Zadanie 1. (3 pkt.) Poniższa tabela przedstawia skład trzech różnych płynów ustrojowych: osocza krwi, moczu pierwotnego i moczu ostatecznego zdrowego człowieka (g/100 ml płynu).

Na podstawie analizy danych w tabeli, ustal właściwe nazwy dla poszczególnych płynów (A, B oraz C). W każdym przypadku uzasadnij swój wybór jednym argumentem.

A. .................................................................................................................................................................................................

B. .................................................................................................................................................................................................

C. .................................................................................................................................................................................................

ZADANIE 2. (0 - 1pkt) Na schemacie przedstawiono filtrację krwi w kłębuszkach nerkowych. Wyjaśnij, na jakiej zasadzie następuje przesączanie (filtracja) w kłębuszku nerkowym.

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ZADANIE 3. (0 - 1pkt) Podaj trzy przykłady składników krwi zatrzymywanych podczas filtracji na błonie filtracyjnej kłębuszków nerkowych.

......................................................................................................................................................................................................

Zadanie 4.(2 pkt.) Rysunek przedstawia jeden z ważnych organów człowieka.
Podaj nazwę tego organu. Uzasadnij jednym zdaniem, że organ ten spełnia funkcje zarówno zewnątrz- jak i wewnątrzwydzielnicze.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie Podpisz elementy wchodzące i wychodzące z nerki (tętnica nerkowa, żyła nerkowa, moczowód)

oraz ustal w którym z nich jest najwyższe stężenie mocznika, a w którym najniższe.

Zadanie 6. (1 pkt) Przez nerki człowieka przepływa w ciągu doby stosunkowo dużo krwi - nerkowy przepływ minutowy stanowi ponad ¼ minutowego wyrzutu krwi z serca i przewyższa pięciokrotnie masę nerek. W przeliczeniu na 1g masy narządu, nerka otrzymuje kilkadziesiąt (60 - 70) razy więcej krwi niż (przeciętnie) inne narządy organizmu człowieka.

Wyjaśnij, jakie znaczenie ma tak intensywny przepływ krwi przez nerkę dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.

..................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt) Schemat budowy nefronu i jego powiązanie z naczyniami krwionośnymi. Stężenie mocznika w miejscach oznaczonych na schemacie wynosi:

A - 0,03 g/100 cm³ B - 0,03 g/100 cm³ C - 1,80 g/100 cm³

Wyjaśnij, dlaczego stężenie mocznika:

• a) w miejscu B pozostaje takie samo jak w miejscu A, ................................................................................................

• b) w miejscu C jest znacznie wyższe niż w miejscu B. ...............................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt) Podaj nazwę narządu, o którym mowa w poniższym tekście.

Jest to worek mięśniowy położony w miednicy mniejszej, o elastycznych ścianach pozwalających na znaczne zmiany objętości. Pusty ma wielkość małej cytryny, wypełniony ma kształt gruszkowaty i maksymalnie może pomieścić około 700 cm3 płynu. Jego ujście zamyka pierścieniowaty mięsień - zwieracz, unerwiony przez włókna układu wegetatywnego.

......................................................................................................................................................

Gdzie znajduje się ośrodek kontrolujący wydalania moczu ......................................................

Zadanie 9. (2 pkt) Rysunek przedstawia budowę nefronu, w którego kanalikach krętych I i II rzędu, w czasie tworzenia moczu, ma miejsce resorpcja zwrotna (obowiązkowa i nieobowiązkowa) oraz sekrecja.

Wyjaśnij, na czym polega resorpcja zwrotna i sekrecja kanalikowa.

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

Zadanie 11. (1pkt) 2005 Uporządkuj przedstawione poniżej informacje, wpisując cyfry od 1 do 6 w takiej kolejności, aby utworzyć właściwy opis etapów powstawania moczu.

....... Mocz ostateczny spływa do kanalika zbiorczego a następnie do miedniczki nerkowej.

....... Krew przepływając przez kłębuszek nerkowy ulega filtracji.

....... W komórkach wątroby w wyniku rozkładu aminokwasów powstaje mocznik.

....... Podczas przepływu przesączu przez kanalik nefronu z powrotem do krwi wracają: glukoza, niektóre jony, woda.

....... Wraz z krwią mocznik transportowany jest do nerek.

....... Do przesączu nie przenikają komórki krwi oraz białka osocza, przenika natomiast woda, jony wielu soli, glukoza i mocznik.

Zadanie 12. (2pkt) 2004 Schemat ilustruje wyniki badań dotyczących ilości (w ml/ min) wytwarzanego moczu pierwotnego i moczu ostatecznego. Opisz słownie otrzymane wyniki i sformułuj wniosek liczbowy wynikający z przeprowadzonych badań.

..........................................................................................................................................................................................................

Zadanie 15. Poniższe wykresy przedstawiają wyniki badań moczu ostatecznego u zwierzęcia laboratoryjnego przed podaniem i po podaniu zastrzyku z ADH- antydiuretycznego. Sformułuj wniosek o wpływie tego hormonu na zagęszczenie i objętość moczu ostatecznego. Określ, jaki gruczoł dokrewny uwalnia ADH do krwi człowieka

Zadanie 16. Pogrupuj podane poniżej informacje na te, które dotyczą kwasu moczowego i na te, które są prawdziwe w stosunku do amoniaku.

1. Cechuje go największa toksyczność spośród azotowych produktów metabolizmu białek.

2. Do jego bezpiecznego wydalenia wystarczy bardzo mała ilość wody.

3. Rozpuszczalność w wodzie tego związku jest bardzo duża.

4. Związek ten bardzo łatwo się krystalizuje.

5. Wydalenie tego związku jest lepsze przy dużej ilości wody.

Kwas moczowy: ..................................... Amoniak: .....................................................................................

Zadanie 18. Na podstawie analizy poniższych danych ustal i napisz, na jakie choroby prawdopodobnie cierpią ci pacjenci, w obu przypadkach uzasadniając swoją odpowiedź.

