WYDALANIE Głównym azotowym produktem przemiany materii ssaków i człowieka jest mocznik. Związek ten powstaje w wątrobie specjalnym cyklu biochemicznym zwanym cyklem mocznikowym. Istotą cyklu jest przekształcenie toksycznego amoniaku w mniej toksyczny mocznik. Cykl odbywa się przy udziale 3-ech aminokwasów: ornityny, cytruliny, argininy oraz enzymów katalizujących poszczególne reakcje cyklu. Substratem niezbędnym do syntezy mocznika jest prócz amoniaku, dwutlenek węgla pochodzący z procesów utleniania zachodzących w mitochondriach komórek wątroby. Cykl mocznikowy jest procesem anabolicznym, towarzyszy mu defosforyzacja ATP. Choroby układu wydalniczego: Wielomocz - wydalanie na dobę więcej ilości moczu niż 1,5 l. Skąpomocz - wydalanie na dobę mniej moczu niż 0,5 l. Bezmocz - gdy dobowa ilość wydalanego moczu nie przekracza 100 ml. Białkomocz - obecność białka w moczu. Przyczyną jest uszkodzenie błony podstawnej kłębuszka co powoduje przedostanie się białek zgłasza albuminu z krwi do moczu. Hematuria - obecność krwi w moczu. Pojawia się w chorobach nerek i uszkodzeniach dróg moczowych.
Leukocyturia - wydalanie leukocytów leukocytów moczem. Obecność dużej liczby leukocytów w osadzie moczu dowodzi istnienia procesu zapalnego w nerce lub drogach moczowych. Mocznica - jest stanem ogólnego zatrucia ustroju produktami odpadowymi przemiany materii, których chore nerki nie mogą wydalić. Stanowi ona końcową fazę niewydolności nerek. Wśród objawów klinicznych w mocznicy przeważają zaburzenia ze strony układu nerwowego, pokarmowego i krążenia. Kamica moczowa - kamienie wytwarzają się najczęściej w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki. Znacznie żadziej w pęcherzu moczowym. Kamienie składają się z niewielkiej ilości soli mineralnych. Jądrem, wokół którego wytrącają się kamienie mogą być złuszczone komórki nabłonka lub bakterie. Przerost i rak gruczołu krokowego - przy przeroście gruczołu krokowego należy operacyjnie usunąć gruczoł. Rak gruczołu krokowego daje przeżuty do kości miednicy i kręgosłupa. W momencie rozpoznania, nowotwór jest nie operacyjny i kończy się śmiercią. UKŁAD ROZRODCZY Męski układ rozrodczy: Jądra - gruczoł nasienny, męski gruczoł rozrodczy (płciowy) wytwarzający plemniki… Najądrza - narząd utworzony przez przylegający do jądra poskręcany kanał, przechodzący
w nasieniowód; stanowi część dróg wyprowadzających nasienie… Worek mosznowy - skórno-mięśniowy worek; uwypuklenie ściany jamy brzusznej, mieszczący jądra u człowieka i licznych ssaków, stale (np. mięsożerne, koniowate, naczelne) lub tylko w okresie rui (np. gryzonie, nietoperze)… Nasieniowód - parzysty przewód wyprowadzający plemniki z jądra, z reguły stanowi przedłużenie najądrza… Pęcherzyki nasienne, Gruczoł krokowy - stercz, prostata, u samców ssaków gruczoł otaczający odcinek cewki moczowej w pobliżu pęcherza moczowego; przewody krokowego gruczołu uchodzą do cewki moczowej; wytwarza wydzielinę wchodzącą w skład nasienia.
Gruczoł opuszkowo - cewkowy , Cewka moczowo - płciowa - cewka moczowa, która po ominięciu gruczołu krokowego łączy się z nasieniowodem. Prącie - męski narząd kopulacyjny, strukturę penisa stanowią dwa ciała jamiste (w pobudzeniu płciowym wypełniają się krwią, powodując erekcję) oraz ciało gąbczaste, które obejmuje bezpośrednio cewkę moczową i tworzy żołądź prącia. Ciała jamiste , Napletek - cewkowaty, częściowo przesuwalny fałd skórny,
pokrywający żołądź prącia. Żołądź -obwodowa część prącia, stanowiąca zgrubienie ciała gąbczastego, pokryta cewkowatym fałdem skórnym. Żeński układ rozrodczy: parzyste jajniki - gruczoł rozrodczy żeński, z reguły parzysty, wytwarzający żeńskie komórki rozrodcze. Jajowody zakończone lejkiem - przewód wyprowadzający jaja z jajnika, uchodzi do macicy; jest to cienki, błoniastomięśniowy przewód (u kobiety dł. 9-17 cm), rozpoczynający się lejkowatym rozszerzeniem w pobliżu jajnika. Macica - silnie umięśniony narząd rozrodczy ssaków, w którym podczas ciąży rozwija się nowy organizm; błona mięśniowa macicy, tzw. mięsień maciczny, tworzący warstwę środk. ściany macicy, jest największym skupiskiem włókien mięśniowych gładkich, a więc jej skurcze, wydalające w czasie porodu płód, nie są zależne od woli matki. Pochwa - końcowy odcinek żeńskich dróg rozrodczych (płciowych) człowieka i in. ssaków, przedłużenie macicy; u dziewiczych kobiet i samic niektórych ssaków ujście pochwy osłania błona dziewicza. Łożysko - otwór, łączący organizm matki z organizmem płodu. Umożliwia wymianę substancji pomiędzy zarodkiem a matką a także wydziela hormony wpływające na przebieg ciąży. Część płodowa łożyska to przekształcona błona śluzowa macicy. U kobiety występuje łożysko prawdziwe - śluzówka macicy i kosmówka zrastają się, w czasie porodu łożysko jako całość (łącznie ze śluzówka macicy) zostaje wydalone na zewnątrz co jest przyczyną krwawienia.