłości	1250	3661	5249	4193	2992	2710	4000	>5000
Dane: MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI

* według opinii prawników prowadzących sprawy upadłościowe obok rzeczywistych upadłości, przedsiębiorców którym nie powiodła się podjęta działalność, istnieje też duża liczba symulowanych upadłości, mających na celu jedynie ucieczkę od zaciągniętych zobowiązań.
Duży wzrost spraw w 1992, 1993 i 1994 spowodowany był spadkiem produkcji i utratą tradycyjnych rynków wschodnich.
Analiza danych dotyczących ogłoszeń upadłości i układów publikowanych w MSIG wskazuje na wzrost ogłaszanych upadłości i postępowań układowych w ostatnich latach.

Lata	1997	1998	1999	2000	2001
Ogłoszone upadłości	569	626	716	910	>1000
Ogłoszone układy	112	162	272	325	>350
Dane: MONITOR SĄDOWY I GOSPODARCZY

Problem niespłaconych wierzytelności z reguły występuje jako zjawisko losowe. Trudno jest bowiem podejrzewać, że działający w dobrej wierze przedsiębiorca wiedząc o zapowiadających się problemach partnera handlowego udzieli mu kredytu.
Prowadzący działalność gospodarczą nie są jednak w tym przypadku całkiem bezbronni.
Można bowiem stosować działania prewencyjne znacznie ograniczające ryzyko wystąpienia długu.
W działaniach prewencyjnych możemy wyodrębnić trzy etapy:

1. Przed zawarciem umowy ocena wiarygodności potencjalnego kontrahenta
2. W trakcie trwania umowy analiza sytuacji partnera handlowego zabezpieczenie spłaty należności
3. Po wykonaniu świadczenia a przed otrzymaniem zapłaty monitoring należności i sytuacji kontrahenta
Wymienione zabezpieczenia znacznie ograniczą ryzyko wystąpienia długów.
Nie można jednak wykluczyć, że firmy które stosują wszystkie z wymienionych zabezpieczeń będą posiadały kłopoty ze ściągnięciem należności.
Jeżeli egzekucja indywidualna nie przynosi oczekiwanych efektów, ze względu na brak odpowiedniego do zajęcia majątku, lub ze względu na dużą liczbę wnioskujących wierzycieli - pozostają następujące warianty.

Postępowanie Układowe

Postępowanie układowe ma na celu pomóc dłużnikowi w wywiązaniu się ze zobowiązań. W wyniku przeprowadzenia postępowania układowego wybrane zobowiązania dłużnika ulegają redukcji a dalsze spłaty zostają rozłożone na raty.

Jeżeli natomiast wykorzystano wszelkie inne sposoby i nie występują okoliczności które uzasadniałyby prowadzenia postępowania układowego z dłużnikiem wierzyciel może wystąpić do sądu z wnioskiem o upadłość.

Postępowanie upadłościowe

Prawo upadłościowe podaje dwie ekonomiczne podstawy złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jedną z nich jest trwałe zaprzestanie płacenia długów. Drugą jest sytuacja w której suma zobowiązań przedsiębiorcy przekracza sumę jego aktywów.

Do złożenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości zobowiązany jest przedsiębiorca w terminie 14 dni od momentu zaistnienia jednej z przesłanek ogłoszenia upadłości. Natomiast nie dopełnienie przez dłużnika tego obowiązku pociąga za sobą odpowiedzialność cywilną za szkodę wyrządzoną wierzycielowi.
W większości wypadków ogłoszenie upadłości oznacza, że cały majątek nie wystarcza na zaspokojenie długu wchodzącego w upadłość. Podstawowym celem procedury upadłościowej jest zaprzestanie dalszej działalności dłużnika, która prowadzi do gromadzenia długów i stałego zwiększania strat wierzycieli oraz do rozdysponowania pozostałego majątku wśród wierzycieli.
Zarówno postępowanie układowe jak i upadłościowe są dla wierzycieli procesami długotrwałymi i kosztownymi. Dodatkowo procesy te znacznie ograniczają swobodę działania indywidualnego wierzyciela.

Obrót wierzytelnościami

Dobrym sposobem na likwidację długów jest upłynnienie wierzytelności na giełdzie długów.
Giełda daje możliwość obrotu wierzytelnościami.
Dzięki temu rozwiązaniu wierzyciele mogą spieniężyć wybrane wierzytelności zyskując w ten sposób większą płynność finansową. Może to być szczególnie istotne dla tej kategorii wierzycieli, którzy sami doświadczają przejściowych kłopotów finansowych związanych z brakiem spływu należności.
Dla nabywców z kolei pojawia się możliwość atrakcyjnej inwestycji, która charakteryzuje się wysoką stopą zwrotu.
Dodatkowo giełda wierzytelności służy jako znakomity przekaźnik informacji. Osoby zainteresowane za pośrednictwem giełdy mają bowiem możliwość wglądu kto w danym momencie jest zadłużony. Na tej podstawie mogą zapadać ustalenia handlowe i plany inwestycyjne.
Przykładem dla Polski może być dużo większy i bardziej rozwinięty rynek wierzytelności w Stanach Zjednoczonych.
Na rynku w USA inwestowanie na rynku wierzytelności nazwane jest "vulture investing". W dosłownym tłumaczeniu termin ten oznacza inwestycje drapieżne.
Nazwa ta pochodzi z faktu, że wierzytelności to produkt szczególnie atrakcyjny dla wytrawnych inwestorów, którzy są w stanie poprawnie oszacować wartość znajdującego się w kryzysie przedsiębiorstwa, posiadają umiejętności prowadzenia negocjacji i rozumieją ryzyko poszczególnych transakcji. Inwestorzy którzy opanowali te umiejętności uzyskują najlepsze wyniki.
W Polsce rynek wierzytelności jest w trakcie tworzenia się. Istniejące oferty sprzedaży wierzytelności są oferowane w sposób indywidualny i nie ma szerokiej informacji o tej ofercie.
Zainteresowaniem cieszą się głównie zobowiązania dużych spółek giełdowych branży budowlanej, oraz firm branży chemicznej i PKP. Mamy jednak nadzieję, że między innymi za pośrednictwem naszej Kancelarii rynek ten będzie bardziej ożywiony.

Bibliografia:

1. Gazeta Prawna 85/2002

2. Gazeta Prawna 196/2002

3. Internet - Kancelaria Finansowa Consulting Serwice

---