Pani Nowak .............................. Pani Kowalska.........................

Wyniki badań moczu	Pani Nowak	Pani Kowalska
Glukoza(mmol/l)	0	15,2
Białko (mg/24h)	125	0
Mocznik (mmol/l)	4,5	3,8
Odczyn pH	6,1	6,2
Bakterie (szt/cm^3)	30 tys.	nieliczne

2. (3pkt)

 Uzasadnij negatywny wpływ alkoholu, kawy i słonych potraw na funkcjonowanie nerki człowieka:

a) alkohol i kofeina ............................................................... (1,5pkt) 

b) nadmiar soli ....................................................................... (1,5pkt)

3. (2pkt) 

Wymień w odpowiedniej kolejności drogi wyprowadzające mocz:

......................    »    .........................    »     .........................    »    .......................      (4 x 0,5pkt)

4. (7pkt)

 Nazwij elementy budowy nerki zaznaczone na schemacie, użyj symboli literowych:

a) kanalik dystalny

b) tętniczka odprowadzająca

c) pętla Henlego

d) kanalik proksymalny

e) torebka Bowmana

f) tętniczka doprowadzająca

g) kora nerki

h) kanalik zbiorczy

i) kłębuszek naczyń włosowatych

j) rdzeń nerki

(10 x 0,5pkt) 

Wyjaśnij znaczenie niejednakowej średnicy tętniczki doprowadzającej i odprowadzającej w ciałku nerkowym. ............................................................................................................................................................ (2pkt)

5. (6pkt)  Podstawową jednostką funkcjonalną narządów wydalniczych jest cienki kanalik zwany nefronem.

W początkowym odcinku kanalika zachodzi .........................................................................,

która polega na ............................................................................................................ (1pkt).

W dalszej części kanalika zachodzi .................................................................(1pkt)

W końcowym odcinku kanalika zachodzi ........................................................(1pkt)

Na całej długości kanalika zachodzi sekrecja. Na czym polega?

.......................................................................................................................................

Uzupełnij schemat wpisując w odpowiednie miejsce nazwę procesu tam zachodzącego

i zaznacz kierunek (wektory) przenikania substancji.

 

 

Za prawidłowo zaznaczony kierunek przenikania substancji w trzech odcinkach kanalika (1,5pkt) 

6. (3 pkt.)

Połącz strzałkami elementy budowy nerki z funkcją jaką one pełnią:

1. do niego spływa mocz z brodawek nerkowych               

a) kanalik  dystalny                   

2. resorpcja zwrotna obowiązkowa                                           b) pętla Henlego  

  3. wyprowadza mocz ostateczny z nerki                                    c) kanalik proksymalny

  4. wchłaniana jest tam woda i jony Na +                                   d) moczowód

  5. powstaje tam mocz pierwotny                                                e) kielich mniejszy

  6. resorpcja zwrotna nieobowiązkowa                                       f) ciałko nerkowe 

(6 x 0,5pkt)

   8. (4pkt)

Mocz opuszczający nefron zawiera około 1% wody zawartej w moczu pierwotnym oraz składniki organiczne i mineralne.

a) Do składników organicznych zaliczamy :

• metabolit z degradacji puryn - ................................................(0,5pkt)

• metabolit azotowy powstający w mięśniach - .......................(0,5pkt) 

• metabolit powstający  w wyniku degradacji hemoglobiny w wątrobie -...............................(0,5pkt)

• metabolit degradacji aminokwasów - .................................. i .............................(0,5pkt)

b) do składników mineralnych zaliczamy:

• .................... (0,5pkt)

• .................... (0,5pkt)

• .................... (0,5pkt)

• .................... (0,5pkt)

9. (5,5pkt)

a)  Przy podanych objawach wpisz numer choroby z punktu b):

• zakłócenie pracy nerek i zatrzymanie mocznika we krwi  .....................................(0,5pkt)

• przekroczenie stężenia glukozy w osoczu powyżej 10 mmol/l  .............................(0,5pkt)

• całkowite zatrzymanie produkcji i wydalania moczu .................................(0,5pkt)

• zmniejszenie ilości wydalanego moczu  .....................................................(0,5pkt)

• nadmierne wydalanie moczu  ....................................................................(0,5pkt)

• pojawienie się w moczu białka  ................................................................(0,5pkt)

b) Do podanych chorób dopisz drugą nazwę:

1. białkomocz

2. poliuria  .........................(0,5pkt)

3. anuria  ...........................(0,5pkt)

4. uremia............................(0,5pkt)

5. oliguria  .........................(0,5pkt)

6. glikozuria  ......................(0,5pkt)

11. (2,5) W kanalikach nerkowych resorbowane są z moczu różne substancje: woda, mocznik, kreatyna, Na⁺, K⁺, aminokwasy, ciała ketonowe, HCO₃^-. Podkreśl składniki moczu pierwotnego, które są resorbowane na drodze transportu biernego. 

14. (3 pkt.) Do chorób układu moczowego zaliczamy: odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej. Najczęstszą przyczyną tych chorób jest zakażenie bakteryjne.

Podaj trzy sposoby zapobiegania tym chorobom

• ........................................................  (1 pkt.)

• ........................................................  (1 pkt.)

• ........................................................  (1 pkt.)

Zadanie . (1 pkt) Straty wody w procesie pocenia się lub parowania z dróg oddechowych przynoszą korzyści organizmowi człowieka. Oceń prawdziwość tego stwierdzenia, uzasadniając swoją ocenę jednym argumentem.

..........................................................................................................................

Zadanie (0 - 3 pkt. + *0 - 2 pkt.) Wykres przedstawia zmiany ilości moczu wydalanego przez nerki w jednostce czasu przed i po podaniu wazopresyny w pewnym doświadczeniu.

1. Określ dokładnie miejsce w organizmie człowieka, z którego uwalniana jest ostateczna forma wazopresyny.

...........................................................................

