TĘŻEC KONIE
Tężec przebiega jako ostre, niekiedy podostre zakażenie przyranne. Zarazek Clostridium tetani, jest beztlenową laseczka która występuje na całym świecie.Znajduje się ona w nawożonej glebie, do której dostaje się z kałem jako składnik flory jelitowej. W warstwach powierzchownych(beztlenowych) zanieczyszczonej gleby pozostaje przy życiu przez wiele lat w stanie zdolnym do zakażenia( zarodniki). Powtórne nawożenie prowadzi do zwiększenia liczby zarazków. Zarodniki stwierdza się wtedy w paszy, która została pozyskana z zanieczyszczonych powierzchni(np.zielonka).
Clostridium tetani- w postaci wegetatywnej jest mało oporna na wpływy chemiczno-fizyczne, zarodniki SA bardzo oporne np. inaktywowane są dopiero przez trzygodzinne gotowanie. Clostridium jest beztlenowcem i produkuje duże ilości toksyn. Za kliniczna postac tężca odpowiedzialna jest tetanospazmina, która zaliczana jest do najsilniejszych toksyn- przede wszystkim dla koni i ludzi. Konie nie posiadają antytoksyny.
U koni najważniejsza droga zakażenia jest zanieczyszczenie ran, szczególnie głębokich i pokrytych strupem, stwarzających warunki beztlenowe(rany kłute, zagwożdżenie, uszkodzenia korony wskutek kopnięć, zbyt szybkie zamknięcie się pępowiny u źrebiąt) Zarodniki mogą się dostawać ze skóry do głębszych tkanek podczas wykonywania zastrzyków. Nie zawsze udaje się znaleźć rane odpowiedzialna za zakażenie.
Po przedostaniu się do organizmu zarodniki przechodza w warunkach beztlenowych w postać wegetatywna, która namnaża się i produkuje toksynę, która z krwia i limfa osiąga OUN, gdzie wiąże się z komórkami nerwowymi.
OBJAWY KLINICZNE- okres inkubacji 24godziny- 4tygodnia. Objawy kliniczne są zróżnicowane pod względem lokalizacji i nasilenia, Spastyczny skurcz mięśni może być ograniczony do grupy mięśni lub uogólniony i dotyczyć wszystkich mięśni.
Pierwszym objawem jest strachliwość, wyciągnięcie głowy do przodu i jej sztywne trzymanie z powodu zaczynającego się skurczu mięśni karku i głowy. Małżowiny uszne prosto ustawione a ich ruchy upośledzone. Może wypadać trzecia powieka. Intensywne leczenia w tym stadium ma duże szanse na powodzenie.
Nastepnymi objawami są trudności w połykaniu i żuciu, szczękościsk. Koń zaczyna stawiać tylne kończyny dalej do tyłu niż zazwyczaj, stawy skokowe skierowane SA na zewnątrz, ogon podniesiony wysoko(postawa kozła do piłowania drewna).Poruszanie się jest zaburzone.
Dalej obraz klasycznego tężca- nie mogą się poruszać, sprawia im to ból. Niemożliwe jest cofanie. Mięśnie szyi są tak napięte, że szyja wygięta jest do góry. Brzuch jest napięty, może ustać oddawanie moczu i kału. Bodźce świetlne, słuchowe i dotykowe mogą wywołać wzmożone skurcze. Oddychanie jest płytkie, niefizjologiczne szmery towarzysza. Przed śmiercią wzrasta częstość uderzeń serca, zwiększa się temperatura wewnętrzna do powyżej 42st.C, a po śmierci może się jeszcze zwiekszać.
W przypadku niereagujacego na leczenie, uogólnionego tężca śmierć nastepuje w ciągu 3-14dni po pojawieniu się pierwszych objawów klinicznych. Jeśli choroba ma korzystny przebieg objawy zaczynaja słabnąć w 2tyg choroby. Śmiertelność u źrebiąt 80-100%, u koni dorosłych 40-90%.
Rozpoznania choroby dokonuje się na podstawie klinicznego przebiegu. W medycynie sądowej wykonuje się badanie bakteriologiczne z zakażaniem myszy.
Leczenie- podawanie surowicy przeciwtężcowej, leków uspokajających i penicyliny. Należy unikać pobudzania konia- cicha, spokojna stajnia.Jeśli koń przeżyje pierwszy tydzień rokowanie jest z reguły korzystne. Surowicę podaje się parenteralnie( i.v. lub i.m.)
SZCZEPIENIA OCHRONNE
Jedyna skuteczna metoda zwalczania tężca polega na profilaktycznym szczepieniu ochronnym. Dostępne są szczepionki pojedyncze lub kombinowane z influenzą. Bierne uodpornienie u źrebiąt utrzymuje się do 6miesiąca życia.
Dwa pierwsze szczepienia w odstępie 6 tygodni, po roku od ostatniego szczepienie przypominające. Okres półtrwania antytoksyny u koni 6-12lat.
TĘŻEC PSY
Psy choruja sporadycznie, maja wrodzona odporność przez co często dochodzi do objawów miejscowych obejmując tylko mięśnie zranionej kończyny.
Miejscowy tężec często dotyczy mięśni głowy(np. od zakażeń dziąseł).Zaczyna się skurczem mięśni okolicy sklepienia czaszki, co powoduje charakterystyczne pofałdowanie skóry czoła, zbliżenie do siebie małżowin usznych, a także ślinotok i uniesienie oraz cofnięcie kątów warg(„uśmiech tężcowy”)Do tego może dojść zwężenie szpar powiekowych, szczękościsk, zaburzenia połykania.
Przy uogólnionym tężcu występuje gorączka, sztywno odstawiony ogon(lub zagięty na grzbiet), wyprostowana szyja i konczyny(postawa kozła do piłowania drewna).Pies porusza się sztywno, ma trudności z obróceniem się, nastepnie leży na boku z wyprostowanymi kończynami i trudno mu wstać.
Leczenie- antytoksyna, penicylina, diazepam