2. Zaznacz klamrą na osi X wykresu przedział czasowy, w którym nastąpiła reakcja organizmu po podaniu wazopresyny. Swój wybór uzasadnij jednym argumentem.

c) Podaj miejsce syntezy prewazopresyny oraz przedstaw drogę jej przemiany w wazopresynę.

Zadanie Przejawem homeostazy (warunku zdrowia organizmu) jest między innymi utrzymywanie wahań temperatury ciała człowieka w wąskich granicach. Jest to możliwe dzięki współdziałaniu różnych struktur organizmu.

Przedstaw mechanizm pozbywania się nadmiaru ciepła z organizmu człowieka przy udziale:

a) układu krwionośnego.

b) gruczołów potowych.

a) .................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie. (1 pkt) Schemat przedstawia sposób działania erytropoetyny (EPO) w organizmie człowieka.

Na podstawie analizy powyższego schematu wyjaśnij, na czym polega działanie erytropoetyny (EPO) jako środka dopingującego.

....................................................................................................................................................................................................................................................

Jaką funkcję spełnia aparat przykłębuszkowy?

...................................................................................................................................

Zadanie. (1 pkt) W usuwaniu zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii z organizmu do otoczenia, poza układem wydalniczym, uczestniczą też inne struktury organizmu człowieka.

Wymień taką strukturę i przypisz jej rodzaj (rodzaje) wydalanych produktów przemiany materii.

...................................................................................................................................................................................................

Zadanie. (2 pkt) 2006 Podczas powstawania moczu w nerkach glukoza jest transportowana z nakładem energii z wnętrza kanalików nerkowych do naczyń krwionośnych (wchłanianie zwrotne).

a) Uzasadnij, czy transport glukozy z kanalików nerkowych do naczyń krwionośnych jest aktywny, czy bierny.

......................................................................................................................................................

b) Określ konsekwencje wchłania zwrotnego glukozy dla składu moczu zdrowego człowieka.

..................................................................................................................................................

Zadanie (2pkt) 2001 Podaj znaczenie określenia „zrównoważony bilans wodny organizmu”

......................................................................................................................................................................................................

Zadanie (6 pkt.) 2003 krew wracając z tkanek niesie niepotrzebne i szkodliwe metabolity, wśród których szczególnie niebezpieczne są związki azotowe, ostatecznie usuwane przez nerki. W oparciu o poniższy schemat

a)(1pkt) nazwij proces zachodzący w ciałku Malpighego : .................................................................

b) (1 pkt.) nazwij proces zachodzący w kanaliku nefronu : ................................................................

c) (1 pkt.) określ, czym różni się skład przesączu kłębkowego od składu osocza krwi : ......................................................................................................................................................................................................

d) (2pkt.) określ, co nazywamy współczynnikiem zagęszczania i podaj jego przybliżoną wartość u człowieka :

............................................................................................................................................................................

e) (1pkt.) wskaż, gdzie w organizmie powstaje mocznik : ......................................................................................

Zadanie Na schemacie przedstawiono uproszczoną wersję procesu dializy stosowanego w leczeniu ludzi z chorobami nerek. Wyjaśnij na czym polega proces dializy .....................................................................................................................................................................................................

Wyjaśnij dlaczego kierunek przepływu krwi i roztworu dializowanego jest taki, jak na przedstawionym schemacie

Zadanie Na rysunku przedstawiono budowę nefronu ssaka

1. w jakiej części nerki usytuowane są torebki Bowmana?

2. Wyjaśnij, dlaczego płyn przepływający przez pętlę Henlego nie zawiera glukozy, podczas gdy znajduje się ona w płynie torebki Bowmana?

Zadanie . Schemat przedstawia nefron - podstawową jednostkę strukturalną i funkcjonalna nerki

1. wskaż i podpisz na schemacie te elementy nefronu, w których powstaje mocz pierwotny i wyjaśnij mechanizm jego powstawania.

2. Określ czym różni się mocz pierwotny od ostatecznego.

Zadanie Dializa jest to pozaustrojowe oczyszczanie krwi w urządzeniu zwanym sztuczna nerką. Sposób jej działania ilustruje schemat:.

Przeanalizuj schemat i wyjaśnij:

1. Jakich elementów nie przepuszcza błona dializacyjna?

2. Dlaczego w płynie dializacyjnym znajdują się w określonym stężeniu sole, glukoza i jony wodorowe?

3. Co powoduje, że mocznik i inne szkodliwe substancje przenikają do płynu dializacyjnego?

4. Ustal i uzasadnij jednym argumentem - czemu odpowiada w naturalnej nerce błona dializacyjna.

Zadanie Uczucie potrzeby oddania moczu jest uzależnione od napięcia mięśniówki pęcherza. Opróżnianie pęcherza jest sterowane przez ośrodki leżące w rdzeniu kręgowym (część lędźwiowa i krzyżowa) oraz przez ośrodki kory mózgowej, które działają hamująco na ośrodki rdzeniowe. Po przeczytaniu tekstu określ, co kieruje oddawaniem moczu:

1. u noworodka .......................................................................................................

2. u dorosłego człowieka ...........................................................................

Zadanie 2. (1 pkt)2007

Na schemacie przedstawiono zasadę działania urządzenia do dializy (sztucznej nerki).

Na podstawie analizy schematu wyjaśnij, dlaczego nie wszystkie składniki znajdujące się we krwi przenikają do płynu dializującego.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)2007 Podaj nazwę elementu nefronu, w którym zachodzi filtracja krwi.

Zadanie.

„Nerki stanowią filtr oczyszczający osocze krwi z produktów przemiany materii takich jak

1. ................................................. ,.............................................. , ................................................

Z moczem wydalane są substancje, które nie zostały całkowicie rozłożone , np. ..........................................

Nerki wydzielają również enzym : reninę, która wpływa na .................................... i ................................. , oraz erytropoetynę, która .........................................................................................................................”

Zadanie Woda w moczu z krwi. Jeśli zwiększa się produkcja moczu, to zmienia się objętość krwi. Pacjentom z jakimi dolegliwościami zapisuje się leki moczopędne i dlaczego ?

Zadanie. Wymień wady i zalety kwasu moczowego

+ .............................................................................................................................................................................................

- -..............................................................................................................................................................................................

Zadanie Wskaż produkt przemiany związków azotu, którego usunięcie z organizmu wiąże się z ze znaczną utratą wody. Podaj uzasadnienie.

Zadnie Zasadniczymi związkami azotowymi, będącymi zbędnym produktami metabolizmu komórkowego są: amoniak, mocznik, kwas moczowy. Wykazują one różny stopień toksyczności i złożoności budowy chemicznej.

1. ustaw podane związki według wzrastającej toksyczności.

2. Przedstaw wskazane związki w kolejności odzwierciedlającej koszty energetyczne poniesione na ich syntezę.

Zadanie 11 (2 pkt) Podkreśl dwa zdania prawidłowo opisujace mechanizm regulacji oddawania moczu u dzieci do 3. roku życia.

1. Bodźcem wywołujacym odruch oddawania moczu jest zawsze czynnik zewnetrzny.

2. Bodźcem wywołujacym odruch oddawania moczu jest wypełnienie pecherza.

3. Jest to czynność świadoma, gdyż mięśnie zwieracza cewki moczowej sa kontrolowane przez osrodki w pniu mózgu.

4. Jest to czynność nieświadoma, gdyż kieruje nią autonomiczny układ nerwowy z osrodkiem w czesci krzyzowej kregosłupa.

Zadanie 9. (0-3) próbna 2007

W poniższej tabeli zamieszczone są wyniki badania moczu dwóch pacjentów.

a) Wskaż, który pacjent ma prawidłowy wynik badania moczu. Uzasadnij swoja odpowiedz.

........................................................................................................................................................................

b) Wypisz z nieprawidłowego wyniku te parametry, które twoim zdaniem odbiegają od normy.

........................................................................................................................................................................

c) podaj jednostkę chorobową ..............................................................................................................

Zadanie 10. (0-1) próbna 2007

W kolumnie I zestawiono procesy powstawania moczu, a w kolumnie II podano znaczenie tych procesów.

I II

1. filtracja A. wydzielanie do kanalików nerkowych róznych zwiazków

2. resorpcja B. przechodzenie składników krwi przez sciany naczyn włosowatych oraz sciane torebki

kłebuszka nerkowego

3. sekrecja C. wchłanianie z przesaczu do krwi niektórych substancji na drodze transportu biernego lub czynnego

Każdemu procesowi powstawania moczu przyporządkuj odpowiadajacą mu definicje.

1. ........................... 2. ........................... 3. .............................

Zadanie 26 (2 pkt.) Poniższy schemat przestawia podstawową jednostkę strukturalną i funkcjonalną nerki - nefron.

a) Wskaż na nim strzałką miejsce, gdzie następuje zagęszczanie moczu.

b) Podaj średnią dobową ilość moczu ostatecznego wytwarzanego przez zdrowego człowieka.

Człowiek wytwarza mocz ostateczny w ilości ok.: ....................................................

Zadanie 27 (4 pkt.) Ilość, skład i właściwości moczu ma działanie diagnostyczne. Poniżej w kolumnie A podano kilka przykładów danych dotyczących składu moczu, świadczących o nieprawidłowym funkcjonowaniu organizmu, a w kolumnie B nazwy chorób.

Kolumna A Kolumna B

I. obecność białek i hemoglobiny A. anuria

II. zbyt duża ilość wydalanego moczu B. stany zapalne nerek, uszkodzenia kłębuszków nerkowych

III. obecność cukru i ciał ketonowych C. moczówka prosta

D. cukrzyca

a) Połącz w pary nazwy chorób, z odpowiednimi dla nich danymi dotyczącymi ilości i składu moczu:

I. .............................., II. ................................, III. ...............................

b) Podaj dwa zalecenia, które należy stosować w trosce o właściwe funkcjonowanie układu wydalniczego.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

Zadanie 28 (2 pkt.) Gospodarka wodna u organizmów zwierzęcych i u człowieka, jak większość innych procesów życiowych regulowana jest hormonalnie.

Podaj dwa przykłady hormonów wpływających na regulację równowagi wodnej oraz napisz, jakie gruczoły je wytwarzają.

Hormon: ............................................................................, wytwarzany przez: ..........................

Hormon: ............................................................................, wytwarzany przez: ..........................

Zadanie 18 (3 pkt.) Rodzaj wydalanych, końcowych produktów metabolizmu oraz sposób ich wydalania jest uzależniony od środowiska, w którym żyje organizm.

a) Wyjaśnij, dlaczego większość organizmów, żyjących w wodzie wydala amoniak, natomiast, u zwierząt lądowych, żyjących w środowiskach suchych i pustynnych, produktem azotowej przemiany materii jest kwas moczowy.

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

b) Podaj nazwę związku chemicznego, który jest głównym produktem wydalania u ssaków. ……...............

Zadanie 15. (2 pkt) 2005 Schemat przedstawia w sposób uproszczony wytwarzanie moczu w kanaliku nerkowym. Określ, w której części nefronu (A, B czy C) zachodzi proces filtracji. Podaj nazwę produktu otrzymanego w wyniku filtracji.

................................................................................................

Zadanie (2 pkt) 2006 probna operon Tabela zawiera dane dotyczące ilości wody dostarczonej i wydalonej z organizmu pacjenta w ciągu doby.

Określ, czy bilans wody badanego pacjenta jest dodatni, ujemny czy zrównoważony. Oceń skutki zdrowotne takiej sytuacji.

Zadanie (3 pkt) 2006 probna operon Schemat przedstawia mechanizm uwalniania erytropoetyny z nerki w odpowiedzi na niskie ciśnienie parcjalne tlenu (pO2).

Wyjaśnij zależności między:

a) wysokością nad poziomem morza a ciśnieniem parcjalnym tlenu w powietrzu,

b) zwiększonym wydzielaniem erytropoetyny a przebywaniem na dużych wysokościach,

c) wzrostem liczby czerwonych krwinek w układzie krążenia a wydolnością fizyczną organizmu.

ZADANIE14. (8 pkt) Schemat przedstawia sposób powstawania i zagęszczania moczu w nefronie.

a) Podaj nazwy podstawowych odcinków nefronu oznaczonych na schemacie od A-D.

b) Wymień procesy, jakie zachodzą w kolejnych odcinkach nefronu.

c) . Opisz, w jaki sposób mocz jest zagęszczany.

ZADANIE15. (1 pkt) Uporządkuj oznaczone na rysunku struktury według malejącego stężenia mocznika.

W odpowiedzi posłuż się cyframi.

Zadanie 5. ( 1 pkt)

Uporządkuj azotowe metabolity, wydalane przez zwierzęta, zgodnie z ich malejącą

toksycznością (obok nazw związków postaw odpowiednie numery):

mocznik................ amoniak.................... kwas moczowy.....................

Osmoregulacja
Przeprowadzono eksperyment polegający na podaniu dwu grupom zdrowych ludzi po 1 litrze płynu do wypicia. Grupa pierwsza wypiła roztwór soli o stężeniu zbliżonym do składu osocza krwi, a druga wodę destylowaną. Przez kolejne godziny mierzono wytwarzanie moczu u obu grup. Wyniki pomiaru przedstawiono na wykresie.

25. Wyjaśnij zaobserwowane podczas pierwszych dwóch godzin trwania eksperymentu zjawisko. 2 pkt.

Zadanie 9. (1 pkt)2008 p W tabeli przedstawiono ilość niektórych składników przesączu kłębkowego filtrowanych w nerkach zdrowego człowieka w ciągu 24 godzin, w porównaniu z ilością tych składników wydalonych w ciągu doby w moczu ostatecznym.

Wypisz z tabeli nazwę tego składnika przesączu kłębkowego, który nie powinien, ale czasem (w wyniku choroby) może pojawić się w moczu ostatecznym. Podaj nazwę choroby, na którą może wskazywać obecność tego składnika w moczu ostatecznym.

składnik ......................................, choroba ...................................... .

Zadanie 10. (3 pkt)2008 p Zaburzenia gospodarki wodnej w organizmie można postrzegać jako problemy związane

z niedoborem lub z nadmiarem wody (odwodnienie lub przewodnienie). Zarówno niedobór, jak i nadmierne gromadzenie się płynów w organizmie człowieka, może stanowić zagrożenie dla życia.

a) Podaj przykłady dwóch grup wiekowych, dla których zaburzenia gospodarki wodnej są najbardziej groźne.

1. ................................................, 2. ................................................ .

b) Podaj dwie przyczyny prowadzące do niedoboru płynów ustrojowych (których głównym składnikiem jest woda) w organizmie człowieka.

1. ..........................................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................

Zadanie 14. (1 pkt)2009 podst. Na schemacie przedstawiono budowę nerki człowieka (przekrój podłużny), strzałkami oznaczono kierunek ruchu płynów (krwi i moczu).

Wypisz ze schematu nazwę naczynia krwionośnego, w którym płynąca krew nie powinna zawierać mocznika. Odpowiedź uzasadnij.

........................................................., ponieważ .......................................................................................................................

Zadanie 14. (1 pkt)I 2009 p W różnych sytuacjach zdrowotnych i zmieniających się warunkach środowiskowych w zależności od rodzaju pracy i aktywności ruchowej organizm człowieka może być narażony na nadmierne uwodnienie lub odwodnienie. W poniższej tabeli przedstawiono dobowe zestawienie źródeł pobieranej wody i jej fizjologicznych strat w organizmie człowieka.

Podaj, czy organizm człowieka, którego dotyczy powyższe zestawienie jest w stanie odwodnienia? Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 15. (1 pkt)I 2009 p Prawidłowy skład krwi jest jednym z warunków dobrego funkcjonowania organizmu człowieka. Na schemacie przedstawiono regulację ilości jednego ze składników krwi u osób po krwotokach lub przebywających na dużych wysokościach. Podaj nazwę krwinek, których wytwarzanie pobudza erytropoetyna.

................................................................................................................................................................................................

Zadanie 24. (1 pkt)2009 I R Między układami wewnętrznymi w organizmie ssaków istnieją powiązania strukturalne i funkcjonalne. Na poniższym schemacie przedstawiono budowę nefronu. Na podstawie rysunku podaj nazwy układów wewnętrznych, które w nefronie są powiązane strukturalnie i funkcjonalnie.

...........................................................................................................................................

Zadanie. (7 pkt.) Istotne znaczenie dla każdego organizmu ma stężenie płynów wewnątrzkomórkowych i pozakomórkowych. Stężenie substancji rozpuszczonych w komórkach, płynach ustrojowych i środowisku zewnętrznym powoduje konieczność tworzenia przez organizmy mechanizmów regulacji osmotycznej.

a. (2 pkt.) W jaki sposób słodkowodny pantofelek utrzymuje w swojej komórce stosunkowo stałą zawartość wody i związków mineralnych?

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b. (2 pkt.) W jaki sposób morskie ryby kostnoszkieletowe utrzymują w swym ciele stosunkowo stałą zawartość wody i soli mineralnych?

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

c. (2 pkt.) Na czym polega mechanizm osmoregulacji u ssaków morskich i ryby chrzęstnoszkieletowe?

.....................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

d. (1 pkt) W jaki sposób żółwie i ptaki morskie usuwają nadmiar soli z organizmu?

......................................................................................................................................................................

Wodniczki tętniące
Podczas ćwiczeń z fizjologii studenci, w celu przekonania się o roli wodniczek tętniących pierwotniaków słodkowodnych, przygotowali doświadczenie. Pantofelki z hodowli podzielili na dwie grupy i umieścili:
- grupę A w wodzie
- grupę B w wodnym roztworze sacharozy.
26. Podaj, u której grupy pantofelków (a czy b) wodniczki będą częściej się kurczyć. Uzasadnij swój wybór, 2 pkt.
27. Podaj funkcję wodniczek tętniących, którą potwierdziło to doświadczenie. 1 pkt

Bilans wodny W bilansie wodnym organizmów żywych zyski wody powinny przewyższać straty lub w najgorszym przypadku je rekompensować.
36. Podaj, w jaki sposób w normalnych warunkach człowiek traci więcej wody. 1 pkt
37. Wymień dwa źródła wody, które należy uwzględnić w bilansie wodnym człowieka po stronie zysków. 1 pkt

Eksperyment
Łodygę hodowanej w doniczce rośliny odcięto, a na pozostałą część nałożono rurkę wypełniona rtęcią. Po pewnym czasie zaobserwowano wznoszenie się słupa rtęci.

38. Określ, jaki rodzaj transportu wody w roślinie można zmierzyć takim zestawem doświadczalnym i wyjaśnij krótko mechanizm tego procesu. 2 pkt.
39. Podaj, w jakich warunkach otoczenia słup rtęci pozostanie nieruchomy, przy założeniu, że roślina nie cierpi na niedobór wody w podłożu. Wyjaśnij przyczyny tego zjawiska. 2 pkt.

Zadanie (5pkt) 2001 Wskaż narządy (struktury) odpowiedzialne za pobieranie i za utratę wody z organizmu

1. (3pkt) typowego ssaka - pobieranie wody ...........................................................................................................

utratę wody.............................................................................................................................................................................

2. (2pkt.) typowej rośliny nasiennej strefy umiarkowanej

pobieranie wody .................................................................................................................................................................

utratę wody .......................................................................................................................................................................

Śląsk 2001 Hydrolaza mocznikowa


Hydrolaza mocznikowa (ureaza) jest enzymem występującym w ziarnach niektórych roślin w bakteriach. Schemat przedstawia zapis reakcji enzymatycznej z jej udziałem.
15. Podaj nazwy (a) substratów oraz (b) produktów tej reakcji. 2 pkt.
16. W jelicie cienkim człowieka zachodzi trawienie sacharozy przez sacharazę. Zapisz ten proces w postaci reakcji chemicznej (w zapisie nie są wymagane wzory, a tylko nazwy związków chemicznych). 1 pkt
17. Wyjaśnij, na czym polegają zachodzące reakcje katalizowane przez enzymy z grupy hydrolaz. 1 pkt

Przeczytaj uważnie tekst i odpowiedz na pytania.
Większość gatunków morskich ryb kostnoszkieletowych utrzymuje ciśnienie osmotyczne krwi na poziomie 35% ciśnienia osmotycznego wody morskiej. Silny, wzrastający na zewnątrz gradient osmotyczny powoduje ciągłe odwodnienie organizmu. Mocz jest izoosomotyczny lub nieznacznie hiperosmotyczny w stosunku do krwi. Większość glonów i bezkręgowców morskich ma płyny ustrojowe izoosmotyczne z wodą morską, więc spożywając je, ryby nie mogą wyrównywać strat wody tą droga. Jedynym rozwiązaniem jest picie wody morskiej i wydalanie nadmiaru jonów przez nerki i drogą aktywnego transportu przez skrzela.

21. Wybierz właściwe określenia dla płynów ustrojowych ryby morskiej w stosunku do środowiska: hiperosmotyczny, hipoosmotyczny, izoosmotyczny. Wybór uzasadnij. 2 pkt.
22. Wyjaśnij, dlaczego ryby morskie mogą mieć problem z niedostatkiem wody w organizmie, a morskie bezkręgowce nie. 2 pkt.
23. Wyjaśnij, czemu zjadanie glonów i bezkręgowców nie może wyrównać straty wody w organizmie ryb morskich. 1 pkt
24. Wyobraź sobie, że opisywane ryby będą wydalać hipoosmotyczny (względem swojej krwi) mocz. Określ, jakie byłyby tego skutki dla bilansu wodnego ryby. 1 pkt

Zadanie 66 (2 pkt.) Rysunek przedstawia komórkę pantofelka. Podpisz zaznaczone na nim struktury i określ pełnioną przez nie funkcję.

Zadanie 25 (5 pkt.) Organizmy zwierzęce wykształciły różne mechanizmy regulacji zawartości wody i soli mineralnych. Poniższy rysunek miał przedstawiać ustalanie bilansu wodnego u morskiej ryby kostnoszkieletowej, jednak nie wszystkie, zamieszczone na nim informacje są prawdziwe.

Przeanalizuj go i zakreśl tylko te trzy informacje, które prawidłowo wyjaśniają mechanizm osmoregulacji u morskiej ryby kostnoszkieletowej. Za każdym razem uzasadnij swój wybór jednym argumentem, biorąc pod uwagę specyfikę środowiska.

1.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

3. ......................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Zadanie 22. (2 pkt)2009IR Mimo że czynniki środowiska wodnego zasadniczo różnią się od czynników środowiska lądowego, to skutki ich oddziaływania mogą być podobne. Na przykład odwodnienie organizmu może grozić zarówno zwierzętom lądowym żyjącym w środowisku suchym, jak i zwierzętom żyjącym w morzu.

Podaj czynnik środowiskowy, który sprawia, że ryby morskie (kostnoszkieletowe) w warunkach naturalnych są narażone na utratę wody z organizmu i wyjaśnij dlaczego tak się dzieje.

Czynnik: ......................................................................................................................................

Wyjaśnienie: ...............................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie U kręgowców synteza mocznika zachodzi w mitochondriach wątroby, a u bezkręgowców we wszystkich komórkach, które wątroby nie mają, ale nie są wrażliwe na wahania stężenia aminokwasów. Jak wytłumaczysz związek między miejscem syntezy mocznika u kręgowców, koniecznością utrzymania niewielkich wahań stężenia aminokwasów w osoczu krwi tych organizmów?

Zadanie wyjaśni , na czym polega związek między cyklem kwasu cytrynowego a cyklem mocznikowym.

Zadanie Ile cząsteczek ATP i ile wiązań wysokoenergetycznych należy zużyć, aby wyprodukować jedną cząsteczkę mocznika w wyniku degradacji jednej cząsteczki aminokwasu.

Zadanie W cząsteczce mocznika CO(NH₂) ₂ są dwa atomy azotu. Wskaż związki, które są donorami atomów azotu w cząsteczce mocznika.

Zadanie Dlaczego cytrulina i ornityna są nazywane aminokwasami niebiałkowymi?

Zadanie Dlaczego arginina jest zaliczana do aminokwasów endogennych?

Zadanie Rozkład argininy, w wyniku którego powstaje cząsteczka mocznika jest reakcją :

Redukcji, hydrolizy, utleniania ?

Podkreśl prawidłową odpowiedź.

Zadanie Dna moczanowa jest bolesną chorobą powodowaną odkładaniem się kryształków kwasu moczowego w stawach. Dlaczego ludzie chorzy na tę chorobę powinni unikać picia kawy i herbaty?

Zadanie Podaj nazwę procesu oznaczonego symbolem X .....................................................

Określ rodzaje metabolitów oznaczone symbolami 1,2,3.

............... metabolizm Bukaly

Zadanie Kurs Sikory (3 pkt.) Co przedstawia zaznaczony schemat, w jakim narządzie i w jakim organellum zachodzi ten cykl. Co oznaczają cyfry I, II, III

ZADANIE 50. Dokonaj analizy porównawczej gospodarki wodno - mineralnej kostnoszkieletowej ryby morskiej i słodkowodnej. W tym celu skonstruuj i wypełnij tabele uwzględniając:

1. regulację stężenia wody w płynach ustrojowych,

2. regulację stężenia jonów w płynach ustrojowych

tabela

Zadanie Na schemacie przedstawiono wykres mocznika w moczu wytworzonym przez dwa różne gatunki zwierząt: A i B. Jeden z nich zamieszkuje środowisko pustynne, a drugi występuje w lasach Europy Środkowej.

Określ koncentracje mocznika w moczu obydwu gatunków wydalonym ósmego dnia

......................................................................

Oblicz różnicę pomiędzy ilością mocznika wydalonego przez te dwa gatunki po ósmym dniu diety bez wody

......................................................................

Wyjaśnij, dlaczego koncentracja mocznika w moczu organizmu A utrzymuje się przez cały czas badań na mniej więcej stałym poziomie, a u gatunku B ulega zmianom?

......................................................................

..............................................................................................................................................................

Zadanie Podstawowym elementem strukturalnym i funkcjonalnym nerek jest nefron. Jego struktura zależy między innymi od warunków środowiska, w jakim żyje dany organizm. Poniższe rysunki przedstawiają nefrony pochodzące z nerek dwóch gatunków ssaków. Podpisz elementy nefronu. Rozpoznaj, który rysunek dotyczy nefronu bobra, a który szczuroskoczka pustynnego. Na jakiej podstawie wyciągnąłeś (aś) takie wnioski?

Zadanie (2pkt.) 2001 Wielbłądy - „statki pustyni” - słyną ze swych garbów, w których rzekomo magazynują wodę (małe dzieci dość często słyszą takie wyjaśnienia). Określ, dlaczego garb wielbłąda można uznać za jego przystosowanie do utrudnionego dostępu do wody.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20. (2 pkt)2008 probna Na schemacie przedstawiono jeden ze sposobów osmoregulacji u ryb.

Uzasadnij, posługując się dwoma argumentami, że na schemacie przedstawiono sposób osmoregulacji ryby słodkowodnej.

1. ….................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................

...............................................................................................................................

Zadanie. (2 pkt) 2006 Osobliwością płazów jest ich gospodarka wodna. Zwierzęta te nigdy nie piją wody, lecz pobierają ją przez skórę. Na brzusznej stronie tułowia i ud mają one okolice szczególnie obficie unaczynione, których funkcją jest absorpcja wody - do jej pobrania wystarcza wilgotna gleba. Gatunki żyjące w okolicach suchych gromadzą, przy braku wody, duże ilości mocznika w płynach ustrojowych.Wyjaśnij, jakie znaczenie dla sposobu pobierania wody przez płazy żyjące w suchym klimacie ma fakt gromadzenia znacznych ilości mocznika w płynach ustrojowych.

.....................................................................................................................................................

Zadanie 33. (3 pkt) 2006 U niektórych słodkowodnych protistów, np. pantofelków występują tzw. wodniczki tętniące, które zbierają wodę z wnętrza komórki i wypompowują ją na zewnątrz. Pulsowanie wodniczek tętniących łatwo zaobserwować w mikroskopie ptycznym. Zaplanuj doświadczenie pozwalające rozwiązać problem badawczy:

Czy częstotliwość pulsowania wodniczek tętniących u pantofelków zależy od stężenia NaCl w ich środowisku zewnętrznym?

Do dyspozycji masz: mikroskop, akwarium z hodowlą pantofelków, zlewki, szkiełka podstawowe, zakraplacz, 1% roztwór NaCl, wodę destylowaną.

W planie doświadczenia uwzględnij:

− próbę kontrolną,

− próbę badawczą,

− sposób uzyskiwania wyników.

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie (10pkt.)2001 Mocz ryby słonowodnej jest zazwyczaj hipertoniczny, zaś słodkowodnej - hipotoniczny względem środowiska ich życia. Wyjaśni:

1. (3pkt.) w jaki sposób ryby morskie utrzymują w swym ciele stosunkowo stałą zawartość wody i soli:

......................................................................................................................................................................................................

2. (3pkt) w jaki sposób ryby słodkowodne utrzymują w swym ciele stosunkowo stałą zawartość wody i soli

.....................................................................................................................................................................................................

3. (2pkt.) w jaki szczególny sposób rekiny zapobiegają ucieczce wody ze swego ciała

......................................................................................................................................................................................................

4. (2pkt.) w jaki sposób gospodarkę wodną prowadzą takie gatunki jak np. węgorz, zmieniające w ciągu swego życia środowisko słodko- na słonowodne lub odwrotnie

......................................................................................................................................................................................................

Zadanie (9pkt.)2001 Zwierzęta wydalają zazwyczaj trzy podstawowe rodzaje metabolitów azotowych - amoniak, mocznik, kwas moczowy, ale u różnych gatunków te związki występują w moczu w różnych proporcjach, ściśle związanych ze środowiskiem ich życia. W związku z tym:

1. (1pkt.) uporządkuj metabolity azotowe zgodnie z ich rosnącą toksycznością:

.......................................................................................................................................................................

2. (6pkt.) powiąż wielkość zwierzęcia i środowisko jego życia z rodzajem dominującego u niego metabolitu azotowego

amoniak u ......................................................................................................................................

mocznik u ........................................................................................................................................

kwas moczowy u .........................................................................................................................................

3. 2pkt.) wyjaśnij, dlaczego większość zwierząt nie wydala kwasu moczowego, mimo jego niewątpliwych zalet (jakich?) jako głównego metabolitu azotowego.

................................................................................................................................................................................

Zadnie (3pkt) Rodzaje wydalonych końcowych produktów metabolizmu związków azotowych są różne u różnych gatunków zwierząt. Głównym czynnikiem określającym sposób ich usuwania jest dostępność wody.

Uzupełnij tabelę.

Grupa zwierząt	Główny produkt przemiany azotowej	Środowisko życia
1. amonioteliczne
2. urykoteliczne
3. ureoteliczne

Zadanie

a) Wyjaśnij na czym polega i dlaczego zachodzi proces deaminacji aminokwasów u zwierząt.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b) Określ w jakich związkach organicznych są puryny. .....................................................................................................

10. (2pkt) Tabela przedstawia charakterystykę różnych związków azotowej przemiany materii.

Produkt azotowej przemiany materii	Toksyczność	Rozpuszczalność w wodzie	Przykładowe organizmy wydalające te związki
amoniak	bardzo duża	bardzo dobra	chełbia modra
mocznik	duża	średnia	żaba
kwas moczowy	mała	bardzo mała	wrona

Po przeanalizowaniu danych z tabeli sformułuj hipotezę

Hipoteza ................................................................................................................................................................  (2 pkt.)

12. (2 pkt) Jest to system rurek rozprzestrzenionych w ciele, zakończonych komórkami płomykowymi, które pobierają wydaliny z tkanek ciała i ruchem pęczka wici wpędzają do kanalików. Kanały główne mają swoje otwory na zewnątrz ciała, ich liczba i rozmieszczenie jest różne u różnych gatunków.

a) Podaj nazwę opisanego narządu wydalniczego  .................................. (1pkt.)

b) Podaj dwa przykłady organizmów, u których te narządy występują:

• .................................................... (0,5 pkt.)

• .....................................................(0,5 pkt.)

13. (3pkt.)

a) Uzupełnij schemat cyklu mocznikowego (1pkt.)

b) Podaj gdzie zachodzi synteza mocznika :

•  u kręgowców  ............................... (1 pkt.)

• u bezkręgowców  ........................... (1 pkt.)

W jakich organellach? ..............................................(2pkt)

Zadanie (0 - 1 pkt) W tabeli wymieniono różne rodzaje narządów (ogranellum)wydalniczych zwierząt.

	Metanefrydia
	Pranerka
	Protonefrydia
	Nerka ostateczna
	Wodniczka tętniąca

Uporządkuj je w kolejności od najprymitywniejszego narządu do najbardziej zaawansowanego ewolucyjnie, wstawiając w wolne pola cyfry od 1 do 5.

7. (6pkt) 

Ryciny przedstawiają narządy wydalnicze:

 

Nazwij przedstawione narządy ....................................................................(1,5pkt) 

Nazwij zaznaczone na rycinach elementy budowy tych narządów ....................(3pkt)

Podaj przykłady organizmów, u których te narządy występują .......................(1,5pkt)

Ryc.1.  .............          Ryc. 2. ................         Ryc. 3. ...............

Zadanie 19. (1pkt)

Uproszczony schemat cyklu mocznikowego. Ustal, czy cykl mocznikowy ma charakter anaboliczny czy kataboliczny. Uzasadnij swoją opinię, podając jeden argument.

Zadanie 10. (1 pkt)2008 probna Zaznacz w tabeli symbol literowy wiersza, w którym przedstawiono poprawne informacje dotyczące wytwarzania mocznika w organizmie człowieka.

1. (3pkt) 

Podaj nazwę narządów wydalniczych występujących u podanych zwierząt:

wypławek (1pkt) - ...................

motyl (1pkt) - ......................

mysz (1pkt) - ........................

Zadanie13. (4 pkt.) Podaj po dwa przykłady zwierząt, które wydalają szkodliwe produkty przemian związków azotowych przez:

Protonefrydia 1.....................................2...............................

metanefrydia 1......................................2..............................

cewki Malpighiego 1.................................2..............................

gruczoły zielone 1.....................................2..............................

Zadanie 14. Podaj po dwa przykłady zwierząt:

Amoniotelicznych .......................................... Ureotelicznych .......................... Urykotelicznych .................................

Zadanie 10. (2 pkt)IX 2008 operon Na schemacie podano prawid.owe wyniki badania moczu.

Przeanalizuj wyniki, a nast´pnie odpowiedz, w jakiej sytuacji powiemy o cukromoczu i bia.komoczu.

Podaj po jednym przyk.adzie chorób prowadzŕcych do przytoczonych objawów.

14

---